Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - bài 9 Hành trang cuộc sống

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:60

Thêm vào BST

Báo xấu

1
lượt xem 0
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Sáng kiến "Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - bài 9 Hành trang cuộc sống" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nâng cao hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn, tạo niềm hứng thú trong học tập, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh. Giúp các em hình thành và phát triển kĩ năng tạo lập văn bản theo đúng đặc điểm của kiểu văn bản viết bài luận về bản thân, đáp ứng được những đổi mới trong việc kiểm tra, đánh giá và thi của Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - bài 9 Hành trang cuộc sống

SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN _________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI LUẬN VỀ BẢN THÂN CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA DẠY HỌC VIẾT - BÀI 9 “HÀNH TRANG CUỘC SỐNG” LĨNH VỰC: NGỮ VĂN Năm học 2023 - 2024
SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO NGHỆ AN TRƯỜNG THPT CỜ ĐỎ _________________________________________ SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM Tên đề tài: RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI LUẬN VỀ BẢN THÂN CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA DẠY HỌC VIẾT - BÀI 9 “HÀNH TRANG CUỘC SỐNG” LĨNH VỰC: NGỮ VĂN Tác giả: 1. Dương Thị Thao - 0976063182 2. Đặng Trọng Minh - 0988768972 3. Trần Thị Thanh Hải - 0977642172 Tổ bộ môn: Ngữ văn Năm học 2023 - 2024
MỤC LỤC MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ .......................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Mục đích nghiên cứu ......................................................................................... 2 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................ 2 4. Đối tượng nghiên cứu và áp dụng ..................................................................... 2 5. Phạm vi nghiên cứu ........................................................................................... 2 6. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................... 3 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU .................................................................. 4 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ................................................................. 4 1.1. Cơ sở lí luận ............................................................................................... 4 1.1.1. Hoạt động dạy viết .............................................................................. 4 1.1.2. Kiểu bài “Viết bài luận về bản thân” ...................................................... 5 1.2. Cơ sở thực tiễn ........................................................................................... 6 1.2.1. Chương trình và thời lượng ................................................................. 6 1.2.2. Thực trạng rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân của học sinh ....... 7 1.2.3. Thực trạng và nhận thức của giáo viên trong việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh ................................................. 8 2. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI LUẬN VỀ BẢN THÂN CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA DẠY HỌC VIẾT - BÀI 9 “HÀNH TRANG CUỘC SỐNG”.................. 9 2.1. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tổ chức tìm hiểu kiểu bài ................................................................................................ 9 2.2. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tổ chức tìm hiểu các bài viết tham khảo....................................................................... 10 2.3. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tìm hiểu quy trình tiến hành hoạt động viết................................................................... 12 2.4. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động thực hành viết ... 15 2.5. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động kiểm tra, đánh giá, chỉnh sửa bài viết ............................................................................. 16 2.5.1. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động kiểm tra, đánh giá .................................................................................................. 16 2.5.2. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động chỉnh sửa bài viết ................................................................................................... 17 2.6. Thiết kế bài dạy minh họa ........................................................................ 18 3. KHẢO SÁT KẾT QUẢ RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI LUẬN VỀ BẢN THÂN CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA DẠY HỌC VIẾT - BÀI 9 “HÀNH TRANG CUỘC SỐNG” ....................................................................... 34 3.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 34
3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .......................................................... 34 3.2.1. Nội dung khảo sát: ............................................................................ 34 3.2.2. Phương pháp khảo sát ....................................................................... 34 3.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................... 35 4. KHẢO SÁT SỰ CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC GIẢI PHÁP ĐỀ XUẤT ................................................................................................ 38 4.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 38 4.2. Nội dung và phương pháp khảo sát .......................................................... 38 4.2.1. Nội dung khảo sát.............................................................................. 38 4.2.2. Phương pháp khảo sát và thang đánh giá .......................................... 38 4.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................... 38 4.4. Kết quả khảo sát về sự cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...... 39 4.4.1. Sự cấp thiết của các giải pháp đã đề xuất ......................................... 39 4.4.2. Tính khả thi của các giải pháp đề xuất .............................................. 41 PHẦN III. KẾT LUẬN ......................................................................................... 45 1. Kết luận ........................................................................................................... 45 2. Đóng góp của đề tài......................................................................................... 45 2.1. Tính mới ................................................................................................... 45 2.2. Tính khoa học ........................................................................................... 46 2.3. Tính hiệu quả............................................................................................ 46 3. Khả năng ứng dụng và phát triển của đề tài .................................................... 46 4. Khuyến nghị .................................................................................................... 47 4.1. Với các cấp quản lí giáo dục .................................................................... 47 4.2. Với giáo viên ............................................................................................ 47 4.3. Với học sinh ............................................................................................. 47 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 48 PHỤ LỤC
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TT Từ viết tắt Từ đầy đủ 1 GDPT Giáo dục phổ thông 2 GV Giáo viên 3 HS Học sinh 4 NXB Nhà xuất bản 5 SGK Sách giáo khoa 6 THPT Trung học phổ thông
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1: Tổng hợp kết quả khảo sát học sinh ............................................................ 7 Bảng 2: Tổng hợp kết quả khảo sát giáo viên ........................................................... 8 Bảng 3: Kết quả học sinh sau khi áp dụng đề tài .................................................... 35 Bảng 4: Tổng hợp các đối tượng khảo sát............................................................... 39 Bảng 5: Đánh giá sự cấp thiết của các giải pháp đề xuất ........................................ 41 Bảng 6: Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất ........................................ 44
PHẦN I. ĐẶT VẤN ĐỀ 1. Lí do chọn đề tài Nghị quyết số 88/2014/QH13 ngày 28/11/2014 của Quốc hội đã chỉ rõ mục tiêu của việc đổi mới Chương trình, sách giáo khoa như sau:“Đổi mới Chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông nhằm tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về chất lượng và hiệu quả giáo dục phổ thông; kết hợp dạy chữ, dạy người và định hướng nghề nghiệp, góp phần chuyển nền giáo dục nặng về truyền thụ kiến thức sang nền giáo dục phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mĩ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh”. Như vậy, việc hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực học sinh được xác định là một trong những yếu tố cơ bản nhất của việc đổi mới Chương trình giáo dục phổ thông hiện nay của đất nước ta. Là một môn học bắt buộc, đóng vai trò vô cùng quan trọng trong chương trình giáo dục, môn Ngữ văn cũng nằm trong mục tiêu chung ấy. Bên cạnh các năng lực chung, môn Ngữ văn hướng đến phát triển các năng lực đặc thù đó là năng lực ngôn ngữ và văn học. Năng lực đặc thù của môn Ngữ văn thực chất là hướng đến việc rèn luyện cho học sinh các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe. Với mục tiêu đó, Chương trình Ngữ văn 2018 đã nhấn mạnh một số quan điểm riêng theo đặc trưng môn học: Chương trình lấy việc rèn luyện các kĩ năng giao tiếp đọc, viết, nói và nghe làm trục chính xuyên suốt cả ba cấp học. Trong 4 kĩ năng mà môn Ngữ văn hướng đến rèn luyện cho học sinh từ lớp 1 đến lớp 12, kĩ năng viết chiếm thời lượng nhiều thứ 2 sau kĩ năng đọc. Cụ thể: Đọc chiếm khoảng 60 - 63%; viết chiếm khoảng 22 - 25%; Nói - nghe chiếm 10%; kiểm tra, đánh giá chiếm 5%. Để rèn luyện kĩ năng viết cho học sinh, trong định hướng về phương pháp dạy viết cho học sinh bậc trung học phổ thông, Chương trình đã xác định rõ: mục tiêu hướng đến là rèn luyện cho học sinh bậc trung học phổ thông viết thành thạo các kiểu văn bản nghị luận và thuyết minh về các đề tài gắn với đời sống và định hướng nghề nghiệp; viết đúng quy trình, có kết hợp các phương thức biểu đạt, kiểu lập luận và yếu tố nghệ thuật; có chủ kiến về một vấn đề xã hội. Để thực hiện được mục tiêu quan trọng đó, ở hoạt động viết các nhà biên soạn sách giáo khoa đã xây dựng và thiết kế các đơn vị bài học rất công phu và đa dạng hóa các hoạt động học tập, các kiểu văn bản. Viết bài luận về bản thân là một kiểu bài mới được đưa vào chương trình, đây là kiểu bài nghị luận mà học sinh có cơ hội suy ngẫm về những gì mình đã trải nghiệm, từ đó đúc rút ra được các quy luật, bản chất của cuộc sống, bài học để có thể áp dụng cho tương lai. Khi viết bài luận về bản thân học sinh có cơ hội để suy nghĩ về những phẩm chất, năng lực mà bản thân có được cũng như những điểm yếu mà bản thân cần khắc phục. Qua hoạt động học tập viết bài luận về bản thân, học sinh sẽ có ý thức rõ ràng về bản thân, từ đó luôn biết cách điều chỉnh ứng xử sao cho phát triển được tối đa thế mạnh của mình và chung sống với người khác. Với đặc trưng đó của kiểu bài, hoạt động học tập viết bài luận về bản thân có một vai trò hết sức quan trọng trong việc phát triển phẩm chất, năng lực cho học 1
sinh, giúp học sinh hình thành và phát triển kĩ năng tạo lập văn bản theo đúng đặc điểm của kiểu văn bản, đáp ứng được những đổi mới trong việc kiểm tra, đánh giá và thi của Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018. Tuy nhiên, vì Chương trình mới được bắt đầu thực hiện, kiểu bài viết bài luận về bản thân cũng mới được đưa vào chương trình nên tài liệu nghiên cứu, hướng dẫn giáo viên thực hiện hoạt động này còn ít, giáo viên còn bỡ ngỡ trong việc tìm ra các cách thức, biện pháp để rèn luyện kĩ năng viết kiểu bài này cho học sinh. Mặc dù kiểu bài nghị luận là rất quen thuộc, học sinh thực hiện hoạt động viết bài văn nghị luận khá nhiều (Nghị luận xã hội, nghị luận văn học...). Tuy nhiên, cách viết bài luận về bản thân có nhiều điểm khác biệt về cấu trúc, ngôn ngữ, đây còn là kiểu bài phụ thuộc nhiều vào tình huống, hoàn cảnh và mục đích sử dụng trong khi đó hướng dẫn của SGK còn mang tính chất chung, chưa cụ thể cho từng dạng của kiểu bài, vì vậy học sinh còn lúng túng, bị động trong quá trình thực hiện hoạt động học tập. Như vậy, xuất phát từ việc xác định được tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh, đặc biệt đứng trước thực tế đặt ra là phải tìm được biện pháp tháo gỡ khó khăn cho giáo viên và học sinh trong việc thực hiện hoạt động dạy học này, chúng tôi quyết định chọn đề tài: Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - bài 9 “Hành trang cuộc sống” làm đề tài sáng kiến kinh nghiệm của mình. 2. Mục đích nghiên cứu Nhằm nâng cao hiệu quả của việc đổi mới phương pháp dạy học môn Ngữ văn, tạo niềm hứng thú trong học tập, phát huy tính tích cực, chủ động, sáng tạo cho học sinh. Giúp các em hình thành và phát triển kĩ năng tạo lập văn bản theo đúng đặc điểm của kiểu văn bản viết bài luận về bản thân, đáp ứng được những đổi mới trong việc kiểm tra, đánh giá và thi của Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018. Từ đó hướng tới hình thành và phát triển những phẩm chất, năng lực cần thiết, giúp học sinh đáp ứng được những nhu cầu phức hợp mà đời sống thực tiễn đặt ra. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Từ việc nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn, sáng kiến tập trung vào việc đề xuất và thực hiện giải pháp nhằm rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - bài 9 “Hành trang cuộc sống”. 4. Đối tượng nghiên cứu và áp dụng - Thực trạng của chương trình môn học, năng lực của giáo viên và năng lực của học sinh trong việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân ở Trường THPT Cờ Đỏ. Đưa ra cách thức, giải pháp để rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 ở Trường THPT Cờ Đỏ. - Học sinh lớp 10K, 10A năm học 2022-2023 Trường THPT Cờ Đỏ. Đây là các lớp có học sinh tương đương nhau về năng lực văn học. 5. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu phần Viết của Bài 9 - Hành trang cuộc sống 2
trong chương trình Ngữ văn 10 tập 2 - Bộ Kết nối tri thức với cuộc sống, NXB Giáo dục Việt Nam. - Đề xuất cách xây dựng kế hoạch bài dạy học có sử dụng biện pháp của đề tài qua các hoạt động và nhiệm vụ cụ thể. - Dựa trên cơ sở mục tiêu của bài học, đối tượng học sinh, các điều kiện dạy học của nhà trường để hướng đến phát triển năng lực viết bài luận về bản thân cho học sinh. 6. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lí luận và thực tiễn - Phương pháp thực nghiệm - Phương pháp đối chứng - Phương pháp thống kê toán học - Phương pháp thống kê bằng biểu mẫu 3
PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1. Hoạt động dạy viết: Yêu cầu cần đạt, định hướng phương pháp dạy viết * Yêu cầu cần đạt Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 đã xác định mục tiêu mà môn học hướng tới là hình thành và phát triển cho học sinh những phẩm chất chủ yếu: yêu nước, nhân ái, chăm chỉ, trung thực và trách nhiệm; bồi dưỡng tâm hồn, hình thành nhân cách và phát triển cá tính; giúp học sinh khám phá bản thân và thế giới xung quanh, thấu hiểu con người, có đời sống tâm hồn phong phú, có quan niệm sống và ứng xử nhân văn; có tình yêu đối với tiếng Việt và văn học; có ý thức về cội nguồn và bản sắc của dân tộc, góp phần gìn giữ, phát triển các giá trị văn hóa Việt Nam; có tinh thần tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại và khả năng hội nhập quốc tế. Môn Ngữ văn góp phần phát triển các năng lực chung: năng lực tự chủ và tự học, năng lực giao tiếp và hợp tác, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo. Đặc biệt, môn Ngữ văn giúp học sinh phát triển năng lực ngôn ngữ và năng lực văn học: rèn luyện các kĩ năng đọc, viết, nói, nghe; có hệ thống kiến thức phổ thông nền tảng về Tiếng Việt và văn học, phát triển tư duy hình tượng và tư duy logic, góp phần hình thành học vấn căn bản của một người có văn hóa; biết tạo lập các văn bản thông dụng. Để đạt được mục tiêu chung đó, Chương trình đã đưa ra những yêu cầu cần đạt về phẩm chất chủ yếu và năng lực chung đặc biệt là những yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù cho từng cấp học. Theo đó, ở cấp trung học phổ thông ở hoạt động dạy học viết, chương trình đưa ra yêu cầu: giúp học sinh viết thành thạo kiểu văn bản nghị luận và thuyết minh về các đề tài gắn với đời sống và định hướng nghề nghiệp; viết đúng quy trình, có kết hợp các phương thức biểu đạt, kiểu lập luận và yếu tố nghệ thuật; có chủ kiến về một vấn đề xã hội. Viết được văn bản nghị luận và văn bản thông tin có đề tài tương đối phức tạp; văn bản nghị luận yêu cầu phân tích, đánh giá so sánh giá trị của tác phẩm văn học; bàn về những vấn đề phù hợp với đối tượng gần đến tuổi thành niên, đòi hỏi cấu trúc và kiểu lập luận tương đối phức tạp, bằng chứng cần phải tìm kiếm từ nhiều nguồn; văn bản thuyết minh viết về những vấn đề có tính khoa học dưới hình thức một báo cáo nghiên cứu đúng quy ước; tuân thủ quyền sở hữu trí tuệ và tránh đạo văn. Bài viết thể hiện được cảm xúc, thái độ, những trải nghiệm và ý tưởng của cá nhân đối với những vấn đề đặt ra trong văn bản; thể hiện được một cách nhìn, cách nghĩ, cách sống mang đậm cá tính. * Định hướng phương pháp dạy viết Nhằm giúp giáo viên và học sinh trong quá trình tổ chức các hoạt động dạy học, để đạt được mục tiêu và đáp ứng được yêu cầu môn học cũng như cho từng hoạt động, Chương trình đã xây dựng định hướng về phương pháp hình thành, phát 4
triển các năng lực đặc thù cho từng hoạt động dạy đọc, dạy viết, dạy nói và nghe. Trong định hướng về phương pháp dạy viết, Chương trình đã hướng dẫn: Mục đích của phương pháp dạy viết là rèn luyện tư duy và cách viết, qua đó mà giáo dục phẩm chất và phát triển nhân cách học sinh. Khi dạy viết, giáo viên chú trọng yêu cầu tạo ra ý tưởng và biết cách trình bày ý tưởng một cách mạch lạc, sáng tạo và có sức thuyết phục. Giáo viên tập trung vào yêu cầu hướng dẫn học sinh các bước tạo lập văn bản, thực hành viết theo các bước và đặc điểm của kiểu văn bản. Thông qua thực hành, giáo viên hướng dẫn học sinh phân tích các văn bản ở phần đọc hiểu và văn bản bổ sung để nắm được đặc điểm của các kiểu văn bản, quy trình tạo lập văn bản; sử dụng các câu hỏi giúp học sinh xác định được mục đích và nội dung viết; giới thiệu các nguồn tư liệu, hướng dẫn cách tìm ý tưởng và phác thảo dàn ý; hướng dẫn học sinh viết văn bản; tự chỉnh sửa và trao đổi dựa trên các tiêu chí đánh giá bài viết. Ở cấp trung học cơ sở và trung học phổ thông, giáo viên yêu cầu học sinh thực hiện những nhiệm vụ phức tạp hơn như thu thập thông tin cho bài viết từ nhiều nguồn; thảo luận, phân tích về tiêu chí đánh giá bài viết; biết tự chỉnh sửa, trao đổi trong nhóm để hoàn thiện bài viết và rút kinh nghiệm sau mỗi lần viết bài. Ở 2 cấp học này, ngoài việc tiếp thu phương pháp phân tích mẫu các kiểu văn bản, giáo viên chú ý hướng dẫn kĩ thuật viết tích cực nhằm giúp học sinh vừa thành thạo kĩ năng tạo lập theo từng kiểu văn bản, vừa phát triển tư duy phê phán, năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo thể hiện qua bài viết. Bên cạnh các văn bản thông thường, học sinh còn được rèn luyện tạo lập văn bản điện tử và văn bản đa phương thức. Giáo viên sử dụng những phương pháp như phân tích mẫu, đặt câu hỏi, nêu vấn đề, gợi mở… để hướng dẫn học sinh hình thành dàn ý, lựa chọn cách triển khai, diễn đạt; tổ chức cho học sinh thực hành viết văn bản, có thể viết từng phần: mở bài, kết bài, một hoặc một số đoạn trong thân bài. Tổ chức dạy viết đoạn và bài văn thường gồm các hoạt động chủ yếu như: nêu nhiệm vụ mà học sinh cần thực hiện; yêu cầu học sinh làm việc cá nhân, cặp đôi hoặc theo nhóm; tổ chức trình bày kết quả làm việc, thảo luận về các nhiệm vụ được giao và tự rút ra nội dung bài học; nhận xét, đánh giá; sau khi viết xong, học sinh cần có cơ hội nói, trình bày những gì đã viết. Từ những mục tiêu, yêu cầu và những định hướng về phương pháp dạy viết mà Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 đưa ra, tùy vào từng kiểu bài để giáo viên lựa chọn, xây dựng cách thức, biện pháp, kĩ thuật dạy học phù hợp cho học sinh nhằm rèn luyện kĩ năng, phát triển những phẩm chất, năng lực cơ bản, cốt lõi, đặc thù giúp học sinh đáp ứng được những nhu cầu phức hợp mà cuộc sống thực tiễn đặt ra. 1.1.2. Kiểu bài “Viết bài luận về bản thân”: Khái niệm, đặc điểm, cấu trúc - Khái niệm: Bài luận về bản thân là một loại văn bản nghị luận mà ở đó người viết sử dụng lí lẽ và bằng chứng đáng tin cậy để trình bày những đặc điểm tiêu biểu, nổi bật của mình (tính cách, đam mê, …), thể hiện quan điểm, chủ kiến 5
của người viết nhằm giúp người đọc hiểu rõ hơn về mình, đồng tình với hành động, giải pháp của mình. Viết bài luận về bản thân là thực hành việc nhìn lại chính mình, tự ý thức về giá trị của chính mình. Ở kiểu bài nghị luận thông thường, người viết bàn luận về các vấn đề con người, xã hội, thể hiện ý kiến của người viết về những tư tưởng trong cuộc sống; bàn luận tính đúng sai của vấn đề và thuyết phục người đọc, người nghe. Ở kiểu bài bàn luận về bản thân sẽ tập trung vào thể hiện cá tính, thiên hướng, lựa chọn, niềm tin, quan điểm riêng của bản thân, hướng vào việc tự bày tỏ, tự soi xét và chia sẻ những trải nghiệm, suy nghĩ… của chính bản thân người viết. Đó là những điểm khác biệt giữa bài nghị luận thông thường và bài luận về bản thân. - Đặc điểm: + Tập trung vào những suy ngẫm của người viết về những gì mà bản thân đã trải nghiệm, từ đó đúc rút ra được các quy luật, bản chất của cuộc sống, bài học để áp dụng cho tương lai. + Thể hiện rõ sự ý thức về bản thân của người viết: ưu điểm, hạn chế. + Ngôn ngữ gần gũi, dễ hiểu, mang cá tính của người viết, thể hiện cảm xúc chân thành. + Sự chân thành, sâu sắc trong suy ngẫm của người viết là yếu tố quan trọng nhất làm nên sức hấp dẫn của kiểu văn bản này. - Cấu trúc: Bàn luận về bản thân là kiểu bài nghị luận có cấu trúc linh hoạt, sáng tạo, người viết có thể triển khai mạch cấu trúc theo những trải nghiệm cá nhân, tùy thuộc vào hoàn cảnh sử dụng văn bản, tùy vào mục đích viết bài luận về bản thân: + Huy động trải nghiệm + Suy nghĩ về bản thân và cuộc sống + Tưởng tượng về tương lai + Bài học từ những trải nghiệm của bản thân + Kêu gọi hành động, gợi mở suy nghĩ cho người đọc. 1.2. Cơ sở thực tiễn 1.2.1. Chương trình và thời lượng Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 được xây dựng trên quan điểm vừa đáp ứng yêu cầu đổi mới, vừa chú trọng kế thừa và phát huy những ưu điểm của các chương trình môn Ngữ văn đã có, đặc biệt là chương trình hiện hành. Vì vậy, Chương trình đã lấy việc rèn luyện các kĩ năng giao tiếp đọc, viết, nói và nghe làm trục chính xuyên suốt cả ba cấp học nhằm đáp ứng yêu cầu của chương trình theo định hướng năng lực và bảo đảm tính chỉnh thể, sự nhất quán liên tục trong tất cả các cấp học, lớp học. Các kiến thức phổ thông cơ bản, nền tảng về tiếng 6
Việt và văn học được hình thành qua hoạt động dạy học tiếp nhận và tạo lập văn bản; phục vụ trực tiếp cho yêu cầu rèn luyện các kĩ năng đọc, viết, nói và nghe. Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 được xây dựng theo hướng mở, không quy định chi tiết về nội dung dạy học, thời lượng chương trình cho các hoạt động cũng được linh hoạt trong quá trình thực hiện, miễn là đảm bảo tổng số tiết của cả năm học. Riêng đối với Chương trình Ngữ văn 10, hoạt động viết được xây dựng là 26 tiết /105 tiết của cả năm, chiếm 24,7% thời lượng chương trình (Ở các lớp không thực hiện dạy học chuyên đề). Viết bài luận về bản thân được tổ chức thực hiện trong 2 tiết trên tổng 26 tiết dành cho hoạt động viết, chiếm 7,7%. Phân tích về chương trình và thời lượng chúng ta thấy tầm quan trọng và tính ứng dụng cao của việc tổ chức hoạt động viết. Viết bài luận về bản thân là một kiểu bài mới được đưa vào chương trình, thời lượng giành cho việc thực hành viết bài luận về bản thân là 2 tiết ở bài “Hành trang cuộc sống”. Về mặt lí thuyết với chương trình và thời lượng trên đảm bảo mục tiêu giáo dục 2018 là hình thành được kĩ năng, năng lực viết bài luận về bản thân cho học sinh. Nhưng trên thực tế tiến hành thì với thời lượng đó giáo viên và học sinh vẫn còn gặp những khó khăn nhất định trong quá trình thực hiện nội dung bài dạy học, ảnh hưởng không nhỏ đến việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh. Mặc dù học sinh đã được thực hành viết nhiều các kiểu văn bản tương tự như nghị luận xã hội, giới thiệu về bản thân… nhưng kiểu bài tự luận về bản thân lần đầu tiên được đưa vào Chương trình vẫn khá mới mẻ với học sinh. Với sự linh hoạt về cấu trúc, các bước tiến hành viết bài phụ thuộc nhiều vào hoàn cảnh sử dụng, mục đích viết… bài viết cần đến những trải nghiệm phong phú, có ý nghĩa trong cuộc sống, những suy nghĩ sâu sắc, triết lí về cuộc đời… đang đặt ra những khó khăn cho cả giáo viên và học sinh trong quá trình thực hiện hoạt động dạy học. 1.2.2. Thực trạng rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân của học sinh Để đánh giá chính xác thực trạng rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân của học sinh, chúng tôi đã tiến hành cuộc khảo sát học sinh lớp 10 Trường THPT Cờ Đỏ, năm học 2022 - 2023 (xem Phụ lục 1) và thu được kết quả như sau: Bảng 1: Tổng hợp kết quả khảo sát học sinh Kết quả khảo sát Tổng số Câu hỏi 1 (Những khó khăn gặp phải) Câu hỏi 2 (Mức độ tự tin) học sinh Chưa được điều tra Chưa được Kiểu bài Không tự Rất tự tiếp cận kiểu Tự tin hướng dẫn khó hiểu tin tin bài 86 82 72 74 80 6 0 Tỉ lệ % 95,3% 83,7% 86% 93,0% 7,0% 0% 7
Qua kết quả khảo sát, chúng tôi nhận thấy phần lớn các em còn gặp nhiều khó khăn trong việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân. Những khó khăn mà các em gặp phải trước khi học viết bài 9 “Hàng trang cuộc sống” đến từ nhiều phía. Mặc dù các em đã viết nhiều văn bản tương tự như nghị luận xã hội, giới thiệu về bản thân… nhưng kiểu bài luận về bản thân các em chưa được tiếp cận nhiều, chưa được hướng dẫn cụ thể, kĩ năng ban đầu các em chưa có và các em thấy đây là một kiểu bài khó hiểu. Chính vì thế mà khi được hỏi về mức độ tự tin khi thực hành viết bài luận về bản thân, đa số các em đều cho biết các em còn lúng túng, thiếu tự tin khi thực hiện hoạt động học tập này. Đứng trước những thay đổi của Chương trình giáo dục phổ thông 2018 nói chung và Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018 nói riêng, học sinh đứng trước nhiều nội dung kiến thức mới mẻ, lạ lẫm. Có những nội dung, hoạt động học sinh mới được tiếp cận, thực hiện nên các em chưa thay đổi phương pháp học tập kịp thời, điều đó khiến các em còn lúng túng, chưa chủ động trong các hoạt động. Viết bài luận về bản thân là một kiểu bài mới được đưa vào chương trình, đây là kiểu bài có cấu trúc, cách triển khai linh hoạt tùy thuộc vào hoàn cảnh, mục đích viết văn bản đòi hỏi học sinh cần có sự sáng tạo, có những trải nghiệm phong phú, ý nghĩa của cá nhân. Chính đặc điểm này của kiểu bài đã dẫn đến những khó khăn nhất định trong việc thực hiện hoạt động viết bài luận về bản thân của học sinh, nếu không có cách thức, phương pháp dạy học phù hợp thì việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân sẽ không có kết quả mong muốn. 1.2.3. Thực trạng và nhận thức của giáo viên trong việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh Để thấy được nhận thức của giáo viên trong việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân và khả năng của giáo viên trong việc rèn luyện kĩ năng viết kiểu bài này cho học sinh, chúng tôi đã tiến hành khảo sát các giáo viên dạy môn Ngữ văn của Trường THPT Cờ Đỏ (xem Phụ lục 2) và thu được kết quả như sau: Bảng 2: Tổng hợp kết quả khảo sát giáo viên Tổng Kết quả khảo sát số giáo Câu hỏi 1 Câu hỏi 2 Câu hỏi 3 viên Thời Phương Không Rất Chưa Tự Rất Người Cần điều lượng pháp Tài liệu cần cần tự tin tin tự tin học thiết tra dạy học dạy học thiết thiết 8 6 2 0 6 8 7 7 0 1 7 Tỉ lệ % 75% 25% % 75% 100% 87,5% 87,5% 0% 12,5% 87,5% Qua kết quả khảo sát, có thể thấy rất rõ 100% giáo viên đều cho rằng việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh là cần thiết và rất cần thiết. Thầy cô cho biết thêm, đứng trước những yêu cầu, đòi hỏi của đời sống thực tiễn, việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân sẽ giúp các em rất nhiều trong quá trình học tập, trong cuộc sống tương lai, khi các em tham gia các hoạt động tập thể mang tính 8
trải nghiệm, khi xin việc, xin học bổng, ứng tuyển vào một vị trí trong các tổ chức, câu lạc bộ; khi các em diễn thuyết và chia sẻ kinh nghiệm, giá trị sống… Mặc dù thấy được tầm quan trọng của việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh và trên thực tế thầy cô đã hướng dẫn học sinh thực hành viết các kiểu bài tương tự như nghị luận xã hội, bài giới thiệu về bản thân… nhưng khi được hỏi về mức độ tự tin của thầy cô trong việc rèn luyện kĩ năng viết kiểu bài này thì đa số thầy cô đều trả lời chưa thật sự tự tin khi rèn luyện kĩ năng này cho học sinh. Những khó khăn mà thầy cô đưa ra đến từ nhiều phía: thời lượng cho hoạt động thực hành viết bài luận về bản thân hạn hẹp, học sinh còn khá lạ lẫm với kiểu bài, năng lực của các em còn hạn chế, tài liệu tham khảo chưa nhiều, chủ yếu các thầy cô tự mày mò về phương pháp, tự tìm hiểu và rút kinh nghiệm vì vậy khi thiết kế các hoạt động cho bài dạy học này thầy cô còn khá lúng túng. Việc thiết kế bài dạy học cho hoạt động thực hành viết bài luận về bản thân vừa phải đảm bảo mục tiêu, yêu cầu bài học lại phải đảm bảo thời gian, phù hợp với khả năng tiếp nhận của học sinh. Điều đó đòi hỏi sự dày công thực sự của các nhà giáo đặc biệt là sự linh hoạt trong việc lựa chọn phương pháp, cách thức tổ chức các hoạt động dạy học để học sinh có khả năng tiếp cận, làm quen và rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân một cách hiệu quả. Từ thực trạng, nhận thức của cả giáo viên và học sinh, có thể thấy rằng việc rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh là rất quan trọng nhưng đang gặp nhiều khó khăn và hiệu quả mang lại chưa cao. Vì vậy chúng tôi mạnh dạn đề xuất và thực hiện biện pháp Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân cho học sinh lớp 10 qua dạy học viết - Bài 9 “Hành trang cuộc sống”. Biện pháp chúng tôi đề xuất sẽ giúp giải quyết được những khó khăn nói trên trên cho cả giáo viên và học sinh. 2. RÈN LUYỆN KĨ NĂNG VIẾT BÀI LUẬN VỀ BẢN THÂN CHO HỌC SINH LỚP 10 QUA DẠY HỌC VIẾT - BÀI 9 “HÀNH TRANG CUỘC SỐNG” 2.1. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tổ chức tìm hiểu kiểu bài Bài luận về bản thân là kiểu bài có cấu trúc linh hoạt, đó là kết quả của quá trình tự vấn, tự luận về bản thân, suy ngẫm về những gì mà bản thân đã trải nghiệm để đúc rút ra các quy luật, bản chất, bài học trong cuộc sống. Bài luận về bản thân còn là kết quả của quá trình tự ý thức về chính mình với những đặc điểm tiêu biểu, nổi bật như sở trường, năng lực, tư duy, quan điểm… Đây là kiểu bài mới trong chương trình Ngữ văn THPT - lần đầu tiên được đưa vào giảng dạy trong nhà trường theo chương trình GDPT 2018. Việc giúp học sinh bước đầu nhận diện, làm quen với kiểu bài là hết sức cần thiết. Vì vậy giải pháp đầu tiên trong tiến trình dạy học viết chúng tôi đã quan tâm đến vấn đề này. Giải pháp nhằm hướng đến những mục tiêu: Giúp học sinh nhận diện được kiểu bài, từ đó tạo tâm thế chủ động khi thực hiện các hoạt động, tạo hứng thú tìm hiểu khám phá đối với bài tự luận về bản thân. Tránh được sự bị động, lúng túng, 9
mất phương hướng, khó hiểu ngay từ phần mở đầu của bài học. Cách thức mà chúng tôi thực hiện như sau: - Bước 1: Cho học sinh sưu tầm một số bài tự luận về bản thân, từ đó chia sẻ những thông tin mà mình thu thập được trước cả lớp. - Bước 2: GV nêu yêu cầu: qua việc tìm hiểu một số bài luận về bản thân, hãy cho biết những cảm nhận ban đầu về hoàn cảnh sử dụng, vai trò, cấu trúc của bài luận về bản thân trong cuộc sống. Bài luận về bản thân thường được viết trong những hoàn cảnh, tình huống sau: Khi xin học bổng, khi nộp hồ sơ tuyển sinh vào một trường đại học, khi đi xin việc, ứng cử vào một vị trí lãnh đạo trong câu lạc bộ…; Khi diễn thuyết, chia sẻ kinh nghiệm, giá trị và suy ngẫm về cuộc đời của mình với công chúng. Khi viết bài luận về bản thân, người viết có cơ hội suy ngẫm về những gì mình đã trải nghiệm, từ đó đúc rút ra được các quy luật, bản chất của cuộc sống, bài học để có thể áp dụng cho tương lai. Người có thói quen tự vấn, tự luận về bản thân sẽ có ý thức rõ ràng về bản thân, từ đó luôn biết cách điều chỉnh ứng xử sao cho phát triển được tối đa thế mạnh của mình và chung sống hài hòa với người khác. Bàn luận về bản thân là kiểu bài nghị luận có cấu trúc linh hoạt, sáng tạo, người viết có thể triển khai mạch cấu trúc theo những trải nghiệm cá nhân, tùy thuộc vào hoàn cảnh sử dụng văn bản, tùy vào mục đích viết bài luận về bản thân. - Bước 3: GV yêu cầu học sinh đánh dấu vào các từ khóa quan trọng xác định các tiêu chí chính của một bài luận ở phần yêu cầu của mục viết. - Bước 4: Dẫn dắt vào bài học Như vậy, thông qua việc hướng dẫn học sinh tìm hiểu kiểu bài sẽ giúp học sinh có những nhận biết ban đầu và tạo ra được tâm thế tích cực, chủ động cho quá trình lĩnh hội những kiến thức mới về kiểu bài viết bài luận về bản thân. 2.2. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tổ chức tìm hiểu các bài viết tham khảo Dạy học hiện đại và nhất là Chương trình giáo dục phổ thông 2018 đặc biệt chú trọng hình thành các phẩm chất rèn luyện kĩ năng và phát triển năng lực cho người học. Các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực được vận dụng và phát huy hiệu quả qua mỗi hoạt động dạy học. Nhận diện thực tiễn sinh động, đối diện với các tình huống, buộc người học phản xạ bằng khả năng tự phân tích, phán đoán, đánh giá đặc điểm, tính chất của sự vật hiện tượng… từ đó phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự khắc sâu kiến thức. Đó là quá trình chiếm lĩnh tri thức đang được Chương trình giáo dục phổ thông 2018 thực hiện. Quá trình này khác với quá trình chiếm lĩnh tri thức trong các Chương trình dạy học truyền thống trước đó, khi mà việc lựa chọn thiết kế các hoạt động dạy học đi từ khái niệm, kiến thức lí thuyết 10
đến tìm hiểu thực tiễn. Đó là lối dạy học thiên về, nặng về lí thuyết và cung cấp nội dung khi tổ chức các hoạt động giáo dục. Trong Chương trình giáo dục phổ thông môn Ngữ văn 2018, ở hoạt động viết việc nhận diện thực tiễn sinh động, đối diện với các tình huống qua hoạt động tìm hiểu các bài viết tham khảo là điều hết sức cần thiết. Ở giải pháp này chúng tôi hướng đến mục tiêu: Giúp học sinh nhận diện được các dạng cụ thể, nắm được cấu trúc rõ ràng; biết cách triển khai các luận điểm mạch lạc; cách lựa chọn giọng điệu riêng nhưng phù hợp với đối tượng tiếp nhận, cách thể hiện cảm xúc để thuyết phục, truyền cảm hứng và gợi suy ngẫm cho người đọc, người nghe; cách sử dụng bằng chứng là những sự kiện, kinh nghiệm mà người viết đã trải qua… Từ đó hiểu được cấu trúc đặc trưng mang tính linh hoạt của bài tự luận về bản thân so với các kiểu loại văn bản đã được học khác. Cách thức thực hiện được chúng tôi tiến hành như sau: - Ngữ liệu mà chúng tôi lựa chọn để học sinh tham khảo, tìm hiểu mang tính đa dạng. Ngoài ngữ liệu trong sách giáo khoa, chúng tôi đưa thêm một văn bản có cấu trúc, kiểu dạng khác và thiết kế các hoạt động. - Do thời lượng dành cho thực hành viết bài luận về bản thân khá hạn hẹp nên ngữ liệu mà chúng tôi đưa thêm vào bài học sẽ được gửi cho học sinh trước khi bài học diễn ra thông qua các nhóm học tập trên zalo, facebook… - Để học sinh nhận diện một cách đầy đủ kiến thức về đặc điểm, tính chất, cấu trúc văn bản, chúng tôi chia lớp thành 4 nhóm: 2 nhóm tìm hiểu văn bản trong sách giáo khoa, 2 nhóm tìm hiểu văn bản giáo viên đưa thêm ngoài sách giáo khoa (giáo viên đã gửi cho học sinh trước khi bài học diễn ra và tiếp tục trình chiếu trên tivi). - Bước 1: GV cung cấp tài liệu, HS đọc tài liệu của GV và trong SGK (GV đã gửi trước đó, học sinh đã đọc trong SGK khi chuẩn bị bài học ở nhà). - Bước 2: GV yêu cầu các nhóm thực hiện thảo luận giải quyết một số vấn đề (Phụ lục 3) + Xác định mục đích/ thông tin, thông điệp chính của bài luận. + Tìm các luận điểm chính của bài viết. + Người viết đã sử dụng loại dẫn chứng nào để làm sáng tỏ vấn đề. + Bài luận mà nhóm tìm hiểu được sử dụng trong tình huống, hoàn cảnh nào và nhằm mục đích gì? Trong quá trình thực hiện nhiệm vụ GV định hướng cho HS những vấn đề cơ bản bằng hệ thống câu hỏi gợi mở. Ví dụ: Phần mở đầu bài luận có những thông tin gì? Thông điệp của bài viết được thể hiện như thế nào? Những yếu tố nào tạo nên sức thuyết phục của bài viết? Những lời kể về các trải nghiệm cá nhân của tác giả đóng vai trò gì trong bài viết? Giọng điệu của tác giả trong bài viết là gì? Giọng 11
điệu đó được tạo nên bằng cách nào?... Đồng thời nhấn mạnh một số nội dung cơ bản như: - Cách xác định mục đích/thông điệp chính của văn bản: Dựa vào nhan đề bài viết (gạch chân những từ ngữ chứa đựng nội dung của vấn đề), các luận điểm chính, quan điểm, mong muốn của người viết ở phần nêu vấn đề. - Cách xác định hệ thống luận điểm của văn bản cần căn cứ vào hình thức trình bày: nhan đề, mục đích viết văn bản, hoàn cảnh sử dụng, các box gợi dẫn bên phải trang của SGK, đọc kĩ văn bản để xác định sự liên kết giữa các luận điểm. - Dựa vào hoàn cảnh, tình huống sử dụng, mục đích viết, bài luận về bản thân sẽ có các dạng: + Viết bài luận về bản thân để chia sẻ trải nghiệm, kinh nghiệm, giá trị sống và suy ngẫm về cuộc đời của bản thân với mọi người. + Viết bài luận về bản thân để tự giới thiệu về bản thân khi xin việc làm, xin học bổng, ứng tuyển vào một vị trí trong các tổ chức, câu lạc bộ… 2.3. Rèn luyện kĩ năng viết bài luận về bản thân qua hoạt động tìm hiểu quy trình tiến hành hoạt động viết Sau khi đã nắm được bố cục, kết cấu của một bài tự luận về bản thân (trên cơ sở tìm hiểu bài viết tham khảo), việc tìm hiểu quy trình tiến hành hoạt động viết là rất quan trọng. Khi học sinh nắm được quy trình tiến hành hoạt động viết một bài luận về bản thân sẽ giúp các em chủ động, tự tin khi thực hiện hoạt động viết, qua đó góp phần hình thành và phát triển năng lực tạo lập văn bản nghị luận cho các em. Ở giải pháp này chúng tôi hướng đến mục tiêu: Giúp HS hiểu được các giai đoạn và nắm bắt được các yêu cầu cụ thể của từng giai đoạn viết một bài tự luận về bản thân. Thành thạo quy trình, xây dựng được chiến lược cụ thể để viết một bài luận về bản thân. Sáng tạo trong cách tổng hợp các vấn đề. Cách thức tiến hành: Chúng tôi chú trọng việc xây dựng, thiết kế các hoạt động trên lớp để đạt được mục tiêu bài học. GV cho HS phân tích quy trình các bước để viết một bài luận về bản thân, nêu rõ các yêu cầu của từng công đoạn. - Bước 1: GV nêu câu hỏi phát vấn, HS nghiên cứu SGK để trả lời: Hãy nêu quy trình viết một bài luận về bản thân, chỉ ra những điểm cần lưu ý trong mỗi bước thực hiện? - Bước 2: HS nghiên cứu kĩ SGK và trả lời câu hỏi. - Bước 3: Sau khi đã nêu được các bước tiến hành hoạt động viết, GV hướng dẫn HS lập dàn ý chi tiết cho 2 trường hợp viết bài luận về bản thân bằng cách chia nhóm: + Nhóm 1,2: Lập dàn ý cho dạng bài luận về bản thân để chia sẻ trải nghiệm, kinh nghiệm, giá trị sống và suy ngẫm về cuộc đời của bản thân với mọi người (Suy ngẫm của bản thân với quan niệm sống hạnh phúc: Hạnh phúc khi được sống 12
là chính mình, Hạnh phúc là được yêu thương và trao đi yêu thương… Châm ngôn sống của tôi…). + Nhóm 3, 4: Lập dàn ý cho dạng bài luận về bản thân để xin việc làm, xin học bổng, ứng tuyển vào một vị trí trong các tổ chức, câu lạc bộ… (Viết bài luận về bản thân để xin ứng tuyển vào vị trí Trưởng ban truyền thông của “Dự án áo ấm cho em” ở trường THPT A, viết bài luận về bản thân để xin ứng tuyển vào vị trí “thuyết minh trò chơi dân gian” do ban tổ chức lễ hội “Văn hóa dân gian” cho khách du lịch quốc tế ở Tỉnh B tuyển, viết bài luận về bản thân để xin cấp học bổng cho học sinh có khả năng và say mê nghiên cứu khoa học của trường THPT C, viết bài luận về bản thân để ứng tuyển tham gia vị trí trưởng ban truyền thông cho Dự án Bản anh hùng ca thành cổ Quảng Trị…). - Bước 4: GV chuẩn hóa các kiến thức (Bằng sơ đồ trực quan) * Chuẩn bị viết: + Phác thảo ý tưởng: Huy động trải nghiệm (Trải nghiệm nào trong cuộc sống là đáng nhớ và có ý nghĩa nhất với bản thân? Trải nghiệm đó giúp nhận ra điều gì về bản thân và cuộc sống? Bản thân đã thay đổi như thế nào sau trải nghiệm đó?), suy nghĩ về bản thân (Quan niệm sống của bản thân, giá trị bản thân muốn theo đuổi, thế mạnh và điểm yếu của bản thân…), hình dung về tương lai (bản thân sẽ như thế nào? Sẽ làm được gì?). + Chọn ý tưởng, xác định chủ đề cho bài viết theo tình huống, hoàn cảnh sử dụng, mục đích viết bài luận: Bài viết chia sẻ trải nghiệm, kinh nghiệm, giá trị sống và suy ngẫm về cuộc đời của bản thân với mọi người: Chủ đề bài viết thường được cô đọng thành một thông điệp ngắn, thể hiện rõ quan điểm, góc nhìn, phát hiện của riêng người viết về bản thân và cuộc sống (ví dụ: Triết lí của tôi về một cuộc sống hạnh phúc, hãy luôn là chính mình…). Bài viết tự giới thiệu về bản thân để xin việc làm, xin học bổng, ứng tuyển vào một vị trí trong các tổ chức, câu lạc bộ: Xác định người đọc duyệt hồ sơ (trong đó có bài luận) và nguyện vọng của bản thân khi viết bài luận này. Suy nghĩ về những phẩm chất, năng lực mà bản thân có thể xứng đáng được người đọc duyệt đáp ứng nguyện vọng của bản thân. Có thể có những cam kết mà bạn muốn gửi đến người đọc duyệt hồ sơ nếu nguyện vọng của bản thân được đáp ứng. * Tìm ý, lập dàn ý: Bài luận về bản thân là kiểu bài có cấu trúc linh hoạt, uyển chuyển. Tuy nhiên, sau khi đã chọn được ý tưởng, xác định chủ đề cho bài viết dựa vào mục đích viết bài luận, tình huống, hoàn cảnh sử dụng bài luận, cần xác định những ý cơ bản và sắp xếp các nội dung theo một trật tự nhất định. Bài viết chia sẻ trải nghiệm, kinh nghiệm, giá trị sống và suy ngẫm về cuộc đời của bản thân với mọi người thường có ba phần với cấu trúc như sau: 13
- Mở bài: Nêu thông điệp chính của bài viết (chọn cách nêu ấn tượng, có thể đưa ra quan điểm của bản thân…). - Thân bài: + Trình bày thông điệp chính của văn bản. + Trình bày những sự kiện có thật mà bản thân đã trải nghiệm: theo một trật tự nhất định (theo thời gian, theo mạch suy ngẫm), sử dụng yếu tố tự sự để nói về những trải nghiệm của bản thân. + Thể hiện tình cảm, cảm xúc của người viết về những trải nghiệm. + Suy ngẫm, bàn luận về trải nghiệm. + Suy nghĩ, đúc rút về cuộc sống từ những trải nghiệm. - Kết bài: Nhắc lại những điểm chính trong bài viết, rút ra bài học, kêu gọi hành động, gợi mở suy nghĩ cho người đọc. Bài viết tự giới thiệu về bản thân để xin việc làm, xin học bổng, ứng tuyển vào một vị trí trong các tổ chức, câu lạc bộ… thường có ba phần với cấu trúc như sau: - Mở bài: + Nêu vấn đề của bài viết: mong muốn ứng tuyển, xin việc, … + Khả năng đáp ứng tốt các yêu cầu của bản thân. - Thân bài: + Giới thiệu khái quát về bản thân: Tên, học vấn, vị trí, mong muốn hiện tại. + Năng lực thực hiện (điểm mạnh): năng lực tổ chức, kĩ năng truyền thông, yêu thích, hiểu biết về lịch sử, thơ văn… + Có thể nêu một số điểm yếu cần khắc phục và có thể khắc phục của bản thân. + Khả năng đảm bảo vị trí, điều bản thân có thể đóng góp cho tổ chức: kinh nghiệm điều hành, kỹ năng công nghệ thông tin, viết bài truyền thông đa phương thức; kỹ năng xử lý hình ảnh, âm thanh; xây dựng kế hoạch truyền thông… + Ý tưởng cải thiện, phát triển các yêu cầu của tổ chức/dự án/trường. + Cam kết thực hiện các yêu cầu: Sẵn sàng dành thời gian, tâm huyết để tham gia Lưu ý: Gắn kết các thông tin với các trải nghiệm kinh nghiệm của cá nhân. Dùng yếu tố miêu tả, tự sự, biểu cảm, phương tiện đa phương thức hỗ trợ. - Kết bài: + Nhắc lại những điểm chính trong bài viết. + Khẳng định nguyện vọng, khả năng hoàn thành công việc. + Cảm ơn về sự quan tâm và xét duyệt. 14