intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE

Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học Lịch sử ở Trường THPT Sáng Sơn

Chia sẻ: Caphesuadathemhanh | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:68

14
lượt xem
3
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của sáng kiến này là trên cơ sở tìm hiểu lí luận về phương pháp dạy học môn lịch sử nói chung, việc xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử nói riêng, sáng kiến này sẽ đi sâu tìm hiểu các nguyên tắc để xác định và các biện pháp để truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử ở trường THPT Sáng Sơn.

Chủ đề:
Lưu

Nội dung Text: Sáng kiến kinh nghiệm THPT: Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học Lịch sử ở Trường THPT Sáng Sơn

  1. SỞ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VĨNH PHÚC  TRƯỜNG THPT SÁNG SƠN =====***===== BÁO CÁO KẾT QUẢ  NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN Tên sáng kiến: Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy  học Lịch sử ở Trường THPT Sáng Sơn. Tác giả sáng kiến: Phạm Thị Tuyết Nhung Mã sáng kiến: 18. 57. 01 
  2. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung BÁO CÁO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU, ỨNG DỤNG SÁNG KIẾN 1. Lời giới thiệu         1.1. Lý do chọn đề tài          Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học nói chung và trong   dạy học lịch sử nói riêng là vấn đề đặt ra vô cùng cấp thiết hiện nay.     Trong những năm gần đây, sự yếu kém của chất lượng giáo dục cũng biểu  hiện khá rõ trong dạy học lịch sử   ở  trường phổ  thông. Biểu hiện cụ  thể  được  nêu trên các phương tiện thông tin đại chúng, thể hiện qua kết quả của các kì thi  tốt nghiệp,… nổi bật là tình trạnh coi thường, nhớ  nhầm sự  kiện, không hiểu   lịch sử, không vận dụng bài học, kinh nghiệm quá khứ vào rèn luyện phẩm chất,  đạo đức, quan điểm tư  tưởng. Nguyên nhân của tình trạnh này có nhiều như:   quan niệm không đúng về vị trí, chức năng, nhiệm vụ môn lịch sử trong đào tạo   thế  hệ  trẻ; tác động tiêu cực của cơ  chế  thị  trường đến giáo dục,…Ngoài ra,  một nguyên nhân quan trọng khác là sự  bảo thủ, lạc hậu về  phương pháp dạy  học. Cho đến nay, sự  chuyển biến về phương pháp dạy học lịch sử  chưa được  là bao; phổ biến vẫn là cách dạy thông báo kiến thức có sẵn, cách học thụ động,   nói chung chủ yếu vẫn là cách “Thầy đọc – trò viết”. Nếu cứ tiếp tục cách dạy  học thụ  động như  thế, chất lượng của bộ  môn lịch sử  sẽ  không đáp ứng được  yêu cầu đổi mới xã hội. Do đó, việc tiếp tục đổi mới phương pháp dạy học lịch  sử ở trường phổ thông hiện nay là một yêu cầu cấp bách. Một trong những biện   Trường THPT Sáng Sơn                                    2                                                     Môn Lịch Sử
  3. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung pháp rất quan trọng nhằm nâng cao chất lượng dạy học lịch sử là việc xác định  và truyền thụ kiến thức cơ bản cho học sinh. Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử  ở tr ường ph ổ  thông là biện pháp quan trọng hàng đầu. Bởi vì, chỉ khi xác định và giảng dạy tốt   kiến thức cơ  bản mới giúp học sinh nắm vững, hiểu sâu, nhớ  lâu kiến thức ­  đồng thời bài học sẽ không khô khan, buồn tẻ, hay quá nặng nề, kích thích hứng  thú học tập cho các em. Kiến thức lịch sử  rất nhiều, bao gồm nhiều thời kì,   nước khác nhau, ở mỗi nước lại có biết bao nhiêu sự kiện lớn, nhỏ, phức tạp. Ở  mỗi xã  hội lại có biết bao nhiêu quan hệ  chằng chéo. Vì vậy giáo viên không  thể dạy cho học sinh học hết tất cả, mà phải học cái gì thật cơ bản. Kiến thức   cơ  bản không có nghĩa là sự  cắt xén, mà cần là sự  lựa chọn, truyền thụ  thích  hợp, có nguyên tắc, có phương pháp. Xuất phát từ  tầm quan trọng của việc xác định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản, từ  thực tiễn dạy học hiện nay  ở Trường THPT, tôi nhận thấy đây là một  việc làm hết sức cần thiết. 1.2. Thực trạng của đề tài 1.2.1. Sơ lược lịch sử của đề tài. Các luận điểm, các kết quả trước đó         Xác định và truyền thụ kiến thức trong dạy học lịch sử  ở trường phổ thông   là một vấn đề quan trọng, đã được các nhà nghiên cứu trong và ngoài nước quan   tâm nghiên cứu.  * Về  tài liệu nước ngoài: Thông qua các tài liệu đã được dịch, chúng tôi thấy  vấn đề xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản đã được nghiên cứu, nhấn mạnh  ở từng góc độ khác nhau, tiêu biểu trong một số công trình nghiên cứu sau: Tiến sỹ Đairi trong cuốn “Chuẩn bị giờ học lịch sử như thế nào?” đã nhấn  mạnh: “Cần phải xác định kiến thức cơ  bản trong dạy học qua việc sử  dụng   hợp lý sơ  đồ  mối quan hệ  giữa sách giáo khoa và nội dung bài giảng”. Cũng  Trường THPT Sáng Sơn                                    3                                                     Môn Lịch Sử
  4. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung trong tác phẩm này, tiến sỹ  đã trình bày một số  biện pháp, phương pháp dạy  học. “Cần phối hợp các biện pháp, phương pháp dạy một cách nhuần nhuyễn,   thích hợp để  truyền thụ kiến thức cho học sinh”. Như vậy, tiến sỹ Đairi đã dề  cập đến tầm quan trọng cũng như  một số  yêu cầu, biện pháp để  xác định và  truyền thụ kiến thức cơ bản cho học sinh trong dạy học lịch sử. M.A.Đainilôp trong cuốn “lý luận dạy học ở trường phổ thông, một số vấn   đề lý luận dạy học hiện đại”, đã nhấn mạnh sự cần thiết phải đổi mới phương   pháp dạy học nói chung, dạy học lịch sử  nói riêng nhằm nâng cao chất lượng   dạy học. Từ đó tác giả đã khẳng định: “Chỉ  có trên cơ  sở đổi mới phương pháp  giảng dạy mới giúp cho học sinh nâng cao trình độ nhận thức nắm chắc hiểu sâu   kiến thức cơ bản”.  * Về  tài liệu trong nước: Đến nay, đã có một số  sách tài liệu nghiên cứu về  các khía cạnh khác nhau của việc xách định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản.   Trong dạy học lịch sử cụ thể, trong giáo trình: “Phương pháp dạy học lịch sử”   xuất bản năm 1976, 1992 – 1999, 2002, đã đề  cập đến những vấn đề  có tính  chất lý luận về  kiến thức cơ  bản như: thế  nào là kiến thức cơ  bản, cách xác  định kiến thức cơ  bản, đồng thời đưa ra một số  biện pháp, phương pháp dạy   học sinh nhận thức tốt vấn đề lịch sử, nắm chắc nội dung cơ bản. Cuốn: “Một số  chuyên đề  phương pháp dạy học lịch sử” của Phan Ngọc  Liên – Trịnh Đình Tùng – Nguyễn Thị Côi – Trần Vĩnh Tường (Đồng chủ biên),  trong bài viết: “Đổi mới phương pháp dạy học lịch sử  một yếu tố  trực tiếp”,   GS. TS Phan Ngọc Liên đã nói đến việc xác định nội dung kiến thức cơ bản cần   cung cấp cho học sinh. Tác giả đã đặt ra một loạt câu hỏi: Kiến thức nào là kiến   thức cơ bản của bài? Vì sao đó là kiến thức cơ bản? Những biện pháp sư phạm   cần thiết để chuyền thụ kiến thức cơ bản? Đó là những câu hỏi luôn luôn phải   được đặt ra, luôn được sử dụng trong dạy học lịch sử. Trường THPT Sáng Sơn                                    4                                                     Môn Lịch Sử
  5. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung Ngoài ra, vấn đề  còn được đề  cập đến trong những tài liệu như: Các tài   liệu bồi dưỡng thường xuyên cho các giáo viên THCS năm 1993, PTS. Nguyễn   Thị  Côi đã đề  xuất và trình bày khá cụ  thể  về  vấn   đề  xác định kiến thức cơ  bản; Tầm quan trọng của việc xác định, truyền thụ  kiến thức cơ  bản – một   trong những biện pháp hữu hiệu và cần thiết trong quá trình dạy học, nhằm giúp  đỡ học sinh nắm chắc, hiểu sâu kiến thức cơ bản đồng thời phát triển toàn diện  học sinh, đã được tác giả đặc biệt nhấn mạnh; Trong tài liệu hội thảo khoa học  về: “Đổi mới dạy học, học lịch sử lấy học sinh làm trung tâm”, ĐHQG Hà Nội –  Trường ĐHSP, 1996, đã tập hợp nhiều bài viết, công trình nghiên cứu có tâm  huyết với việc đổi mới phương pháp dạy học. Trong đó, có nhiều bài có đề cập   về  vấn đề  xác định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản  ở  các phương diện khác   nhau. Trong bài: “Phát huy tích cực và chủ  động, sáng tạo của học sinh qua giờ  học lịch sử ở trường phổ thông”, của Nguyễn Tuyết Nhung (PTTH Trương Định  – HN ), tác giả đã viết: “Qua nội dung của bài, cần xác định những kiến thức cơ  bản, những ý chính, những vấn đề quan trọng nhất”. Từ  đó, dự  kiến các phương pháp và biện pháp giảng dạy trên lớp để  phù  hợp với loại đối tượng học sinh. Hay trong bài: “Góp phần đổi mới phương   pháp dạy sử ở trường PTTH” của Phan Đình Bưởi (Sở Giáo dục và Đào tạo Hà  Tĩnh) đã nêu lên một trong những thao tác hàng đầu để  dạy sử  là: “Lựa chọn  được sự kiện cơ bản, điển hình” và “ trọng tâm bài giảng là phần kiến thức cơ  bản nhất trong giờ  sử, giáo viên bằng tài nghệ  của mình, mô tả  tường thuật,   phân tích giảng giải cho học sinh hiểu rộng, hiểu sâu kiến thức đó để  hiểu cả  bài và làm cơ sở cho bài sau”. Trong các tạp chí nghiên cứu lịch sử, nghiên cứu giáo dục, nhiều nhà nghiên   cứu đã đề  cập đến vấn đề  này như: Nguyên Thị  Côi: “Mấy ý kiến về  đổi mới  biên soạn và giảng dạy lịch sử  Việt Nam”. TCNCGD số  3 – 1993; Phan Ngọc   Liên: “Đổi mới phương pháp giảng dạy lịch sử”, NCLS số  12 – 1998; Trần Đá  Trường THPT Sáng Sơn                                    5                                                     Môn Lịch Sử
  6. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung Đệ: “Một số  vấn đề  nội dung và phương pháp dạy học lịch sử  Việt Nam lớp   12”. (cải cách giáo dục trường ĐHSPHN). Mỗi tác phẩm nghiên cứu đều khai thác một vấn đề cụ thể hoặc từng khía  cạnh khác nhau của vấn đề, song đều  nêu lên ý kiến làm thế  nào để  giúp học  sinh nắm vững, hiểu sâu kiến thức cơ bản, nâng cao hiệu quả trong dạy học lịch   sử. Như  vậy, chúng tôi thấy việc nghiên cứu vấn đề  xác định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản trong dạy học lịch sử cho học sinh đã được quan tâm, nghiên  cứu và thu được một số kết quả. Nhưng nhìn chung, mỗi công trình chỉ  đề  cập   và giải quyết một hoặc một số khía cạnh khác nhau của vấn đề, đặc biệt, chưa  có công trình nghiên cứu nào giải quyết sâu sắc các nguyên tắc xác định và  truyền thụ  kiến thức cơ bản trong môn lịch sử  ở  trường THPT nói chung, cũng  như  cho từng khóa trình, từng chương, từng bài cụ  thể. Do đó, vấn đề  này vẫn  luôn đặt ra với các nhà nghiên cứu, đặc biệt với giáo viên dạy lịch sử nói chung,  giáo viên dạy lịch sử   ở THPT nói riêng, để  góp phần hoàn thành nhiệm vụ  của  bộ môn lịch sử là cung cấp cho các em hệ thống tri thức lịch sử thế giới, lịch sử  dân tộc, qua đó giáo dục tư tưởng, tình cảm đạo đức tốt đẹp và phát triển toàn  diện học sinh. Đó cũng chính là những vấn đề  chúng tôi giải quyết trong đề  tài   này. 1.2.2. Tình hình dạy học bộ môn Lịch sử ở Trường THPT hiện nay Trong những năm gần đây, nhờ  thực hiện chủ  trương của Đảng và Nhà   nước, ưu tiên đầu tư phát triển giáo dục, trong ngành giáo dục đã đẩy mạnh việc  đổi mới phương pháp, nội dung nhằm nâng cao chất lượng dạy học. Cho đến  nay, cuộc cách mạng giáo dục đã đem lại những kết quả  nhất định, biểu hiện   của chất lượng dạy học nói chung, chất lượng dạy học lịch sử  nói riêng đã có   nhiều tiến bộ hơn trước. Tuy nhiên, nhìn một cách tổng thể thì kết quả thu được  vẫn còn khiêm tốn so với yêu cầu đặt ra. Hơn nữa, những tiến bộ mới chỉ được   Trường THPT Sáng Sơn                                    6                                                     Môn Lịch Sử
  7. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung đẩy mạnh ở những trường trung tâm tỉnh, huyện, còn ở nông thôn hay vùng sâu,  vùng xa thì chất lượng dạy học nói chung, chất lượng dạy học lịch sử nói riêng  vẫn còn thấp.  Chúng tôi đã tiến hành điều tra bằng phiếu thăm dò ý kiến, trao đổi trực   tiếp với đồng nghiệp, cùng với thực tiễn giảng dạy, nổi lên một số vấn đề trong   dạy học lịch sử đó là: Về phía giáo viên: Đa số các thầy cô đã nhận thấy tầm quan trọng của việc   xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản, song việc áp dụng chưa thường xuyên,  hiệu quả. Một số  hạn chế  có thể  thấy là: việc vận dụng các phương pháp  truyền thụ  kiến thức còn yếu; ngôn ngữ  của giáo viên dàn đều, không nhấn   mạnh, làm bài học tẻ  nhạt, kém hiệu quả; việc coi nhẹ  hình thành khái niệm,  khắc sâu bài học và qui luật lịch sử là hiện tượng khá phổ  biến; giáo viên chưa  chú trọng đến việc tổng kết, ôn tập để  củng cố  kiến thức cơ  bản, hướng dẫn   phương pháp học tập nghiên cứu cho học sinh. Về  phía học sinh: Hiện nay, giới trẻ đang có hiện tượng “mù” lịch sử  dân   tộc, nhưng lại rất giỏi lịch sử  các nước khác (ví dụ  như  lịch sử  Trung Quốc),  hiện tượng này ngày một gia tăng khi phim  ảnh dã sử  Trung Quốc ngày càng  được trình chiếu nhiều, rất hấp dẫn. Thực tế này rất đáng để cho chúng ta, nhất   là những giáo viên lịch sử  phải suy nghĩ. Một thực tế  nữa hiện tượng học sinh   học lệch, phần lớn cho rằng lịch sử chỉ là môn phụ chỉ cần học thuộc lòng,… Từ  thực tiễn trên đây, tôi thấy rằng việc xác định và truyền thụ  kiến thức   cơ bản cho học sinh trong dạy học lịch sử là rất cần thiết, và nó có vai trò to lớn,   quyết định sự hoàn thành mục tiêu nâng cao chất lượng dạy học. Xuất phát từ cơ sở lí luận và thực tiễn, tôi sẽ tập trung vào nghiên cứu, tìm  hiểu các biện pháp xác định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản cho học sinh  ở  Trường THPT Sáng Sơn; đồng thời, bước đầu vận dụng các biện pháp đó vào  bài lịch sử cụ thể. Trường THPT Sáng Sơn                                    7                                                     Môn Lịch Sử
  8. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung 2. Tên sáng kiến: Xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học Lịch   sử ở Trường THPT Sáng Sơn. 3. Tác giả sáng kiến: ­ Họ và tên: Phạm Thị Tuyết Nhung ­ Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Sáng Sơn – Xã Đồng Thịnh – Huyện   Sông Lô – Tỉnh Vĩnh Phúc. ­ Số điện thoại: 0974. 425. 689.     ­ Email: phamthituyetnhung.gvsonglo@vinhphuc.edu.vn 4. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến: Phạm Thị Tuyết Nhung 5. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến: ­ Lĩnh vực: Giáo dục và Đào tạo. ­ Vấn đề sáng kiến giải quyết: Trên cơ sở tìm hiểu lí luận về phương pháp dạy  học môn lịch sử  nói chung, việc xác định và truyền thụ  kiến thức cơ  bản trong  dạy học lịch sử nói riêng, sáng kiến này sẽ đi sâu tìm hiểu các nguyên tắc để xác   định và các biện pháp để  truyền thụ  kiến thức cơ  bản trong dạy học lịch sử  ở  trường THPT Sáng Sơn. 6. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử: 10 ­ 11 ­2018. 7. Mô tả bản chất của sáng kiến: PHẦN I. NỘI DUNG CỦA SÁNG KIẾN CHƯƠNG I. CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI 1. Vai trò, ý nghĩa của bộ môn Lịch sử Sử  học là một bộ  phận không thể  thay thế  của khoa học xã hội. Môn lịch  sử  trong nhà trường có vị  trí, ý nghĩa rất quan trọng góp phần phát triển toàn  diện về  trí tuệ, nhân cách cho học sinh. Đặc biệt, xuất phát từ  đặc trưng riêng  của mình môn lịch sử có vai trò rất lớn trong việc giáo dục thế hệ trẻ: Từ những   hiểu biết về  quá khứ, học sinh hiểu rõ truyền thống dân tộc, tự  hào với những  Trường THPT Sáng Sơn                                    8                                                     Môn Lịch Sử
  9. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung thành tựu dựng nước và giữ nước của tổ tiên để xác định nhiệm vụ hiện tại, có   thái độ đúng đắn với sự phát triển hợp quy luật của tương lai. Về  vai trò của lịch sử, các nhà sử  học cổ  đại Hy Lạp đã khẳng định rằng:  “Lịch sử  là cô giáo của cuộc đời”, “Lịch sử  là bó đuốc soi đường đi tới tương  lai”.   Các   nhà   tư   tưởng   thời   trung   đại   xem   lịch   sử   là:   “triết   lí   của   việc   noi   gương”. Có những thời kì lịch sử  trở  thành “bà hoàng của các ngành khoa học”,  nó có uy tín cao nhất dưới con mắt của xã hội loài người. Bởi vì, người ta tìm   thấy trong lịch sử câu trả lời cho những vấn đề quan trọng nhất của đời sống xã  hội và tinh thần. Toàn bộ nền văn hoá chờ đợi sự phán xét của sử học, và sử học   bắt đầu đóng vai trò của nhà lãnh đạo và người khuyên dạy. Là chủ  nhân của   những bí mật quá khứ, lịch sử  giống như người nghiên cứu gia hệ ở cung đình,  đã mang lại cho nhân loại phần thưởng về sự hào hiệp của mình, đã khôi phục   lại bức tranh về  cuộc diễu hành thắng lợi của loài người. Rõ ràng, vai trò của  lịch sử trong đời sống xã hội là rất lớn, vì xét đến cùng lịch sử là lịch sử của chủ  thể hoá, là tấm gương vừa phản ánh vừa cải tạo xã hội. Bộ  môn lịch sử  trong nhà trường được coi là một công cụ  của việc giảng  dạy, không chỉ có tác dụng giáo dục trí tuệ mà còn có ưu thế lớn trong giáo dục   tình cảm, đạo đức nhằm phát triển toàn diện học sinh. Nhà sử  học N.A. Ê­Rô­ Phê­ép đã khẳng định: trong đời sống xã hội, lịch sử  đóng vai trò quan trọng, nó   vừa là công cụ  của công tác sư  phạm, lại có tác dụng giáo dục trí tuệ  và tình   cảm, tri thức lịch sử là một trong những bộ  phận quan trọng nhất của nền văn   hoá chung của nhân loại, và không có bộ  phận quan trọng này thì không thể  coi  việc giáo dục con người là hoàn thành đầy đủ.   Mục đích của công việc dạy học lịch sử  là nhằm trang bị  cho học sinh  những kiến thức về lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc làm cơ sở cho học sinh nhận   thức được sự  phát triển của quy luật lịch sử; Truyền thụ cho học sinh ý nghĩa  của quá khứ  và tiếp tục trong hiện tại, dẫn dắt học sinh hiểu vai trò của con   Trường THPT Sáng Sơn                                    9                                                     Môn Lịch Sử
  10. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung người trong cộng đồng, trong thế giới nói chung. Đối với người học lịch sử, câu  hỏi đặt ra là: Nghiên cứu, học tập lịch sử để làm gì? G.Bê­Linxki đã nói: “Chúng  ta hỏi dĩ vãng, bắt nó phải giải thích hiện tại và dự đoán tương lai cho chúng ta”,  tức là học lịch sử  phải biết liên hệ  quá khứ  với hiện tại. Từ  hiểu biết lịch sử  quá khứ, người học lịch sử  tự  rút ra bài học bổ  ích cho hiện tại và tương lai.   Chúng ta thấy rằng, để đạt được mục đích trong dạy học lịch sử, yêu cầu được  đặt ra cho cả hai phía người dạy và người học: Dạy cái gì? Học để làm gì?  Trong thời đại ngày nay, khi cuộc cách mạng khoa học và công nghệ  phát  triển như  vũ bão, thì việc giảng dạy bộ  môn lịch sử  nói chung và  ở  Trường  THPT nói riêng càng cần được nhấn mạnh và coi trọng hơn. Bởi vì, nếu con   người nắm vững được những kiến thức lịch sử thế giới, lịch sử dân tộc, họ  sẽ  hiểu được sâu sắc nguồn gốc của mọi vấn đề: con người, lãnh thổ, chiến tranh,  hoà bình, tiềm năng… và giúp họ trở thành những con người có ý thức trên hành  tinh chúng ta. Từ  đó, họ  ý thức, giữ  gìn, phát huy những bản sắc truyền thống  văn hoá của dân tộc mình, có trách nhiệm đối với việc bảo vệ và xây dựng đất  nước. Để môn lịch sử luôn được coi trọng, phát huy được vị trí, ý nghĩa của mình,   phải không ngừng nâng cao chất lượng dạy học lịch sử, mà yếu tố  then chốt  ở  đây là phải đổi mới phương pháp dạy học. Như  nhà sử  học Nga Pasutô đã nói:  “muốn đào tạo con người phù hợp với thời đại, chúng ta phải không ngừng cải  tiến và nâng cao chất lượng dạy học. Cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, sự  hứng thú hấp dẫn ngày càng tăng với hiện tại không hề  làm giảm bớt sự  chú ý  của chúng ta đối với việc dạy học lịch sử. Chính lịch sử  là bằng chứng hiển  nhiên về  sự  toàn thắng của cuộc xây dựng, sáng tạo đối với sự  tàn phá, chiến  thắng của hoà bình đối với chiến tranh, sự  gần gũi hiểu biết lẫn nhau của các   dân tộc về văn hoá, mặt khác khắc phục được tình trạng biệt lập”. Trường THPT Sáng Sơn                                    10                                                     Môn Lịch Sử
  11. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung Như vậy, ý nghĩa quan trọng của việc học tập lịch sử đối với học sinh là ở  chỗ: học tập lịch sử không chỉ để biết quá khứ, mà trên cơ sở biết quá khứ hiểu  sâu sắc hiện tại, hành động tích cực trong hiện tại, tiên đoán sự  phát triển của  tương lai và đấu tranh cho sự  thắng lợi tất yếu của tương lai. Dạy học lịch sử  đạt được mục đích này chính là sự phát huy quan điểm đúng đắn của ông cha ta  từ xưa: “Ân cố tri tân”, tức là ôn những cái cũ để hiểu cái mới. Thông qua việc tìm hiểu vị trí, vai trò, ý nghĩa, mục đích của lịch sử  và bộ  môn lịch sử, chúng ta thấy vấn đề  đặt ra là phải dạy lịch sử  như  thế  nào? Và  bằng phương pháp, biện pháp ra sao? Cố  Thủ  tướng Phạm Văn Đồng đã viết:  “Dạy sử phải dạy như thế nào? Nhất định phải cho học sinh hiểu biết những sự  kiện lịch sử, những quy luật lịch sử qua các thời đại chứ  không phải nói ba hoa   về chính trị  ở  đây, cả  lịch sử  nước ta là một sự  cổ  vũ sâu sắc vô cùng. Dạy sử  tốt nhất định tạo cho người thanh niên ta say mê với dân tộc, say mê và tự hào về  dân tộc một cách đúng mức, không hề tự kiêu, không hề nảy sinh chủ nghĩa dân   tộc hẹp hòi”. Như  vậy, để  phát triển trí tuệ  đồng thời giáo dục tư  tưởng chính  trị, đạo đức cho học sinh, giáo viên nhất thiết phải xác định đúng và cung cấp  đầy đủ cho học sinh những kiến thức cơ bản của lịch sử.  2. Khái niệm kiến thức cơ bản Bước sang thế  kỉ  XXI, cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật và công nghệ  đang phát triển như  vũ bão, cả  thế  giới đang bước vào nền kinh tế  tri thức.   Những thông tin về khoa học kĩ thuật tăng nhanh đến mức chóng mặt (nếu như  mấy năm trước đây cứ  khoảng 10 năm kiến thức lại tăng gấp đôi thì hiện nay  thời gian đó rút ngắn  chỉ còn 4 đến 5 năm). Bối cảnh này làm nổi bật lên vấn đề  có tính chất toàn cầu đối với giáo dục. Đó là giải quyết mâu thuẫn ngày càng   tăng giữa: khối lượng kiến thức vô hạn với thời gian học tập có hạn. Để  giải   quyết mâu thuẫn trên, một trong những giải pháp hàng đầu là phải lựa chọn   đúng đắn những vấn đề cơ bản của nội dung học tập cho phù hợp với giới hạn  Trường THPT Sáng Sơn                                    11                                                     Môn Lịch Sử
  12. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung thời gian mà vẫn đảm bảo được yêu cầu, mục đích của việc dạy học đạt tới sự  phát triển toàn diện học sinh tốt nhất. Trong dạy học lịch sử cũng vậy, giáo viên   không thể truyền thụ cho học sinh hết những kiến thức của khoa học lịch sử, mà   phải tuỳ từng đối tượng học sinh, tuỳ từng nội dung học tập để  lựa chọn cung   cấp cho học sinh nắm vững những kiến thức cơ bản của bài học. Vậy thì, kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử là gì? Trước hết, để hiểu “kiến thức cơ bản”, chúng ta phải hiểu “cơ bản” là gì?   “Cơ  bản” không phải là một khái niệm chỉ  sự  vật mà là khái niệm về  các mối  quan hệ giữa các sự kiện ­ hiện tượng. Nói đến cơ bản không chỉ tìm hiểu “Cơ  bản là gì?”, mà chủ  yếu đi tìm hiểu “Cơ  bản là cái gì?”, “Cơ  bản đối với ai?”,  “Đâu là cơ bản?”. Vì vậy, khi nói đến cơ bản thực chất là nói đến sự lựa chọn. Đây chính là những vấn đề  cần được đặt ra và giải quyết khi giáo viên lựa   chọn kiến thức cơ  bản trong dạy học lịch sử. Kiến thức cơ bản trong dạy học   lịch sử tuỳ thuộc vào quan điểm và yêu cầu về khoa học lịch sử và khoa học giáo   dục, có thể  thay đổi theo thời gian, không gian và đối tượng học tập. Hay nói  cách khác: kiến thức cơ bản không tuyệt đối, cứng nhắc. Một đơn vị  kiến thức  là cơ bản ở giai đoạn này, đối với khối lớp này, nhưng ở giai đoạn khác, đối với   khối lớp khác nó lại không là cơ  bản nữa…Cơ  bản là “sự  lựa chọn” phụ  thuộc   vào chủ thể nhận thức và mục đích nhận thức. Tuy nhiên, cái cơ  bản trong dạy   học lịch sử  bao giờ  cũng có hai mặt: một mặt nó là nội dung cốt lõi, thiết yếu   của khoa học lịch sử, mà nhờ nó học sinh có thể hình dung được lịch sử đã xảy  ra như thế nào; mặt khác, những nội dung đó phải có ý nghĩa quan trọng đối với   sự phát triển nhân cách học sinh. Trước đây và cả  hiện nay, trong dạy học nói chung và dạy học lịch sử  nói  riêng, vẫn tồn tại nhiều quan điểm không đúng về  kiến thức cơ  bản. Nhiều  người cho rằng kiến thức cơ  bản là sự  tóm tắt lại những kiến thức trong sách   giáo khoa ­ sách dùng cho học sinh, giúp học sinh củng cố  và nắm vững kiến  Trường THPT Sáng Sơn                                    12                                                     Môn Lịch Sử
  13. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung thức trên cơ sở bài giảng mà giáo viên trình bày. Vấn đề kến thức cơ bản trong  môn lịch sử  là nội dung của nhiều cuộc thảo luận, hội thảo khoa học của các   nhà nghiên cứu lịch sử, các giáo viên lịch sử. Đến nay, không phải vấn đề  đã   hoàn toàn được giải  quyết, nhưng các nhà nghiên cứu cũng đi đến thống nhất  một số điểm chủ yếu về kiến thức cơ bản như sau : “Kiến thức cơ bản là kiến thức tối ưu cần thiết cho việc hiểu biết của học   sinh về lịch sử (cả thế giới và dân tộc). Kiến thức cơ bản bao gồm nhiều yếu tố  đó là: sự kiện lịch sử, các niên đại, địa danh lịch sử, tên nhân vật lịch sử, nguyên   lí, phương pháp học tập và vận dụng kiến thức”. Bàn về  tiêu chuẩn xác định kiến thức cơ  bản, tiến sỹ  Đairi chuyên gia về  phương pháp dạy học lịch sử của Liên Xô cũ cho rằng: “Tất cả  các yếu tố  nào  hợp thành tri thức lịch sử  đều phải tham gia vào giải quyết biến cố  lịch sử  và  quá trình phát triển của lịch sử, cái gì đã xảy ra ở đâu và vào lúc nào (xác định về  thời gian và không gian), ai hành động, như  thế  nào và vì sao? Đó là tiêu chuẩn   quan trọng để xác định một kiến thức lịch sử mà là kiến thức cơ bản”. Khi nói đến nội dung của kiến thức cơ bản, các tác giả cuốn “Phương pháp   dạy học lịch sử” nhấn mạnh: Kiến thức lịch sử cơ bản cung cấp cho học sinh,   không chỉ mô tả bề ngoài của sự  kiện mà phải giải thích, nêu lên bản chất của   chúng. Trên cơ  sở những kiến thức lịch sử cụ thể, bộ môn lịch sử  khái quát sự  thực lịch sử để dần dần hình thành cho học sinh một hệ thống khái niệm lịch sử  từ  đơn giản đến phức tạp, từ tương đối cụ  thể  đến trừu tượng. Như vậy, kiến  thức cơ  bản không chỉ  đơn giản là sự  tóm tắt lại sách giáo khoa mà phải thông  qua các sự kiện lịch sử cụ thể, giáo viên giải thích để làm nổi bật bản chất của   lịch sử, dần hình thành cho học sinh những khái niệm, hệ  thống khái niệm từ  đơn giản đến phức tạp. Nói đến lịch sử, trước hết là nói đến sự kiện lịch sử, mà mỗi sự kiện đó lại  diễn ra trong thời gian, không gian nhất định. Trong mỗi tiết học, mỗi chương  Trường THPT Sáng Sơn                                    13                                                     Môn Lịch Sử
  14. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung hay một khoá trình lịch sử chúng ta lại bắt gặp rất nhiều sự kiện lịch sử, và có   sự kiện cơ bản, có sự kiện không cơ bản. Khi dạy lịch sử, người giáo viên phải   biết lựa chọn sự  kiện cơ  bản để  khắc sâu cho học sinh. Sự  kiện cơ  bản là sự  phản ánh những biến cố, hiện tượng chi phối một phạm vi nhất định của quá  trình xã hội. Theo các tác giả phương pháp dạy học lịch sử, thì kiến thức cơ bản  chính là những sự  kiện lịch sử  tiêu biểu có thể  vẽ  lên bức tranh quá khứ  một   cách chân thực nhất, và làm cho học sinh phân biệt được các thời kì lịch sử  của   các quốc gia khác nhau. Đó là những khái niệm lịch sử cơ bản nhất, những quy   luật, những nguyên lí, lí thuyết, tư tưởng nhất định, quan điểm chủ yếu giúp học  sinh hiểu đúng đắn lịch sử và tự hình thành một cơ sở lí luận để tiếp tục học tập  và nghiên cứu. Đó là những phương pháp cơ bản để lĩnh hội những kiến thức và   đổi mới tri thức cũ, bước đầu biết vận dụng tri thức vào hoạt động thực tiễn. Như  vậy, trong dạy học lịch sử  phải biết xác định đúng kiến thức cơ  bản  mới đảm bảo và nâng cao được chất lượng học tập. Kiến thức cơ bản ngoài các  sự  kiện, các khái niệm, còn bao hàm các yếu tố   ấy để  làm sáng tỏ: “tính hệ  thống, tính toàn diện, tính hiện đại của sự kiện lịch sử”. ­ Tính hệ thống thể hiện  ở việc nắm các sự kiện trong mối liên hệ biện chứng,  tác động qua lại, nguyên nhân và kết quả của nhau. ­ Tính toàn diện thể hiện ở việc hiểu biết lịch sử một cách đầy đủ trên mọi mặt   của đời sống xã hội: chính trị, quân sự, kinh tế, văn hoá … ­ Tính hiện đại thể hiện ở các mặt sau: + Học lịch sử đến ngày nay, những sự kiện vừa xảy ra. + Cung cấp những kết quả nghiên cứu khoa học mới nhất. + Dựa trên những cơ  sở  của quan điểm và tư  tưởng cách mạng khoa học nhất   để nhận thức lịch sử.         Chỉ khi nào giáo viên lịch sử  nhận thức đúng các nhân tố  trên đây thì mới   xác định và truyền thụ tốt kiến thức cơ bản cho học sinh; mới có thể khôi phục   Trường THPT Sáng Sơn                                    14                                                     Môn Lịch Sử
  15. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung lại bức tranh quá khứ  một cách chân thật, giúp học sinh phân biệt được lịch sử  cụ  thể  của các thời kì, các quốc gia khác nhau, phản ánh được quy luật phát  triển xã hội.  Nói tóm lại, chúng ta có thể  hiểu về  nội dung kiến thức cơ bản trong dạy   học lịch sử một cách khái quát như sau: Kiến thức cơ bản là kiến thức không thể  thiếu được để  hiểu biết về sự  kiện, hiện tượng xã hội ­ tự  nhiên, phù hợp với  yêu cầu trình độ  nhận thức của học sinh. Kiến thức cơ bản gồm nhiều yếu tố:   sự kiện lịch sử, các niên đại, biểu tượng, khái niệm lịch sử, các qui luật, nguyên  lí, phương pháp học tập và vận dụng kiến thức. Đó là những kiến thức tối  ưu,   cần thiết cho việc hiểu lịch sử của học sinh. Ngoài ra, để  hiểu sâu về  kiến thức cơ  bản, chúng ta phải phân biệt nó với   kiến thức không cơ  bản và kiến thức chủ  yếu. Thực chất, chúng ta phải giải  quyết mối quạn hệ  giữa nội dung sách giáo khoa và bài giảng của giáo viên,  giữa sách giáo khoa với việc tự  học của học sinh. Để  giải quyết mối quan hệ  này, chúng ta vận dụng vào sơ đồ Đairi Bài giảng trên lớp: 1 2 2 3  Kiến thức ô số  1 là phần không có trong sách giáo khoa, giáo viên và học   sinh phải tự  tìm hiểu những tài liệu bên ngoài để  bổ  sung cho bài học thêm  phong phú. Khối kiến thức ô số 2 là nội dung vừa có trong sách giáo khoa vừa có trong  bài giảng của giáo viên. Đó là vấn đề cơ bản nhất mà giáo viên phải hướng dẫn  học sinh tiếp thu. Trường THPT Sáng Sơn                                    15                                                     Môn Lịch Sử
  16. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung Kiến thức ở số 3 là nội dung có trong sách giáo khoa, nhưng không có trong   bài giảng, học sinh tự  nghiên cứu vì không có thời gian trên lớp, không khó,  không cơ bản trong bài học. Vậy, kiến thức không cơ  bản trong một bài giảng là những kiến thức có  trong sách giáo khoa, nhưng là phần tài liệu ít có ý nghĩa (mặc dù đôi khi cũng   quan trọng) nhưng không có đủ thời gian để trình bày trên lớp. Kiến thức không   cơ  bản có thể  được trình bày gọn trong mục nhỏ  của bài, hoặc từng mục, khi   giảng giáo viên có thể lướt qua một số đoạn, một số ý trong sách giáo khoa. Kiến thức chủ yếu là kiến thức vẫn phải được cung cấp, để giúp học sinh   có cái nhìn đúng về lịch sử. Kiến thức đó có trong sách giáo khoa, nhưng đôi khi   cần phải được giáo viên cung cấp thêm những thông tin, những sự  kiện, lí lẽ,   hình ảnh… Hay nói cách khác, kiến thức cơ bản nằm ở ô số 2, thì kiến thức chủ  yếu có ở cả hai ô số 2 và số 3. Trên cơ sở tìm hiểu thế nào là “kiến thức cơ bản”, và sự cần thiết phải xác  định kiến thức cơ  bản trong dạy học lịch sử, chúng ta phải tuân thủ  những   nguyên tắc nào khi xác định? 3.  Một số nguyên tắc xác định kiến thức cơ bản   Xác định kiến thức cơ bản là nhiệm vụ hàng đầu trong giảng dạy lịch sử,   làm nền tảng thực hiện chức năng, nhiệm vụ  bộ  môn. Nhất là trong thực tiễn  hiện nay, xác định kiến thức cơ  bản là một trong những biện pháp tích cực và   quan trọng để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn. Để xác định đúng kiến thức  cơ bản trong dạy học lịch sử, chúng ta cần tuân thủ một số nguyên tắc sau đây: Thứ nhất: xác định kiến thức cơ bản phải giúp học sinh nắm vững, hiểu rõ  sự kiện để phân biệt được sự kiện này với sự kiện khác. Thứ  hai: xác định kiến thức cơ  bản phải căn cứ  vào mục đích yêu cầu đối  với mỗi học sinh ở mỗi khoá học, mỗi lớp cụ thể. Nói cách khác là đối với từng   Trường THPT Sáng Sơn                                    16                                                     Môn Lịch Sử
  17. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung đối tượng nhận thức khác nhau mà đòi hỏi kiến thức cơ  bản được truyền thụ  khác nhau. Thứ ba: xác định kiến thức cơ bản tuỳ theo nhiệm vụ cụ thể của cách mạng   nước ta ở mỗi giai đoạn, có những kiến thức trong giai đoạn này là cơ bản, song  ở giai đoạn khác lại không phải cơ bản, không cần nhấn mạnh nữa. Thứ tư: xác định kiến thức cơ bản phải chú ý tới ý nghĩa giáo dục của các sự  kiện, bởi vì bộ  môn lịch sử  có nhiều ưu thế  trong giáo dục tư  tưởng, tình cảm,   đạo đức, thẩm mĩ. Những con người và những việc thực của quá khứ  có sức  thuyết phục, có sự suy cảm mạnh mẽ với thế hệ trẻ. Khả năng giáo dục của các   sự  kiện lịch sử được thể  hiện  ở nhiều mặt, có tính đa dạng, phong phú của bộ  môn. Trong đó chủ yếu tập trung giáo dục: xây dựng niềm tin vững chắc vào lí   tưởng cách mạng trên cơ  sở  nhận thức đúng sự  phát triển khách quan, hợp qui  luật của xã hội loài người; Giáo dục cho học sinh truyền thống tốt đẹp của dân  tộc Việt Nam trong quá trình dựng nước và giữ  nước; Bồi dưỡng những phẩm  chất của giai cấp công nhân và nhân dân lao động… Ngoài ra, khi lựa chọn kiến thức cơ bản, giáo viên cần phải chú ý tới tính vừa  sức tiếp thu của học sinh với các sự  kiện, phải được kết hợp lại thành một hệ  thống có tác dụng phát triển tư duy học sinh. Trong dạy học lịch sử, nếu nới chỉ xác định được kiến thức cơ  bản thôi thì   chưa đủ, mà điều quan trọng tiếp theo là hướng dẫn học sinh nắm kiến thức cơ  bản, tức là phải giảng dạy kiến thức cơ bản đó như thế nào? 4. Yêu cầu về lí luận dạy học đối với việc truyền thụ kiến thức cơ bản    Chất lượng dạy học nói chung, bài học lịch sử nói riêng phụ  thuộc phần   lớn vào trình độ  và nghệ  thuật của người thầy giáo, mà cụ  thể   ở  đây là phụ  thuộc vào việc chuẩn bị bài học (soạn giáo án, đồ  dùng trực quan, tài liệu tham   khảo, tổ chức điều khiển giờ học). Trong đó, việc truyền thụ kiến thức cơ bản   Trường THPT Sáng Sơn                                    17                                                     Môn Lịch Sử
  18. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung là một hoạt động chủ yếu của dạy học lịch sử,  ảnh hưởng rất lớn, có tính chất  quyết định đến chất lượng dạy học. Để  truyền thụ  kiến thức cơ  bản cho học   sinh một cách tốt nhất, cần phải thực hiện những yêu cầu sau đây: Thứ  nhất: Vận dụng hệ  thống phương pháp khi truyền thụ  kiến thức cơ  bản, phải tuỳ  theo từng nội dung cụ  thể, mà giáo viên phải vận dụng nhuần   nhuyễn, hợp lí hệ  thống phương pháp nhận thức lịch sử, phương pháp tìm tòi   nghiên cứu. Việc sử dụng các phương pháp này phải được kết hợp chặt chẽ với   các phương pháp truyền thống như dùng lời, trực quan, sử dụng tài liệu. Chỉ  có  sử  dụng hệ thống các phương pháp dạy học lịch sử, giáo viên mới có thể  dựng  lại trước mặt học sinh biểu tượng chân thực, chính xác các sự  kiện trong quá   khứ, tìm ra bản chất, nắm bắt khái niệm, rút ra qui luật và nêu bài học lịch sử. Thứ  hai:  truyền thụ  kiến thức cơ  bản sao cho sinh động, dễ  hiểu. Trong  học tập lịch sử, học sinh không thể  trực tiếp quan sát được. Xuất phát từ  đặc   trưng của môn lịch sử  là không lặp lại, và nếu có lặp lại thì là “Sự  lặp lại trên  cơ sở không lặp lại ”, vì vậy, dạy học lịch sử không thể  tái hiện lại, không thể  làm thí nghiệm để dựng lại hiện thực lịch sử quá khứ khách quan. Cho nên, nhận   thức lịch sử bao giờ cũng phức tạp theo con đường riêng, bởi con người là một   bộ phận không thể tách rời được của đối tượng nghiên cứu. Khi truyền thụ kiến   thức cơ  bản, giáo viên dựa trên các kiến thức cụ  thể, chính xác từ  các sự  kiện  lịch sử để truyền đạt sao cho có hình ảnh, có hồn, tránh tình trạng “hiện đại hoá   lịch sử”. Phải bắt đầu từ việc xác định kiến thức cơ bản cho học sinh, giáo viên   mới có cơ  sở  để  nâng cao trình độ  của các em lên những hiểu biết khái quát, lí  luận nhất định. Mức độ  hình thành khái niệm lịch sử  cho học sinh  ở cấp THPT   phải giúp các em nắm bắt được bản chất, nội hàm khái niệm. Đồng thời, nâng   cao dần nhận thức của học sinh từ lĩnh hội tái tạo đến lĩnh hội sáng tạo. Hiểu rõ  đặc điểm nhận thức của học sinh, giáo viên sẽ  lựa chọn được những phương  pháp truyền thụ thích hợp để đảm bảo và nâng cao hiệu quả bài học. Trường THPT Sáng Sơn                                    18                                                     Môn Lịch Sử
  19. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung Do tính hoàn diện của việc học lịch sử, nên đòi hỏi dạy học lịch sử  phải   kết hợp với việc nắm kiến thức cơ bản khác của quá trình truyền thụ  cho học   sinh. Lịch sử  là một quá trình phát triển toàn diện, đồng bộ  các sự  kiện lịch sử:   “Sự kiện phản ánh những biến cố, hiện tượng và quá trình của lịch sử phát triển   kinh tế của đời sống vật chất, của con người. Sự kiện lịch sử chính trị phản ánh  những biến cố hiện tượng và quá trình phát triển chính trị, đấu tranh giai cấp, sự  hưng thịnh và suy vong của quốc gia. Sự kiện lịch sử quân sự  giới thiệu về các   cuộc chiến tranh, cách mạng. Sự  kiện văn hóa, tư  tưởng bao gồm các hiện  tượng lịch sử về đời sống tinh thần, sự phát triển của các hình thái ý thức xã hội,  lịch sử tâm lý xã hội, ý thức hệ, hoạt động tinh thần của con người hành trình về  khoa học, văn hóa nghệ thuật”. Trong đó, có thể lựa chọn những sự kiện cơ bản   giúp ta hình thành được nền tảng kiến thức để từ đó có thể lựa chọn những kiến   thức khác. Có hiểu biết toàn diện lịch sử, giáo viên mới chọn những kiến thức   cơ  bản và có đầy đủ  trình độ  để  truyền thụ  cho học sinh hiểu được kiến  thức  cơ bản đó. Như  vậy, nếu như  việc xác định kiến thức cơ  bản là yếu tố  quan trọng   đối với chất lượng dạy học thì việc truyền thụ  kiến thức cơ  bản lại là yếu tố  quyết định đến chất lượng dạy học. Hai yếu tố này trong quá trình dạy học có   quan hệ mật thiết và luôn đi liền với nhau. Trong dạy học, chỉ khi nào giáo viên   xác định đúng kiến thức cơ bản thì mới có phương pháp truyền thụ tốt kiến thức   lịch sử cho học sinh. Trên đây là những vấn đề  về  lí luận cần phải được áp dụng trong việc   xác định và truyền thụ kiến thức cơ bản trong dạy học lịch sử  ở Trường THPT.   Tuy nhiên, để vận dụng tốt lí luận nhất thiết phải tìm hiểu thực tiễn, xuất phát   từ thực tiễn về tình hình dạy học bộ môn lịch sử hiện nay. Người giáo viên lịch   Trường THPT Sáng Sơn                                    19                                                     Môn Lịch Sử
  20. Sáng kiến kinh nghiệm Phạm Thị Tuyết Nhung sử muốn đổi mới phương pháp, nâng cao chất lượng dạy học tài cần phải nắm   chắc lí luận đồng thời nhận thức đúng thực tiễn. CHƯƠNG II. MỘT SỐ BIỆN PHÁP XÁC ĐỊNH VÀ TRUYỀN THỤ  KIẾN THỨC CƠ BẢN CHO HỌC SINH TRONG DẠY HỌC LỊCH SỬ Ở  TRƯỜNG THPT  1. Một số  biện pháp xác định kiến thức cơ  bản cho học sinh trong  dạy   học lịch sử ở trường THPT Sáng Sơn 1.1. Biện pháp 1: Vận dụng sơ đồ Đairi Trong quá trình chuẩn bị  bài giảng, bước đầu tiên là phải xác định được  mục tiêu của bài – xác định được kiến thức trọng tâm cơ bản cần truyền thụ cho   học sinh. Nếu vận dụng sơ đồ Đairi, giáo viên sẽ dễ dàng làm được điều đó. Cụ  thể, giáo viên căn cứ vào các ô 1, 2, 3 trong sơ đồ  để  xác định được đâu là kiến  thức cơ bản, đâu là kiến thức không cơ bản và đâu là kiến thức chủ yếu. Từ đó,   giáo viên mới quyết định lựa chọn những đơn vị  kiến thức cơ  bản cần phải  truyền thụ cho học sinh. Ví dụ: Khi dạy bài 14:  “Các quốc gia cổ  đại trên đất nước Việt nam”  (chương trình lịch sử  10 cơ bản), áp dụng sơ  đồ  Đairi, giáo viên xác định được  những kiến thức cơ  bản cần truyền thụ cho học sinh là: Những nét đại cương   về ba nhà nước cổ  đại trên đất nước Việt Nam, đó là sự  hình thành, cơ  cấu tổ  chức nhà nước, đời sống văn hoá,   xã hội của mỗi quốc gia. Đây là nội dung  kiến thức nằm trong ô số  (2) ­ là kiến thức cơ  bản mà giáo viên cần phải xác  định. Để bổ sung làm rõ kiến thức ô số (2), giáo viên cần phải tìm thêm tài liệu   về văn hoá Đông Sơn, nhà nước Âu Lạc, văn hoá Óc Eo, sử dụng lược đồ  Giao   Châu và Chăm­pa thế  kỉ  VI­X,…nhằm tạo cho học sinh biểu tượng cụ  thể để  nắm vững kiến thức cơ bản. Đó chính là kiến thức ô số (1). Kiến thức ô số (3) ở  bài 14 là các kênh hình về lưỡi cày đồng, ấm đất nung, tranh ảnh thành Cổ Loa,  Trường THPT Sáng Sơn                                    20                                                     Môn Lịch Sử
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

 

Đồng bộ tài khoản
4=>1