SKKN: Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoại khóa giúp nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT

Chia sẻ: Trần Thị Ta | Ngày: | Loại File: DOCX | Số trang:50

Thêm vào BST

Báo xấu

72
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài là Tìm hiểu thực trạng tổ chức ngoại khóa tại các trường THPT hiện nay. Các hình thức tổ chức ngoại khóa để nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác của học sinh THPT. Đánh giá hiệu quả thực hiện các hoạt động ngoại khóa trong việc phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: SKKN: Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoại khóa giúp nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT

MỤC LỤC Trang 1. Lời mở đầu .........…………………………………………………………2 2. Tên sáng kiến...............................................................................................4 3. Lĩnh vực áp dụng sáng kiến ......................................................................4 4. Ngày sáng kiến được áp dụng lần đầu hoặc áp dụng thử.........................4 5. Tác giả sáng kiến……………………………………………………………….4 6. Chủ đầu tư tạo ra sáng kiến .....................................................................5 7. Mô tả bản chất sáng kiến……………........................................................5 7.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu ..............................................................................……………………………5 7.2. Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoại khóa nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT ...........................................……………………………………………………..12 8. Những thông tin cần được bảo mật (nếu có) ………………………………….......27 9. Các điều kiện cần thiết để áp dụng sáng kiến…………………………………….27 10. Kết quả thu được…………………………………………………………….......28 11. Danh sách những tổ chức/cá nhân đã tham gia áp dụng thử hoặc áp dụng sáng kiến lần đầu (nếu có) ………………………………………………………………...29 PHỤ LỤC……………………………………………………………………………30 1
1. LỜI MỞ ĐẦU 1.1. Lý do chọn đề tài Phát triển giáo dục là một trong những động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa, là điều kiện để phát huy nguồn lực con người. Muốn đào tạo nguồn lực con người đáp ứng với yêu cầu phát triển của xã hội cần phát triển của xã hội cần phải quan tâm đến nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh để học sinh phát triển thành những con người năng động, sáng tạo, mạnh mẽ về thể chất và tinh thần. Một trong những yếu tố tác động đến chất lượng giáo dục của nhà trường của nhà trường phổ thông là hoạt động ngoại khóa trong nhà trường. Trong giáo dục hiện nay, hoạt động ngoại khóa luôn đóng một vai trò quan trọng. Trong xu thế đổi mới, nâng cao chất lượng giáo dục, Bộ giáo dục đã ban hành nhiều chỉ thị, văn bản liên quan đến việc đẩy mạnh các hoạt động ngoài giờ lên lớp, hoạt động ngoại khóa để phát triển các năng lực, phẩm chất cần thiết cho học sinh nói chung và học sinh THPT nói riêng. Song song với các hoạt động chính khóa, hoạt động ngoại khóa luôn giữ vai trò quan trọng, ý nghĩa sâu sắc, bổ sung và nâng cao chất lượng của chính hoạt động chính khóa. Tuy nhiên hiện nay các hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông vẫn được tiến hành chưa đồng bộ, hình thức hoạt động còn đơn điệu, nhiều 2
hoạt động tốn kém kinh phí nhưng hiệu quả mang lại thấp. Áp lực học tập từ chính khóa rất lớn khiến các em học sinh THPT không còn thời gian để tham gia hoạt động ngoại khóa. Nhiều học sinh bị ngăn cản tham gia các hoạt động ngoại khóa từ phía phụ huynh bởi lo sợ ảnh hưởng đến chất lượng học tập chính khóa. Nhiều hoạt động ngoại khóa tổ chức rất hình thức, chưa chú trọng phát triển các năng lực, phẩm chất cần thiết cho học sinh. Năng lực giao tiếp và hợp tác là một trong những năng lực chung bắt buộc cần hình thành cho học sinh trong chương trình giáo dục phổ thông tổng thể. Giáo dục văn hóa giao tiếp và tinh thần hợp tác cho học sinh luôn là một trong những nội dung quan trọng của chương trình mới, là nhiệm vụ cấp thiết của trường học và là một trong những năng lực quan trọng của con người trong xã hội hiện đại. Hoạt động ngoại khóa có vai trò tích cực trong việc phát triển năng lực giao tiếp hợp tác cho học sinh THPT. Tuy nhiên cần phải có định hướng định hướng các hoạt động ngoại khóa ấy một cách đúng đắn, rõ ràng và đạt hiệu quả. Chính từ những lý do trên, tôi đã chọn đề tài của mình là “ Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoại khóa giúp nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT”. 1.2. Mục đích nghiên cứu Tìm hiểu thực trạng tổ chức ngoại khóa tại các trường THPT hiện nay. Các hình thức tổ chức ngoại khóa để nâng cao năng lực giao tiếp – hợp tác của học sinh THPT. Đánh giá hiệu quả thực hiện các hoạt động ngoại khóa trong việc phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT 1.3. Đối tượng nghiên cứu Các hình thức hoạt động ngoại khóa trong trường THPT. 3
Năng lực giao tiếp – hợp tác của học sinh THPT. 1.4. Nhiệm vụ và phạm vi nghiên cứu Nhiệm vụ nghiên cứu: + Nghiên cứu khái quát chung về các hoạt động ngoại khóa hiện nay + Thực trạng, những khó khăn, thuận lợi khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa hiện nay trong trường THPT. + Thực hiện các hình thức ngoại khóa để phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT. Phạm vi nghiên cứu: + Học sinh trong trường THPT. + Các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Lạc. 1.5. Phương pháp nghiên cứu Nghiên cứu lý thuyết: tiến hành nghiên cứu lý thuyết về khái niệm hoạt động ngoại khóa, ý nghĩa và sự cần thiết phải tổ chức các hoạt động ngoại khóa hiện nay. Điều tra bằng bảng hỏi: phát phiếu điều tra thực trạng việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa hiện nay trong trường phổ thông. Bảng hỏi đánh giá thái độ của học sinh THPT sau khi tham gia các hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông. Xử lý số liệu bằng toán học thống kê Phương pháp quan sát: quan sát sự tích cực hay chưa tích cực của HS khi tham gia các hoạt động ngoại khóa để đánh giá cho chính xác hiệu quả từng hoạt động. 4
Phương pháp phỏng vấn: tiến hành phỏng vấn giáo viên và học sinh trong quá trình tiến hành tổ chức các hoạt động ngoại khóa. Những khó khăn, thuận lợi của GV khi tiến hành tổ chức ngoại khóa, những mong muốn của học sinh khi tham gia các hoạt động ngoại khóa tại trường. 2. TÊN SÁNG KIẾN: CÁCH THỨC TỔ CHỨC MỘT SỐ HOẠT ĐỘNG NGOẠI KHÓA GIÚP NÂNG CAO NĂNG LỰC GIAO TIẾP – HỢP TÁC CHO HỌC SINH THPT 3. TÁC GIẢ SÁNG KIẾN Họ và tên: Nguyễn Thị Năm Nhớ Địa chỉ tác giả sáng kiến: Trường THPT Đồng Đậu, Trung Nguyên, Yên Lạc, Vĩnh Phúc Số điện thoại: 0978551693 E_mail: nhovandd@gmail.com 4. CHỦ ĐẦU TƯ TẠO RA SÁNG KIẾN Tác giả cùng với sự hỗ trợ của Trường THPT Đồng Đậu về kinh phí, đầu tư cơ sở vật chất kỹ thuật trong quá trình viết sáng kiến và dạy thực ngiệm sáng kiến. 5. LĨNH VỰC ÁP DỤNG SÁNG KIẾN Khi nghiên cứu sáng kiến này, tôi sẽ có thể giúp các em học sinh có những hoạt động ngoại khóa bổ ích bên cạnh chương trình học trên lớp vốn nhiều áp lực. Qua nghiên cứu, tôi cũng sẽ đưa ra được các cách thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa nhằm thúc đẩy tính chủ động, tích cực của học sinh trong việc giao tiếp, hợp tác, giúp các em mạnh dạn, tự tin hơn trong mọi hoạt động, không còn xấu hổ, ngại ngùng khi giao tiếp và biết đoàn kết, hợp tác khi tham gia ngoại khóa. Đề tài của tôi muốn hướng tới một môi trường giáo dục thân thiện, tích cực, muốn biến trường học không phải chỉ là nơi để học sinh lĩnh hội tri thức 5
mà còn là nơi học sinh được kết bạn, được giao lưu, được tâm sự, vui chơi va vừa học vừa chơi để mỗi ngày đến trường với học sinh là những ngày vui. 6. NGÀY SÁNG KIẾN ĐƯỢC ÁP DỤNG LẦN ĐẦU HOẶC ÁP DỤNG THỬ Các hoạt động ngoại khóa trong nhà trường được tôi nghiên cứu từ tháng 10 năm 2017 và những giải pháp áp dụng được tiến hành tháng 10 năm 2017 đến tháng 12 năm 2019. 7. MÔ TẢ BẢN CHẤT CỦA SÁNG KIẾN 7.1. Cơ sở lý luận và thực tiễn của vấn đề nghiên cứu 7.1.1. Giới thiệu về hoạt động ngoại khóa trong môi trường giáo dục a. Khái niệm Ngoại khoá là một hình thức tổ chức học tập ngoài giờ lên lớp có kế hoạch có phương hướng xác định được học sinh tiến hành theo nguyên tắc tự nguyện ở ngoài giờ lên lớp chính khoá, dưới sự điều khiển, hướng dẫn của giáo viên, nhằm bổ sung, củng cố, mở rộng và nâng cao kiến thức, kỹ năng bộ môn đã được học trong chương trình chính khoá, đồng thời góp phần giáo dục học sinh một cách toàn diện. b. Nội dung, hình thức tổ chức các hoạt động ngoại khóa Hoạt động ngoại khóa là những hoạt động được tổ chức ngoài giờ học các bộ môn văn hóa, được thực hiện có mục đích, kế hoạch, có tổ chức, giúp HS nâng cao hiểu biết, mở rộng kiến thức đã học trên lớp, củng cố các kỹ năng, hình thành thái độ đúng đắn trước những vấn đề của cuộc sống. Nội dung của hoạt động ngoại khóa rất đa dạng và phong phú, liên quan đến các mặt giáo dục như giáo dục đạo đức, lối sống, giáo dục thẩm mỹ, giáo dục pháp luật,… Việc tổ chức các hoạt động này phải mang tính chất mềm dẻo, linh hoạt (về thời điểm, thời lượng hoạt động, quy mô hoạt động phù hợp với điều kiện 6
thực tế, hình thức tổ chức hoạt động, lực lượng giáo dục tham gia hoạt động , …). Các nội dung hoạt động phải mang tính tích hợp nhiều môn học, nhiều lĩnh vực đời sống xã hội. Hơn thế, nó phải tạo cơ hội cho HS được trải nghiệm, thực hành những kiến thức, kỹ năng đã học vào thực tiễn cuộc sống. Ví dụ như: thi tìm hiểu (dưới nhiều hình thức); thi văn nghệ, thể dục thể thao; thi khéo tay hay làm; trang trí lớp học, 13 trường học; làm đồ dùng đơn giản từ các phế liệu... Quá trình tổ chức tập thể cần phải tạo cơ hội cho HS được tự khẳng định bản thân, được phát triển tiềm năng của bản thân. Hoạt động cần được tổ chức dưới các hình thức phong phú, đa dạng, giúp chuyển tải các nội dung giáo dục tới HS một cách nhẹ nhàng, hấp dẫn. Việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa phải có khả năng thu hút được sự tham gia của các lực lượng trong và ngoài nhà trường như Công đoàn, Đoàn Thanh niên, Hội Phụ nữ, Ban đại diện cha mẹ HS, phụ huynh HS,… tạo cơ hội cho HS được lĩnh hội các nội dung giáo dục bằng nhiều kênh khác nhau, với nhiều cách tiếp cận khác nhau. c. Vai trò của hoạt động ngoại khóa trong nhà trường Để đảm bảo tính thống nhất, toàn diện của hoạt động giáo dục (theo nghĩa rộng), nội dung kế hoạch giáo dục các môn học trong chương trình giáo dục phổ thông cần phải bao gồm đầy đủ cả hoạt động giáo dục trong giờ lên lớp và hoạt động ngoại khóa. Đây là những hoạt động đòn bẩy, là điều kiện. Sự kết hợp chặt chẽ giữa hai hoạt động này nhằm tạo điều kiện gắn bó các kiến thức môn học với đời sống, địa phương, cộng đồng, đất nước; góp phần hình thành, phát triển những phẩm chất, tư tưởng, ý chí, tình cảm, giá trị, kỹ năng sống và những năng lực chung cần có ở con người trong xã hội hiện đại, nhất là trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước, môi trường tự nhiên; tính tự lập, tự tin, tự chủ; các năng lực sáng tạo, hợp tác, giao tiếp, tự quản lí bản thân, những kỹ năng hoạt động tập thể, hợp tác, kỹ năng ra quyết định và 7
giải quyết vấn đề, có hứng thú, tích cực, chủ động, linh hoạt, sáng tạo trong các hoạt động tập thể của lớp, trường. Có thể nói, hoạt động ngoại khóa là sự nối tiếp, bổ sung cho hoạt động trên lớp, là con đường gắn lý luận với thực tiễn, tạo ra sản phẩm đáp ứng mục tiêu của xã hội và đáp ứng mục tiêu giáo dục. Cụ thể, nó thể hiện ở các mặt sau: Về nhận thức: củng cố và khắc sâu kiến thức của các môn học, mở rộng và nâng cao hiểu biết cho HS về các lĩnh vực của đời sống xã hội, làm phong phú thêm vốn tri thức, kinh nghiệm hoạt động tập thể của HS. Về rèn luyện kỹ năng: mục tiêu của hoạt động là rèn luyện những kỹ năng cơ bản, cần thiết như kỹ năng giao tiếp, ứng xử có văn hóa, kỹ năng tổ chức quản lý và xử lý các hoạt động, kỹ năng tự kiểm tra, đánh giá kết quả học tập, rèn luyện. Thông qua hoạt động, các em sẽ nhìn nhận, đánh giá được kết quả hoạt động của mình, biết rút kinh nghiệm để tự điều chỉnh, hoàn thiện bản thân, hướng tới mục tiêu giáo dục toàn diện. Về giáo dục thái độ: hoạt động này hình thành cho HS những tình cảm, đạo đức trong sáng với thầy cô, bạn bè, quê hương đất nước, bồi dưỡng cho các em lòng tự trọng, các chuẩn mực đạo đức và những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, biết tôn trọng pháp luật, tích cực, năng động, chủ động, sáng tạo khi tham gia các hoạt động xã hội, hoạt động tập thể của nhà trường. 7.1.2. Thực trạng và những khó khăn, thuận lợi khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa ở trường phổ thông a. Thực trạng việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong nhà trường hiện nay Để đáp ứng nhu cầu xã hội về nguồn nhân lực có sự phát triển đa dạng về các kĩ năng sống, hình thành được các phẩm chất và năng lực cần thiết, các nhà trường phổ thông rất chú trọng việc tổ chức các hoạt động ngoại khóa ngoài giờ học chính khóa để phát triển học sinh một cách toàn diện, tích cực. Đại đa số các 8
trường đều có kế hoạch cho hoạt động ngoại khóa ngay từ đầu năm học và tiến hành từng hoạt động theo các kế hoạch đã vạch sẵn theo các chủ điểm. Tuy nhiên hình thức các hoạt động ngoại khóa ở nhiều trường chưa thực sự phong phú. Học sinh còn quá nặng nề khi phải chịu những áp lực thi cử và điểm số nên dẫn đến chất lượng và tinh thần tham gia các hoạt động ngoại khóa của học sinh chưa được cao. Trong những năm qua, BCH Đoàn trường THPT Đồng Đậu dưới sự chỉ đạo của chi bộ, BGH nhà trường, luôn cố gắng tổ chức phong phú nhiều hoạt động ngoại khóa để nâng cao những kĩ năng cần thiết cho học sinh THPT của nhà trường. Những năm đầu, các hình thức ngoại khóa diễn ra chưa phong phú vẫn tập trung chủ yếu vào các buổi sinh hoạt dưới cờ theo các chủ điểm của những tháng trọng điểm như tháng 11 “ Tôn sư trọng đạo”, tháng 12 “ Ngày quốc phòng toàn dân”, tháng 2 với chủ đề “ Mừng Đảng, Mừng Xuân”, tháng 3 “ Ngày hội Đoàn viên”… Tuy nhiên, trong những năm học gần đây, để phát huy hơn nữa tinh thần tích cực của học sinh, Đoàn trường dưới sự chỉ đạo của Chi bộ, BGH nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động ngoại khóa hướng đến giáo dục những kĩ năng sống, phát huy hơn nữa tinh thần tự chủ, tích cực, sáng tạo của học sinh như hội thi “ Sân chơi trí tuệ”, “ Rung chuông vàng”, Tổ chức trải nghiệm ra ngoài tỉnh đến các địa danh như Côn Sơn – Kiếp Bạc, Đền thờ Chu Văn An… Những hoạt động này được nhà trường chuẩn bị kỹ lưỡng và hướng dẫn học sinh tận tình. Với mong muốn học sinh phát triển toàn diện về thể lực lẫn trí lực nhà trường luôn khuyến khích các em tham gia nhiều hoạt động từ thể thao đến nghệ thuật, hoạt động xã hội…Đẩy mạnh kiến thức thực tế thông qua các hoạt động xã hội là nền tảng để các em phát triển trí tuệ vững chắc. Những bài học lí thuyết có thể các em không nhớ lâu song khi được thực hành hay khi có điều kiện áp dụng sẽ là bài học bổ ích ghi sâu vào trí nhớ học sinh. Chú trọng đẩy 9
mạnh thực hành thông qua các buổi học ngoại khóa vừa giúp trẻ tiếp thu kiến thức, kỹ năng mà không bị áp lực bởi một yếu tố nào. b. Những thuận lợi, khó khăn khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa tại trường pgoor thông * Những thuận lợi Các hoạt động ngoại khóa luôn nhận được sự quan tâm, lãnh chỉ đạo của Huyện đoàn, của Chi bộ và BGH nhà trường qua các năm học. Đây luôn được coi là một trong những nhiệm vụ quan trọng để giáo dục học sinh một cách toàn diện, bồi đắp những kĩ năng sống, những hiểu biết xã hội bên cạnh những hiểu biết sách vở của các em. Các em học sinh THPT đang là độ tuổi bắt đầu trưởng thành nên các em cảm thấy vô cùng thích thú, hứng khởi nếu được tham gia các hoạt động ngoại khóa ngoài chương trình học chính khóa. Các em cảm thấy mình được giao lưu, được học hỏi, được hiểu biết hơn và đôi khi được bày tỏ suy nghĩ của bản thân về cuộc sống, về những vấn đề nhân sinh. Đội ngũ GV của trường đa phần là trẻ tuổi, vẫn còn nhiều nhiệt huyết trong công tác Đoàn và phong trào thanh niên, luôn tích cực tham gia và hoàn thành mọi nhiệm vụ được giao, đúng theo tinh thần “ đầu cần thanh niên có, đâu khó có thanh niên”. * Khó khăn: Mỗi trường THPT thường có khoảng từ 800 đến 1300 học sinh, nhiều HS không thể tham gia tất cả các hoạt động. Ví dụ như dã ngoại, không phải tất cả HS đều được tham dự; các hoạt động tại hội trường cũng có nhiều HS không được tham gia. Giáo viên chúng ta có kiến thức nhưng kinh nghiệm tổ chức còn nhiều sơ sót. Điều này cũng phần nào làm giảm ấn tượng, hiệu quả các hoạt động ngoại khóa. Trong khi việc tổ chức phải rất sáng tạo, nếu hình thức lặp đi 10
lặp lại, các buổi sinh hoạt na ná nhau thì HS chúng ta sẽ đứng ngoài cuộc, không tham gia. Phải làm thế nào để mỗi chương trình ngoại khóa hấp dẫn như một game show thu hút HS. Nhiệm vụ chính của nhà trường coi trọng chính là chất lượng giáo dục, những thành tích học tập văn hóa của các em. Chính bởi vậy thời gian các em dành cho các hoạt động ngoại khóa vẫn chưa nhiều, có nhiều em học sinh dường như không tham gia bất kì hoạt động nào bởi thời gian các em dành cho hoạt động học tập chiếm đại đa số. Thời gian tổ chức các chương trình ngoại khóa chỉ diễn ra được vào tiết 1,2 của thứ 2 đầu tuần nên chủ yếu là tranh thủ, chưa có thời gian để tổ chức bao quát, đồng loạt cũng như tổ chức sâu sắc các chương trình. Trong các nhà trường hiện nay, các hoạt động ngoại khoá chưa thực sự được chú trọng, việc tổ chức các hoạt động này phần lớn còn tùy tiện, tuỳ hứng, chưa có kế hoạch cụ thể, cũng chưa được đánh giá rút kinh nghiệm một cách nghiêm túc. Để làm rõ hơn những khó khăn khi tổ chức các hoạt động ngoại khóa trong nhà trường phổ thông hiện nay, tôi có điều tra các học sinh trong nhà trường mình công tác về thực trạng học tập, nhu cầu muốn được tham gia ngoại khóa của các em. Kết quả thu được thực trạng như sau: Tổng số Thỉnh Không Thường HS khảoN ội dung tìm hiểu thoảng bao giờ xuyên sát 150 1) Cảm thấy việc học tập đang chịu nhiều áp lực 120 22 8 2) Thấy mình còn chưa biết cách giao tiếp, còn e 47 47 56 dè, xầu hổ 3) Muốn được giao tiếp, gắn kết với các bạn 38 0 112 nhiều hơn 4) Có tích cực tham gia các hoạt động ngoại khóa 53 51 46 của Đoàn trường 5) Thái độ vui vẻ, phấn khởi khi được tham gia1 32 14 6 11
các hoạt động ngoại khóa 6) Tần suất muốn được tổ chức các hoạt động 5 0 145 ngoại khóa 7) Các GV tạo điều kiện để HS tham gia các hoạt 54 9 87 động ngoại khóa Từ thực trạng trên có thể thấy HS hiện nay rất muốn được tham gia các hoạt động ngoại khóa của nhà trường và các em cảm thấy vui vẻ, phấn khởi khi được tham gia. Tuy nhiên nhiều HS còn cảm thấy quá áp lực về vấn đề học tập nên còn e dè, ngại ngùng khi tham gia. Nhiều HS cảm thấy tham gia ngoại khóa sẽ tốn thời gian, công sức nên sợ ảnh hưởng việc học. Một số GV cũng chưa tạo nhiều điều kiện cho HS tham gia nhiều hoạt động ngoại khóa, chương trình kiến thức nặng nề thường khiến các em cảm thấy áp lực. Chính bởi vậy, việc tổ chức các chương trình ngoại khóa ngoài giờ học là rất cần thiết trong chương trình giáo dục hiện nay để có thể phát triển những năng lực, phẩm chất cần thiết cho HS. 7.1.3. Khái quát về năng lực giao tiếp hợp tác của học sinh THPT Năng lực giao tiếp và hợp tác được xem là một trong những năng lực quan trọng của con người trong xã hội hiện đại. Tương tác với người khác sẽ tạo cơ hội trao đổi và phản ánh về ý tưởng. Hành động xây dựng ý tưởng để chia sẻ thông tin hoặc lập luận để thuyết phục người khác là một phần quan trọng trong học tập. Hoạt động trao đổi thông tin, tiếp xúc tâm lí, hiểu biết giữa người nói và người nghe nhằm đạt mục đích mong muốn là quá trình giao tiếp. Giao tiếp tạo ra ấn tượng, cảm xúc mới giữa các chủ thể. Qua giao tiếp, ý tưởng trở thành đối tượng phản ánh, sàng lọc, thảo luận, sửa đổi, giúp xây dựng ý nghĩa lâu dài cho các ý tưởng và làm cho chúng trở nên công khai. Giao tiếp giúp HS suy nghĩ để trình bày kết quả của mình đến người khác một cách rõ ràng và thuyết phục. Trong quá trình giao tiếp, các ý tưởng cũng được đánh giá xem xét từ nhiều góc nhìn giúp con người nhận thức vấn đề sâu sắc hơn. Đồng thời quá trình giao 12
tiếp cũng tạo ra sự tương tác, kết nối về mặt cảm xúc tình cảm. HS ngày nay có thể giao tiếp rõ ràng thể hiện ở các khía cạnh. + “Nói” rõ ra suy nghĩ và ý tưởng một cách hiệu quả thông qua các kĩ năng giao tiếp bằng lời, bằng văn bản và phi ngôn ngữ trong nhiều hình thức và bối cảnh khác nhau; + Nghe hiệu quả để giải mã ý nghĩa, bao gồm kiến thức, giá trị, thái độ và ý định; + Sử dụng giao tiếp cho nhiều mục đích (ví dụ: để thông báo, hướng dẫn, thúc đẩy và thuyết phục); + Sử dụng truyền thông đa phương tiện và công nghệ, biết cách đánh giá tiên nghiệm tính hiệu quả cũng như đánh giá tác động của chúng; + Giao tiếp hiệu quả trong các môi trường đa dạng (kể cả đa ngôn ngữ). TheoTừ điển Tiếng Việt “hợp tác là cùng chung sức giúp đỡ lẫn nhau trong một công việc, một lĩnh vực nào đó, nhằm một mục đích chung”. Sự hợp tác diễn ra ở các mặt: + Thể hiện khả năng làm việc hiệu quả và tôn trọng với các nhóm đa dạng; + Vận dụng tính linh hoạt và sẵn lòng giúp ích trong việc thực hiện các thỏa hiệp cần thiết để đạt được mục tiêu chung; + Giả định trách nhiệm được chia sẻ đối với công việc hợp tác và các đóng góp cá nhân có giá trị được thực hiện bởi mỗi thành viên trong nhóm. Khi một học sinh phát triển được năng lực giao tiếp và hợp tác của mình sẽ biết: + Mạnh dạn trong giao tiếp, biết trình bày ý kiến của mình trước đám đông. + Biết lắng nghe người khác, biết chia sẻ giúp đỡ với bạn bè. + Biết chia sẻ với mọi người, ứng xử thân thiện. ́ ̣ + Trinh bay ro rang, ngăn gon; nói đúng n ̀ ̀ ̃ ̀ ội dung cần trao đổi. 13
Năng lực giao tiếp – hợp tác đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển toàn diện của học sinh. Thông qua giao tiếp con người gia nhập vào các mối quan hệ, lĩnh hội nền văn hóa, đạo đức, chuẩn mực xã hội. Nếu cá nhân không giao tiếp với xã hội thì cá nhân đó sẽ không biết phải làm những gì để cho phù hợp với chuẩn mực xã hội, cá nhân đó sẽ rơi vào tình trạng cô đơn, cô lập về tinh thần và đời sống sẽ gặp rất nhiều khó khăn.Trong khi giao tiếp với mọi người truyền đạt cho nhau những tư tưởng, tình cảm, tạo điều kiện để tiếp thu được những tinh hoa văn hóa nhân loại, biết cách ứng xử sao cho phù hợp với chuẩn mực xã hội. Vai trò của kỹ năng giao tiếp trong cuộc sốn g thể hiện rõ ràng qua việc con người nhận thức đánh giá bản thân mình trên cơ sở nhận thức đánh giá người khác thông qua giao tiếp. Từ đó nâng cao khả năng tự giáo dục và tự hoàn thiện mình, nỗ lực và phấn đấu, phát huy những mặt tích cực và hạn chế những mặt yếu kém. 7.2. Cách thức tổ chức một số hoạt động ngoại khóa nâng cao năng lực giao tiếp hợp tác cho học sinh THPT 7.2.1. Tổ chức các buổi sinh hoạt dưới cờ theo chủ điểm Với các nhà trường phổ thông, sinh hoạt dưới cờ là một trong những hoạt động mang tính giáo dục cao và có tính phổ quát. Đây là một nghi thức trang trọng, thể hiện lòng yêu nước, tự hào dân tộc, đồng thời trong giờ chào cờ cũng cần có những hoạt động động giáo dục nhằm hình thành cho HS các năng lực cũng như những thói quen tích cực trong cuộc sống.Trong các giờ chào cờ, sinh hoạt dưới cờ, vai trò của các bí thư Đoàn trường vô cùng quan trọng. Giờ chào cờ trở nên không khô cứng, nhàm chán, tạo được hứng thú cũng như tâm thế tốt cho HS khi bước vào tuần học mới đòi hỏi người chủ trì phải có kế hoạch cụ thể theo từng chủ điểm nhất định cũng như có định hướng, mục tiêu rõ ràng cho từng tuần. 14
Ở trường THPT Đồng Đậu, với cương vị là một Bí thư Đoàn thanh niên, trong các tiết sinh hoạt dưới cờ, chúng tôi thường tổ chức các hoạt động sinh hoạt cụ thể như sau: Thời gian thực hiện: 35 phút giờ chào cờ sau khi HS nghe một số những nhận xét về nề nếp, học tập trong tuần trước. Quy mô tổ chức: Toàn trường hoặc theo từng khối lớp tùy từng tháng Nội dung tổ chức: Các tiết sinh hoạt dưới cờ thường tổ chức theo từng chủ điểm lồng ghép các hoạt động tuyên truyền giáo dục về pháp luật, an toàn giao thông, sức khỏe sinh sản vị thành niên….Hoặc có thể mời các chuyên gia trong từng lĩnh vực về trao đổi, giao lưu với các em HS về những vấn đề các em đang cảm thấy khúc mắc. Trong năm học qua, Đoàn trường có mời các đồng chí công an Huyện Yên Lạc về nói chuyện cho HS về những quy định về an toàn giao thông đường bộ, mời các đồng chí bên Trung tâm y tế Huyện Yên Lạc về phổ biến và trao đổi với các HS về các kiến thức chăm sóc bản thân tuổi dậy thì, nhu cầu sinh lý hay những biện pháp phòng tránh thai an toàn. Các hoạt động đều hướng đến giáo dục HS đạo đức, lối sống, kĩ năng sống cần thiết và phát triển các năng lực cơ bản. Hình thức tổ chức: Tổ chức linh hoạt, sáng tạo các hoạt động như thông qua việc HS đóng kịch, hoạt cảnh để nêu các vấn đề nhức nhối xã hội quan tâm. Các tiết mục văn nghệ hướng đến cùng một chủ điểm như Hát múa “ Cô đôi thượng ngàn”, Múa “ Về quê"”trong sinh hoạt chủ điểm “ Về nguồn”. Tổ chức theo hình thức trò chơi đố vui nhanh hay “ Ai thông minh nhất” trong các chủ điểm như “ Vui cùng Hóa học”, “ Văn học và cuộc sống”’…. Có thể tổ chức theo hình thức diễn đàn trao đổi về một chủ đề như “ Tuổi 18 sống cống hiến, sống ước mơ”, diễn đàn về “ Nói không với bạo lực học đường”, “ Tuổi trẻ đáng giá bao nhiêu”…Mỗi chi đoàn sẽ phụ trách 1 tuần theo từng chủ đề nhất định và kịch bản được duyệt qua BCH Đoàn trường. Có những lớp chưa nghĩ ra 15
ý tưởng, BCH Đoàn trường sẽ tư vấn, hỗ trợ và hướng dẫn các em tổ chức để các em bạo dạn hơn, biết cách tổ chức một hoạt động tập thể. Ý nghĩa trong việc phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS: Mỗi chủ đề sinh hoạt dưới cờ luôn đòi hỏi sự thể hiện kiến thức, trải nghiệm của HS. Mỗi HS cần huy động vốn tri thức của mình để trả lời hay bày tỏ quan điểm về chủ đề đang được bàn luận. Khi tổ chức các tiết mục kịch, văn nghệ đòi hỏi ở học sinh tinh thần hợp tác, đoàn kết để cùng hoàn thành sản phẩm. HS được bộc lộ năng khiếu, sở trường của bản thân và tích cực hơn, chủ động hơn trong mọi công việc. Khi được hỏi về việc đổi mới các giờ chào cờ theo từng chủ điểm, em Nguyễn Thu Quỳnh lớp 12A5 cho biết “ Vừa là một Bí thư lớp đồng thời là một học sinh tham gia trong các tiết mục của giờ chào cờ, em cảm thấy rất vui và ý nghĩa. Em không còn sợ sệt hay lo lắng mỗi khi đến giờ chào cờ nữa. Chúng em được bày tỏ quan điểm của mình về nhiều vấn đề, thầy cô cũng rất lắng nghe những gì chúng em nói để thay đổi”. Em Phạm Hoàng Nam lớp 11A1 thì cho biết “ Em thấy rất vui vì biết thêm nhiều kiến thức và lại nhận được cả quà nữa”. Như vậy các tiết sinh hoạt dưới cờ tuy ngắn ngủi nhưng sẽ giúp các em HS tự tin hơn khi bước vào một tuần học đầy căng thẳng. 7.2.2. Tổ chức các Gameshow Trò chơi là phương pháp có ý nghĩa quan trọng trong việc góp phần thực hiện đổi mới phương pháp dạy học, nhằm phát huy tính năng động, sáng tạo và gây hứng thú trong giờ học của học sinh. Ngoài ra thông qua hoạt động trò chơi còn giúp các em phát triển được nhiều phẩm chất đạo đức như tình đoàn kết, thân ái, lòng trung thực, tinh thần cộng đồng trách nhiệm. Trò chơi là một loại hình hoạt động giải trí, thư giãn; là món ăn tinh thần nhiều bổ ích và không thể thiếu được trong cuộc sống con người nói chung và đặc biệt, đối với thanh thiếu niên học 16
sinh nói riêng, những trò chơi phù hợp nhiều khi có tác dụng giáo dục rất tích cực. Trò chơi là hình thức tổ chức các hoạt động vui chơi với nội dung kiến thức thuộc nhiều lĩnh vực khác nhau, có tác dụng giáo dục “chơi mà học, học mà chơi”. Trên cương vị là một Bí thư Đoàn trường, tôi thường xuyên tổ chức nhiều những trò chơi – gameshow có thể mô phỏng các hình thức trên truyền hình để giúp HS năng động, tự tin hơn trong giao tiếp và hợp tác. Hình thức tổ chức các Gameshow: Các trò chơi thường được tổ chức phong phú dưới nhiều hình thức: + Trò chơi học tập: Là loại trò chơi được sử dụng để củng cố, mở rộng, kiểm tra kiến thức học trên lớp cũng như những kĩ năng sống của các em học sinh. Có thể như tổ chức trò chơi trong các giờ tập trung hay các giờ học lồng ghép cho HS. + Trò chơi vận động: Là loại trò chơi để rèn luyện, củng cố các tố chất cơ thể. Chúng tôi thường tổ chức các trò chơi ở các dịp như khai giảng, 20/11 hay 26/3. Những trò chơi vận động được tổ chức như thi kéo co, bóng chuyền, bóng rổ hoặc trò chơi Đua thuyền trên cạn, Đi xe đạp chậm, Nhảy bao bố…. + Trò chơi khởi động là loại trò chơi dùng để tạo bầu khong khí sôi động, vui vẻ, tạo tâm trạng vui vẻ, tạo tâm thế cho học sinh trước khi bắt đầu hoạt động học tập, sinh hoạt tập thể hoặc bắt đầu tổ chức. Trong các giờ sinh hoạt đầu tuần, để bắt đầu tuần mới, chúng tôi có thể khởi động bằng một vài trò như “ Ai nhanh hơn?” hoặc “ Hái lộc đầu tuần” bằng những câu đố vui hoặc những câu hỏi nhanh về kiến thức. + Trò chơi mô phỏng. Theo Từ điển bách khoa toàn thư “The New Encyclopedia Britanica” (1994), mô phỏng được hiểu là sự bắt chước, phỏng theo một hiện tượng, sự vật hay quá trình nào đó bằng cách xây dựng những mô hình động, xử 17
lý chúng trong tác động qua lại nhằm nghiên cứu các hiện tượng, sự vật, quá trình đó trên những mô hình này. Mô phỏng được sử dụng khá nhiều trong giáo dục và học tập. Mục đích của các mô phỏng này là để học sinh có suy nghĩ, cảm xúc, hành động trong môi trường giả định, giống như thật, qua đó các em rút ra được những kinh nghiệm, kiến thức, kỹ năng ứng xử cần thiết. Mô phỏng game truyền hình là những trò chơi được thiết kế mô phỏng như các gameshow truyền hình như: Chiếc nón kỳ diệu, Đường lên đỉnh Olympia, Ai là triệu phú, Đấu trường 100, Rung chuông vàng,… Qua các trò chơi này, các em được tham gia, tương tác, và được củng cố kiến thức, kỹ năng đã học trên lớp. Các giờ chào cờ đầu tuần chúng tôi có tổ chức theo các hình thức phong phú và thay đổi theo các năm. Quy tắc tổ chức các trò chơi: Bước 1: Căn cứ mục tiêu giáo dục, lựa chọn nội dung mà học sinh cần lĩnh hội, từ đó lựa chọn hình thức chơi phù hợp để truyền đạt nội dung. Bước 2: Thiết kế trò chơi, quy tắc chơi, lựa chọn phương tiện và địa điểm chơi. Bước 3: Xác định đối tượng chơi, quy mô trò chơi: Xác định số lượng học sinh tham gia, có thể nhóm nhỏ (từ 2 đến 4 hoặc 5 học sinh) hoặc nhóm lớn (từ 10 đến 15 học sinh); Có thể là một lớp hoặc khối lớp, toàn trường. Bước 4: Tổ chức chơi theo kế hoạch. Chú ý đảm bảo nguyên tắc an toàn, giáo dục, vui. Bước 5: Tổng kết hoạt động, nhận xét đánh giá học sinh trong quá trình hoạt động. Ý nghĩa tổ chức các trò chơi: rò chơi là phương tiện giáo dục hấp dẫn, đáp ứng nhu cầu thiết thực của học sinh, tác động toàn diện đến tất cả các mặt khác nhau của nhân cách: Về vật chất, tâm lý, đạo đức và xã hội. Trò chơi giúp các 18
em nâng cao thể lực, ràn luyện sự nhanh nhẹn, dẻo dai và bền bỉ của cơ bắp, thần kinh, phát triển tốt các chức năng của các giác quan (thị giác, xúc giác, khứu giác, thính giác,…), các chức năng vận động, phát triển tốt các phẩm chất và năng lực tư duy sáng tạo, linh hoạt. Trò chơi còn phát triển tốt các phẩm chất nhân cách cho học sinh như tính tập thể, tính hợp tác, tính kỷ luật, tính sáng tạo, tính tự chủ, tính tích cực, sự nỗ lực ý chí, lòng dũng cảm, tính linh hoạt, tính tự tin, sự thân thiện, lòng bao dung, những tính cảm đạo đức, tình cảm thẩm mỹ lành mạnh… Trò chơi là một phương tiện để giúp học sinh nâng cao hiểu biết về tự nhiên, xã hội, về khoa học – kỹ thuật, văn hóa văn nghệ, phát triển tốt các năng lực tư duy, trí nhớ, ngôn ngữ, tưởng tượng (đặc biệt là các trò chơi trí tuệ và trò chơi sáng tạo). Chơi cũng đòi hỏi học sinh tư duy, ứng dụng tri thức vào hành động phát triển năng lực thực hành. Chơi cũng là một con đường học tập tích cực. Ý nghĩa của việc tổ chức trò chơi với việc phát triển năng lực giao tiếp – hợp tác cho HS THPT: Trò chơi là một hình thức giao tiếp. Trò chơi tạo cơ hội để học sinh tham gia vào các mối quan hệ giao tiếp bạn bè, phát triển tốt các năng lực giao tiếp, trò chơi đồng thời là một phương tiện (một con đường) mà thông qua đó, học sinh có thể giao tiếp được với nhau một cách tự nhiên và dễ dàng. 7.2.3. Tổ chức hoạt động các CLB Câu lạc bộ trong nhà trường là nơi tập hợp các học sinh có cùng sở thích, năng khiếu ở một lĩnh vực nào đó tự nguyện tham gia vào các hoạt động học tập, vui chơi giải trí phù hợp với bản thân. Tổ chức Câu lạc bộ trong nhà trường chính là việc rèn kỹ năng sống, các em sẽ vận dụng và phát huy những khả năng của mình, tạo điều kiện thực hành những điều đã học nhằm ngày càng tự hoàn thiện mình hơn trong cuộc sống thông qua sự trải nghiệm của chính bản thân. Câu lạc bộ là một trong những hình thức giáo dục sinh động, là công cụ để giáo dục tư tưởng, văn hoá, giáo dục 19
truyền thống, thẩm mỹ và rèn luyện thể chất cho học sinh. Qua các loại hình sinh hoạt khác nhau của CLB, HS có dịp giúp nhau học tập, trao đổi kinh nghiệm trong cuộc sống, phát huy mặt tích cực, cải thiện uốn nắn các biểu hiện tiêu cực, lạc hậu, kích thích tính chủ động, sáng tạo, tính tích cực xã hội, xây dựng nếp sống văn minh môi trường học đường lành mạnh. Trong những năm qua, BCH Đoàn trường đã duy trì tốt hình thức các câu lạc bộ với nhiều lĩnh vực khác nhau và ở trong các câu lạc bộ, mỗi học sinh trở nên tự tin hơn, được giao tiếp với nhau nhiều hơn và có tinh thần hợp tác cùng phát triển. Nội dung: Các câu lạc bộ được thành lập trên tinh thần tự nguyện và ở các nội dung, phương diện sau: + Câu lạc bộ môn học: Ở các môn học đều thành lập các đội có cùng niềm yêu thích với môn học. + Câu lạc bô năng khiếu: CLB thể thao, CLB văn nghệ, CLB ghita, CLB MC + Câu lạc bộ xã hội: CLB thiện nguyện Nguyên tắc và quy trình tổ chức: + Nguyên tắc: Đảm bảo tính tự nguyện của HS khi tham gia các CLB. Phát huy được vai trò tự quản của HS trong các CLB. Có sự kết hợp hài hòa giữa hoạt động của các CLB và các hoạt động khác của nhà trường. + Quy trình tổ chức: Căn cứ vào điều kiện về cơ sở vật chất, nhân lực, tài lực thực tế của nhà trường để dự kiến các CLB có thể tổ chức cho HS tham gia. Nhà trường thông báo và tìm hiểu về nhu cầu tham gia các Câu lạc bộ của HS và của cha mẹ học sinh. Từ nhu cầu thực tế của HS, nhà trường sẽ quyết định thành lập những CLB nào & sắp xếp GV tham gia vào Ban cố vấn (hoặc có thể cả vào Ban chủ nhiệm, nếu thấy cần thiết), sau đó nhà trường ra Quyết định thành lập Câu lạc bộ HS. 20