SKKN: Một số biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi trong dạy học Lịch sử lớp 4 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh

I. Phần mở đầu:<br /> <br /> 1. Lý do chọn đề tài.<br /> <br />          Đổi mới giáo dục đã được Đảng và nhà nước khẳng định là vai trò quan  <br /> trọng cấp thiết trong hệ thống “Đổi mới sự nghiệp giáo dục”, là nền tảng, là  <br /> động lực thúc đẩy công nghiệp hoá ­ hiện đại hoá đất nước để  Việt Nam  <br /> từng bước vững vàng khi hội nhập vào nền kinh tế thế giới.<br /> <br />    Như vậy, để  thực hiện quá trình đổi mới giáo dục không chỉ  đối mới  <br /> về nội dung chương trình sách giáo khoa mà còn phải đối mới về cả phương <br /> pháp dạy­ học. Đây là hai vấn đề  có mối liên quan chặt chẽ  với nhau trong  <br /> quá trình thực hiện mục tiêu giáo dục trong giai đoạn mới. Qua  phân môn Lịch <br /> sử  các em được hiểu sâu hiểu kĩ về  quá trình và từng thời kì xây dựng đấu <br /> tranh và gìn giữ đất nước. Có thể nói rằng học  lịch sử có tác dụng rất lớn khi  <br /> học các môn khác hay nói cách khác học lịch sử là điểm tựa, là nền tảng cho  <br /> các môn học khác như Địa Lí, Tiếng Việt .... <br /> <br />  Như chúng ta đã biết kiến thức Lịch sử   ở Tiểu học : Cung cấp cho HS <br /> một số  kiến thức cơ  bản, thiết thực về: Các sự  kiện, hiện tượng, nhân vật  <br /> lịch sử tiêu biểu ở các giai đoạn phát triển của lịch sử Việt Nam từ buổi đầu  <br /> dựng nước tới nay;    hoc sinh biết vận dụng các kiến thức đã học vào thực <br /> tiễn đời sống và góp phần bồi dưỡng và phát triển ở HS những thái độ và thói <br /> quen: Ham học hỏi, ham hiểu biết thế giới xung quanh;  yêu thiên nhiên, con <br /> người, đất nước; Có ý thức bảo vệ thiên nhiên và các di sản văn hoá.<br /> <br /> Dạy Lịch sử là bước đầu hình thành cho học sinh các kĩ năng quan sát  <br /> sự vật, hiện tượng; thu thập, tìm kiếm tư liệu lịch sử từ các nguồn thông tin <br /> khác nhau; phân tích, so sánh, đánh giá, hệ  thống kiến thức về  các sự  kiện  <br /> lịch sử, nhân vật lịch sử, mốc thời gian. Phân môn Lịch sử  góp phần hình  <br /> thành, bồi dưỡng  ở  học sinh thái độ  và thói quen: ham học hỏi, thích tìm <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 1<br />  hiểu về cội nguồn dân tộc, giao duc t<br /> ́ ̣ ư tưởng, tinh cam, đao đ<br /> ̀ ̉ ̣ ức cho người  <br /> học.<br /> <br /> Học Lịch sử  là để  hiểu, để  sống và để  rung động với những sự  kiện  <br /> lịch sử. Để  rút ra những bài học về  lòng yêu nước, về  nhân văn, để  thực  <br /> hành lời Bác đã dạy. Do vây viêc kh<br /> ̣ ̣ ơi dây niêm say mê, h<br /> ̣ ̀ ưng thu hoc lich s<br /> ́ ́ ̣ ̣ ử <br /> ̣ ̣ ̀ ̣ ̉<br /> la nhiêm vu va muc đich cua ng<br /> ̀ ́ ươi giao viên trong s<br /> ̀ ́ ự  nghiêp đao tao thê hê<br /> ̣ ̀ ̣ ́ ̣ <br /> trẻ, con ngươi m<br /> ̀ ơi xa hôi chu nghia. <br /> ́ ̃ ̣ ̉ ̃ Trong những năm trở lại đây học sinh <br /> có xu hướng thiên về các môn Toán và Tiếng Việt, Ngoại ngữ, không chú ý  <br /> đến Lịch sử. Phải chăng vì Lịch sử  khó học, khó nhớ  hay vì một lý do nào <br /> khác  ?  Hơn nữa trong thời đại công nghệ  thông tin hiện nay, các em ngại <br /> đọc những bài học nhiều kênh chữ mà thích xem những sách nhiều kênh hình <br /> và các bộ  phim hoạt hình,... Vì vậy muốn các em học tốt môn học thì điều <br /> trước tiên phải tạo cho các em say mê và hứng thú với môn học . Nhưng hiện <br /> nay, một số  giáo viên vẫn còn xem nhẹ  môn Lịch sử  mà chỉ  tập trung thời <br /> gian, tâm sức vào hai môn Toán và Tiếng Việt dẫn đến việc dạy lịch sử đôi  <br /> khi còn cắt xén thời gian cho môn học khác. Đa số học sinh còn thờ ơ, không <br /> hứng thú, ngại học Lịch sử. Các em không nhớ  được các sự  kiện, nhân vật, <br /> mốc thời gian lịch sử nên chất lượng dạy ­ học môn này còn hạn chế so với  <br /> các môn học khác. <br /> <br /> Với tinh thần " học mà chơi, chơi mà học", trò chơi thực sự  là một <br /> phương tiện hữu hiệu để  tạo ra sự  hài hoà, thoải mái, không rập khuôn, khô <br /> cứng, đảm bảo tính tự  nhiên cho cuộc sống cũng như  trong học tập của học <br /> sinh tiểu học một cách hứng thú và bổ  ích. Cùng với những kinh nghiệm chỉ <br /> đạo chuyên môn tôi thấy phân môn Lịch sử  có nhiều kiến thức thực tế trong  <br /> đời sống, mặt khác phân môn học này có sự  gắn bó, liên hệ  chặt chẽ, liên <br /> quan mật thiết với các môn học khác, hỗ trợ cho các em về mặt kiến thức và <br /> giúp các em mở rộng hiểu biết. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 2<br />  Từ  trước đến nay đã có nhiều đồng nghiệp quan tâm và nghiên cứu về <br /> vấn đề dạy và học Lịch sử nhưng các đề tài đó chỉ  đi sâu vào một khía cạnh  <br /> nhất định như  : giúp học sinh yêu thích phân môn Lịch sử; phát huy tính tích  <br /> cực của học sinh khi học phân môn Lịch sử; ...Với mong muốn được góp <br /> phần nhỏ bé của mình vào việc nâng cao chất lượng dạy học phân môn Lịch <br /> sử   ở  trường Tiểu học Lê Hồng Phong, tôi mạnh dạn chọn đề  tài:  “Một số  <br /> biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi trong dạy học Lịch  <br /> sử lớp 4 nhằm phát huy tính tích cực của học sinh ".<br /> <br /> 2. Mục tiêu, nhiệm vụ của đề tài.<br /> <br /> a. Mục tiêu của đề tài   <br /> <br />         Mục tiêu mà đề  tài này hướng tới chính là  tập trung đi sâu tìm hiểu, <br /> nghiên cứu đưa ra một số biện pháp để chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức trò  <br /> chơi khi dạy lịch sử   ở Tiểu học theo hướng đổi mới phát huy tính tích cực  <br /> chủ động của học sinh, vận dụng tính ưu việt của mô hình VNEN, giúp giáo <br /> viên  có một số biện pháp để dạy tốt hơn phân môn Lịch sử. <br /> <br />         Khơi dậy khả năng tư  duy sáng tạo, tích cực chủ  động của học sinh.  <br /> ̣ ̣<br /> Trang bi, cung câp cho hoc sinh nh<br /> ́ ưng bi<br /> ̃ ện pháp, kĩ năng để  học tốt phân <br /> môn Lịch sử, để các em hiêu va yêu thich phân môn này. <br /> ̉ ̀ ́<br /> <br /> Góp phần nâng cao chất lượng dạy và học phân môn Lịch sử lớp 4.<br /> <br /> b. Nhiệm vụ của đề tài<br /> <br /> Tìm hiểu cơ  sở  lí luận của vấn đề  nghiên cứu (phương pháp trò chơi  <br /> trong dạy học) của giáo viên ở trường tiểu học. <br /> <br />   Thiết kế  các loại trò chơi trong dạy học phân môn Lịch sử  và cách  <br /> thức <br /> sử dụng chúng một cách có hiệu quả trong dạy học phân môn Lịch sử. <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 3<br />     Nghiên cứu những biện pháp giúp giáo viên có định hướng đúng đắn <br /> trong việc thiết kế, lựa chọn trò chơi học tập, tạo tiết học sinh động, nhẹ <br /> nhàng, đạt hiệu quả  cao trong dạy học Lịch sử  khi thực trạng  ở trường tổ <br /> chức tiết học còn nặng nề, mang tính truyền thống.<br /> <br /> 3. Đối tượng nghiên cứu.<br /> <br /> Một số biện pháp chỉ đạo việc thiết kế và tổ chức các trò chơi khi dạy <br /> lịch sử lớp 4 ở trường Tiểu học Lê Hồng Phong,<br /> <br /> 4. Giới hạn của đề tài.<br /> <br />     Giáo viên và học sinh lớp 4, trường Tiểu học Lê hồng Phong, huyện  <br /> Krông Ana, tỉnh Đăk Lăk, năm học 2016­2017 và học kì I năm học 2017­ 2018.<br /> <br /> 5. Phương pháp nghiên cứu.<br /> <br /> Để thực hiện đề tài này tôi đã sử dụng một số phương pháp sau:<br /> <br /> a. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận<br /> <br /> ­ Phương pháp phân tích ­ tổng hợp tài liệu;<br /> <br /> ­ Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập.<br /> <br /> b. Nhom ph<br /> ́ ương pháp nghiên cứu thực tiễn<br /> <br /> ­ Phương pháp điều tra;<br /> <br /> ­ Phương pháp tổng kết kinh nghiệm giáo dục; <br /> <br /> ­ Phương pháp nghiên cứu các sản phẩm hoạt động;<br /> <br /> ­  Phương pháp khảo nghiệm, thử nghiệm.<br /> <br /> c. Phương pháp thống kê toán học<br /> <br /> II. Phần nội dung<br /> <br /> 1. Cơ sở lý luận <br /> <br /> Đai­ ri nhà giáo dục Liên­xô cũ đã từng nói: “ Dạy Lịch sử  cũng như <br /> <br /> <br /> 4<br /> dạy bất cứ thứ gì đòi hỏi người thầy phải khêu gợi cái thông minh chứ không <br /> phải bắt buộc các trí nhớ làm việc, bắt nó ghi chép rồi trả lại”. Như vậy mục  <br /> đích của dạy học lịch sử là người giáo viên không chỉ giúp học sinh hình dung, <br /> ghi nhớ các sự kiện, hiện tượng lịch sử mà việc  dạy học lịch sử là tái tạo lại <br /> “hiện thực quá khứ  lịch sử  “ đó cho người học thông qua những chứng cứ <br /> vật chất, dấu vết lịch sử để lại. <br /> <br />         Nghiên cứu và sử dụng trò chơi học tập vào mục đích giáo dục và phát  <br /> triển một số  năng lực, phẩm chất trí tuệ  cho HS, mà tiêu biểu là các nhà sư <br /> phạm nổi tiếng như T.M. Babunova, A.K. Bodarenco, ….. Với khuynh hướng  <br /> này, trò chơi học tập được xem như  là một phương pháp dạy học hiệu quả,  <br /> góp phần quan trọng vào việc nâng cao tính tích cực, độc lập trong quá trình <br /> nhận thức của HS. Mục đích cuối cùng là giúp người học có thể  hình dung <br /> được về  con người và hoạt động của con người trong bối cảnh thời gian,  <br /> không gian lịch sử nhất định. Vậy để thực hiện mục đích đó, ngoài việc cung <br /> cấp kiến thức cho các em trên lớp, giáo viên nên hướng dẫn để các em tự tìm <br /> ra kiến thức, mở  rộng hiểu biết của mình bằng nhiều cách khác nhau và tự <br /> các em chuyển tải những thông tin đó đến bạn bè. Khi đó, các em sẽ càng say  <br /> mê tìm tòi, nghiên cứu, dần dần hình thành ở các em tình yêu môn học. <br /> <br />         Về mặt giáo dưỡng, lịch sử là một môn học mang tính giáo dục chính trị <br /> sâu sắc. Về giáo dục, cung cấp cho học sinh những hiểu biết về những thời  <br /> kì lịch sử hào hùng của dân tộc và nhìn thấy được toàn cảnh lịch sử  thế  giới <br /> trong quá khứ. “Lịch sử là thầy dạy của cuộc sống”, vì thế  việc giảng dạy <br /> lịch sử  như  thế  nào để  cho học sinh chúng ta “…phải biết sử  ta/ Cho tường <br /> gốc tích nước nhà Việt Nam” là nhiệm vụ rất  to lớn nhưng đầy vẻ vang của <br /> người thầy giáo. Nhưng trong thực tế, một bộ phận giáo viên và cả học sinh  <br /> vẫn còn những nhận thức chưa đúng về  phân môn Lịch sử, không dành sự <br /> quan tâm đến môn học này dẫn đến chất lượng dạy và học chưa cao. Như <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 5<br /> vậy muốn đào tạo con người phát triển toàn diện thì vấn đề cấp thiết là thay <br /> đổi cách dạy, cách học phân môn Lịch sử. <br /> <br /> 2.Thực trạng vấn đề nghiên cứu <br /> <br /> ** Ưu điểm:<br /> <br />          Trước khi thực hiện đề tài này thì  t rường tiểu học Lê Hồng Phong thực <br /> hiện chương trình VNEN đã được 4 năm. Với mô hình dạy học hợp tác này <br /> (học sinh chủ  động học tập, tự  khám phá chiếm lĩnh kiến thức, giáo viên là <br /> người định hướng, tổ chức, hướng dẫn, gợi mở để  học sinh nắm được kiến  <br /> thức). Vì vậy những học sinh chậm tiến được giáo viên hỗ trợ kịp thời.<br /> <br />           Chuyên môn đã tổ chức một số chuyên đề, hội giảng về các tiết dạy  <br /> lịch sử  với một số  dạng bài lịch sử  để  giáo viên trao đổi học hỏi và rút kinh <br /> nghiệm. <br /> <br />                  Trong giảng dạy giáo viên đã khai thác dụng đồ  dùng dạy học và <br /> phương tiện dạy học và từng bước  ứng dụng công nghệ  thông tin phù hợp  <br /> trong dạy lịch sử. Một số  tiết học giáo viên đã tổ  chức các trò chơi học tập <br /> để củng cố kiến thức cũ hay ghi nhớ kiến thức mới,... xong các trò chơi chưa <br /> thu hút được sự tham gia nhiệt tình của các đối tượng học sinh.<br /> <br />             Về nội dung chương trình Lịch sử lớp 4 theo mô hình trường học mới <br /> VNEN cũng giống như  chương trình trước đây nhưng cách chia nội dung bài <br /> trong tài liệu Hướng dẫn học thì mỗi bài được tích hợp nhiều nội dung, gồm  <br /> một chuỗi sự  kiện, hiện tượng hay nhân vật lịch sử  tiêu biểu của một giai <br /> đoạn lịch sử nhất định. Thời lượng dành cho mỗi bài học thường là 2 đến 3  <br /> tiết.  Nội dung bài khá dài và dàn trải.  Như  vậy việc chia nội dung bài học <br /> theo từng thời kì, từng giai đoạn lịch sử, nội dung từng phần không tách bạch <br /> rõ ràng, sắp xếp một số chỗ chưa lôgic gây khó hiểu cho học sinh trong việc  <br /> tự học, tự chiếm lĩnh kiến thức. Do đó giáo viên phải nghiên cứu kĩ nội dung <br /> từng bài để  thiết kế  các tiết dạy hấp dẫn, gây hứng thú cho các học sinh <br /> <br /> <br /> 6<br /> thông qua trò chơi học tập.<br /> <br />           Khi đề tài được áp dụng trong một học kì thì kết quả mang lại rõ rệt. <br /> Đa số học sinh có kĩ năng mạnh dạn, tự tin khi tham gia trò chơi, tích cực thảo <br /> luận nhóm và tự  nghiên cứu sách giáo khoa. Ngoài ra các em còn tự  tìm hiểu  <br /> thông tin bài học trước qua nhiều kênh thông tin. Do đó các tiết học lịch sử trở <br /> thành những tiết học lý thú của cả  cô và trò, các em nhớ  các sự  kiện lịch sử <br /> để tham gia tốt vào các hoạt động ngoài giờ lên lớp như: “Rung chuông vàng”,  <br /> chủ điểm “Uống nước nhớ nguồn”,… <br /> <br />        ** Hạn chế <br /> <br /> Tuy nhiên do kiến thức của Lịch sử lớp 4 quá xa so với thời đại của <br /> các em hiện nay nên cả  giáo viên và học sinh cảm thấy khó hiểu, đồ  dùng <br /> dạy học ít, khó sưu tầm về tranh ảnh;  giờ học trở nên khô khan, nhàm chán <br /> với những sự  kiện tẻ  nhạt, những con số  vô hồn, ít đọng lại trong tâm trí <br /> non nớt của trẻ thơ.<br /> <br />  Thiết bị dạy học phục vụ cho  phân môn Lịch sử đã được các cấp và <br /> nhà trường đầu tư, trang bị nhưng cũng không thể  đáp ứng đầy đủ  nhu cầu <br /> dạy học Lịch sử. Các tranh, ảnh, mô hình, sa bàn, tư liệu lịch sử … còn ít.<br /> <br /> Một vài giáo viên chưa đầu tư cho việc nghiên cứu, chuẩn bị bài trước <br /> khi lên lớp, chưa có phương pháp dạy hiệu quả  để  lôi cuốn người học; có <br /> đưa trò chơi vào dạy học các bài Lịch sử  nhưng  chưa nhiều, ít đầu tư  suy <br /> nghĩ nên dẫn đến tiết học không có sự  đổi mới, khởi sắc, đơn điệu trong  <br /> hình thức tổ chức.<br /> <br />           Một số giáo viên chưa mạnh dạn trong việc đổi mới phương pháp dạy <br /> học.       Khi tổ chức trò chơi giáo viên chưa hiểu hết mục đích của trò chơi  <br /> ấy mang lại ý nghĩa gì? Vận dụng kiến thức gì cho môn học. Khi tổ chức các <br /> trò chơi thì giáo viên giao việc cho học sinh chưa rõ ràng, cụ  thể. Thời gian <br /> quy định cho mỗi hoạt động chơi chưa rõ ràng.<br /> <br /> <br /> 7<br />  Học sinh thiếu mạnh dạn, tự  tin khi tham gia các trò chơi truyền thống  <br /> khô khan, nhàn chán dẫn đến thái độ chán học Lịch sử.<br /> <br />              Chính vì những   nguyên nhân đó bản thân tôi cần nhận thấy phải có  <br /> những phương pháp dạy học phù hợp hơn trong quá trình giảng dạy  phân <br /> môn Lịch sử 4 theo cách dạy học mà chơi, chơi mà học.<br /> <br /> ** Nguyên nhân<br /> <br /> Lịch sử  là những việc đã diễn ra và tồn tại trong quá khứ, một số  từ <br /> ngữ “cổ, từ Hán Việt” không được chú thích nên gây khó hiểu cho học sinh.  <br /> Mặc khác các em được sinh ra và lớn lên trong thời bình, nên các em chưa  và <br /> không hiểu nhiều đến lịch sử đấu tranh dựng nước và giữ nước của cha ông. <br /> Đối với các em thì đó là những chuyện của ngày xưa ngày xửa, nó quá xa vời <br /> mà các em chỉ mới xem qua phim hoạt hình và đọc truyện lịch sử. Các em ít <br /> tìm tòi về  lịch sử  mà chỉ  dành nhiều thời gian cho môn Tiếng Việt, Toán,  <br /> Tiếng Anh. Nhiều em có tâm lí sợ học lịch sử vì cho rằng môn học này “khô, <br /> khổ, khó”. Khô vì giờ học tẻ nhạt, đơn điệu và nhàm chán. Khổ vì phải quan  <br /> sát, phân tích, so sánh, đánh giá, khái quát, hệ  thống hóa, kể  chuyện, đóng <br /> vai. Khó vì phải ghi nhớ quá nhiều sự kiện, nhân vật, mốc thời gian mà điều <br /> này đối với người lớn cũng hết sức khó khăn huống chi là trẻ  nhỏ. Từ  đó <br /> học sinh không hứng thú, học vẹt, học chỉ  để  trả  bài, để  qua các lần kiểm <br /> tra chứ hiểu và yêu thích phân môn này thì rất ít. <br /> <br />          Ở lớp 4, Lịch sử là một phân môn hoàn toàn mới mẻ đối với các em,  <br /> nhiều em còn bỡ ngỡ, chưa có cách học phù hợp để mang lại hiệu quả. <br /> <br />  Thời lượng của một tiết học phân môn Lịch sử không quá 40 phút nên <br /> rất gò bó, eo hẹp khó có thể tổ chức trò chơi một cách thoải mái để đạt được  <br /> hiệu quả cao.<br /> <br />           Một số  giáo viên còn ít có sự  đầu tư, chưa mạnh dạn điều chỉnh nội <br /> dung và thay đổi hình thức dạy học, ngại tổ  chức các trò chơi học tập trong <br /> <br /> <br /> 8<br /> các tiết dạy lịch sử nếu có tổ chức chỉ mang tính hình thức vì để chuẩn bị cho <br /> một trò chơi trong tiết học người giáo viên phải chuẩn bị rất nhiều  (đồ dùng <br /> học tập, các thiết bị  dạy học, hình thức tổ  chức, cách tổ  chức….),  nhất là <br /> ngại tổ chức các trò chơi khi soạn giáo án điện tử. Chính vì vậy mấy năm gần <br /> đây đa số học sinh không thích học và ít nhớ những kiến thức về lịch sử “cổ”  <br /> do đó khi học lên các lớp trên các em không còn nhớ  được nhiều kiến thức <br /> lịch sử này. <br /> <br />          Một số giáo viên còn ngại sưu tầm, thiết kế các trò chơi để phục vụ tiết <br /> dạy. Khi trong tiết dạy giáo viên như sợ học sinh không hiểu bài nên cố gắng  <br /> nói nhiều và cho học sinh làm nhiều để  nắm bài, không dành thời gian chơi  <br /> trò chơi.<br />       Một số  học sinh bị hổng kiến thức nên trong khi chơi không tự  tin tham <br /> gia hết mình. Nhiều học sinh còn lơ đãng trong quá trình học làm hiệu quả trò <br /> chơi hoặc kết quả đạt được chưa cao.<br /> ­ Qua điều tra khảo sát thực tế 5 lớp của khối Bốn trước khi thực hiện  <br /> đề tài như sau: <br /> Sự yêu thích học phân môn Lịch sử của học sinh như sau<br /> Lớp 4A Lớp 4 B Lớp 4C Lớp 4 D Lớp   4  Tổng<br /> Mức độ yêu <br /> E<br /> thích<br /> 26 25 18 18 23 110<br /> Say mê hứng thú 5 5 4 3 4 21<br /> Thích học 17 17 11 12 13 70<br /> Không hứng thú 4 3 3 3 6 19<br /> Kết quả cuối năm học 2015­ 2016 môn Lịch sử và Địa lí của toàn khối  <br /> như sau:<br /> Lớp 4A Lớp 4 B Lớp 4C Lớp 4 D Lớp   4  Tổng<br /> E<br /> 26 25 18 18 23 110<br /> Hoàn thành tốt 5 5 4 3 4 21<br /> Hoàn thành 19 19 14 15 18 85<br /> Chưa hoàn thành 2 1 0 0 1 4<br /> <br /> <br /> 9<br />  Trăn trở  trước những thực trạng nêu trên, tôi nhận thấy dạy học bằng  <br /> trò chơi sẽ tạo nên hứng thú và rèn luyện được khả năng phát triển tư duy rất  <br /> tốt cho học sinh, giúp các em đạt kết quả  cao trong  học tập. Để  khắc phục <br /> thực trạng nên trên và nâng cao chất lượng dạy học, giáo viên cần sử  dụng <br /> hợp lý các phương pháp dạy học khác nhau. Trong đó  “ cần sử  dụng linh  <br /> hoạt và có hiệu quả các trò chơi” trong dạy học Lịch sử là cần thiết. Phương <br /> pháp này phù hợp với đặc điểm tâm sinh lý của học sinh Tiểu học, với định <br /> hướng đổi mới phương pháp dạy học hiện nay  ở bậc Tiểu học theo phương <br /> châm “Nhẹ  nhàng hơn, tự  nhiên hơn và hiệu quả  hơn”. Việc   “sử  dụng có  <br /> hiệu quả các trò chơi” sẽ có tác dụng phát huy tính tích cực, tạo hứng thú học <br /> tập, giáo dục kĩ năng giao tiếp, tự  tin cho học sinh. Qua đó học sinh tiếp thu  <br /> kiến thức bài học một cách nhẹ  nhàng, tự  nhiên làm cho giờ  học sinh động <br /> hơn, tự  nhiên hơn. Điều đó giúp các em biết và hiểu môn học sâu sắc hơn, <br /> tránh được sự gò bó, áp đặt trong lĩnh hội kiến thức. Từ đó các em sẽ biết yêu <br /> thiên nhiên, con người, quê hương, đất nước; các em biết tôn trọng, bảo vệ <br /> cảnh quan thiên nhiên và các di tích lịch sử văn hóa; các em sẽ tự hào về đất  <br /> nước, con người Việt Nam.<br /> <br /> 2. Nội dung và hình thức của giải pháp:<br /> <br /> a. Mục tiêu của giải pháp<br /> <br /> Để nâng cao hiệu quả dạy và học phân môn Lịch sử lớp 4, tôi đã đưa <br /> ra những biện pháp giúp giáo viên có định hướng đúng đắn trong việc thiết  <br /> kế, lựa chọn trò chơi học tập, tạo tiết học sinh động, nhẹ  nhàng, đạt hiệu <br /> quả cao trong dạy học để giúp giáo viên và học sinh yêu thích Lịch sử.<br /> <br /> b. Nội dung và cách thức thực hiện giải pháp.<br /> <br /> Biện pháp 1: Chỉ đạo giáo viên xác định đúng vị trí, mục tiêu, nội dung,  <br /> chuẩn kiến thức kĩ năng và đặc trưng bộ môn, nắm vững kiến thức Lịch một  <br /> cách có hệ thống. <br /> <br /> <br /> <br /> 10<br />  Nói đến Lịch sử là nói đến từng giai đoạn lịch sử, mốc thời gian, các sự <br /> kiện lịch sử  , các triều đại, các cuộc khởi nghĩa và những anh hùng dân tộc <br /> ứng với mỗi triều đại , mỗi cuộc khởi nghĩa đó. Việc nắm kiến thức Lịch sử <br /> logic chính xác, có hệ thống của giáo viên là rất cần thiết, giúp học sinh định <br /> hướng và hiểu đúng về  một thời kì lịch sử, nhân vật lịch sử  và những trận  <br /> đấu tranh oanh liệt trong lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta.<br /> <br /> Thực tế  cho thấy một số  ít giáo viên chưa xác định được đúng đặc <br /> trưng của môn Lịch sử, mỗi tiết lên lớp chỉ  cung cấp cho học sinh đủ, đúng  <br /> kiến thức trong sách giáo khoa, ít mở  rộng, liên hệ những kiến thức về hiện  <br /> tại, chưa thiết lập được cho học sinh mối quan hệ  giữa các sự  kiện lịch sử <br /> với nhau, hệ  thống kiến thức không lôgic nên dẫn đến tình trạng giáo viên <br /> cung cấp đến đâu thì học sinh chỉ hiểu và biết đến đó, hết giờ  học gấp sách <br /> lại là kiến thức cũng “gấp” lại luôn. Nên đối với giáo viên việc đọc nhiều  <br /> sách báo, nghiên cứu tài liệu, lấy thông tin, sư  tầm tư liệu có liên quan trong  <br /> thời điểm hiện tại một cách cập nhật là điều hết sức cần thiết và quan trọng <br /> đối với phân môn Lịch sử. <br /> <br /> Phụ trách chuyên môn nhà trường tạo điều kiện để  các tổ  chuyên môn <br /> sinh hoạt, giáo viên hệ  thống hóa kiến thức môn mình giảng dạy, tránh dạy  <br /> lớp nào biết lớp đó. Kiến thức Lịch sử  được trình bày trong SGK và SGV <br /> hướng dẫn rất đơn giản, ngắn gọn, nó như cái cốt, cái lõi để dựa vào đó giáo <br /> viên biết cách khai thác, hướng dẫn giúp học sinh tìm đúng nội dung, hiểu <br /> chính xác kiến thức được truyền tải. Chính vì vậy ngoài việc nắm vững kiến  <br /> thức Lịch sử trong sách giáo khoa Tiểu học giáo viên cần phải chú trọng việc <br /> bồi dưỡng kiến thức, tư  liệu, cập nhật kip thời   thông tin qua nhiều nguồn  <br /> khác nhau, khai thác có hiệu quả tài nguyên mạng, trong các cuốn sử liệu...để <br /> truyền thụ đến học sinh một cách chính xác. <br /> <br /> Ví dụ:  Một số yếu tố cơ bản trong chương trình phân môn Lịch sử lớp  4<br /> <br /> Giai  Thời  Triều đại trị vì Nội dung cơ bản của lịch sử.<br /> <br /> 11<br /> đoạn lịch  gian Tên nước­ kinh đô<br /> sử Nhân vật lịch sử tiêu biểu<br /> <br /> Buổi  Khoản   Các   Vua   Hùng,    Hình thành đất nước với phong tục, <br /> đầu  g   700  nước   Văn   Lang,  tập quán riêng.<br /> dựng  năm  đóng   đô   Phong    Đạt được nhiều thành tựu như: đúc <br /> nước và  TCN  Châu­ Phú Thọ. đồng( trống đồng), xây thành Cổ Loa.<br /> giữ  đến  An   Dương   Vương, <br /> nước năm  nước Âu Lạc, đóng <br /> 179  đô ở Cổ Loa.<br /> TCN<br /> <br /> Hơn  Từ  Các triều đại Trung    Hơn 100 năm nhân dân ta anh dũng <br /> 1000  năm  Quốc   thay   nhau  đấu tranh.<br /> năm  179  thống trị nước ta  Có nhiều nhân vật và cuộc khởi nghĩa <br /> đấu  TCN  tiêu   biểu   như:   Hai   Bà   Trưng,   Bà <br /> tranh  đến  Triệu...<br /> giành  năm <br /> Với chiến thắng Bạch Đằng 938, Ngô <br /> lại   độc  938<br /> Quyền giành lại độc lập cho đất nước <br /> lậ p<br /> ta.<br /> <br /> Buổi  Từ  938   Nhà Ngô, đóng đô ở  Sau ngày độc lập, nha  nước đầu tiên <br /> đầu độc  đến  Cổ Loa. đã được xây dựng.<br /> lậ p 1009   Khi Ngô Quyền mất, đất nước lâm <br /> vào thời kì loạn 12 sứ  quân. Đinh Bộ <br /> Lĩnh   là   người   dẹp   loạn   thống   nhất <br /> đất nước.<br /> <br />   Đinh   Bộ   Lĩnh   mất,   quân   Tống   kéo <br /> sang xâm lược nước ta, Lê Hoàn lên <br /> ngôi lãnh đạo nhân dân đánh tan quân <br /> <br /> <br /> 12<br />  xâm lược Tống.<br /> <br /> Nước  1009­  Nhà   Lý,  nước   Đại    Xây dựng đất nước thinh vượng về <br /> Đại  1226 Việt, kinh đô Thăng  nhiều mặt: kinh tế, văn hoá, giáo dục, <br /> Việt  Long. cuối triều đại vua quan ăn chơi xa xỉ <br /> thời Lý nên suy vong.<br /> <br />  Đánh tan quân xâm lược nhà Tống lầ <br /> thứ hai.<br /> <br />   Nhân vật lịch sử  tiêu biểu:  Lý Công <br /> Uẩn, Lý Thường Kiệt...<br /> <br /> Nước  1226­  Triều   Trần,   nước   Tiếp tục xây dựng đất nước, đặc biệt <br /> Đại  1400 đại   Việt,   kinh   đô  chú   trọng   đắp   đế,   phát   triển   nông <br /> Việt  Thăng Long nghiệp.<br /> thời    Đánh   bại   cuộc   xâm   lược   của   giặc <br /> Trần Mông­ Nguyên.<br /> <br /> Các nhân vật lịch sử  tiêu biểu: Trần <br /> Hưng Đạo, Trần Quốc Toản...<br /> <br /> Nước  Thế   kỉ  Nhà   Hồ,   nước   đại   20 năm chống giặc Minh, giải phóng <br /> Đại  XV ngu, kinh đô Tây Đô. đất nước( 1407­ 1428).<br /> Việt  Nhà   Hậu   Lê,   nước  Tiếp   tục   xây   dựng   đất   nước,   đạt <br /> buổi  Đại   Việt,   kinh   đô  được đỉnh cao trong mọi lĩnh vực thời <br /> đầu  Thăng Long. Lê Thành Tông.<br /> thời <br />   Các   nhân   vật   lịch   sử   tiêu   biểu:   Lê <br /> Hậu Lê<br /> Lợi, Nguyễn Trãi, Lê Thánh Tông<br /> <br /> Nước  Thế   kỉ  Triều Lê suy vong Các   thế   lực   phong   kiến   tranh   nhau <br /> Đại  XVI­  Triều Mạ quyền lợi, nhà lê suy vong, đất nước <br /> Việt  XVIII loạn lạc bởi nội chiến, kết quả  chia  <br /> Trịnh­ Nguyễn<br /> <br /> 13<br /> thế   kỉ  cắt thành Đàng Trong­ đàng ngoài hơn <br /> XVI­  200 năm.<br /> XVIII Cuộc   khai   hoang   phát   triển   mạnh   ở <br /> đàng Trong.<br /> <br />  Thành thi phát triển.<br /> <br /> <br /> <br /> Triều Tây Sơn Nghĩa   quân   Tây   Sơn   đánh   đổ   chính <br /> quyền họ Nguyễn, học Trịnh.<br /> <br />  Nguyễn Huệ  lên ngôi hoàng đế, lãnh <br /> đạo nhân dân đánh tan giặc Thanh.<br /> <br />  Bước đầu xây dựng đất nước.<br /> <br />  Các nhân vật lịch sử tiêu biểu: Quang <br /> Trung..<br /> <br /> Buổi  1802­  Triều   Nguyễn,   Họ Nguyễn thi hành nhiều chính sách <br /> đầu  1858 nước Đại Việt, kinh  để thâu tóm quyền lực.<br /> thời  đô Huế.  Xây dựng kinh thành Huế.<br /> Nguyễn<br /> <br />       Như vậy xác định đúng vị trí, mục tiêu, nội dung, chuẩn kiến thức kĩ  <br /> năng và đặc trưng của môn học này được sẽ  giúp người giáo viên xây dựng <br /> được phương pháp, hình thức tổ chức dạy học phù hợp, thiết kế được các trò  <br /> chơi phù hợp sẽ truyền thụ được hết nội dung kiến thức Lịch sử đến với các  <br /> em, giúp các em hiểu được sâu sắc được nội dung bài học.<br /> <br /> Biện pháp 2. Bồi dưỡng kĩ năng soạn và trình chiếu giáo án điện tử, <br /> thiết kế các trò chơi cho giáo viên:<br /> <br />      Việc ứng dụng CNTT vào dạy học có hiệu quả thiết thực hay không  <br /> phụ  thuộc chủ  yếu vào người giáo viên. Vì vậy người giáo viên cần phải  <br /> <br /> <br /> 14<br /> mạnh dạn, không ngại khó, tự  thiết kế  và sử  dụng các Slides trong việc tổ <br /> chức các trò chơi học tập sẽ giúp rèn luyện được nhiều kĩ năng và phối hợp  <br /> tốt các phương pháp dạy học tích cực khác.<br /> <br />       BGH triển khai tốt công tác bồi dưỡng thường xuyên, các Môdun có  <br /> tác dụng thiết thực trong việc bồi dưỡng kiến thức và vận dụng vào thực tiễn  <br /> dạy học. Bồi dưỡng giáo viên thực hành soạn và trình chiếu Power Point, tìm <br /> kiếm thông tin trên mạng. Tổ chức có chất lượng các buổi sinh hoạt chuyên <br /> môn, chú trọng đề   chuyên đề: Nâng cao  kĩ năng soạn và trình chiếu giáo án <br /> điện tử, thiết kế các trò chơi cho giáo viên.<br /> <br />     Giáo viên tích cực tự học, tự tham gia các lớp tập huấn hoặc qua các <br /> buổi sinh hoạt chuyên môn nhằm nâng cao kĩ năng thực hành soạn và trình <br /> chiếu Power Point. Ta dễ dàng thấy rằng  trò chơi khi xây dựng bằng giáo án <br /> điện tử có nhiều ưu điểm:<br /> <br /> + Trong cùng một khoảng thời gian như nhau nếu tổ chức trò chơi bằng  <br /> hình thức thủ  công sẽ  tốn nhiều công, nhiều kinh phí cho việc chuẩn bị  đồ <br /> dùng, nhưng nếu thiết kế bằng giáo án điện tử sẽ tốn ít thời gian, truyền tải <br /> được nhiều nội dung cùng một lúc.<br /> <br /> + Trò chơi bằng giáo án điện tử có thể một lúc kiểm tra được nhiều học <br /> sinh, nhiều đối tượng học sinh tham gia cùng một lúc.<br /> <br /> + Khi kiểm tra câu trả lời, sự  phản hồi của học sinh, giáo viên dễ  dàng <br /> bật máy và bấm nút để  kiểm tra. Tiện lợi nhất là câu trả  lời trắc nghiệm <br /> đúng/ sai.<br /> <br /> + Giáo án điện tử  thực sự  có những hình  ảnh đẹp, mới lạ, sống động <br /> nhiều trường hợp có cả âm thanh. Nên kiến thức trở nên gần gũi, học sinh dễ <br /> hiểu và thực tế hơn.<br /> <br /> + Tiết kiệm được đồ dùng.<br /> <br /> <br /> <br /> 15<br />       Qua từng đợt BGH có đánh giá việc soạn giáo án điện tử và vận dụng <br /> vào thực tiễn dạy học của giáo viên.<br /> <br /> Biện pháp 3. Trang bị  cho giáo viên những kiến thức, kĩ năng sư  phạm  <br /> khi tổ chức trò chơi học tập môn Lịch sử:<br /> <br />      ** . Hiểu thế nào là “Trò chơi học tập”?<br /> <br />    Muốn tổ chức tốt một trò chơi thì trước hết người dạy phải hiểu thế <br /> nào là trò chơi ? Trò chơi học tập là trò chơi có luật, trong đó có nội dung tri  <br /> thức gắn liền với nội dung bài học, giúp học sinh khai thác vốn kinh nghiệm <br /> của bản thân để  chơi, thông qua chơi, học sinh được củng cố  vận dụng các  <br /> kiến thức, nội dung đã học vào các tình huống của trò chơi và do đó trẻ được <br /> học. Trò chơi học tập có tác dụng cả về mặt rèn luyện trí tuệ lẫn thể chất và <br /> phẩm chất đạo đức.<br /> <br />     Một trò chơi nói chung, trò chơi học tập nói riêng chỉ trở thành trò chơi <br /> thực sự  khi những người chơi thực hiện hành động chơi. Do đó nếu hành <br /> động chơi đòi hỏi những kiến thức, kĩ năng học sinh chưa có thì trò chơi đó  <br /> không có tác dụng đối với các em. Trò chơi Lịch sử  là trò chơi trong đó có <br /> chứa đựng một trong các yếu tố về  Lịch sử.<br /> <br /> * Các trò chơi khi dạy lịch sử:<br /> <br /> 1. Trò chơi "Nối nhanh tay".<br /> <br /> 2. Trò chơi " Buộc dây cho bóng".<br /> <br /> 3. Trò chơi " Ai nhanh ai đúng".<br /> <br /> 4. Trò chơi "Ô chữ kì diệu".<br /> <br /> 5. Trò chơi " Kết bạn".<br /> <br /> 6. Trò chơi " Đố vui".<br /> <br /> 7. Trò chơi " Thử tài đoán nhanh".<br /> <br /> 8. Trò chơi " Gửi thư nhanh".<br /> <br /> 16<br />  9. Trò chơi " Điền đúng điền nhanh".<br /> <br /> 10. Trò chơi " Đoán tên nhân vật"...<br /> <br /> **.  Nguyên tắc khi thiết kế và tổ chức trò chơi.<br /> <br />  ­ Chọn trò chơi phù hợp với từng bài học, bám chuẩn kiến thức kĩ năng, <br /> mục tiêu bài học và phù hợp với điều kiện của học sinh, lớp học. <br /> <br /> ­ Xác định phạm vi, mục đích của trò chơi.<br /> <br /> ­ Chọn trò chơi phù hợp với kĩ năng cần rèn cho học sinh.<br /> <br /> ­ Biên soạn trò chơi phải xác định thời gian trong từng tiết dạy (3­5 <br /> phút).<br /> <br /> ­ Trò chơi phải có sức hấp dẫn, thu hút được sự tham gia của học sinh và  <br /> tạo được tâm lý thoải mái, hưng khởi trong học tập.<br /> <br /> ­ Tùy mỗi bài học để  thay đổi trò chơi nhằm thu hút học sinh và không <br /> nên lạm dụng quá nhiều trò chơi trong một tiết học.<br /> <br /> ­ Khi tổ  chức trò chơi giáo viên phải động viên, khích lệ  học sinh tham <br /> gia chơi bằng nhiều hình thức, tránh chê trách các em khi thua cuộc.Có thể nói <br /> cùng với học thì chơi là nhu cầu không thể thiếu được của học sinh tiểu học.  <br /> Dù không phải là hoạt động chủ  đạo song vui chơi vẫn giữ  một vai trò rất <br /> quan trọng trong hoạt động sống và học tập của trẻ.<br /> <br />     Trò chơi học tập là trò chơi có nội dung gắn với hoạt động học tập <br /> của học sinh hướng đến sự  mở  rộng, chính xác hoá, hệ  thống hoá các kiến <br /> thức của các em nhằm phát triển các năng lực trí tuệ, giáo dục lòng ham hiểu  <br /> biết của học sinh. Trò chơi học tập có tác dụng làm thay đổi hình thức hoạt  <br /> động học tập trên lớp, làm không khí lớp học trở nên thoải mái, dễ chịu, giúp <br /> quá trình học tập trở nên hấp dẫn, nhẹ nhàng, tự nhiên, phù hợp với đặc điểm  <br /> tâm sinh lí học sinh tiểu học là: “ Học mà chơi, chơi mà học”. Chính vì vậy  <br /> <br /> <br /> <br /> <br /> 17<br /> vận dụng trò chơi học tập một cách hợp lí sẽ  góp phần nâng cao hiệu quả <br /> giáo dục.<br /> <br /> ** Hiểu vai trò, ý nghĩa của trò chơi học tập khi dạy Lịch sử  ở trường  <br /> tiểu học.<br /> <br />      Trong giảng dạy nói chung và dạy lịch sử nói riêng, tổ chức trò chơi  <br /> học tập có vai trò, ý nghĩa đặc biệt quan trong đối với các em: <br /> <br />  ­ Giúp các em thay đổi hình thức, phương pháp học tập thụ động trước  <br /> đây,làm cho giờ học bớt căng thẳng, nặng nề, tạo cảm giác dễ chịu giúp học <br /> sinh hứng thú, tích cực tìm hiểu, khám phá và tiếp thu bài một cách nhẹ nhàng <br /> hơn.<br /> <br /> ­ Rèn kĩ năng hợp tác theo nhóm, giao tiếp,  ứng xử  mọi tình huống khi <br /> tham gia vào trò chơi.<br /> <br /> ­ Tạo cho học sinh tự tìm tòi, sáng tạo, rèn luyện óc tư duy để hoàn thiện  <br /> bản thân.<br /> <br /> ­ Qua trò chơi kích thích học sinh vận dụng những kiến thức đã học, rèn  <br /> luyện trí nhớ, phát triển khả  năng phán đoán, suy luận… Từ  đó giúp các em  <br /> xử lý các tình huống trong cuộc sống để thích nghi với điều kiện mới của xã  <br /> hội.<br /> <br /> ­ Thông qua trò chơi giúp các em sống có kỉ luật, có nề nếp, có tình đoàn <br /> kết tương thân tương ái, lòng trung thành và có trách nhiệm lẫn nhau từ đó các <br /> em sẽ yêu thiên nhiên, con người, quê hương đất nước, các em sẽ tôn trọng và <br /> bảo vệ. <br /> <br /> ** Giáo viên chủ động, mạnh dạn đổi mới PPDH trong  từng bài dạy cụ  <br /> thể:<br /> <br /> Định hướng dạy học theo phương pháp tích cực, lấy học sinh làm trung <br /> tâm, giáo viên đóng vai trò chủ đạo thì việc chủ  động đưa phương pháp mới <br /> <br /> <br /> <br /> 18<br /> vào dạy học Lịch sử là cần thiết, phục vụ thiết thực cho dạy học nhẹ nhàng,  <br /> tích cực, ở mỗi bài học, tiết học giáo viên cần sử dụng linh hoạt các phương <br /> pháp. Có thể một tiết học sử dụng linh hoạt nhiều phương pháp dạy học cốt  <br /> sao để  việc chuyển tải nội dung bài học một cách dễ  hiểu đến với mọi đối <br /> tượng học sinh trong lớp. Sử dụng phù hợp các phương pháp dạy học Lịch sử <br /> góp phần nâng cao chất lượng môn học nói riêng và chất lượng giáo dục nói  <br /> chung.<br /> <br /> Biện pháp 4. Chỉ đạo giáo viên tuân thủ các yêu cầu khi thiết kế và tổ <br /> chức các trò chơi trong dạy học Lịch sử:<br /> <br />   ­ Xây dựng và sử  dụng các trò chơi trong dạy học lịch sử  có vai trò rất <br /> quan trọng trong việc hình thành củng cố  tri thức cho học sinh, đây là hình <br /> thức để  kiểm tra, đánh giá và tự  kiểm tra đánh giá kết quả  học tập của học  <br /> sinh bởi vì, khi hoàn thành các trò chơi học sinh sẽ nhận thấy những thiếu sót  <br /> của mình, giáo viên biết kết quả  nắm kiến thức của học sinh. Song để  có <br /> được các trò chơi trong dạy học lịch sử có chất lượng đòi hỏi giáo viên phải <br /> đầu tư  suy nghĩ, tìm tòi sáng tạo và dày công thiết kế. Đặc biệt nó đòi hỏi <br /> mỗi GV thật sự phải có tâm huyết với nghề nghiệp.<br /> <br /> ­ GV đọc kỹ  sách giáo khoa, sách giáo viên, sách tham khảo,các loại tài  <br /> liệu để  lựa chọn đúng vấn đề, xác định nội dung, khối lượng của trò chơi <br /> cho phù hợp, trên cơ  sở đó xây dựng ,thiết kế được những trò chơi  phù hợp  <br /> với tính chất của bài học ,phù hợp với trình độ  nhận thức của học sinh và <br /> thời lượng tiết học.<br /> <br /> ­ Học sinh phải có sự  chuẩn bị  trước ( theo hướng dẫn phân công của <br /> GV), đây là điều rất quan trọng bởi vì phần lớn kiến thức chủ yếu  các em đã  <br /> quên hoặc nhớ không chính xác. Mặt khác, cho các em chuẩn bị trước ở nhà là  <br /> cách dạy học tích cực, học sinh chủ  động nắm vững kiến thức và được đối  <br /> chiếu kiến thức đó trong tiết dạy của giáo viên .<br /> <br /> <br /> <br /> 19<br />  ­ Các trò chơi  phải phục vụ đúng yêu cầu của bài học, bám sát mục tiêu <br /> của bài,  mục tiêu của các tiểu mục, hay của 1 chương… kể cả mục tiêu về <br /> kiến thức, về kĩ năng,về tư tưởng tình cảm.<br /> <br /> ­ Hệ thống câu hỏi, bài tập được áp dụng trong các trò chơi phải phong <br /> phú, đủ các dạng trong  tiết học (có câu hỏi tái hiện, câu hỏi kiểm tra, câu hỏi  <br /> nêu vấn đề…), đảm bảo tính vừa sức học sinh ( học sinh năng khiếu và học <br /> sinh chậm tiến) để  các em đều có thể  tham gia một cách tích cực trong giờ <br /> học lịch sử. <br /> <br />        Những yêu cầu trên giúp cho việc nhận thức lịch sử  của học sinh  <br /> được vững chắc, sâu sắc. Tránh tình trạng “học trước quên sau” hoặc chỉ học <br /> thuộc lòng mà không hiểu bài .<br /> <br /> Biện pháp 5. Giúp giáo viên tiến hành tốt các bước khi tổ chức các trò <br /> chơi học tập:<br /> <br /> Trong dạy học Lịch sử, trò chơi vô cùng quan trọng là phương pháp củng <br /> cố kiến thức, chốt kiến thức một cách khéo léo, nhẹ nhàng và đạt hiệu quả.<br /> <br />      Muốn vậy phụ  trách chuyên môn giúp giáo viên tổ  chức tốt trò chơi <br /> học tập theo các bước sau:<br /> <br />    Bước 1: Lựa chọn trò chơi.<br /> <br /> Trên cơ  sở  mục đích, yêu cầu, nội dung của bài học mà giáo viên lựa <br /> chọn trò chơi cho phù hợp, sao cho trò chơi nào cũng trả  lời được câu hỏi: <br /> Với mục đích, nội dung của bài học này, có thể lựa chọn những loại trò chơi <br /> nào? Trò chơi nào sẽ  đạt hiệu quả  tốt nhất? Có như  vậy việc lựa chọn trò <br /> chơi và tổ  chức tiến hành chơi sẽ  đúng hướng và đạt kết quả  tốt. Thông  <br /> thường đối với những bài học giới thiệu có thể sử dụng trò chơi  “Ai đúng, ai  <br /> nhanh”; đối với những bài ôn tập, có thể  sử  dụng trò chơi “Ô chữ kì diệu”,  <br /> hoặc  “Hái hoa dân chủ”; “Rung chuông vàng”,  “Ra câu đố”... Sau khi lựa <br /> chọn trò chơi, giáo viên chuẩn bị  những phương tiện cần thiết phục vụ  cho <br /> <br /> <br /> 20<br /> trò chơi, kế hoạch chơi, kể cả những phần thưởng cho những người tham gia  <br /> và người thắng cuộc.<br /> <br />       Bước 2: Giới thiệu và tổ chức trò chơi.<br /> <br />        Giáo viên nêu tên trò chơi, chủ đề chơi, giải thích rõ mục đích, yêu cầu,  <br /> cách chơi và luật chơi, cách đánh giá thắng thua cho học sinh . <br /> <br /> Giáo viên giới thiệu một cách hẫp dẫn, ngắn gọn, vui tươi, dí dỏm, giới <br /> thiệu và giải thích phải đơn giản, dễ  hiểu để  các em nắm vững và hiểu trò <br /> chơi, cách chơi. Nếu học sinh chưa biết trò chơi đó giáo viên giải thích và cho <br /> học sinh chơi thử trước; nếu học sinh đã biết và nắm vững trò chơi giáo viên <br /> không cần giải thích nhiều chỉ cần nêu luật chơi.<br /> <br />  Bước 3: Tổ chức tiến hành trò chơi.<br /> <br /> Để  trò chơi đạt kết quả  tốt, sau khi hướng dẫn và giải thích xong nên <br /> cho học sinh chơi thử  vài lần và như  vậy các em sẽ  nắm vững cách chơi, <br /> cũng có thể khi cho học sinh chơi thử xong giáo viên rút kinh nghiệm và điều <br /> chỉnh một vài yêu cầu nếu thấy cần thiết. Trong khi học sinh chơi giáo viên là <br /> trọng tài theo dõi diễn biến trò chơi để có những nhận xét đánh giá đúng đắn <br /> khách quan. Để  trò chơi thực sự  sôi động hấp dẫn cần sự  động viên cổ  vũ <br /> của tập thể đồng thời giáo viên kịp thời uốn nắn các trường hợp không trung <br /> thực hoặc vi phạm luật chơi. <br /> <br />  Bước 4: Nhận xét đánh giá kết quả.<br /> <br />  Kết thúc trò chơi, giáo viên nhận xét, đánh giá kết quả  một cách khách  <br /> quan công bằng giáo viên thống kê những ưu, nhược điểm của từng cá nhân, <br /> từng đội cụ  thể: Về thời gian, ai hoàn thành trước, kết quả  đúng hay sai, số <br /> người vi phạm luật lệ. Dựa vào yêu cầu, nội dung chơi và kết quả. Giáo viên <br /> tạo điều kiện cho học sinh tự nhận xét, đánh giá lẫn nhau. Giáo viên dành ít  <br /> phút biểu dương khen ngợi những cá nhân, đội chơi đạt kết quả  tốt, hoạt <br /> động tích cực.<br /> <br /> <br /> 21<br />    ** Một số trò chơi thường sử dụng:  <br /> <br /> Ví dụ 1:  Khi dạy Củng cố các cuộc khởi nghĩa của nhân ta chống lại ách <br /> đô hộ của các triều đại phong kiến phương Bắc thì sẽ cho tổ chức trò chơi " <br /> Nối nhanh tay"<br /> <br />    ­ Chuẩn bị:  2 tờ giấy có ghi đầy đủ các nội dung chơi, 2 bút dạ.<br /> <br />     ­ Cách tiến hành: <br /> <br />   Chọn hai đội chơi, mỗi đội có 6 học sinh.<br /> <br />   Giáo viên cho cả lớp cùng quan sát, sau đó giáo viên phát cho hai nhóm, <br /> mỗi nhóm 1 tờ  giấy có nội dung như  trên màn hình, mỗi đội có 15 giây đọc <br /> các thông tin trên bảng. Sau khi giáo viên hô "1, 2, 3. Bắt đầu!" và tính giờ thì <br /> mỗi đội cử  1 em lên nối, nối xong em đó trở  về  đứng cuối hàng em thứ  hai  <br /> mới được lên. Cứ  như  vậy cho đến học sinh cuối cùng. Hết giờ  đội nào nối <br /> đúng nhiều hơn, thời gian nhanh hơn, nối đẹp hơn đội đó là đội thắng cuộc.<br /> <br /> ­ Nội dung trò chơi" nối nhanh tay":<br /> <br /> Nối các ý cột A với các ý ở cốt B cho phù hợp<br /> <br /> <br /> <br /> <br /> A B<br /> <br /> ( Thời gian) ( Các cuộc khởi nghĩa)<br /> <br />  Năm 40 Khởi nghĩa Lí Bí<br /> <br />  Năm 248 Khởi nghĩa Mai Thúc Loan<br /> <br /> Năm 542 Khởi nghĩa Hai Bà Trưng<br /> <br /> Năm 550 Chiến thắng Bạch Đằng<br /> <br /> Năm 722 Khởi nghĩa Khúc Thừa Dụ<br /> <br /> Năm 766 Khởi nghĩa Triệu Quang Phục<br /> <br /> <br /> <br /> 22<br />  Năm 905 Khởi nghĩa Dương Đình Nghệ<br /> <br /> Năm 931 Khởi nghĩa Bà Triệu<br /> <br /> Năm 938 Khởi nghĩa Phùng Hưng<br /> <br /> <br /> ­ Tác dụng của trò chơi này: Học sinh được quan sát đáp án và nhận xét <br /> nhanh bài của các đội.<br /> <br /> Ví dụ 2. Khi  dạy các sự kiện lịch sử, thời gian và địa danh lịch sử  ngay  <br /> sau khi học bài Nhà Trần và việc đắp đê cho học sinh chơi trò chơi  "Ai nhanh <br /> ai đúng"<br /> <br /> ­ Chuẩn bị: Các câu hỏi liên quan trong phạm vi bài học. Các câu hỏi và  <br /> đáp án đều được chuẩn bị đủ trên giáo án điện tử.<br /> <br /> ­ Cách tiến hành:<br /> <br /> Chơi theo tổ, mỗi tổ  được lựa chọn câu hỏi 3 lần, trả  lời đúng 1 câu  <br /> trong 10 giây được 10 điểm, nếu đội lựa chọn không trả  lời được đội kia <br /> giành quyền trả lời nếu đúng được 10 điểm, sai bị  trừ 5 điểm.( Trò chơi này <br /> có thể áp dụng cho tất cả các bài học khi củng cố kiến thức).<br /> <br /> 1 2 3 4 5 6 7<br /> <br /> Câu hỏi 1: Nhà Trần thay thế cho triều đại nhà nào?<br /> <br /> Câu hỏi 2: Nhà Trần thành lập năm nào?<br /> <br /> Câu hỏi 3: Tên một chức quan trông coi việc đắp đê.<br /> <br /> Câu hỏi 4: Thời Trần quy định con trai từ  bao nhiêu tuổi trở  lên phải <br /> dành một số ngày tham gia đắp đê?<br /> <br /> Câu hỏi 5: Nghề chính của nhân dân ta cuối thời Trần là nghề gì?<br /> <br /> Câu hỏi 6: Tên nước ta dưới triều Trần là gì?<br /> <br /> Câu hỏi 7: Kinh đô dưới thời Trần ở đâu?<br /> <br /> 23<br />  ­ Tác dụng của trò chơi này:  Học sinh có thể  chọn bất kỳ  ô chữ  nào, <br /> không nhất thiết máy móc chọn lần lượt các ô chữ. Trò chơi này có thể  tổ <br /> chức chơi cá nhân, nhóm hoặc cũng có thể  chơi cả  lớp bằng cách học sinh  <br /> viết câu trả lời vào bảng con.<br /> <br />        Ví dụ 3.  Bài 1: Nước Văn Lang (Sử dụng công nghệ thông tin)<br /> (Lịch sử lớp 4­ trang 11)<br />       Giáo viên chiếu hình 1: Học sinh đây là lược đồ  Bắc Bộ, Trung Bộ  ngày <br /> nay. Khoảng 700 năm trước công nguyên, ở khu vưc Sông Hồng, Sông Mã và  <br /> Sông Cả, nơi người lạc Việt sinh sống, nước Văn Lang ra đời. Kinh đô đặt ở <br /> Phong Châu (Phú Thọ)<br />        Giáo viên chiếu hình 2:  Đứng đầu nhà nưôc có vua, gọi là Hùng Vương. <br /> Lăng vua Hùng ở Phú Thọ.<br />      Giáo viên chiếu hình 3,4,5:  Đây là những đồ  dùng như  lưỡi cày, lưỡi xéo <br /> muôi (bằng đồng )<br />      Giáo viên chiếu hình 6,7,10: Đây là các hình vẽ trang trí trên trống đồng;<br />    Trò chơi này thường tổ  chức cuối giờ  học hướng dẫn viên vừa chỉ  vừa  <br /> thuyết minh. Cả  lớp nhớ  lại buổi đầu dựng nước của dân tộc ta. Đây cùng <br /> chính là nhằm cũng cố bài học.<br /> <br /> Ví dụ  4. Củng cố kiến thức về thời gian, nhân vật và sự kiện lịch sử về <br /> chiến thắng Bạch Đằng do Ngô Quyền lãnh đạo năm 938 tổ chức trò chơi " Ô <br /> chữ kì diệu"<br /> <br /> ­ Chuẩn bị: Các ô chữ, các câu hỏi và đáp án trên giáo án điện tử.<br /> <br /> ­ Cách tiến hành:<br /> <br /> + Ô chữ gồm 8 từ hàng ngang và 1 từ hàng dọc. Cách chơi như sau:<br /> <br /> Cả lớp chia thành 4 đội chơi.<br /> <br /> Các đội chơi lần lượt chọn từ  hàng ngang, giáo viên sẽ  đọc gợi ý về <br /> các từ hàng ngang, đội chơi nhanh chóng đưa ra câu trả lời. Nếu sai hoặc sau  <br /> <br /> <br /> 24<br /> 30 giây khô