Bài giảng Quản trị doanh nghiệp - Trường ĐH Công nghiệp Quảng Ninh

Chia sẻ: Dương Hàn Thiên Băng | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:69

Thêm vào BST

Báo xấu

29
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Bài giảng "Quản trị doanh nghiệp" cung cấp cho học viên những nội dung về: khái quát chung quản trị doanh nghiệp; quản trị nguyên vật liệu; quản trị hoạt động tài chính; quản trị lao động và tiền lương;... Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Bài giảng Quản trị doanh nghiệp - Trường ĐH Công nghiệp Quảng Ninh

TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG NGHIỆP QUẢNG NINH BỘ MÔN QTKD BÀI GIẢNG QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP (LƯU HÀNH NỘI BỘ) Biên soạn: Thạc sỹ Trần Hoàng Tùng Quảng ninh-2022 -0-
CHƯƠNG 1: KHÁI QUÁT CHUNG VỀ QUẢN TRỊ DOANH NGHIỆP 1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm tổ chức Tæ chøc ®i tõ ®¬n gi¶n ®Õn phøc t¹p, tõ nh÷ng tËp thÓ kh«ng chÝnh thøc, nh÷ng nhãm l©m thêi, ®Õn nh÷ng tæ chøc c¬ cÊu bé m¸y qu¶n trÞ chÆt chÏ. Tæ chøc ®Çu tiªn xuÊt hiÖn trong qu©n ®éi, t«n gi¸o. Ngµy nay, tæ chøc xuÊt hiÖn trong mäi lÜnh vùc x· héi, chÝnh trÞ, t«n gi¸o, kinh tÕ. X· héi ngµy nay ®-îc coi lµ x· héi cña c¸c tæ chøc vµ tæ chøc lµ nguån søc m¹nh cña x· héi. VËy thÕ nµo lµ mét tæ chøc? Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa tæ chøc kh¸c nhau. Tuy nhiªn cã thÓ nªu ra mét sè ®Þnh nghÜa c¬ b¶n sau ®©y: - Tæ chøc lµ mét nhãm ng-êi mµ mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c ho¹t ®éng cña hä ®-îc phèi hîp víi nhau. - Tæ chøc: Lµ sù h-íng vÒ môc tiªu, trong ®ã con ng-êi cã môc ®Ých ®Ó theo ®uæi. Lµ con ng-êi lµm viÖc chung víi nhau trong tËp thÓ. Lµ hÖ thèng khoa häc kü thuËt, trong ®ã con ng-êi sö dông kiÕn thøc vµ kü thuËt. Lµ sù s¾p xÕp c¸c ho¹t ®éng theo hÖ thèng c¬ cÊu, tøc lµ con ng-êi cïng nhau lµm viÖc. - Tæ chøc lµ sù tËp hîp nhiÒu ng-êi cïng nhau tham gia vµo mét nç lùc cã hÖ thèng ®Ó s¶n xuÊt ra hµng ho¸ hoÆc mét hµnh ®éng. - Tæ chøc lµ sù tËp hîp nhiÒu ng-êi mét c¸ch cã hÖ thèng ®Ó hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu cô thÓ. - Tæ chøc lµ mét hÖ thèng c¸c ho¹t ®éng hay t¸c ®éng cã ý thøc cña hai hay nhiÒu ng-êi. Cã thÓ ®-a ra mét kh¸i niÖm vÒ tæ cøc nh- sau: Tæ chøc lµ tËp hîp cña hai hay nhiÒu ng-êi cïng ho¹t ®éng trong nh÷ng h×nh th¸i, c¬ cÊu nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®-îc nh÷ng môc ®Ých chung. VÝ dô: 1 gia ®×nh, 1 tr-êng ®¹i häc, 1 c¬ quan nhµ n-íc, 1 ®¬n vÞ qu©n ®éi, 1 tæ chøc t«n gi¸o. C¸c ®Þnh nghÜa trªn ®Òu nhÊn m¹nh ®Õn vai trß cña mçi ng-êi vµ sù phèi hîp, hîp t¸c gi÷a nh÷ng con ng-êi trong tæ chøc. §iÒu ®ã cã nghÜa lµ tæ chøc ph¶i ®-îc xem xÐt trong mét hÖ thèng, tøc lµ xem xÐt mèi liªn hÖ h÷u c¬ gi÷a c¸c yÕu tè thµnh tè, tõng bé phËn víi hÖ thèng tæ chøc, gi÷a hÖ thèng nµy víi hÖ thèng kh¸c. C¸c tæ chøc trong thùc tÕ chØ lµ c¸c hÖ thèng côc bé. Mçi tæ chøc lµ mét bé phËn cña tæ chøc lín h¬n. Mçi tæ chøc ®-îc t¹o thµnh bëi nhiÒu ®¬n vÞ nhá kh¸c nhau, mçi ®¬n vÞ tù nã ®· lµ mét tæ chøc. H¬n n÷a, hÖ thèng (tæ chøc) ph¶i ®-îc xÐt nh- lµ mét tæng thÓ, nÕu kh«ng chØ cã thÓ biÕt vÒ nã nh- kiÓu “thÇy bãi xem voi”. Theo nguyªn t¾c “tÝnh tréi” cña hÖ thèng, mét tæ chøc sÏ t¹o ra søc m¹nh lín h¬n cña tæng sè c¸c bé phËn mµ lµ cña mét hÖ thèng tæ chøc nhÊt ®Þnh. -1-
V× vËy, qu¶n trÞ tæ chøc kh«ng ph¶i chØ lµ c«ng viÖc cña tæ chøc mµ lµ c«ng viÖc chuyªn m«n nh»m duy tr× ho¹t ®éng cña tæ chøc. Ngoµi ra, cßn mét sè ®Þnh nghÜa kh¸c vÒ tæ chøc nh- sau: - Tæ chøc bé m¸y lµ thiÕt kÕ c¸c bé phËn qu¶n lý, x¸c ®Þnh c¸c mèi quan hÖ nhiÖm vô vµ quyÒn hµnh gi÷a c¸c c¸ nh©n vµ c¸c bé phËn qu¶n lý cña tæ chøc nh»m thùc hiÖn c¸c môc tiªu cña tæ chøc. - Tæ chøc lµ sù phèi hîp ý chÝ hµnh ®éng cña mét sè ng-êi nh»m hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu chung, cô thÓ th«ng qua sù ph©n chia c«ng viÖc, nhiÖm vô vµ cÊp bËc qu¶n trÞ. VËy cã thÓ nªu kh¸i niÖm tæng qu¸t vÒ tæ chøc nh- sau: Tæ chøc lµ mét tËp hîp nhiÒu ng-êi mang tÝnh chÊt tù gi¸c cã ý thøc vÒ vai trß, nhiÖm vô, quyÒn h¹n nh»m thùc hiÖn môc tiªu chung cô thÓ. Tõ kh¸i niÖm nµy cã thÓ thÊy tæ chøc lµ mét ph¹m trï réng, bao gåm c¶ tr-êng häc, bÖnh viÖn, tiÖm ¨n, kh¸ch s¹n, doanh nghiÖp… Tãm l¹i, cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ tæ chøc, nh-ng chung quy l¹i cã thÓ nªu lªn ®Æc ®iÓm chung cña tæ chøc nh- sau: - Mét tæ chøc ph¶i cã nhiÒu ng-êi. - Nh÷ng ng-êi tham gia vµo tæ chøc víi ý thøc ®Çy ®ñ vÒ vai trß, nhiÖm vô, quyÒn h¹n cña tõng c¸ nh©n tËp thÓ; - Còng thùc hiÖn môc tiªu chung, cô thÓ: Trªn c¬ së ®Þnh nghÜa tæ chøc, cã thÓ ®Þnh nghÜa qu¶n trÞ tæ chøc nh- sau: Qu¶n trÞ tæ chøc lµ qu¶n trÞ nh÷ng ho¹t ®éng ph¸t sinh tõ sù tËp hîp tù gi¸c cöa mét nhãm ng-êi mét c¸ch cã ý thøc nh»m hoµn thµnh môc tiªu chung cô thÓ. Nh- vËy, tæ chøc lµ mét thùc thÓ tån t¹i cã môc tiªu riªng ph¶i hoµn thµnh, cã ®êi sèng vµ ho¹t ®éng riªng cña nã ®Ó cã thÓ tån t¹i vµ ph¸t triÓn. Qu¶n trÞ tæ chøc lµ sù duy tr× vµ thóc ®Èy ho¹t ®éng cña tæ chøc nh»m b¶o ®¶m sù tån t¹i vµ vËn hµnh cña tæ chøc ®ã h-íng vµo thùc hiÖn môc tiªu. Qu¶n trÞ tæ chøc lµ sù chØ huy theo mét nghÜa hÑp. Mét dµn nh¹c lµ mét tæ chøc. Nh-ng dµn nh¹c kh«ng ch¬i ®-îc vµ còng kh«ng tån t¹i ®-îc nÕu kh«ng cã ng-êi chØ huy. ChØ huy vµ tæ chøc lµ hai ph¹m trï kh¸c nhau, nh-ng kh«ng t¸ch rêi nhau, chóng g¾n chÆt víi nhau, ®ã còng chÝnh lµ ®èi t-îng nghiªn cøu cña qu¶n trÞ tæ chøc. Doanh nghiÖp còng lµ mét tæ chøc, nã cÇn ®-îc qu¶n trÞ. Qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ mét qu¸ tr×nh t¸c ®éng liªn tôc, cã tæ chøc, cã h-íng ®Ých cña chñ doanh nghiÖp lµm tËp thÓ nh÷ng ng-êi lao ®éng trong doanh nghiÖp, sö dông mét c¸ch tèt nhÊt nh÷ng tiÒm n¨ng vµ c¬ héi ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt – kinh doanh cña doanh nghiÖp nh»m ®¹t ®-îc môc tiªu ®Ò ra theo ®óng luËt ®Þnh vµ th«ng lÖ x· héi. VÒ mÆt kinh tÕ tæ chøc vµ kü thuËt cña ho¹t ®éng qu¶n trÞ, th× qu¶n trÞ doanh nghiÖp chÝnh lµ sù kÕt hîp mäi nç lùc cña con ng-êi trong doanh nghiÖp ®Ó ®¹t ®-îc môc tiªu chung cña doanh nghiÖp vµ môc tiªu riªng cña mçi ng-êi mét c¸ch hîp lý vµ cã hiÖu qu¶ nhÊt. §ã lµ qu¸ tr×nh hîp t¸c vµ phèi hîp c«ng viÖc gi÷a c¸c qu¶n trÞ viªn trong bé m¸y qu¶n trÞ víi c«ng nh©n trong qu¸ tr×nh lµm viÖc vµ th«ng qua hä ®Ó thùc -2-
hiÖn môc tiªu cña c¸c doanh nghiÖp trong m«i tr-êng lu«n lu«n biÕn ®éng. Cã thÓ nãi thùc chÊt cña qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ qu¶n trÞ con ng-êi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh. Nãi ®Õn qu¶n trÞ doanh nghiÖp th-êng bao gåm: - Chñ thÓ qu¶n trÞ: Lµ chñ doanh nghiÖp vµ ®éi ngò qu¶n trÞ viªn trong bé m¸y qu¶n trÞ doanh nghiÖp. - §èi t-îng bÞ qu¶n trÞ: Gåm nh÷ng ng-êi lao ®éng víi ph-¬ng h-íng t¸c ®éng qu¶n trÞ th«ng qua c¸c chøc n¨ng vÒ lÜnh vùc qu¶n trÞ, hÖ thèng th«ng tin vµ quyÕt ®Þnh cña qu¶n trÞ. - Môc tiªu ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. XÐt vÒ kinh tÕ – x· héi, th× lý do tån t¹i cña doanh nghiÖp, môc ®Ých ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp lµ do chñ doanh nghiÖp ®Ò ra. Ho¹t ®éng qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ nh»m thùc hiÖn môc tiªu lîi Ých cña doanh nghiÖp, ®¶m b¶o cho doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn l©u dµi, b¶o toµn vµ ph¸t triÓn vèn ®Ó ®¸p øng ®-îc mong muèn cña chñ së h÷u vµ mäi thµnh viªn trong doanh nghiÖp. Qu¶n trÞ doanh nghiÖp chÝnh lµ nh»m ®¶m b¶o hiÖu qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cao h¬n. * Nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n cña tæ chøc C¸c tæ chøc ®ang tån t¹i trong x· héi v« cïng phong phó vµ ®a d¹ng. Cã rÊt nhiÒu lo¹i h×nh tæ chøc kh¸c nhau tuú theo tiªu thøc ph©n lo¹i (theo h×nh thøc së h÷u, theo môc ®Ých, theo s¶n phÈm, theo mèi quan hÖ…). Tuy kh¸c nhau vÒ nhiÒu mÆt nh-ng c¸c tæ chøc ®Òu cã nh÷ng ®Æc ®iÓm chung c¬ b¶n sau ®©y. - Mäi tæ chøc ®Òu mang tÝnh môc ®Ých. Tæ chøc hiÕm khi mang trong m×nh môc ®Ých tù th©n mµ lµ c«ng cô ®Ó thùc hiÖn nh÷ng môc ®Ých nhÊt ®Þnh. §©y chÝnh lµ yÕu tè c¬ b¶n nhÊt cña bÊt kú tæ chøc nµo. MÆc dï môc ®Ých cña c¸c tæ chøc kh¸c nhau cã thÓ kh¸c nhau – qu©n ®éi tån t¹i ®Ó b¶o vÖ ®Êt n-íc, c¸c c¬ quan hµnh chÝnh tån t¹i ®Ó ®iÒu hµnh c«ng viÖc hµng ngµy cña ®Êt n-íc, c¸c doanh nghiÖp tån t¹i ®Ó s¶n xuÊt kinh doanh nh»m ®em l¹i lîi Ých cho c¸c chñ së h÷u – nh-ng kh«ng cã môc ®Ých th× tæ chøc sÏ kh«ng cßn lý do ®Ó tån t¹i. - Mäi tæ chøc ®Òu lµ nh÷ng ®¬n vÞ x· héi bao gåm nhiÒu ng-êi (mét tËp thÓ). Nh÷ng ng-êi ®ã cã chøc n¨ng nhÊt ®Þnh trong ho¹t ®éng cña tæ chøc, cã quan hÖ víi nhau trong nh÷ng h×nh th¸i c¬ cÊu nhÊt ®Þnh. - Mäi tæ chøc ®Òu ho¹t ®éng theo nh÷ng c¸ch thøc nhÊt ®Þnh ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých - c¸c kÕ ho¹ch. ThiÕu kÕ ho¹ch nh»m x¸c ®Þnh nh÷ng ®iÒu cÇn ph¶i lµm ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých kh«ng tæ chøc nµo cã thÓ tån t¹i, ph¸t triÓn hiÖu qu¶. - Mäi tæ chøc ®Òu ph¶i thu hót vµ ph©n bæ c¸c nguån lùc cÇn thiÕt ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých cña m×nh. C¸c tæ chøc, bÊt kú lo¹i g×, v× lîi nhuËn hay phi lîi nhuËn, lín hay nhá, ®Òu dïng ®Õn bèn nguån lùc chñ yÕu: Nh©n lùc, tµi lùc, vËt lùc vµ th«ng tin. - Mäi tæ chøc ®Òu ho¹t ®éng trong mèi quan hÖ t-¬ng t¸c víi c¸c tæ chøc kh¸c. Mét doanh nghiÖp sÏ cÇn vèn, nguyªn vËt liÖu, n¨ng l-îng, m¸y mãc vµ th«ng tin tõ nh÷ng nhµ cung cÊp; cÇn ho¹t ®éng trong khu«n khæ qu¶n trÞ vÜ m« cña Nhµ n-íc; -3-
cÇn hîp t¸c hoÆc c¹nh tranh víi c¸c doanh nghiÖp kh¸c; cÇn c¸c hé gia ®×nh vµ c¸c tæ chøc mua s¶n phÈm vµ dÞch vô cña hä. - Cuèi cïng, mäi tæ chøc ®Òu cÇn nh÷ng nhµ qu¶n trÞ, chÞu tr¸ch nhiÖm liªn kÕt, phèi hîp nh÷ng con ng-êi bªn trong vµ bªn ngoµi tæ chøc cïng nh÷ng nguån lùc kh¸c ®Ó ®¹t ®-îc môc ®Ých víi hiÖu qu¶ cao. Vai trß cña nh÷ng nhµ qu¶n trÞ cã thÓ râ nÐt ë tæ chøc nµy h¬n tæ chøc kh¸c nh-ng thiÕu hä tæ chøc cã thÓ sÏ gÆp lóng tóng. * C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña tæ chøc Ho¹t ®éng cña c¸c tæ chøc lµ mu«n h×nh mu«n vÎ phô thuéc vµo môc ®Ých tån t¹i, lÜnh vùc ho¹t ®éng trong ®êi sèng x· héi, quy m«, ph-¬ng thøc ho¹t ®éng ®-îc chñ thÓ qu¶n trÞ lùa chän vµ c¸c yÕu tè ngo¹i lai kh¸c. Tuy nhiªn, mäi tæ chøc ®Òu ph¶i thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng theo mét qu¸ tr×nh liªn hoµn trong mèi quan hÖ chÆt chÏ víi m«i tr-êng. C¸c ho¹t ®éng ®ã lµ: - T×m hiÓu vµ dù b¸o nh÷ng xu thÕ biÕn ®éng cña méi tr-êng ®Ó tr¶ lêi nh÷ng c©u hái: M«i tr-êng ®ßi hái g× ë tæ chøc? M«i tr-êng t¹o ra cho tæ chøc nh÷ng c¬ héi vµ th¸ch thøc nµo? Trong thÕ giíi ngµy nay, ho¹t ®éng nghiªn cøu vµ dù b¸o m«i tr-êng ®-îc coi lµ ho¹t ®éng tÊt yÕu ®Çu tiªn cña mäi tæ chøc. - T×m kiÕm vµ huy ®éng c¸c nguån vèn cho ho¹t ®éng cña tæ chøc. §ã cã thÓ lµ nguån vèn cña nh÷ng ng-êi t¹o nªn tæ chøc, nguån vèn cã tõ ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ cña tæ chøc hay nguån vèn vay. - T×m kiÕm c¸c yÕu tè ®Çu vµo cña qu¸ tr×nh t¹o ra c¸c s¶n phÈm hoÆc dÞch vô cña tæ chøc nh- nguyªn vËt liÖu, n¨ng l-îng, m¸y mãc, nh©n lùc… vµ chän läc, thu nhËn c¸c yÕu tè ®ã. - TiÕn hµnh t¹o ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc – qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. - Cung cÊp c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô cña tæ chøc cho c¸c ®èi t-îng phôc vô cña tæ chøc – c¸c kh¸ch hµng. - Thu ®-îc lîi Ých cho tæ chøc vµ ph©n phèi lîi Ých cho nh÷ng ng-êi t¹o nªn tæ chøc vµ c¸c ®èi t-îng tham gia vµo ho¹t ®éng cña tæ chøc. - Hoµn thiÖn, ®æi míi c¸c s¶n phÈm, dÞch vô, c¸c quy tr×nh ho¹t ®éng còng nh- t¹o ra c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô míi, c¸c quy tr×nh ho¹t ®éng míi. - §¶m b¶o chÊt l-îng c¸c ho¹t ®éng vµ c¸c s¶n phÈm, dÞch vô cña tæ chøc. Cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh trªn nh- sau: Nghiªn Cã ®-îc Ph©n Ph©n cøu Cã c¸c ®Çu phèi s¶n phèi ®-îc S¶n m«i vµo xuÊt phÈm lîi tr-êng vèn kh¸c dÞch vô Ých Kh«ng ngõng ®æi míi vµ ®¶m b¶o chÊt l-îng H×nh 1-1: C¸c ho¹t ®éng c¬ b¶n cña tæ chøc -4-
Hîp nhãm c¸c ho¹t ®éng cã mèi quan hÖ gÇn gòi, ta thÊy xuÊt hiÖn nh÷ng lÜnh vùc ho¹t ®éng c¬ b¶n cña tæ chøc nh-: - LÜnh vùc marketing. - LÜnh vùc tµi chÝnh. - LÜnh vùc s¶n xuÊt. - LÜnh vùc nh©n sù. - LÜnh vùc nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn. - LÜnh vùc ®¶m b¶o chÊt l-îng... 1.1.2. Khái niệm doanh nghiệp Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ ®-îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh, thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng s¶n xuÊt, mua b¸n hµng ho¸ hoÆc lµm dÞch vô nh»m tho¶ m·n nhu cÇu con ng-êi vµ x· héi ®ång thêi th«ng qua ho¹t ®éng h÷u Ých ®ã mµ kiÕm lêi. Theo LuËt doanh nghiÖp cña Quèc héi n-íc céng hßa x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam sè 60 ngµy 29 th¸ng 11 n¨m 2005 th× doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ cã tªn riªng, cã tµi s¶n, cã trô së giao dÞch æn ®Þnh, ®-îc ®¨ng ký kinh doanh theo quy ®Þnh cña ph¸p luËt nh»m môc ®Ých thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. Kinh doanh lµ viÖc thùc hiÖn liªn tôc mét, mét sè hoÆc tÊt c¶ c¸c c«ng ®o¹n cña qu¸ tr×nh ®Çu t-, tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu thô s¶n phÈm hoÆc cung øng dÞch vô trªn thÞ tr-êng nh»m môc ®Ých sinh lîi. Bªn c¹nh kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp trªn th× cßn mét sè kh¸i niÖm sau: - Doanh nghiÖp lµ “mét tæ chøc s¶n xuÊt”, bao gåm c¸c thµnh viªn lµm viÖc víi ph-¬ng ph¸p tèt nhÊt ®Ó s¶n xuÊt c¸c hµng ho¸ vµ dÞch vô: §ã lµ c¸c kü s-, c¸c cè vÊn vÒ tæ chøc, c¸c kü thuËt viªn… - Doanh nghiÖp lµ mét tÕ bµo c¬ b¶n cña hÖ thèng kinh tÕ quèc d©n mçi n-íc. Sù phån vinh ph¸t triÓn cña mét quèc gia phô thuéc phÇn lín vµo kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp. - Doanh nghiÖp lµ mét trong nh÷ng chñ thÓ kinh doanh chñ yÕu cña nÒn kinh tÕ cã quy m« vµ vai trß to lín so víi viÖc kinh doanh cña c¸c c¸ nh©n. - Cã t¸c gi¶ cho r»ng: “Doanh nghiÖp lµ mét ®¬n vÞ kinh tÕ ®îc thµnh lËp ®Ó thùc hiÖn c¸c ho¹t ®éng kinh doanh nh»m môc ®Ých sinh lêi”. - Theo viÖn thèng kª vµ nghiªn cøu kinh tÕ cña Ph¸p cho r»ng: “Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc kinh tÕ, chøc n¨ng chÝnh cña nã lµ s¶n xuÊt ra cña c¶i vËt chÊt hoÆc dÞch vô ®Ó b¸n”. * Tõ nh÷ng kh¸i niÖm kh¸c nhau nªu trªn, cã thÓ rót ra nh÷ng ®Æc ®iÓm chÝnh cña c¸c kh¸i niÖm vÒ doanh nghiÖp nh- sau: - Doanh nghiÖp lµ c¸c tæ chøc, c¸c ®¬n vÞ ®-îc thµnh lËp chñ yÕu ®Ó tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng kinh doanh. - Doanh nghiÖp lµ mét chñ thÓ kinh doanh ®ñ lín (v-ît quy m« cña c¸c c¸ thÓ, c¸c hé gia ®×nh...) nh- hîp t¸c x·, xÝ nghiÖp... ThuËt ng÷ doanh nghiÖp chØ cã tÝnh quy -íc ®Ó ph©n biÖt víi lao ®éng ®éc lËp hoÆc ng-êi lao ®éng vµ gia ®×nh cña hä. -5-
- Doanh nghiÖp lµ mét tæ chøc sèng, theo nghÜa tõ lóc thùc hiÖn ý ®å, suy gi¶m hoÆc t¨ng tr-ëng, c¸c b-íc th¨ng trÇm, ph¸t triÓn hoÆc diÖt vong. 1.1.3. Các loại hình doanh nghiệp ở Việt Nam 1.1.3.1. Ph©n lo¹i c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp - Theo tÝnh chÊt chñ së h÷u: DN nhµ n-íc, doanh nghiÖp ngoµi Nhµ n-íc vµ doanh nghiÖp t- b¶n Nhµ n-íc. - Theo tr¸ch nhiÖm tÝnh chÊt cña chñ së h÷u: Doanh nghiÖp tr¸ch nhiÖm v« h¹n vµ doanh nghiÖp tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n. - Theo thµnh phÇn vµ c¸ch thøc t¹o vèn: Doanh nghiÖp t- nh©n, doanh nghiÖp hîp danh, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn, c«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n nhiÒu thµnh viªn, c«ng ty cæ phÇn. - Theo thø h¹ng vµ vai trß trong nÒn kinh tÕ: Doanh nghiÖp h¹ng ®Æc biÖt, doanh nghiÖp h¹ng I, II, III… - Theo lĩnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh: Doanh nghiÖp c«ng nghiÖp, doanh nghiÖp x©y dùng, doanh nghiÖp giao th«ng vËn t¶i, … 1.1.3.2. Mét sè lo¹i h×nh doanh nghiÖp ë n-íc ta Lo¹i h×nh doanh nghiÖp lµ mét ph¹m trï ®a nghÜa, ®-îc dïng trong nhiÒu tr-êng hîp nh- vÒ tæ chøc s¶n xuÊt, vÒ h×nh thøc së h÷u, vÒ quy m«, vÒ lÜnh vùc ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh,… Theo luËt doanh nghiÖp n¨m 2005, ë n-íc ta gåm c¸c lo¹i h×nh doanh nghiÖp sau: * Doanh nghiÖp t- nh©n Doanh nghiÖp t- nh©n lµ doanh nghiÖp do mét c¸ nh©n lµm chñ vµ tù chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ mäi ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp. Doanh nghiÖp t- nh©n kh«ng ®-îc ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo. Mçi c¸ nh©n chØ ®-îc thµnh lËp mét doanh nghiÖp t- nh©n. * Nhãm c«ng ty Nhãm c«ng ty lµ tËp hîp c¸c c«ng ty cã mèi quan hÖ g¾n bã l©u dµi vÒ lîi Ých kinh tÕ, c«ng nghÖ, thÞ tr-êng vµ c¸c dÞch vô kinh doanh kh¸c. Nhãm c«ng ty gåm c¸c h×nh thøc sau: - C«ng ty mÑ - c«ng ty con. - TËp ®oµn kinh tÕ. - C¸c h×nh thøc kh¸c. * C«ng ty hîp danh C«ng ty hîp danh lµ doanh nghiÖp trong ®ã: - Ph¶i cã Ýt nhÊt hai thµnh viªn lµ chñ së h÷u chung cña c«ng ty, cïng nhau kinh doanh d-íi mét tªn chung - thµnh viªn hîp danh. Ngoµi c¸c thµnh viªn hîp danh cã thÓ cã thµnh viªn gãp vèn. - Thµnh viªn hîp danh ph¶i lµ c¸ nh©n, chÞu tr¸ch nhiÖm b»ng toµn bé tµi s¶n cña m×nh vÒ c¸c nhiÖm vô cña c«ng ty. - Thµnh viªn gãp vèn chØ chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®· gãp vµo c«ng ty. -6-
C«ng ty hîp danh kh«ng ®-îc ph¸t hµnh bÊt kú lo¹i chøng kho¸n nµo. * C«ng ty cæ phÇn C«ng ty cæ phÇn lµ doanh nghiÖp trong ®ã: - Vèn ®iÒu lÖ ®-îc chia thµnh nhiÒu phÇn b»ng nhau gäi lµ cæ phÇn. - Cæ ®«ng cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n, sè l-îng cæ ®«ng tèi thiÓu lµ ba vµ kh«ng h¹n chÕ vÒ sè l-îng tèi ®a. - Cæ ®«ng chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn gãp vµo doanh nghiÖp. - Cæ ®«ng cã quyÒn chuyÓn nh-îng cæ phÇn cña m×nh cho ng-êi kh¸c trõ mét sè tr-êng hîp cæ ®«ng sö h÷u cæ phÇn -u ®·i biÓu quyÕt. C«ng ty cæ phÇn cã quyÒn ph¸t hµnh chøng kho¸n c¸c lo¹i ®Ó huy ®éng vèn. * C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n + C«ng ty TNHH hai thµnh viªn trë lªn C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n lµ doanh nghiÖp trong ®ã: - Thµnh viªn cã thÓ lµ tæ chøc, c¸ nh©n, sè l-îng thµnh viªn kh«ng v-ît qu¸ 50. - Thµnh viªn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña doanh nghiÖp trong ph¹m vi sè vèn cam kÕt gãp vµo doanh nghiÖp. - PhÇn vèn gãp cña c¸c thµnh viªn chØ ®-îc chuyÓn nh-îng trong nh÷ng tr-êng hîp ®Æc biÖt. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn kh«ng ®-îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phÇn. + C«ng ty TNHH mét thµnh viªn C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn lµ doanh nghiÖp do mét tæ chøc hoÆc c¸ nh©n lµm chñ së h÷u – chñ së h÷u c«ng ty. Chñ së h÷u c«ng ty chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c kho¶n nî vµ nghÜa vô tµi s¶n kh¸c cña c«ng ty trong ph¹m vi sè vèn ®iÒu lÖ cña c«ng ty. C«ng ty tr¸ch nhiÖm h÷u h¹n mét thµnh viªn kh«ng ®-îc quyÒn ph¸t hµnh cæ phÇn. 1.2. Cấp quản trị 1.2.1. Ba cấp quản trị doanh nghiệp Hầu hết các tổ chức hoạt động với ít nhất ba cấp riêng biệt. Mỗi cấp lại đòi hỏi cách thức quản trị khác nhau. Hiện nay sự phân chia các cấp quản trị phổ biến là cấp tác nghiệp (cấp thấp), cấp kỹ thuật (cấp giữa hay cấp trung gian), cấp chiến lược (cấp cao). - Cấp tác nghiệp: tập trung vào việc thực hiện có hiệu quả những gì mà tổ chức sản xuất hay cung ứng. Ví dụ: một trường đại học phải thực hiện các công việc đăng ký nhập học cho sinh viên, sắp xếp thời khóa biểu, thu học phí… Chức năng tác nghiệp là cốt lõi của mọi tổ chức. - Cấp kỹ thuật: trong tổ chức cần phải có người điều phối hoạt động những người ở cấp tác nghiệp. Công việc của những người này nằm ở cấp kỹ thuật. -7-
- Cấp chiến lược: tập trung vào việc đề ra phương hướng hoạt động và những mục tiêu lâu dài của tổ chức. Công việc của những người này nằm ở cấp chiến lược. 1.2.2. Vai trò của các cấp quản trị Cấp bậc quản trị trong một tổ chức tuỳ theo tổ chức mà cấp bậc quản trị có thể phân chia theo các cách khác nhau, nhưng để thuận lợi cho việc nghiên cứu, từ ba cấp quản trị các nhà khoa học phân chia các nhà quản trị trong một tổ chức thành ba cấp quản trị. - Các nhà quản trị cấp cơ sở: Bao gồm những nhà quản trị ở cấp bậc cuối cùng trong hệ thống cấp bậc của nhà quản trị trong một tổ chức. Nhiệm vụ của họ là thường xuyên hướng dẫn, đôn đốc, điều khiển những người thừa hành và họ cũng tham gia trực tiếp thực hiện các công việc cụ thể như những người dưới quyền họ. Các chức danh của họ thường là tổ trưởng, trưởng nhóm, trưởng ca… - Các nhà quản trị cấp trung gian: Bao gồm những nhà quản trị ở cấp chỉ huy trung gian, họ là cấp trên của các nhà quản trị cấp cơ sở và là cấp dưới của các nhà quản trị cấp cao. Họ có nhiệm vụ thực hiện các kế hoạch và chính sách của tổ chức, họ vừa quản trị các quản trị viên cấp cơ sở vừa điều khiển các nhân viên khác. Các chức danh của họ thường là trưởng phòng, trưởng ban… - Các nhà quản trị cấp cao: Bao gồm những nhà quản trị ở cấp bậc tối cao trong tổ chức, chịu trách nhiệm về thành quả cuối cùng của tổ chức. Công việc của họ là xây dựng chiến lược hành động và phát triển tổ chức, đề ra các mục tiêu dài hạn và các giải pháp lớn để thực hiện… Các chức danh của họ thường là chủ tịch, tổng giám đốc, giám đốc, hiệu trưởng… Trong hầu hết các tổ chức, nhà quản trị cấp cao là nhóm nhỏ so với các cấp quản trị khác. 1.3. Lĩnh vực quản trị 1.3.1. Khái niệm Lĩnh vực quản trị trong doanh nghiệp được hiểu như các hoạt động quản trị khi được sắp xếp trong một bộ phận nào đó. Ở các bộ phận này có người chỉ huy và liên quan đến việc ra quyết định quản trị. Đặc trưng - Số lượng, hình thức tổ chức các lĩnh vực quản trị phụ thuộc vào qui mô của doanh nghiệp, vào ngành nghề kinh doanh, vào các yếu tố ngoại lai khác. - Lĩnh vực quản trị đươc xem xét ở góc độ quản lí thực tiễn. Lĩnh vực quản trị là các hoạt động quản trị được thiết lập trong các bộ phận có tính chất tổ chức như phòng, ban và được phân cấp, phân quyền trong việc ra quyết định quản trị. - Lĩnh vực quản trị được phân định phụ thuộc vào nhiều yếu tố như: truyền thống quản trị, các yếu tố xã hội và cơ chế kinh tế, qui mô cũng như đặc điểm kinh tế, kĩ thuật của doanh nghiệp. Nó gắn liền với mỗi quốc gia, mỗi vùng cụ thể và sự tiến bộ về nhận thức khoa học quản trị. 1.3.2. Phân chia các lĩnh vực quản trị trong doanh nghiệp - Lĩnh vực vật tư -8-
- Lĩnh vực sản xuất - Lĩnh vực marketing - Lĩnh vực nhân sự - Lĩnh vực tài chính và kế toán - Lĩnh vực tổ chức và thông tin - Lĩnh vực hành chính pháp chế Mục đích của sự phân chia hoạt động kinh doanh theo lĩnh vực quản trị - Trước hết, nó chỉ ra tất cả các lĩnh vực cần phải tổ chức thực hiện quản trị trong một doanh nghiệp, đây là một căn cứ quan trọng để thiết lập bộ máy quản trị của doanh nghiệp. - Phân loại các lĩnh vực quản trị phù hợp với tình hình kinh doanh còn là căn cứ để tuyển dụng, bố trí và sử dụng các nhà quản trị. - Phân loại theo lĩnh vực quản trị còn là cơ sở để đánh giá, phân tích hoạt động trong toàn bộ bộ máy quản trị, thực hiện chế độ trách nhiệm cá nhân đồng thời là cơ sở để điều hành hoạt động quản trị trên phạm vi toàn doanh nghiệp. Ch-¬ng 2: QUẢN TRỊ NGUYÊN VẬT LIỆU 2.1. Quản trị cung ứng nguyên vật liệu *Kh¸i niÖm: VËt t- kü thuËt (gäi t¾t lµ vËt t-) lµ mét bé phËn s¶n phÈm vËt chÊt cña x· héi ®-îc sö dông l¹i ®Ó phôc vô cho qóa tr×nh s¶n xuÊt tiÕp theo. VËt t- kü thuËt lµ nh÷ng vËt ®ang trong qu¸ tr×nh vËn ®éng tõ s¶n xuÊt ®Õn tiªu dïng cho s¶n xuÊt tiÕp theo. Nã lµ t- liÖu s¶n xuÊt ë d¹ng tiÒm n¨ng. (Kh¸c víi t- liÖu s¶n xuÊt lµ nh÷ng vËt ®ang ph¸t huy t¸c dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt). Khi vËt t- kü thuËt ®-îc chuyÓn tíi kho cña doanh nghiÖp vµ b¾t ®Çu ®-a vµo s¶n xuÊt th× nã kh«ng cßn lµ vËt t- kü thuËt n÷a mµ trë thµnh t- liÖu s¶n xuÊt. *Ph©n lo¹i: Nh- trªn ®· tr×nh bµy, vËt t- kü thuËt lµ t- liÖu s¶n xuÊt ë d¹ng tiÒm n¨ng. C¨n cø vµo c«ng dông cña vËt t- kü thuËt ®èi víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm toµn bé vËt t- kü thuËt ®-îc chia thµnh 2 nhãm lín: a.Nhãm ®èi t-îng lao ®éng gåm cã: -Nguyªn liÖu, vËt liÖu. -Nhiªn liÖu. -§éng lùc. -B¸n thµnh phÈm, s¶n phÈm dë dang. b.Nhãm t- liÖu lao ®éng gåm cã: -M¸y mãc thiÕt bÞ c¸c lo¹i. -Dông cô s¶n xuÊt c¸c lo¹i. -Phô tïng, chi tiÕt thay thÕ. -9-
ViÖc ph©n chia nh- trªn kh«ng chØ cã ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn mµ cßn cã ý nghÜa quan träng vÒ qu¶n lý nh b¶o qu¶n, cÊp ph¸t, h¹ch to¸n… *VÞ trÝ cña vËt t- kü thuËt trong s¶n xuÊt: Nh- chóng ta ®· biÕt, vËt t- kü thuËt lµ t- liÖu s¶n xuÊt ë d¹ng tiÒm n¨ng. Nã bao gåm hai yÕu tè c¬ b¶n: T- liÖu lao ®éng, ®èi t-îng lao ®éng. Nh- vËy trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong c¸c doanh nghiÖp, vËt t- kü thuËt gi÷ mét vÞ trÝ v« cïng quan träng, lµ 2 trong 3 yÕu tè cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt vËt chÊt, nÕu thiÕu nã th× kh«ng thÓ cã ho¹t ®éng s¶n xuÊt vËt chÊt. VËt t- kü thuËt ®ãng vai trß lµ t- liÖu lao ®éng (chñ yÕu lµ m¸y mãc thiÕt bÞ) thÓ hiÖn tr×nh ®é kü thuËt s¶n xuÊt, lµ nh©n tè quan träng nh»m t¨ng n¨ng suÊt, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm, gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm. VËt t- kü thuËt ®ãng vai trß lµ ®èi t-îng lao ®éng (chñ yÕu lµ nguyªn nhiªn vËt liÖu) lµ mét trong 3 yÕu tè cña s¶n xuÊt, trùc tiÕp cÊu t¹o nªn thùc thÓ s¶n phÈm. ThiÕu nguyªn vËt liÖu th× qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kh«ng thÓ hoÆc bÞ gi¸n ®o¹n, chÊt l-îng nguyªn vËt liÖu ¶nh h-ëng trùc tiÕp ®Õn chÊt l-îng s¶n phÈm. *Cung øng vËt t- kü thuËt lµ qu¸ tr×nh mua s¾m vµ dù tr÷ c¸c yÕu tè ®Çu vµo cho qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®-îc liªn tôc, nhÞp nhµng. Trong thêi kú bao cÊp c¸c xÝ nghiÖp mua vËt t- theo sè l-îng ®-îc duyÖt, theo ®Þa chØ quy ®Þnh, theo gi¸ quy ®Þnh (bao cÊp) th-êng thÊp h¬n gi¸ thÞ tr-êng. ViÖc s¶n xuÊt ë doanh nghiÖp dùa trªn nguyªn t¾c nhËn vËt t-, giao s¶n phÈm, kh«ng cã quan hÖ thÞ tr-êng. C¸c doanh nghiÖp kh«ng chñ ®éng, linh ho¹t trong viÖc thu mua vµ dù tr÷ vËt t- ®Ó s¶n xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao. Tõ khi nÒn kinh tÕ n-íc ta chuyÓn sang c¬ chÕ kinh tÕ thÞ tr-êng, c¸c doanh nghiÖp n-íc ta kh«ng cßn ®-îc bao cÊp trong viÖc cung øng vËt t-. §iÒu ®ã ban ®Çu ®· khiÕn c¸c doanh nghiÖp lóng tóng vµ khã kh¨n. Song ®Õn nay t×nh h×nh ®ã ®· trë nªn b×nh th-êng. HiÖn nay c¸c quan hÖ vÒ mua b¸n vËt t- hÇu hÕt lµ quan hÖ thÞ tr-êng c¶ vÒ sè l-îng ng-êi mua, ng-êi cung øng. Nhê ®ã mµ trong c«ng t¸c cung øng vËt t- kü thuËt c¸c doanh nghiÖp còng trë nªn chñ ®éng, linh ho¹t, cã ®iÒu kiÖn h¬n trong viÖc lùa chän, ra c¸c quyÕt ®Þnh cã lîi nhÊt cho m×nh. So víi trong thêi kú qu¶n lý kinh tÕ bao cÊp tr-íc kia, c«ng t¸c cung øng vËt t- kü thuËt cã nh÷ng ®iÓm thay ®æi ®¸ng kÓ. HiÖn nay vÊn ®Ò ®Æt ra trong c«ng t¸c qu¶n lý lµ ph¶i cung øng ®óng tiÕn ®é, sè l-îng, chñng lo¹i vµ quy c¸ch. Tæ chøc cung øng, dù tr÷ vËt t- kü thuËt ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: -§¶m b¶o ®ñ vÒ sè l-îng, ®óng vÒ chñng lo¹i, chÊt l-îng vËt t- kü thuËt ®-a vµo s¶n xuÊt. -§¶m b¶o cung øng ®óng thêi ®iÓm, kh«ng sím h¬n vµ kh«ng muén h¬n, chØ cung øng vµo ®óng thêi ®iÓm cÇn (c¶ vÒ thêi gian vµ sè l-îng) -§¶m b¶o chi phÝ vÒ mua s¾m vµ dù tr÷ vËt t- kü thuËt lµ nhá nhÊt. -Dù tr÷ dùa trªn nguyªn t¾c tèi thiÓu cÇn thiÕt, kh«ng nhiÒu, kh«ng Ýt. Tr¸nh tÝnh tr¹ng cung øng, dù tr÷ qu¸ nhiÒu sÏ dÉn ®Õn thiÕu vèn, ph¶i huy ®éng mét l-îng lín vèn l-u ®éng dÉn ®Õn ø ®äng vèn vµ t¨ng c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn dù tr÷. - 10 -
Ng-îc l¹i nÕu qu¸ Ýt sÏ dÉn ®Õn s¶n xuÊt bÞ gi¸n ®o¹n, chi phÝ vËn chuyÓn cao, chi phÝ ®Æt hµng nhiÒu do ®i ®µm ph¸n nhiÒu vµ mua nhiÒu lÇn, chÞu ¶nh h-ëng sù biÕn ®éng cña gi¸… 2.1.1. Xác định nhu cầu nguyên vật liệu a. X¸c ®Þnh nhu cÇu m¸y mãc thiÕt bÞ ph¶i cung øng bæ sung *.X¸c ®Þnh sè m¸y mãc thiÕt bÞ mua bæ sung theo ®Þnh møc thiÕt bÞ Q tb M bs = − M c ; chiÕc. (7-1) § mtb C  n Trong ®ã: Mbs- Sè m¸y cÇn cung cÊp bæ sung trong kú. Qtb- Sè l-îng s¶n phÈm (c«ng viÖc) lo¹i thiÕt bÞ ®ã ®¶m nhËn trong kú. §mtb- §Þnh møc s¶n l-îng cña thiÕt bÞ trong mét ca. C- Sè ca thiÕt bÞ lµm viÖc trong ngµy. n- Sè ngµy thiÕt bÞ lµm viÖc trong n¨m. Mc- Sè thiÕt bÞ lo¹i ®ã ®· cã. *.TÝnh sè l-îng m¸y mãc thiÕt bÞ mua bæ sung theo ®Þnh møc hao phÝ giê m¸y cho s¶n phÈm Q tb § mh + G K M bs = − Mc (7-2) Tmh  C  n Trong ®ã: §mh- §Þnh møc hao phÝ giê m¸y cho 1 s¶n phÈm. GK- Sè giê m¸y ho¹t ®éng kh¸c. Tmh- Sè giê m¸y ho¹t ®éng trong mét ca. b. X¸c ®Þnh l-îng nguyªn vËt liÖu cÇn cung cÊp * TÝnh l-îng nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt -TÝnh theo ®Þnh møc tiªu hao §vl K sx =  (Q i § vli ) − K dl (7-3) Trong ®ã: Qi- Sè l-îng s¶n kú kÕ ho¹ch. §vli- §Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu cho 1 s¶n phÈm lo¹i i. Kdl- L-îng phÕ th¶i cã thÓ sö dông l¹i. VÝ dô: TÝnh khèi l-îng thuèc næ cÇn cung cÊp cho s¶n xuÊt theo tµi liÖu sau: N¨m 2005 ph©n x-ëng cã nhiÖm vô khai th¸c 500.000 tÊn than, ®µo 600m lß chuÈn bÞ. §Þnh møc hao phÝ thuèc næ cho khai th¸c than lµ 0,2 kg/T, cho ®µo lß lµ 4,5 kg/T. Khèi l-îng phÕ liÖu b»ng 0. Gi¶i: L-îng thuèc næ cho s¶n xuÊt than lµ: næ K thsn = 500.000  0,2 = 100 (kg). L-îng thuèc næ cÇn cho ®µo lß lµ: næ K cb = 600  4,5 = 2.700 (kg) Tæng khèi l-îng thuèc næ cÇn cho s¶n xuÊt lµ: Knæ = 100 + 2.700 = 2.800 (kg). - 11 -
-TÝnh theo hÖ sè biÕn ®éng s¶n l-îng kú kÕ ho¹ch (7-4) Ksx = Kbc . HQ . H§vl Trong ®ã: Kbc- Khèi l-îng nguyªn vËt liÖu sö dông ë kú b¸o c¸o HQ- HÖ sè biÕn ®éng s¶n l-îng kú kÕ ho¹ch so víi kú b¸o c¸o. Q KH HQ = (7-5) Q bc Trong ®ã: QKH- S¶n l-îng kú kÕ ho¹ch. Qbc- S¶n l-îng kú b¸o c¸o. H§vl- HÖ sè biÕn ®éng ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu kú kÕ ho¹ch so víi kú b¸o c¸o. § H § vl = vlKH (7-6) § vlB / C Trong ®ã: §vlKH- §Þnh møc vËt liÖu kú kÕ ho¹ch. §vl B/C- §Þnh møc vËt liÖu kú b¸o c¸o. VÝ dô: X¸c ®Þnh khèi l-îng gç cÇn cung cÊp cho khai th¸c n¨m 2005 biÕt: Khèi l-îng gç cÇn sö dông trong n¨m 2004 lµ 15.000m3, s¶n l-îng n¨m 2004 lµ 750.000 tÊn. N¨m 2005 s¶n l-îng khai th¸c kÕ ho¹ch lµ 1.000.000 tÊn, ®Þnh møc tiªu dïng gç cña 2 n¨m lµ kh«ng thay ®æi. Gi¶i Khèi l-îng gç cÇn cung cÊp cho n¨m 2005 lµ: 1.000.000 gç K sx = 15.000   1,0 = 20.000 (tÊn). 750.000 -TÝnh theo tû lÖ chÕ thµnh cña nguyªn vËt liÖu X¸c ®Þnh khèi l-îng vËt liÖu c¨n cø vµo tû lÖ % nguyªn vËt liÖu cã Ých t¹o thµnh s¶n phÈm. Ph-¬ng ph¸p nµy th-êng ®-îc sö dông ®Ó x¸c ®Þnh l-îng nguyªn vËt liÖu cho s¶n xuÊt cña nh÷ng doanh nghiÖp chÕ biÕn Q K vlsxx =  i (7-7) K ci Trong ®ã: Qi- Sè l-îng s¶n phÈm i kú kÕ ho¹ch. Kci- Tû lÖ chÕ thµnh s¶n phÈm cña lo¹i nguyªn vËt liÖu. VÝ dô: S¶n l-îng kú kÕ ho¹ch cña tæ s¶n xuÊt lµ 2.500T s¶n phÈm. Trong ®ã 20% cña mçi s¶n phÈm ®-îc lµm tõ nhùa, 80% cña mçi s¶n phÈm lµm tõ nh«m. Tû lÖ chÕ thµnh nhùa lµ 0,8%; tû lÖ chÕ thµnh nh«m lµ 0,9%. TÝnh l-îng nhùa vµ nh«m cÇn dïng cña tæ trong kú kÕ ho¹ch. Gi¶i L-îng nhùa cÇn cung cÊp cho tæ trong kú kÕ ho¹ch lµ: 2.500  0,2 K vlsx = = 625 (TÊn). 0,8 - 12 -
L-îng nh«m cÇn cung cÊp cho tæ trong kú kÕ ho¹ch lµ: 2.500  0.8 K vlsx = = 2.222 (TÊn) 0,9 *TÝnh l-îng nhiªn liÖu cho s¶n xuÊt L-îng nhiªn liÖu cÇn cho s¶n xuÊt ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: Knl = Σ(Qi . §nl). (7-8) Trong ®ã: Qi- Sè l-îng s¶n phÈm ph¶i s¶n xuÊt ë kú kÕ ho¹ch. §vl- §Þnh møc tiªu hao nhiªn liÖu dïng cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm. NÕu doanh nghiÖp sö dông nhiÒu lo¹i nhiªn liÖu cho s¶n xuÊt, mçi lo¹i nhiªn liÖu cã nhiÖt l-îng riªng kh¸c nhau. Khi ®ã: Q i § nl K nl =  (7-9) K Trong ®ã: K- HÖ sè tÝnh ®æi cña nhiªn liÖu ®-îc sö dông. N K= (7-10) 7.000 Trong ®ã: N- NhiÖt l-îng cña lo¹i nhiªn liÖu ®-îc sö dông. 7.000- NhiÖt l-îng riªng cña nhiªn liÖu tiªu chuÈn lµ 7.000Kcal/kg. *TÝnh l-îng ®iÖn cÇn dïng (cho s¶n xuÊt). -TÝnh theo ®Þnh møc: §cd = Σ(Qi . §®). (7-11) Trong ®ã: §®- §Þnh møc tiªu dïng ®iÖn cho 1 ®¬n vÞ s¶n phÈm. -TÝnh theo c«ng suÊt ®éng c¬ ®iÖn: § dh Thm  S m  H m §d =  (7-12) η Trong ®ã: §dh- §Þnh møc tiªu dïng ®iÖn cña mét m¸y trong giê. Tmh- Sè giê m¸y ho¹t ®éng trong kú. Sm- Sè m¸y lo¹i ®ã hiÖn cã. Hm-HÖ sè lµm viÖc ®ång thêi cña thiÕt bÞ. η - HiÖu suÊt sö dông ®éng c¬ ®iÖn. §èi víi c¸c lo¹i nguyªn vËt liÖu, nhiªn liÖu muèn x¸c ®Þnh l-îng cÇn cung cÊp trong kú ph¶i tÝnh l-îng vËt t- dù tr÷ ®Çu, cuèi kú (Riªng víi ®iÖn kh«ng cÇn x¸c ®Þnh hai d÷ kiÖn ®ã). 2.1.2. Xác định lượng đặt hàng và tiêu dùng tối ưu * M« h×nh dù tr÷ tån kho M« h×nh dù tr÷ tån kho lµ d¹ng cña m« h×nh thèng kª nh»m gióp cho viÖc qu¶n trÞ kinh doanh ®¶m b¶o cung øng vËt t- phôc vô s¶n xuÊt hoÆc bè trÝ c¸c ®iÓm b¸n hµng víi khèi l-îng hµng b¸n lu©n chuyÓn hîp lý, tr¸nh tån ®äng vËt t- hµng ho¸ vµ còng tr¸nh thiÕu hôt vËt t- hµng ho¸. - Theo Ford W Harris, sè l-îng vËt t- tèi ®a cÇn cung cÊp mçi lÇn ®-îc x¸c ®Þnh theo c«ng thøc: - 13 -
2.z h ® .Q n Q max = , s¶n phÈm z lk Trong ®ã: Qn: Sè l-îng vËt t- hµng ho¸ cÇn cung cÊp trong mét kú, sp. Qmax: Sè l-îng vËt t- tèi ®a cÇn cung cÊp mçi lÇn, sp. zh®: Chi phÝ cho mét hîp ®ång (mét lÇn ®Æt hµng), ®/lÇn. zlk: Chi phÝ l-u kho cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm mçi n¨m, ®/sp. - Sè lÇn cung cÊp vËt t- trong n¨m Qn n= , lÇn Q Max - Thêi gian c¸ch qu·ng gi÷a hai lÇn cung cÊp Tlv t cc = , ngµy n Trong ®ã: Tlv: Sè ngµy lµm viÖc trong n¨m, ngµy. - Tæng chi phÝ d÷ tr÷ tån kho Q max Q Z dt = z lk . + zh® . n , ® 2 Q max Trong ®ã: zlk: Chi phÝ l-u kho cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm, ®/sp. zh®: Chi phÝ cho mét lÇn ®Æt hµng, ®/lÇn. VÝ dô: Mét doanh nghiÖp ph¶i dïng mét lo¹i vËt t- A. Nhu cÇu mçi n¨m Qn = 1.000 ®¬n vÞ. Chi phÝ mçi lÇn ®Æt hµng lµ 1 triÖu ®ång, chi phÝ l-u kho tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm lµ 50.000 ®ång/®¬n vÞ. Sè ngµy lµm viÖc mçi n¨m T lv = 250 ngµy. H·y x¸c ®Þnh - Sè l-îng vËt t- tèi ®a cÇn cung cÊp mét lÇn? - Sè lÇn cung cÊp trong n¨m? - Thêi gian c¸ch qu·ng gi÷a hai lÇn cung cÊp? - Tæng chi phÝ d÷ tr÷ tån kho mçi n¨m? Gi¶i - Sè l-îng vËt t- tèi ®a cÇn cung cÊp mçi lÇn: - 14 -
2 xz h ® xQ n Q max = z lk 2 x1.000.000 x1.000 = = 200 ® ¬n vÞ 50.000 - Sè lÇn cung cÊp vËt t- trong n¨m Qn 1.000 n= = = 5 lÇn Q Max 200 - Thêi gian c¸ch qu·ng gi÷a hai lÇn cung cÊp Tlv 250 t cc = = = 50 ngµy n 5 - Tæng chi phÝ d÷ tr÷ tån kho Q max Q Z dt = z lk + zh® n 2 Q max 200 1.000 = 50.000 + 1.000.000 2 200 = 10.000.000 ® / n¨ m *X¸c ®Þnh nhÞp cung øng NhÞp cung øng (theo Wilson vµ JosetteParard) lµ sè lÇn cung øng trong n¨m cña mét lo¹i vËt t- nµo ®ã. C«ng thøc x¸c ®Þnh nhÞp cung øng lµ: GP N= ; lÇn/n¨m. (7-14) 2  C dh Trong ®ã: G- Gi¸ trÞ tiªu dïng vËt t- hµng n¨m; ®. Cdh- Chi phÝ l-u kho cho mét ®¬n vÞ ®Æt hµng theo kÕ ho¹ch; ®. p- Tû lÖ chi phÝ l-u kho do cã dù tr÷ /tæng gi¸ trÞ vËt t- dù tr÷; %. Cã thÓ t×m nhÞp cung øng tèi -u t¹i ®ã tæng chi phÝ mua hµng vµ dù tr÷ lµ nhá nhÊt. Chi phÝ Chi phÝ toµn bé Chi phÝ ®Æt hµng Chi phÝ do cã dù tr÷ - 15 -
Sè lÇn dù tr÷ (cung cÊp) N H×nh: §å thÞ x¸c ®Þnh nhÞp cung øng tèi -u Khi sè lÇn dù tr÷ t¨ng sÏ dÉn ®Õn dù tr÷ trung b×nh gi¶m vµ chi phÝ liªn quan ®Õn dù tr÷ gi¶m. Chi phÝ toµn bé tèi thiÓu khi hai chi phÝ ®ã b»ng nhau. *X¸c ®Þnh sè l-îng hµng mua mét ®ît vµ thêi ®iÓm giao hµng. -Tr-êng hîp tiªu dïng vËt t- hµng n¨m ®Òu ®Æn Sè l-îng vËt t- tiªu dïng 1 n¨m Sè l-îng hµng mua mét ®ît = Sè lÇn cung cÊp (N) Thêi h¹n giao hµng lµ ®Òu ®Æn trong n¨m, thêi gian cung cÊp c¸ch nhau: 12 T= ; Th¸ng N -Tr-êng hîp tiªu dïng trong n¨m kh«ng ®Òu ®Æn cã thÓ chän mét trong hai c¸ch sau: -Sè l-îng cung cÊp mçi lÇn b»ng nhau, thêi gian cung cÊp kh¸c nhau. -Sè l-îng mçi lÇn cung cÊp kh¸c nhau, thêi gian cung cÊp ®Òu nhau. Khi ®ã: Tiªu dïng vËt t- trong kú Thêi gian cung cÊp = Tiªu dïng vËt t- b×nh qu©n ngµy 2.1.3. Xác định lượng dự trữ tối thiểu cần thiết Yªu cÇu ®Æt ra cña dù tr÷ lµ ®¶m b¶o s¶n xuÊt liªn tôc, nhÞp nhµng, tiÕt kiÖm vèn. a.C¸c kh¸i niÖm vÒ dù tr÷ *Dù tr÷ trung b×nh §ã lµ dù tr÷ b×nh qu©n tÝnh cho mét thêi kú. Sè lÇn mua cµng t¨ng dù tr÷ trung b×nh cµng gi¶m. L-îng dù tr÷ (T) L-îng dù tr÷ (T) 360 180 180 Dù tr÷ trung b×nh 90 Dù tr÷ trung b×nh 31/12 Thêi gian 1/1 1/7 31/12 Thêi gian Mua hµng mét lÇn trong n¨m Mua hµng hai lÇn trong n¨m. H×nh: Dù tr÷ trung b×nh *Dù tr÷ tèi thiÓu Lµ l-îng dù tr÷ g¾n liÒn víi thêi gian cung øng, nghÜa lµ thêi gian tõ khi ®Æt hµng ®Õn khi nhËn ®-îc hµng. L-îng dù tr÷ - 16 -
Qu¸ tr×nh tiªu dïng vËt t- Dù tr÷ tèi thiÓu T1 T2 Thêi gian Trong ®ã: T1- Thêi ®iÓm ®Æt mua hµng. T2- Thêi ®iÓm giao hµng. T2-T1- Thêi gian cung øng. H×nh: Dù tr÷ tèi thiÓu *Dù tr÷ b¶o hiÓm Lµ l-îng dù tr÷ ®Ó ®¶m b¶o an toµn cho s¶n xuÊt khi x¶y ra nh÷ng tr-êng hîp giao hµng chËm, chÊt l-îng vµ quy c¸ch kh«ng ®¶m b¶o ph¶i tr¶ l¹i vµ giao chËm sau mét thêi gian, do tiªu dïng gia t¨ng v× t¨ng møc tiªu hao vËt t-, t¨ng khèi l-îng s¶n xuÊt hoÆc t¨ng c¶ hai. -Do giao hµng chËm: L-îng dù tr÷ L-îng dù tr÷ Qu¸ tr×nh tiªu dïng vËt t- Giao hµng dù kiÕn Giao hµng thực tế Giao hµng dự kiến Giao hµng thùc tÕ Thêi gian Thêi gian Tr-êng hîp kh«ng cã dù tr÷ b¶o hiÓm Tr-êng hîp cã dù tr÷ b¶o hiÓm H×nh: Dù tr÷ b¶o hiÓm Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i gi¶m thêi gian chËm giao hµng lµ Ýt nhÊt ®Ó l-îng dù tr÷ b¶o hiÓm lµ hîp lý bëi nÕu l-îng dù tr÷ b¶o hiÓm cµng t¨ng th× vèn l-u ®éng ø ®äng cµng nhiÒu vµ c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn dù tr÷ cµng t¨ng. -Do s¶n xuÊt gia t¨ng L-îng vËt t- dù tr÷ - 17 -
Qu¸ tr×nh tiªu dïng vËt t- §Æt Tiªu VËt t- Thêi gian hµng dïng gia thiÕu t¨ng Giao hµng dù kiÕn H×nh: Dù tr÷ b¶o hiÓm do s¶n xuÊt gia t¨ng L-îng vËt t- dù tr÷ b¶o hiÓm th-êng ®-îc tÝnh trªn c¬ së thèng kª kinh nghiÖm. Sè l-îng ®ã cã phï hîp hay kh«ng cßn ph¶i kÕt hîp víi kinh nghiÖm cña ng-êi qu¶n lý. b. Nh÷ng chi phÝ cã liªn quan ®Õn dù tr÷ *Vèn ®Çu t- Lµ chi phÝ c¬ héi bÞ mÊt ®i do ph¶i bá thªm vèn vµo dù tr÷. §Ó thùc hiÖn ch-¬ng tr×nh cung øng vËt t- kü thuËt cÇn x¸c ®Þnh nh÷ng chØ tiªu chñ yÕu sau: -NhÞp cung øng. -Sè l-îng hµng mua mét ®ît. -Thêi gian cung cÊp c¸ch nhau. *Chi phÝ l-u kho Bao gåm: Chi phÝ thuª kho (nÕu kh«ng ®Çu t- x©y dùng kho). Chi phÝ khai th¸c kho (chi phÝ cho tiÒn l¬ng nh©n viªn kho…). *Chi phÝ do sôt gi¸ hµng ho¸ trong kho Cã hai nguyªn nh©n sôt gi¸: Do c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®· s¶n xuÊt ra c¸c hµng ho¸ tèt vµ rÎ h¬n, do h háng trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn, trém c¾p… *Chi phÝ ký kÕt ®Ó cã ®¬n ®Æt hµng Bao gåm chi phÝ cho c«ng t¸c qu¶n trÞ, c«ng t¸c phÝ, ®iÖn tÝn…; chi phÝ cã liªn quan ®Õn c«ng t¸c kiÓm tra, giao nhËn hµng… *Nh÷ng chi phÝ do gi¸n ®o¹n s¶n xuÊt Lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh do dù tr÷ kh«ng ®ñ → s¶n xuÊt bÞ gi¸n ®o¹n →Doanh thu gi¶m → Lîi nhuËn gi¶m. Ngoµi ra cßn cã c¸c chi phÝ cè ®Þnh khi ngõng s¶n xuÊt vÉn ph¶i chi nh- khÊu hao m¸y mãc thiÕt bÞ, chi phÝ qu¶n lý. 2.1.4. Xác định điểm đặt hàng lại 2.2. Lựa chọn người cung ứng - 18 -
Tæ chøc cung øng, dù tr÷ vËt t- kü thuËt ph¶i thùc hiÖn tèt c¸c nhiÖm vô sau: -§¶m b¶o ®ñ vÒ sè l-îng, ®óng vÒ chñng lo¹i, chÊt l-îng vËt t- kü thuËt ®-a vµo s¶n xuÊt. -§¶m b¶o cung øng ®óng thêi ®iÓm, kh«ng sím h¬n vµ kh«ng muén h¬n, chØ cung øng vµo ®óng thêi ®iÓm cÇn (c¶ vÒ thêi gian vµ sè l-îng) -§¶m b¶o chi phÝ vÒ mua s¾m vµ dù tr÷ vËt t- kü thuËt lµ nhá nhÊt. -Dù tr÷ dùa trªn nguyªn t¾c tèi thiÓu cÇn thiÕt, kh«ng nhiÒu, kh«ng Ýt. Tr¸nh tÝnh tr¹ng cung øng, dù tr÷ qu¸ nhiÒu sÏ dÉn ®Õn thiÕu vèn, ph¶i huy ®éng mét l-îng lín vèn l-u ®éng dÉn ®Õn ø ®äng vèn vµ t¨ng c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn dù tr÷. Ng-îc l¹i nÕu qu¸ Ýt sÏ dÉn ®Õn s¶n xuÊt bÞ gi¸n ®o¹n, chi phÝ vËn chuyÓn cao, chi phÝ ®Æt hµng nhiÒu do ®i ®µm ph¸n nhiÒu vµ mua nhiÒu lÇn, chÞu ¶nh h-ëng sù biÕn ®éng cña gi¸… 2.2. Sù lùa chän trong c«ng t¸c cung øng vËt t- kü thuËt Trong c«ng t¸c thu mua vËt t- kü thuËt cÇn cã sù lùa chän vËt t- -u tiªn v×: -VËt t- cã tÇm quan träng kh¸c nhau, cã vËt t- rÊt cÇn cho s¶n xuÊt nÕu thiÕu sÏ ngõng s¶n xuÊt ngay. Cã lo¹i vËt t- cã thÓ thay thÕ ®-îc trong tr-êng hîp kh«ng cã. V× vËy ph¶i -u tiªn cho vËt t- rÊt cÇn cho s¶n xuÊt mµ kh«ng thÓ thay thÕ ®-îc. -Cã nh÷ng vËt t- cã thÓ dù tr÷ l©u dµi ®-îc, cã mét sè vËt t- kh¸c cã thêi h¹n dù tr÷ nhÊt ®Þnh, qu¸ thêi h¹n ®ã cã thÓ bÞ háng. -VÒ gi¸: Cã nh÷ng vËt t- rÊt ®¾t, cã vËt t- rÎ, cã nh÷ng vËt t- gi¸ biÕn ®éng thÊt th-êng. Do ®ã cÇn -u tiªn cho nh÷ng vËt t- ®¾t, gi¸ c¶ biÕn ®éng. -Nh÷ng vËt t- quý hiÕm cÇn ®-îc -u tiªn. §Ó lùa chän ta dùa vµo c¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kh¸c nhau. Qua thèng kª kinh nghiÖm ng-êi ta nhËn thÊy ë c¸c doanh nghiÖp tÝnh chÊt tËp trung hãa gi÷a sè l-îng danh môc vËt t- vµ gi¸ trÞ vËt t- kh¸c nhau. Ba tr-êng hîp ®iÓn h×nh ®-îc m« t¶ qua c¸c biÓu ®å d-íi ®©y: % luü kÕ gi¸ trÞ vËt t- dù tr÷ % luü kÕ danh môc vËt t- a b c H×nh 4-1: BiÓu ®å Lorenz - 19 -