Đề tài tốt nghiệp cử nhân Điều dưỡng hệ VHVL: Nguy cơ loãng xương ở bệnh nhân đang sinh hoạt tại Câu lạc bộ đái tháo đường Bệnh viện Thanh Nhàn

ẤN Ề<br /> <br /> Đái tháo đƣờng (ĐTĐ) là một bệnh rối loạn chuyển hóa, tỷ lệ mắc bệnh ngày<br /> càng tăng, đặc biệt ở các nƣớc đang phát triển. Hiện nay trên thế giới có khoảng 246<br /> triệu ngƣời mắc bệnh ĐTĐ. Theo dự báo của tổ chức Y tế thế giới, đến năm 2025<br /> có khoảng trên 300 triệu ngƣời mắc bệnh ĐTĐ [1]. Ở Việt Nam hiện nay có khoảng<br /> 5 triệu ngƣời mắc bệnh ĐTĐ và Việt Nam đƣợc xếp vào những quốc gia có tỷ lệ gia<br /> tăng bệnh ĐTĐ cao nhất thế giới.<br /> ĐTĐ nếu không đƣợc điều trị tích cực sẽ gây ra nhiều biến chứng cấp tính và<br /> mãn tính nguy hiểm cho bệnh nhân một trong những biến chứng đó là loãng xƣơng<br /> (LX) hậu quả nghiêm trọng nhất là gãy xƣơng.<br /> Trên thế giới và Việt Nam đã có nhiều công trình nghiên cứu về mật độ<br /> xƣơng ở bệnh nhân ĐTĐ và thấy tỷ lệ giảm mật độ xƣơng (MĐX) tƣơng đối cao.<br /> Tại Mỹ 43% bệnh nhân nữ bị ĐTĐ có giảm mật độ xƣơng đùi. Tại Australia 16%<br /> bệnh nhân bị ĐTĐ có mật độ xƣơng đùi giảm và 3,4% bị gẫy xƣơng đùi. Theo<br /> nghiên cứu của TS.BS Đào Thị Dừa tỷ lệ loãng xƣơng đùi là 36,67% và tỷ lệ loãng<br /> xƣơng cột sống thắt lƣng là 50%.<br /> Bệnh loãng xƣơng di n biến rất từ từ và th m lặng. Ngƣời bị loãng xƣơng<br /> thƣờng không biết mình bị bệnh, ch phát hiện ra khi đã có biến chứng gãy xƣơng.<br /> Do đó việc quan trọng c n nghiên cứu và phát hiện sớm loãng xƣơng để phòng biến<br /> chứng gẫy xƣơng.<br /> Việc nghiên cứu thƣờng dựa vào các xét nghiệm cận lâm sàng nhƣ chụp X<br /> quang xƣơng hoặc đánh giá gián tiếp quá trình tạo xƣơng và hủy xƣơng qua xét<br /> nghiệm sinh học. Trong đó đo M63.ĐX bằng máy siêu âm định lƣợng là phƣơng<br /> pháp không sử dụng bức xạ và có độ tƣơng quan khá cao đo bằng máy hấp thu năng<br /> lƣợng kép dùng tia X-DXA (phƣơng pháp để chẩn đoán loãng xƣơng), phù hợp với<br /> điều kiện Việt Nam.<br /> Tại Bệnh viện Thanh Nhàn chƣa có nghiên cứu nào về MĐX của bệnh nhân<br /> tham gia sinh hoạt câu lạc bộ (CLB) ĐTĐ. Vì vậy, ch ng tôi tiến hành nghiên cứu<br /> <br /> 1<br /> <br /> này để xác định mức độ nguy cơ và các yếu tố liên quan về MĐX cho bệnh nhân<br /> (BN) tham gia sinh hoạt CLB tiểu đƣờng để có hƣớng phòng ngừa và điều trị sớm .<br /> Mục t u n<br /> <br /> nc u<br /> <br /> 1. Mô tả nguy cơ LX trên những bệnh nhân sinh hoạt tại CLB ĐTĐ bằng ký<br /> thuật siêu âm định lƣơng.<br /> 2. Mô tả một số yếu tố ảnh hƣởng đến nguy cơ LX trên những bệnh nhân<br /> tham gia sinh hoạt tại CLB ĐTĐ.<br /> <br /> 2<br /> <br /> CHƢƠNG 1<br /> ỔNG QUAN ÀI LIỆU<br /> Câu lạc bộ ĐTĐ BVTN đƣợc thành lập năm 2010 gồm 80 bệnh nhân thƣờng<br /> xuyên tham gia sinh hoạt tại hội trƣờng t ng 11 vào 7h sáng thứ 7 tu n cuối cùng<br /> của tháng. Tại CLB bệnh nhân tham gia sinh hoạt đƣợc cung cấp các kiến thức về<br /> phòng bệnh, các biên chứng và đƣợc giải đáp tất cả các câu hỏi<br /> 1. LOÃNG XƢƠNG<br /> <br /> À CÁC PHƢƠNG PHÁP CHẨN<br /> <br /> OÁN LOÃNG<br /> <br /> XƢƠNG<br /> 1.1 ịn n<br /> 1.1.1<br /> <br /> ĩa và p ân loạ<br /> <br /> ịn n<br /> <br /> ĩa: Loãng xƣơng là tình trạng bệnh lí của hệ thống xƣơng đƣợc<br /> <br /> xƣơng, giảm độ chắc của xƣơng gây nguy cơ loãng xƣơng.[2]<br /> <br /> Cấu tạo bộ xƣơn n ƣờ<br /> <br /> 3<br /> <br /> 1.1.2 P ân loạ<br /> - Loãn xƣơn n uy n p át Loãng xƣơng không tìm thấy căn nguyên nào<br /> khác ngoài tuổi tác và tình trạng mãn kinh ở phụ nữ do quá trình lão hóa của tạo cốt<br /> bào gây nên thiểu sản xƣơng. Gồm 2 týp :<br /> + Týp 1: Loãng xƣơng sau mãn kinh thƣờng gặp ở độ tuổi 50-55. Loại này<br /> chủ yếu bị giảm khối lƣợng xƣơng bè. Nguyên nhân chính là sự giảm hormon<br /> Estrogen ngoài ra còn có sự giảm hormon cận giáp. Biểu hiện chủ yếu là l n, xẹp<br /> đốt sống hoặc gẫy đ u dƣới xƣơng quay (Pouteau-colles).<br /> + Týp 2: Loãng xƣơng ở tuổi già, xuất hiện cả nam và nữ, thƣờng gặp ở độ<br /> tuổi >70. Loại này chủ yếu giảm khối lƣợng cả ở xƣơng bè và xƣơng vỏ.<br /> <br /> Nguyên<br /> <br /> nhân chính do tuổi già và cƣờng hormon cận giáp trạng. Biểu hiện chủ yếu là gẫy cổ<br /> xƣơng đùi.<br /> - Loãn xƣơn t<br /> <br /> p át Loãng xƣơng tìm thấy nguyên nhân liên quan đến<br /> <br /> những bệnh lý, những yếu tố có thể gây ra hậu quả loãng xƣơng.<br /> Các nguyên nhân gây loãng xƣơng thứ phát:<br /> + Bệnh nội tiết: Cƣờng giáp, cƣờng cận giáp, ĐTĐ, bệnh to đ u chi ...<br /> + Bệnh tiêu hóa: Cắt dạ dày, thiếu dinh dƣỡng, bệnh gan mạn tính<br /> + Bệnh khớp: Viêm khớp dạng thấp, bệnh lý cột sống<br /> + Bệnh ung thƣ , Kahler ....<br /> + Các bệnh di truyền: Nhƣ bệnh nhi m sắc tố sắt ....<br /> + Các trƣờng hợp dùng corticoid, heparin kéo dài cũng hay bị loãng xƣơng.<br /> 1.2. Các p ƣơn p áp c ẩn đoán<br /> 1.2.1. Xét n<br /> <br /> ệm s n<br /> <br /> óa<br /> <br /> Xét nghiệm cho phép đánh giá sự đổi mới xƣơng. Loãng xƣơng xẩy ra khi<br /> hủy xƣơng nhiều hơn tạo xƣơng. Bằng phƣơng pháp sinh hóa ngƣời ta có thể định<br /> lƣợng đƣợc một số chất đặc trƣng cho quá trình hủy xƣơng và quá trình tạo xƣơng<br /> qua đó đánh dấu đƣợc sự đổi mới xƣơng.<br /> - Các thôn số p ản án quá trìn tạo xƣơn<br /> + Osteocalcin: Là một protein có 49 acid amin, phân tử lƣợng là 5800. Nó là<br /> một protein đặc hiệu đƣợc tổng hợp từ tạo cốt bào và nguyên bào xƣơng. Trong<br /> <br /> 4<br /> <br /> bệnh loãng xƣơng nồng độ osteocalcin tăng, có giá trị trong đánh giá sự mất xƣơng<br /> chậm, đây là xét nghiệm đặc hiệu trong chẩn đoán loãng xƣơng.<br /> - Phosphatase kiềm của xƣơng: là một enzym có ở màng tạo cốt bào của xƣơng.<br /> Trong bệnh loãng phosphatase kiềm có thể bình thƣờng hoặc hơi tăng.<br /> - Các t ôn số p ản án quá trìn<br /> <br /> ủy xƣơn<br /> <br /> + Calci niệu: Là một thông số để đánh giá sự hủy xƣơng. Tỷ lệ Calci/<br /> Creatinin niệu khi đói tăng tức là sự hủy xƣơng tăng. Phƣơng pháp này có độ tin<br /> cậy không cao.<br /> + Pyridinoline (pyr) và Desoxypyridinolin (D-pyr): Hai thành ph n này đƣợc<br /> tạo ra từ quá trình hủy xƣơng bởi các hủy cốt bào. Nó có thể tăng từ 50-100% trong<br /> thời kỳ tiền mãn kinh hoặc bị loãng xƣơng. Ch ng có giá trị cao trong nghiên cứu<br /> và theo dõi điều trị loãng xƣơng.<br /> + Phosphatase acid kháng tartrate (TRAP): Là sản phẩm của hủy cốt bào.<br /> 1.2.2. Các p ƣơn p áp đo mật độ xƣơn .<br /> - o ấp t ụ P oton đơn (Single photon absorptiometry- SPA) [10].<br /> Nguyên lý của phƣơng pháp này là dựa vào sự thay đổi của chùm tia phát ra<br /> từ nguồn phát xạ (thƣờng là I 125) phóng qua vùng c n nghiên cứu của xƣơng, do<br /> bị ảnh hƣởng của ph n mềm nên phƣơng pháp này thƣờng đƣợc dùng để nghiên cứu<br /> các xƣơng nông nhƣ đ u dƣới xƣơng quay, xƣơng gót. Ở đây có tỷ lệ xƣơng xốp là<br /> g n 50% nên đo ở đây cho phép phát hiện sớm sự mất xƣơng. Phƣơng pháp này có<br /> độ chính sác cao, tia xạ yếu (5-10 mrem), thời gian đo ngắn, sai số là 4-5%.<br /> - o ấp t u P oton kép (Dual photon absorptinmetry- DPA) [9,10]<br /> + Nguồn phát xạ là Gadolium 153<br /> + Nguyên lý của phƣơng pháp này là sử dụng 2 nguồn photon có năng lƣợng<br /> khác nhau (40-100 Kev), do hệ số hấp thu năng lƣợng của xƣơng và mô mềm khác<br /> nhau nên cho phép ta đánh giá đƣợc chính xác khối lƣợng xƣơng. Phƣơng pháp này<br /> cho phép đo đƣợc ở nhiều vị trí khác nhau: cột sống, đ u trên xƣơng đùi, cẳng tay ...<br /> Kết quả đo cho phép ta biết lƣợng chất khoáng trên mỗi đơn vị diện tích<br /> đƣợc quét bởi tia (g/cm 2 ) với liều tia là 5 mrem, thời gian đo > 20 ph t, sai số<br /> là 4-5%.<br /> <br /> 5<br /> <br />