Đề tài tốt nghiệp cử nhân Điều dưỡng hệ VHVL: Thực trạng về phân loại và xử lý ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại Khoa cấp cứu Bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011

ĐẶT VẤN ĐỀ<br /> Suy hô hấp là một tình trạng bệnh lý thường gặp, nguyên nhân có thể do tại cơ quan<br /> hô hấp hoặc tại các cơ quan khác gây ra. Một số trường hợp suy hô hấp có thể điều trị<br /> dễ dàng và hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị sớm.<br /> Suy hô hấp có thể là cấp tính hoặc mạn tính. Trong suy hô hấp cấp đặc trưng bởi sự<br /> rối loạn khí máu và toan kiềm đe dọa tính mạng người bệnh. Suy hô hấp mạn thường<br /> biểu hiện không rõ ràng, kín đáo và yên lặng.<br /> Mặc dù có nhiều bước tiến quan trọng trong chẩn đoán, theo dõi và điều trị, song suy<br /> hô hấp cấp (SHHC) vẫn là nguyên nhân chủ yếu trực tiếp gây tử vong ở các đơn vị<br /> chăm sóc tích cực (ICU). Rất khó đưa ra một con số thống nhất về tỷ lệ SHHC, do còn<br /> tồn tại nhiều quan niệm, định nghĩa và phân loại khác nhau, nhưng thường chiếm 1015% các trường hợp nhập ICU và là biến chứng của 50-75% bệnh nhân nằm ICU trên<br /> 7 ngày. Tỷ lệ tử vong do suy hô hấp cấp trong khoảng 6-40%[1]. Khoảng cách dao<br /> động này có liên quan đến tính không đồng nhất trong các tập hợp thống kê nghiên cứu<br /> của các tác giả khác nhau.<br /> Theo nghiên cứu của tác giả Phan Hữu Duyệt và cộng sự, tại thành phố Hồ Chí<br /> Minh có : 1775 ca phải vào cấp cứu do suy hô hấp trong đó độ I: 18,6%, độ II: 65,4%,<br /> độ III 16,5%[1]. Một số nghiên cứu của khoa cấp cứu Viện Phụ Sản TW (1984-1990)<br /> thì tỷ lệ tử vong do bệnh hô hấp chiếm 40,5% và trong đó số trẻ em tử vong trong tình<br /> trạng suy hô hấp là trên 50%.<br /> Khoa Cấp Cứu bệnh viện Thanh Nhàn là nơi tiếp nhận và xử trí gần như tất cả các<br /> trường hợp bệnh nhân suy hô hấp cấp, vì vậy việc nghiên cứu về phân loại ban đầu tình<br /> trạng suy hô hấp cấp là rất cần thiết….Cho tới nay chưa có một nghiên cứu nào về vấn<br /> đề này. Do đó chúng tôi tiến hành nghiên cứu đề tài :<br /> “ Thực trạng về phân loại và xử lý ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa<br /> Cấp Cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011” với mục tiêu :<br /> <br /> 1<br /> <br /> 1- Mô tả phân loại mức độ và xử trí ban đầu bệnh nhân suy hô hấp cấp tại khoa cấp<br /> cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011.<br /> 2- Mô tả một số yếu tố liên quan đến mức độ suy hô hấp cấp ở bệnh nhân tại khoa<br /> cấp cứu bệnh viện Thanh Nhàn 01/2011-10/2011.<br /> <br /> 2<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> CHƢƠNG 1 : TỔNG QUAN<br /> 1.1 Sinh lý hô hấp: Chức năng thông khí phổi<br /> Không khí trong phế nang được thường xuyên đổi mới nhờ quá trình thông khí<br /> (ventilation). Máu được đưa lên phổi nhờ tuần hoàn phổi được gọi là quá trình tưới<br /> máu (perfusion). Quá trình trao đổi khí ở phổi xảy ra liên tục là nhờ không khí phế<br /> nang thường xuyên được đổi mới và máu qua phổi cũng thường xuyên được đổi<br /> mới[2].<br /> Không khí di chuyển từ nơi áp suất cao đến nơi áp suất thấp. Các động tác hô<br /> hấp tạo ra sự chênh lệch áp suất khí giữa phế nang và không khí bên ngoài làm cho<br /> không khí ra vào phổi, dẫn đến khí phế nang thường xuyên đổi mới[2].<br /> 1.1.1 Các động tác hô hấp.<br /> - Động tác hít vào.<br /> + Hít vào bình thường được thực hiện do các cơ hít vào thông thường co lại làm<br /> tăng kích thước của lồng ngực theo cả ba chiều: Chiều thẳng đứng, chiều trước sau và<br /> chiều ngang. Động tác hít vào là động tác chủ động vì đòi hỏi co cơ. Do kính thước<br /> lồng ngực tăng theo cả ba chiều nên dung tích lồng ngực tăng lên làm cho áp suất âm<br /> trong khoang màng phổi càng âm hơn, kéo phổi giãn ra theo lồng ngực, áp suất không<br /> khí ở phế nang thấp hơn áp suất ở khí quyển và không khí từ ngoài tràn vào phổi[2].<br /> + Khi hít vào gắng sức, đầu và tay trở thành điểm tỳ và cơ co sẽ nâng xương sườn<br /> lên thêm nữa; đường kính của lồng ngực tăng, phổi giãn ra nhiều hơn và khí vào phổi<br /> nhiều hơn. Động tác hít vào tối đa là động tác chủ động[2].<br /> - Động tác thở ra.<br /> + Thở ra thông thường: Cuối thì hít vào, các cơ hít vào giãn ra làm các xương<br /> sườn hạ xuống, cơ hoành lồi lên phía lồng ngực, thể tích của lồng ngực giảm đi áp<br /> suất màng phổi bớt âm, phổi co lại, dung tích phổi giảm, áp suất trong phế nang cao<br /> hơn áp suất khí quyển, không khí từ phổi ra ngoài. Động tác thở ra thông thường là<br /> động tác thụ động[2].<br /> 3<br /> <br /> + Thở ra gắng sức: Thở ra gắng sức là động tác chủ động vì cần co thêm một số<br /> cơ chủ yếu là cơ thành bụng. Những cơ này co sẽ kéo các xương sườn xuống thấp<br /> nữa đồng thời ép vào các tạng ở bụng, đẩy cơ hoành lồi lên thêm về phía lồng ngực<br /> làm dung tích lồng ngực giảm thêm, dung tích phổi cũng giảm thêm, áp suất phế<br /> nang tăng cao hơn nữa nên không khí ra ngoài nhiều hơn[2].<br /> 1.1.2 Các thể tích và dung tích thở.<br /> - Các thể tích thở.<br /> + Thể tích khí lưu thông: Ký hiệu là TV (Tadal Volume) là thể tích khí của một<br /> lần hít vào hoặc thở ra bình thường. Ở người trưởng thành bình thường, thể tích khí<br /> lưu thông khoảng 0,5 lít, bằng 12% dung tích sống[2].<br /> + Thể tích khí dự trữ hít vào: Ký hiệu là IRV (Inspiratory Reserve Volume) là thể<br /> tích khí hít vào thêm được tối đa sau khi hít vào bình thường. Thể tích này ở người<br /> bình thường khoảng 1,5 - 2 lít, chiếm khoảng 56% dung tích sống[2].<br /> + Thể tích khí dự trữ thở ra: Ký hiệu là ERV (Expiratory Reserve Volume) là thể<br /> tích khí thở ra tối đa thêm được sau khi thở ra bình thường. Thể tích này ở người<br /> bình thường khoảng 1,1 - 1,5 lít, chiếm 32% dung tích sống[2].<br /> + Thể tích khí cặn: Ký hiệu là RV (Residual Volume) là thể tích khí còn lại trong<br /> phổi sau khi đã thở ra tối đa. Bình thường thể tích khí cặn khoảng 1 - 1,2 lít[2].<br /> -<br /> <br /> Các dung tích thở.<br /> Dung tích là tổng của hai hoặc nhiều thể tích. Ký hiệu dung tích là C (Capacity).<br /> <br /> + Dung tích sống: Ký hiệu VC (Vital Capacity). Dung tích sống là thể tích khí<br /> thở ra tối đa sau khi đã hít vào tối đa. Dung tích sống bao gồm thể tích khí lưu<br /> thông, thể tích khí dự trữ hít vào và thể tích khí dự trữ thở ra (VC = TV + IRV +<br /> ERV). Dung tích sống thể hiện khả năng tối đa của một lần hô hấp. Người Việt<br /> Nam trưởng thành bình thường có dung tích sống khoảng 3,5 - 4,5 lít ở nam giới và<br /> 2,5 - 3,5 lít ở nữ giới. VC phụ thuộc vào tuổi, giới, chiều cao. VC ở nam giới cao<br /> hơn nữ giới ở cùng tuổi. VC giảm theo tuổi, tăng theo chiều cao. VC tăng lên nhờ<br /> luyện tập, giảm nhiều ở một số bệnh phổi hay bệnh ở lồng ngực như tràn dịch màng<br /> phổi, u phổi, gù, vẹo cột sống[2].<br /> 4<br /> <br /> Thang Long University Library<br /> <br /> Dung tích sống dùng để đánh giá thể lực, đánh giá sự phục hồi chức năng phổi và<br /> dùng đánh giá hạn chế hô hấp.<br /> + Dung tích hít vào: Ký hiệu là IC (Inspiratory Capacity) là thể tích khí hít vào tối<br /> đa sau khi đã thở ra bình thường. IC thể hiện khả năng hít vào, bao gồm thể tích khí<br /> lưu thông và thể tích khí dự trữ hít vào (IC = TV + IRV). Bình thường dung tích<br /> cặn chức năng khoảng 2 lít. Dung tích cặn chức năng có ý nghĩa quan trọng vì<br /> chính lượng khí này được pha trộn với lượng khí mới hít vào tạo hỗn khí có tác<br /> dụng trao đổi với máu. Dung tích cặn chức năng càng lớn thì khí hít vào được pha<br /> trộn càng ít, nồng độ oxy trong phế nang càng thấp, hiệu suất trao đổi khí với máu<br /> càng thấp. Dung tích cặn chức năng tăng trong một số bệnh gây khí phế thũng như<br /> các bệnh phổi tắc nghẽn mạn tính, bệnh hen phế quản, bụi phổi ở giai đoạn nặng[2].<br /> + Dung tích toàn phổi: Ký hiệu là TLC (Total Lung Capacity) là thể tích khí chứa<br /> trong phổi sau khi đã hít vào tối đa, bao gồm dung tích sống và thể tích khí cặn (TLC =<br /> VC + RV). Bình thường, dung tích toàn phổi khoảng 5 lít, thể hiện khả năng chứa đựng<br /> tối đa của phổi[2].<br /> 1.2Đại cƣơng về suy hô hấp:<br /> SHHC là tình trạng hệ thống hô hấp đột ngột giảm cấp tính chức năng trao đổi khí hoặc<br /> thông khí,gây ra thiếu oxy máu, có hoặc không có kèm theo tăng cacbonic (CO2 )máu,<br /> được biểu hiện qua kết quả đo khí máu động mạch.<br /> -<br /> <br /> Suy hô hấp cấp là một trong những cấp cứu thường gặp nhất tại các khoa phòng<br /> <br /> trong bệnh viện.<br /> - Suy hô hấp làm suy kém hoặc đe dọa chức năng các cơ quan sinh tồn như não,<br /> tim…<br /> - Theo bệnh sinh có 3 dạng suy hô hấp :<br /> + Thiếu oxy máu khi PaO2 ≤ 50-60 mmHg<br /> + Tăng CO2 máu khi PaCO2 ≥ 50 mmHg kèm theo tình trạng toan máu<br /> pH < 7,37<br /> <br /> 5<br /> <br />