Dự thảo tóm tắt Luận án Tiến sĩ Địa lí: Xác lập cơ sở khoa học phục vụ quy hoạch bảo vệ môi trường huyện Phú Lộc tỉnh Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI<br /> TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN<br /> ------------<br /> <br /> Nguyễn Huy Anh<br /> <br /> XÁC LẬP CƠ SỞ KHOA HỌC PHỤC VỤ QUY HOẠCH BẢO VỆ<br /> MÔI TRƢỜNG HUYỆN PHÚ LỘC TỈNH THỪA THIÊN HUẾ<br /> <br /> Chuyên ngành: Quản lý Tài nguyên và Môi trƣờng<br /> Mã số: 62 85 01 01<br /> <br /> DỰ THẢO TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ ĐỊA LÍ<br /> <br /> Hà Nội, 2014<br /> <br /> Luận án đƣợc hoàn thành tại Khoa Địa lý - Trƣờng Đại học Khoa<br /> học Tự nhiên – Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> Ngƣời hƣớng dẫn khoa học:<br /> 1. PGS.TS. Lê Văn Thăng<br /> 2. PGS.TS. Vũ Văn Phái<br /> Phản biện 1:<br /> Phản biện 2<br /> Phản biện 3:<br /> <br /> Luận án sẽ đƣợc bảo vệ trƣớc Hội đồng cấp Đại học Quốc gia chấm<br /> luận án tiến sĩ họp tại Trƣờng Đại học Khoa học Tự nhiên<br /> vào hồi<br /> <br /> giờ<br /> <br /> ngày tháng<br /> <br /> năm<br /> <br /> Có thể tìm hiểu luận án tại:<br /> - Thƣ viện Quốc gia Việt Nam<br /> - Trung tâm Thông tin - Thƣ viện, Đại học Quốc gia Hà Nội<br /> <br /> 1<br /> <br /> MỞ ĐẦU<br /> 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI<br /> Quy hoạch bảo vệ môi trƣờng (QHBVMT) là một khái niệm còn khá<br /> mới mẻ ở Việt Nam, đến nay đã có một số sáng kiến đƣợc áp dụng trong<br /> các trƣờng hợp cụ thể, song vẫn chƣa đem lại sự thống nhất chung là<br /> làm thế nào để giải quyết một cách hài hòa các mâu thuẫn giữa tăng<br /> trƣởng kinh tế và bảo vệ môi trƣờng. Để giải quyết các vấn đề môi<br /> trƣờng từ các hoạt động phát triển kinh tế - xã hội một cách không hợp<br /> lý thì rất cần thiết xây dựng cho lãnh thổ QHBVMT.<br /> Phú Lộc – một huyện nằm ở phía Nam của tỉnh Thừa Thiên Huế có<br /> tổng diện tích tự nhiên khoảng 72.092,23ha chiếm 14,4% diện tích tự<br /> nhiên toàn tỉnh và dân số tính đến năm 2012 là là 134.628 ngƣời chiếm<br /> 13,39% dân số toàn tỉnh. Phú Lộc là huyện tập trung nhiều tài nguyên<br /> phục vụ cho phát triển du lịch và Khu kinh tế Chân Mây – Lăng Cô đã<br /> và đang đƣợc đầu tƣ để trở thành một trong những trung tâm thƣơng<br /> mại quốc tế quan trọng và hiện đại của Vùng kinh tế trọng điểm miền<br /> Trung. Tuy nhiên, Phú Lộc cũng là địa bàn có nguy cơ ô nhiễm môi<br /> trƣờng lớn do hậu quả của quá trình phát triển kinh tế - xã hôi, vị trí<br /> nhạy cảm đối với các tai biến thiên nhiên và môi trƣờng nhƣ: đƣờng bờ<br /> biển dài, diện tích đồi núi lớn, các rạn san hô và cỏ biển gần bờ, các khu<br /> bảo tồn thiên nhiên, khu bảo vệ thủy sản, vƣờn Quốc gia Bạch Mã.<br /> Chính vì vậy, việc xây dựng những giải pháp nhằm bảo vệ môi trƣờng<br /> cho địa phƣơng trong hiện tại và tƣơng lai phục vụ định hƣớng phát<br /> triển bền vững là việc làm hết sức cấp thiết.<br /> Xuất phát từ nhu cầu thực tế và sự cần thiết phải xây dựng cho huyện<br /> Phú Lộc QHBVMT để đảm bảo phát triển bền vững trong tƣơng lai<br /> xứng đáng trở thành một trung tâm phát triển kinh tế, du lịch lớn của<br /> tỉnh, của vùng kinh tế trọng điểm Miền Trung và cả nƣớc, luận án đƣợc<br /> lựa chọn với tiêu đề “Xác lập cơ sở khoa học phục vụ quy hoạch bảo vệ<br /> môi trường huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế”.<br /> 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU<br /> Xác lập cơ sở khoa học về tự nhiên, KT-XH và môi trƣờng phục vụ<br /> QHBVMT và đề xuất các giải pháp thực hiện giảm thiểu ô nhiễm, cải<br /> thiện chất lƣợng môi trƣờng nhằm mục tiêu phát triển bền vững huyện<br /> Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> 3. GIỚI HẠN NGHIÊN CỨU<br /> 4.1. Giới hạn không gian<br /> <br /> 1<br /> <br /> Giới hạn không gian nghiên cứu đƣợc lựa chọn là địa bàn huyện Phú<br /> Lộc phần đất liền và kéo dài ra đến vùng biển ven bờ với độ sâu 6m<br /> (bao gồm cả đảo Sơn Chà).<br /> 4.2. Giới hạn về khoa học<br /> Đề tài giới hạn phạm vị nghiên cứu trong các vấn đề sau:<br /> - Phân tích đặc điểm về điều kiện tự nhiên, tài nguyên thiên nhiên,<br /> các vấn đề môi trƣờng và KT-XH làm cơ sở cho việc đề xuất phân vùng<br /> chức năng môi trƣờng huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế.<br /> - Đề xuất QHBVMT tổng thể và các giải pháp thực hiện QHBVMT<br /> huyện Phú Lộc dựa trên các tiểu vùng CNMT phục vụ cho định hƣớng<br /> phát triển bền vững đến năm 2020.<br /> 4. NHỮNG ĐIỂM MỚI CỦA ĐỀ TÀI<br /> - Hoàn thiện quy trình thực hiện QHBVMT cấp huyện và định hƣớng<br /> không gian QHBVMT cấp huyện ở tỷ lệ 1:25.000 bao gồm vùng đất<br /> liền và biển ven bờ đến độ sâu 6m dựa trên sự kết hợp giữa đánh giá<br /> tổng hợp điều kiện tự nhiên, dự báo diễn biến môi trƣờng, KT-XH đồng<br /> thời lồng ghép đƣợc vấn đề BĐKH.<br /> - Nghiên cứu và xây dựng đƣợc quy trình PVCNMT cho đơn vị cấp<br /> huyện và xây dựng bản đồ PVCNMT dựa trên sự kết hợp giữa phân<br /> vùng tự nhiên lãnh thổ, đồng thời lồng ghép các yếu tố tai biến thiên<br /> nhiên, các vấn đề bức xúc về môi trƣờng và các yếu tố kinh tế - xã hội.<br /> - Đề xuất sử dụng không gian và QHBVMT huyện Phú Lộc tỉnh<br /> Thừa Thiên Huế đến năm 2020.<br /> 5. LUẬN ĐIỂM BẢO VỆ<br /> Luận điểm 1: Hoạt động khai thác tài nguyên phục vụ phát triển<br /> kinh tế - xã hội và thiên tai tại huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên Huế đã<br /> và đang tác động tiêu cực đến các hệ sinh thái đặc thù, tính đa dạng sinh<br /> học. Gây suy thoái và ô nhiễm môi trƣờng, ảnh hƣởng đến chất lƣợng<br /> cuộc sống của ngƣời dân. Mặt khác, là huyện có đƣờng bờ biển dài và<br /> có nhiều đầm phá ven biển lớn nên những tác động của BĐKH toàn cầu<br /> đang ảnh hƣởng đến hoạt động KT-XH và môi trƣờng.<br /> Luận điểm 2: Bản đồ PVCNMT và định hƣớng QHBVMT huyện<br /> Phú Lộc đƣợc xây dựng dựa trên các tiểu vùng CNMT – đƣợc xây dựng<br /> bằng cách tích hợp từ phân vùng tự nhiên lãnh thổ, phân vùng phát triển<br /> KT-XH đồng thời lồng ghép những vấn đề về bức xúc môi trƣờng, tai<br /> biến thiên nhiên và BĐKH, là cơ sở khoa học quan trọng để Phú Lộc<br /> xác định các giải pháp tạo sự hài hòa giữa phát triển kinh tế và bảo vệ<br /> <br /> 2<br /> <br /> môi trƣờng trong tƣơng lai, phù hợp định hƣớng phát triển bền vững và<br /> thích ứng với BĐKH.<br /> 6. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN<br /> 1. Tiếp tục hoàn thiện cơ sở lý luận về phƣơng pháp, quy trình và nội<br /> dung nghiên cứu xây dựng QHBVMT cho một lãnh thổ cấp huyện, có<br /> thể đƣợc vận dụng nhƣ một trong những giải pháp quan trọng để đảm<br /> bảo phát triển KT-XH gắn với công tác bảo vệ môi trƣờng.<br /> 2. QHBVMT cấp huyện dƣới sự vận dụng đồng thời phƣơng pháp phân<br /> vùng lãnh thổ kết hợp với đánh giá mức độ nhạy cảm, tổn thƣơng môi<br /> trƣờng và các kịch bản dự báo xu thế phát triển kinh tế - xã hội, ảnh hƣởng<br /> của BĐKH và diễn biến môi trƣờng.<br /> 3. Kết quả QHBVMT huyện Phú Lộc (bao gồm cả hệ thống CSDL<br /> bằng GIS) sẽ là tài liệu hữu ích đối với công tác quản lý tài nguyên thiên<br /> nhiên và môi trƣờng. Là cơ sở quan trọng trong định hƣớng quy hoạch<br /> phát triển KT-XH theo hƣớng bền vững cho địa phƣơng trong tƣơng lai.<br /> Chƣơng 1<br /> CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG<br /> 1.1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU QHBVMT<br /> 1.1.1. Trên thế giới<br /> Thuật ngữ Environmental planning ( đƣợc hiểu là: Quy hoạch môi<br /> trƣờng, quy hoạch bảo vệ môi trƣờng, hoạch định môi trƣờng) – Trong<br /> luận án này đƣợc hiểu theo nghĩa QHBVMT ra đời vào đầu những năm<br /> 70 và phổ biến rộng rãi vào những năm 90 của thế kỉ XX. Đây có thể<br /> xem nhƣ một ngành khoa học mới và hiện nay còn nhiều quan điểm về<br /> tên gọi cũng nhƣ nội dung quy hoạch.<br /> Theo FAO: QHBVMT là “tất cả các hoạt động quy hoạch với mục<br /> tiêu bảo vệ và củng cố các giá trị môi trường hoặc tài nguyên”.<br /> Năm 1977 John M.Edington và M. Anh Edington đã xuất bản cuốn<br /> sách “Sinh thái học và quy hoạch bảo vệ môi trường”.<br /> Theo Wikipedia: QHBVMT là quá trình hỗ trợ cho việc ra quyết định để<br /> thực hiện quá trình phát triển có tính đến môi trường tự nhiên, xã hội, yếu<br /> tố chính trị, kinh tế, quản trị và cung cấp một kế hoạch công việc tổng thể<br /> để đạt được những kết quả mang tính bền vững.<br /> Từ điển Môi trƣờng và Phát triển bền vững, Alan Gilpin (1996) cho<br /> rằng QHBVMT là sự xác định các mục tiêu mong muốn về KT-XH đối<br /> <br /> 3<br /> <br />