intTypePromotion=1
zunia.vn Tuyển sinh 2024 dành cho Gen-Z zunia.vn zunia.vn
ADSENSE
 » 
 » 

Khóa luận tốt nghiệp: Vận dụng lí thuyết về hoạt động giao tiếp vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam - Dương Thị Duyên

Chia sẻ: Thùy SP Văn Duyên | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:136

Thêm vào BST
Báo xấu
169
lượt xem 22
download
 
  Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Khóa luận tốt nghiệp "Vận dụng lí thuyết về hoạt động giao tiếp vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam" do sinh viên Dương Thị Duyên thực hiện có kết cấu nội dung gồm 3 chương, giới thiệu đến các bạn những nội dung về cơ sở khoa học của việc vận dụng lí thuyết về hoạt động giao tiếp vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam, tổ chức dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam theo lí thuyết về hoạt động giao tiếp,...

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Khóa luận tốt nghiệp: Vận dụng lí thuyết về hoạt động giao tiếp vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam - Dương Thị Duyên

  1. trêng ®¹i häc s ph¹m Hµ Néi KHOA ng÷ v¨n --------- khãa luËn tèt nghiÖp ĐỀ TÀI: VẬN DỤNG LÍ THUYẾT VỀ HOẠT ĐỘNG GIAO  TIẾP VÀO DẠY HỌC ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN  “HAI ĐỨA TRẺ” CỦA THẠCH LAM Chuyên ngành: Phương pháp dạy học Ngữ văn Giảng viên hướng dẫn : TS. Trịnh Thị Lan Sinh viên thực hiện : Dương Thị Duyên Lớp : A ­ K61 Hµ Néi - 2015
  2. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên Lời cảm ơn  Em xin bày tỏ  lòng biết  ơn chân thành và sâu sắc đến các thầy cô  khoa Ngữ  văn, trường Đại học Sư  phạm Hà Nội đã giảng dạy, cung cấp   cho em những kiến th ức chuyên ngành sâu sắc và ý nghĩa trong suốt thời   gian học tập tại tr ường.   Đặc biệt, Em xin gửi lời tri ân và biết  ơn sâu sắc đến  Tiến sĩ Trịnh  Thị  Lan, người đã tận tình hướng dẫn, chỉ  bảo cho em trong suốt quá trình  nghiên cứu và hoàn thành đề tài khóa luận này. Một lần nữa em xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã hết lòng   quan tâm và động viên em trong suốt thời gian học tập và nghiên cứu. Em xin chân thành cảm ơn ! Hà Nội, ngày 28 tháng 05, năm 2015 Sinh viên thực hiện Dương Thị Duyên Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     
  3. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên DANH MUC CAC CH ̣ ́ Ư VIÊT TĂT ̃ ́ ́ 1. GV : Giao viên ́ 2. HS ̣ : Hoc sinh 3. PPDH : Phương phap day hoc ́ ̣ ̣ 4. GT : Giao tiêṕ 5. GTNN : Giao tiêp ngôn ng ́ ữ 6. GTVH ̣ : Giao tiêp văn hoc ́ 7. TPVH : Tác phẩm văn học 8. TPVC ̉ : Tac phâm văn ch ́ ương 9. THPT ̣ ̉ : Trung hoc phô thông 10.VH : Văn hoc̣ 11. TC :  Tạp chí 12. NXB          : Nhà xuất bản 13. SGK :  SGK 14. TS             : Tiến sĩ 15. PGS.TS     : Phó giáo sư Tiến sĩ 16. GS.TS       : Giáo sư Tiến sĩ 17. ĐHSP        : Đại học Sư phạm Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     
  4. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên MỤC LỤC  I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI.                                                                                     .................................................................................      1  II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ                                                                                        .......................................................................................        3  IV. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU                                              ..........................................      8  V. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU                                                                            ........................................................................      8  VI. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU                                                                          ......................................................................      9  VII. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU                                                                ............................................................      9  VIII. BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN                                                                   ...............................................................       10  Chương 1                                                                                                                ............................................................................................................       11  CƠ SỞ KHOA HOC C ̣ ỦA VIỆC VÂN DUNG LI THUYÊT  ̣ ̣ ́ ́                                 ............................       11  VÊ HOAT ĐÔNG GIAO TIÊP VAO DAY HOC ĐOC HIÊU  ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉                                 ............................       11  TRUYÊN NGĂN “HAI Đ ̣ ́ ƯA TRE” CUA THACH LAM. ́ ̉ ̉ ̣                                      .................................       11 1.1 Lí thuyết về hoạt động giao tiếp va hoat đông day hoc TPVC trong nha ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀   trương THPT. ̀                                                                                                       ..................................................................................................       11  1.1.1 Quan niêm vê giao tiêp. ̣ ̀ ́                                                                       ..................................................................       11  1.1.2 Các nhân tố trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ             ............         11  1.1.3. Giao tiếp văn học.                                                                            ........................................................................       14 1.1.3.1. Sáng tác và tiếp nhận văn học là những hoạt động giao tiếp.                                                                                                                  15 ...............................................................................................................      1.1.3.2. Giao tiếp văn học là một dạng đặc biệt của giao tiếp ngôn   ngữ                                                                                                         ........................................................................................................         17  1.1.4. Li lu ́ ận vê hoat đông day hoc TPVC trong nha tr ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ương THPT. ̀   .  22      1.1.4.1. TPVC  ở  nhà trường THPT: phương tiện giao tiếp đa chiều.                                                                                                                  22 ...............................................................................................................       * Nhà văn ­ Giáo viên.                                                                    ................................................................       22  * Giáo viên ­ Học sinh.                                                                   ...............................................................       23  * Học sinh với cuộc sống.                                                                         .....................................................................       23 Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     
  5. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên ̣ ̣  1.1.4.2. Day hoc TPVC: m ột hoạt động GT đặc biệt.                            ........................       24  1.2. Đặc điểm nhận thức của HS THPT trong quá trình giao tiếp văn học. 28     ̣  1.3. Truyên ngăn “Hai đ ́ ứa tre” cua Thach Lam trong nha tr ̉ ̉ ̣ ̀ ương. ̀                    ...............       31  1.3.1. Vê tac gia Thach Lam. ̀ ́ ̉ ̣                                                                       ..................................................................       31  1.3.2. Vê truyên ngăn “Hai đ ̀ ̣ ́ ứa tre” c ̉ ủa Thạch Lam                             ........................       32 1.3.3. Vi tri truyên ngăn “Hai đ ̣ ́ ̣ ́ ứa tre” c ̉ ủa Thạch Lam trong chương    trinh Ng ̀ ư văn l ̃ ơp 11. ́                                                                                  .............................................................................       37 1.4. Thực tiên day h ̃ ̣ ọc đọc hiểu truyên ngăn “Hai đ ̣ ́ ứa tre” cua Thach Lam  ̉ ̉ ̣ ở    trương THPT hiên nay. ̀ ̣                                                                                        ...................................................................................       37 1.4.1. Những thuận lợi và khó khăn trong quá trình day hoc đ ̣ ̣ ọc hiểu    truyên ngăn “Hai đ ̣ ́ ứa tre” cua Th ̉ ̉ ạch Lam.                                             .........................................       38 1.4.2. Nhưng măt han chê va tich c ̃ ̣ ̣ ́ ̀ ́ ực trong viêc day h ̣ ̣ ọc đọc hiểu    truyên ngăn “Hai đ ̣ ́ ứa tre” cua Thach Lam. ̉ ̉ ̣                                              .........................................       39  KẾT LUẬN CHƯƠNG 1                                                                                        ....................................................................................       42  TÔ CH ̉ ƯC D ́ ẠY HỌC ĐỌC HIỂU TRUYỆN NGẮN “HAI ĐỨA TRẺ”             ........       43  CỦA THẠCH LAM THEO LI THUYÊT VÊ HOAT ĐÔNG GIAO TIÊP. ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́             43 .......      ̣ 2.1. Đinh h ương chung cho vi ́ ệc dạy học đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa    trẻ” của Thạch Lam theo li thuyêt vê hoat đông giao tiêp. ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́                                 ............................       43 2.1.1. Dạy học  đọc hiểu truyện ngắn “Hai  đứa trẻ” của Thạch    Lam theo tinh thần bám sát đặc điểm người viết.                                  ..............................       43 2.1.2. Dạy học  đọc hiểu truyện ngắn “Hai  đứa trẻ” của Thạch   Lam cần chú ý đến các yếu tố tham gia giao tiếp khác của lí thuyết    hoạt động giao tiếp.                                                                                   ...............................................................................       46  2.1.2.4. Phương tiện giao tiếp.                                                                 .............................................................       50 2.2. Các nguyên tắc thực hiện bài học "Hai đứa trẻ" của Thạch Lam theo lí  ́ ̀ ̣ ̣  thuyêt vê hoat đông giao tiêp. ́                                                                               ..........................................................................       51 Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     
  6. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên 2.2.1. Nguyên tắc người học phải xác định được đích giao tiếp trong    day hoc truy ̣ ̣ ện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam.                            ........................       51 2.2.2. Nguyên tắc luôn bam sat nôi dung giao tiêp, căt nghia cac yêu tô ́ ́ ̣ ́ ́ ̃ ́ ́ ́   nôi tai va cac quan hê cua văn ban truyên. ̣ ̣ ̀ ́ ̣ ̉ ̉ ̣                                                 ............................................       52 2.2.3.  Nguyên   tắc  tôn  trọng   sự   trao   đổi,   đối  thoại,   thảo   luận  đa   chiêu c ̀ ủa HS khi tiếp nhận truyện ngắn “Hai đứa trẻ” cua Thach ̉ ̣    Lam.                                                                                                              ..........................................................................................................       55 2.3. Đê xuât quy trình d ̀ ́ ạy học đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” theo lí  ́ ̀ ̣ ̣  thuyêt vê hoat đông giao tiêp. ́                                                                               ..........................................................................       56 2.3.1. Bươc 1: Giáo viên h ́ ướng dẫn HS tự   đọc tác phẩm và xây    dựng các quan hệ giao tiếp.                                                                      ..................................................................       56 ́ ̣ ̣ 2.3.2.1 Xac đinh nôi dung giao ti ếp va h ̀ ương dân HS phân tich cac ́ ̃ ́ ́  ̣  nôi dung giao ti ếp.                                                                                    ................................................................................       58 ́ ̉ ́ ương tiên giao tiêp trong quan h 2.3.2.2. Li  giai cac ph ̣ ́ ệ giao tiếp với   người đọc HS.                                                                                          ......................................................................................       60 2.3.3 Bươc 3: T ́ ổ  chức đánh giá kết quả  đoc hiêu văn ban băng tai ̣ ̉ ̉ ̀ ́   hiên cac cuôc giao tiêp. ̣ ́ ̣ ́                                                                                ...........................................................................       66  KẾT LUẬN CHƯƠNG 2                                                                                        ....................................................................................       67  3.1. Mục đích của thực nghiệm.                                                                        ....................................................................       68  3.2. Đối tượng và địa bàn thực nghiệm.                                                            ........................................................       69  3.3. Nội dung thực nghiệm.                                                                               ...........................................................................       70 ́ ́ ́ ̉ ực nghiêm.  3.4. Đanh gia kêt qua th ̣                                                                     ................................................................       72  KẾT LUẬN CHƯƠNG 3                                                                                        ....................................................................................       77 Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     
  7. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên PHẦN MỞ ĐẦU I. LÍ DO CHỌN ĐỀ TÀI. 1. Xuât phat t ́ ́ ừ định hướng dạy học tác phẩm văn chương theo hương giao ́   tiếp. Trươc đây, li thuyêt vê hoat đông GT chi đ ́ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̉ ược đăt ra trong viêc day hoc ̣ ̣ ̣ ̣   ́ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ Tiêng Viêt va Lam văn. Vi vây trong xu thê nghiên c ́ ứu phức hợp, đa nganh, ̀   ngươi ta nhân ra s ̀ ̣ ự  hưu ich cua viêc day hoc TPVC theo h ̃ ́ ̉ ̣ ̣ ̣ ương GT. H ́ ương ́   ̣ ̣ day hoc m ơi nay cho r ́ ̀ ằng văn ban văn h ̉ ọc như là một cuộc GT, đối thoại tự  do giữa người đọc và tác giả  qua tác phẩm. Đây là hương d ́ ạy học mới coi   “giờ học văn là giờ  giao tiếp ngôn ngữ  giữa giáo viên và học sinh với nhau,   giáo viên trở thành người hướng dẫn, gợi mở, quan tâm khai thác các yếu tố   giao tiếp tư tưởng, tình cảm, các quan hệ giữa con người và con người thông   qua tác phẩm văn học” [16]. Mục đích của hương d ́ ạy học này là “Dạy học   tác phẩm văn chương theo hướng giao tiếp là dạy cách giao tiếp  ứng xử”,   “Dạy văn ­ dạy cách sử dụng phương tiện giao tiếp”  [16] và mở rộng thêm  các quan hệ  GT khác, GT với hình tượng nghệ  thuật, GT với nhà văn, GT   giữa những người  tham gia tiếp nhận văn học.Từ  thực tế  trên, chúng tôi  thấy yêu cầu đặt ra cho việc dạy học TPVC phải theo hướng  “trả  lại bản   chất nghệ thuật kì diệu của bộ  môn Văn trong nhà trường”  [11], “Văn học   phải được hiểu trong quá trình giao tiếp”, “Giảng dạy văn học là một quả   trình giao tiếp và đối thoại nghệ  thuật có cơ  sở  khoa học dựa trên sự  cảm   thụ, thấu hiểu tác phẩm sâu sắc”. GV­ người tổ chức giờ học sao ch o “Giờ   văn phải tạo được không khí cảm xúc, sự  đồng cảm, giao cảm, sự  cộng   hưởng giữa nhà văn ­ giáo viên ­ học sinh. Học sinh trò chuyện với nhà văn   thông qua tác phẩm trung gian” [3] 2. Xuất phát từ nhu cầu đổi mới phương pháp dạy học. Muốn dạy ­ học tốt phải đề cập đến nhiều yếu tố, trong đó một yếu tố  Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     1
  8. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên không kém phần quan trọng là PPDH. Một thời gian dài trong nhà trường đã  áp dụng nhiều phương pháp dạy học một chiều “thầy giảng trò nghe”, HS  thụ động tiếp nhận kiến thức và ít có những ý kiến phản hồi trong quá trình  lĩnh hội. Ngày nay, nhiều phương pháp mới có ý tưởng phá vỡ  những ràng  buộc nhằm đổi mới theo hướng dân chủ hóa và nhân dân hóa. Trong dạy học   TPVC  ở  nhà trường, vấn đề  người đọc với tư  cách là chủ  thể  của giờ  học   càng được quan tâm. Nhiệm vụ  của giờ  dạy học văn là làm sao phải tạo ra   mối quan hệ tương tác của ba mối quan hệ vốn có: tác phẩm ­ nhà văn, GV và   bản thân HS. Muốn như  vậy, người dạy phải có hệ  thống PPDH phù hợp,   hướng vào HS, giúp HS khám phá TPVC như một đối tượng nhận thức thẩm  mĩ. Có thể  thấy PPDH được đổi mới bằng việc nhìn nhận HS là chủ  thể  cảm thụ  trong quá trình tiếp nhận TPVC, có sự  trao đổi GT trong quá trình  dạy học giữa GV và HS. Chúng tôi cho rằng việc vận dụng li thuyêt vê hoat ́ ́ ̀ ̣  ̣ đông GT vào dạy học một TPVC sẽ phát huy được tính chủ thể của HS, góp   phần vào công cuộc đổi mới PPDH Ngữ  văn, làm cho chất lượng dạy học  TPVC trong nhà trường ngày càng được cải thiện, cụ thể là truyện ngắn Hai   đứa trẻ của Thạch Lam. 3. Xuất phát từ  vị trí của nhà văn Thạch Lam và tình hình dạy học đọc  hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” ở nhà trường phổ thông. ­ Thạch Lam (1910 ­ 1942) là một trong những tác giả lớn, có đóng góp  đáng kể cho văn học trong nước và cả văn học thế giới. Những tác phẩm của  nhà văn được lựa chọn giảng dạy trong nhà trường phổ  thông ( Một thứ  quà   của lúa non cốm, lớp 7;  Hai đứa trẻ, lớp 11)  đều là những tác phẩm thành  công, ngoài giá trị  thẩm mĩ còn phù hợp với nhiệm vụ, mục tiêu giáo dục:   Phát triển nhân cách toàn diện cho học sinh. Các nhà nghiên cứu đánh giá  Thạch Lam là một trong những hiện tượng văn học độc đáo. Ông bắt đầu  Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     2
  9. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên tham gia hoạt động văn học từ năm 1932, là thành viên của Tự lực văn đoàn ­   một tô ch ̉ ức văn chương uy tín theo khuynh hướng lãng mạn trước năm 1945,   nhưng trong khuynh hướng chung  ấy, Thạch Lam vẫn có nhiều điểm khác  biệt.Văn phong của ông nhẹ  nhàng, dung dị  mà thấm thía; những trang viết   đầy chất thơ mà phập phồng hơi thở sự sống hàng ngày như nó vẫn diễn ra   nơi cuộc đời ngoài kia. Có thể thấy những sáng tác của Thạch Lam đọng lại   trong lòng người đọc thật bền lâu với những tâm tình êm dịu, ngọt ngào. ­  Hai đứa trẻ  của Thạch Lam là tác phẩm tiêu biểu cho phong cách   truyện ngắn Thạch Lam, được chọn giảng dạy  ở  chương trình Ngữ  văn 11,  chương trình chuẩn và chương trình nâng cao, NXB Giáo dục năm 2004. Thực  tiễn giảng dạy trong nhà trường phổ thông cho thấy, việc dạy học tác phẩm   Hai đứa trẻ của Thạch Lam vẫn chỉ dừng lại  ở những lối mòn, chưa theo kịp  công tác nghiên cứu. GV và HS chưa nhận thức đúng đắn về bản chất TPVC  (vừa là một bộ môn nghệ thuật vừa là một bộ  môn khoa học). Chúng tôi cho  rằng việc vận dụng li thuyêt vê hoat đông GT vào d ́ ́ ̀ ̣ ̣ ạy học đọc hiểu truyện   ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là một hướng đi khắc phục phần nào tình  trạng trên, đồng thời giúp HS tiếp nhận một cách tích cực nhất, đem lại hiệu  quả giảng dạy. Xuất phát từ  những lí do trên, chúng tôi quyết định chọn đề  tài   Vận  dụng li thuyêt vê hoat đông giao tiêp vào d ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́ ạy học đọc hiểu truyện ngăn ́  “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam với mong muốn tìm ra những phương pháp,  biện pháp dạy học phù hợp nhất để  khai thác tối đa các giá trị  trong giờ học   tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch Lam nói riêng và cũng là định hướng để  áp  dụng vào các TPVC nói chung. II. LỊCH SỬ VẤN ĐỀ. 1. Vấn đề dạy học theo li thuyêt vê hoat đông giao ti ́ ́ ̀ ̣ ̣ ếp. Hiện nay, GT và vận dụng li thuyêt vê hoat đông GT vào d ́ ́ ̀ ̣ ̣ ạy học là nội   Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     3
  10. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên dung được các nhà nghiên cứu quan tâm bởi tính ưu việt của nó. Ở Việt Nam,   dạy học theo li thuyêt vê hoat đông GT v ́ ́ ̀ ̣ ̣ ẫn là khá mới mẻ, song việc nghiên  cứu đã đạt được hiệu qua cao: + Trong giảng dạy Tiếng Việt, GS.TS Bùi Minh Toán trong bài:   Về  quan điểm giao tiếp trong dạy học tiếng Việt   (TC Nghiên cứu Giáo dục,  5/1995), từ việc khẳng định “Hoạt động giao tiếp là hoạt động phát và nhận   thông điệp”, tác giả  đưa ra những cơ  sở  đề  xuất quan điểm GT trong giảng   dạy. Điều này vừa xuất phát từ đặc thù của ngôn ngữ, vừa xuất phát từ  mục   tiêu của môn học. Từ đó, hướng GT được thể hiện trong nội dung và phương   pháp giảng dạy Tiếng Việt. Về nội dung, quan điểm GT đòi hỏi môn Tiếng  Việt cung cấp cho HS không chỉ tri thức về hệ thống kết cấu của tiếng Việt   mà cả  tri thức về  quy tắc hoạt động sử  dụng và tri thức về  sản phẩm của   hoạt động. Về phương pháp, rèn luyện năng lực sử  dụng ngôn ngữ hay năng  lực hoạt động bằng ngôn ngữ. + Đối với môn Làm văn, PGS.TS Nguyễn Quang Ninh trong bài: Quan  điểm giao tiếp và việc dạy làm văn (TC Nghiên cứu Giáo dục 1/1995) cũng  đưa ra một số  cơ  sở  trong việc đề  xuất quan điểm GT:  Xuất phát từ  chức   năng của ngôn ngữ; xuất phát từ  đặc thù của ngôn ngữ; xuất phát từ  mục   đích của việc dạy tiếng là việc dạy cho HS cách tư duy và giao tiếp tốt . Trong  quan điểm này tác giả cho rằng HS học tiếng không phải chỉ  để  nắm những   tri thức khoa học hệ  thống về  tiếng mà quan trọng hơn là trên cơ  sở  những  kiến thức khoa học tiếp thu được HS phải nắm được cách sử dụng tiếng mẹ  đẻ  một cách thành thạo nhằm hình thành các kĩ năng, kĩ xảo trong việc sử  dụng ngôn ngữ. Công trình cũng chỉ ra việc làm văn chính là cách tổ chức GT  hay nói một cách chính xác là cách dạy cách thức tổ chức GT bằng văn bản. + Trong công trình Dạy học tác phẩm văn chương cho học sinh trung học   phổ  thông theo hướng giao tiếp  (Luận án tiến sĩ, ĐHSP, Hà Nội, 2009),  TS  Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     4
  11. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên Phạm Văn Nam cho rằng hoạt động GT có nhiều ưu thế trong việc phát triển   nhận thức của HS, hoàn toàn có thể  ứng dụng vào dạy học nói chung và dạy  học TPVC nói riêng. Từ đó tác giả làm rõ hoạt động GT trong giờ học TPVC   bao gồm hai phương diện: GT văn học và GT sư phạm, về GT văn học tác giả  chủ  trương tổ  chức cho HS thực hiện GT văn học là để  các em trực tiếp đối  thoại với tác phẩm, tìm ra giá trị thẩm mĩ của tác phẩm biểu hiện qua hệ thống  ngôn ngữ và hình tượng văn học. Về  GT sư  phạm, tác giả  đề  xuất bài học   TPVC phải tổ  chức các hoạt động trao đổi, bàn luận, đánh giá trong một quy  trình dạy và học chặt chẽ với sự tham gia của GV ­ người dạy và HS ­ người   học. GT sư  phạm có thể  được tổ  chức dưới nhiều hình thức: giữa GV và cá  nhân HS, giữa GV và nhóm HS, giữa GV và tập thể lớp. Điều này giúp HS biết  ứng dụng các kiến thức văn học, kiến thức ngôn ngữ vào GT đời sống, GT văn  hóa, sử dụng văn học như một phương tiện GT. Luận án cũng nghiên cứu một   cách khá hệ  thống từ quan điểm, nguyên tắc đến các bước thực hiện bài học   TPVC theo hướng GT. Đây chính là cơ sở gợi mở cho đề tài của chúng tôi khi  áp dụng vào dạy học một tác phẩm cụ thể trong nhà trường phổ thông. + Trong luận văn Dạy học thơ trữ tình giai đoạn sau 1975 cho học sinh   THPT theo hướng giao tiếp của Trần Thị Nga, ĐHSP, Hà Nội, 2010, tác giả đã  nêu được những kiến thức lí luận cơ bản về vấn đề dạy học thơ trữ tình theo  hướng GT. Đề  tài khẳng định bản chất của thơ  ca là GT bằng tâm hồn, tình  cảm. Trong đó thơ là sự thổ lộ tình cảm mãnh liệt của người nghệ sĩ, tình cảm  trong thơ  gắn với tình cảm của nhân dân và nhân loại, tình cảm trong thơ  là   tình cảm được cá thể hóa. Và từ đó tác giả đưa ra các nguyên tắc, phương pháp  dạy học thơ trữ tình theo hướng GT sao cho việc truyền đạt của GV cũng như  sự tiếp nhận của HS đạt kết quả cao nhất. Luận văn đã nêu ra định hướng GT  cụ thể cho quá trình dạy học, mở ra chân trời mới cho cách tiếp cận tác phẩm  thơ trữ tình trong nhà trường. Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     5
  12. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên + Trong khóa luận tốt nghiệp Dạy học tác phẩm “Vội vàng” của Xuân   Diệu theo định hướng giao tiếp  của sinh viên Đào Thị  Thu Trà, ĐHSP, Hà  Nội, 2012, đã vận dụng những phương pháp, biện pháp vốn quen thuộc vào  một tác phẩm cụ  thể  nhưng được soi chiếu dưới định hướng GT: đọc sáng  tạo; gợi tìm, nêu vấn đề; tái tạo kết hợp các biện pháp cắt nghĩa, so sánh,  giảng bình. Các công trình nghiên cứu trên là cơ  sở  và hướng gợi mở để  chúng tôi  tiếp tục vận dụng vào dạy học đọc hiểu một TPVC mà cụ  thể  là thể  loại   truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. 2. Vấn đề nghiên cứu dạy học đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của  Thạch Lam trong nhà trường phổ thông. Hai đứa trẻ  là truyện ngắn đặc sắc, tiêu biểu cho phong cách Thạch  Lam.Về   phương pháp dạy học truyện ngắn  Hai đứa trẻ của Thạch Lam có  các công trình, bài viết sau: ­ Bài soạn Hai đứa trẻ  của Thạch Lam, sách GV lớp 11, tập 2, NXB   Giáo dục 2004 đưa ra cách phân tích truyện theo trình tự  diễn biến qua các  giai đoạn tâm trạng của nhân vật. ­ Thiết kế  bài giảng “Hai đứa trẻ” của GS Phan Trọng Luận và Thiết   kế bài giảng của Trần Thanh Xuân ­ Nguyễn Thị Hương (Thiết kế tác phẩm   văn chương, tập 1, NXB Giáo dục 1999) đã vận dụng và kết hợp các thao tác  mang tính nghiệp vụ  vào việc tổ  chức HS chiếm lĩnh tác phẩm theo cơ  chế  dạy văn mới. ­ Trong cuốn  Phương pháp dạy học tác phẩm văn chương, PGS.TS  Nguyễn Viết Chữ đã đưa ra hướng dạy học tác phẩm Hai đứa trẻ của Thạch  Lam là cần làm nổi bật vẻ đẹp trữ tình của tác phẩm dựa trên đặc trưng loại   thể,  “phải xác định được thi pháp tư  tưởng, cái phong cách, cái tạng riêng   của từng nhà văn” [3], tác giả  cũng khẳng định “chúng ta phải dạy học tác   Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     6
  13. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên phẩm của Thạch Lam theo hướng với tác phẩm trữ  tình cho dù nó truyện”  [3]. ­ Luận văn  Hệ  thống câu hỏi cảm thụ  trong truyện ngắn “Hai đứa   trẻ” của Thạch Lam  ở  lớp 11   của Ngô Thị  Lùng Em, ĐHSP Hồ  Chí Minh,   năm 2009, đã xây dựng hệ  thống câu hỏi cảm thụ  tác phẩm dựa trên đặc  trưng của môn học và đối tượng người học. ­ Luận văn Dạy học “Hai đứa trẻ”  ở  lớp 11 theo đặc trưng thi pháp   thể loại truyện ngắn của Thạch Lam của Nguyễn Anh Dinh, ĐHSP Hà Nội,  năm 2012, và luận văn Từ góc độ loại thể xác định một phương hướng dạy ­   học truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam trong nhà trường trung học   phổ  thông  của Nguyễn Tiến Dũng, ĐHSP Hà Nội, năm 2003, đều đưa ra  được một số  biện pháp dạy học dựa trên đặc trưng thi pháp thể  loại truyện   ngắn là: Phân tích tác phẩm theo điểm nhìn của tác giả và điểm nhìn của nhân  vật; đọc kết hợp khơi gợi hình ảnh và tâm trạng; từng bước gợi mở, dẫn dắt   định hướng HS bằng những câu hỏi nêu vấn đề, câu hỏi gợi cảm xúc; thông   qua lời giảng và bình, phát huy những thế mạnh truyền thống trong dạy học   TPVC; so sánh để mở rộng và khắc sâu ấn tượng của HS. ­ Khóa luận tốt nghiệp Xây dựng hệ thống câu hỏi tối ưu cho tác phẩm   “Hai đứa trẻ”  của sinh viên Nguyễn Thị  Vân, ĐHSP Hà Nội, năm 2000, đã  dựa trên đặc điểm thi pháp truyện ngắn, ưu và nhược điểm của hệ thống câu  hỏi tác phẩm Hai đứa trẻ, thực trạng dạy và học văn chương Thạch Lam để  tiến hành xây dựng một số  yêu cầu có tính nguyên tắc khi lựa chọn phương  pháp giảng dạy tác phẩm này là phương pháp đặt câu hỏi cảm thụ. Nhìn chung các công trình nghiên cứu lựa chọn phương pháp dạy học   Hai đứa trẻ  của Thạch Lam đều dựa trên đặc trưng thi pháp, loại thể  của  truyện ngắn Thạch Lam để  xây dựng hệ  thống câu hỏi cảm thụ  nhằm khai   thác các giá trị  của tác phẩm. Có thể  thấy việc vận dụng li thuyêt vê hoat ́ ́ ̀ ̣  Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     7
  14. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên ̣ đông GT vào d ạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam là  hướng đi mới mẻ, hứa hẹn đem lại hiệu quả tiếp nhận cao ở người học. III. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU 1. Xác định những tiền đề  lí luận va th ̀ ực tiên đ ̃ ể vận dụng li thuyêt vê ́ ́ ̀  ̣ ̣ hoat đông GT vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn   Hai đứa trẻ  của Thạch  Lam. 2. Áp dụng những nguyên tắc, tổ  chức các hoạt động dạy học TPVC   ́ ̀ ̣ ̣ theo li thuyêt vê hoat đông GT vào d ́ ạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ  của Thạch Lam. 3. Tiến hành các thực nghiệm sư phạm minh chứng cho việc vận dung ̣   ́ ̀ ̣ ̣ li thuyêt vê hoat đông GT vào d ́ ạy học đọc hiểu truyện ngắn  Hai đứa trẻ của  Thạch Lam. IV. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1. Lựa chọn văn bản  Hai đứa trẻ  của Thạch Lam trong chương trình  Ngữ văn chuẩn, lớp 11, NXB Giáo dục năm 2004. 2. Soi chiếu văn bản để dạy học đọc hiểu truyện ngắn  Hai đứa trẻ của  Thạch Lam theo li thuyêt vê hoat đông GT. ́ ́ ̀ ̣ ̣ V. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU Với việc thực hiện đề tài: Vận dụng li thuyêt vê hoat đông giao tiêp vào ́ ́ ̀ ̣ ̣ ́   dạy học đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của Thạch Lam, khóa luận tập  trung nghiên cứu các vấn đề sau: 1.GT; GT văn học; GT trong dạy học TPVC; đặc điểm nhận thức của  HS THPT, thực trang day hoc truyên ngăn ̣ ̣ ̣ ̣ ́  Hai  đưa tre ́ ̉  của Thạch Lam  ở  trương THPT hiên nay. ̀ ̣ 2. Vận dụng các nguyên tắc và quy trình dạy học TPVC theo li thuyêt ́ ́  ̀ ̣ ̣ vê hoat đông GT vào dạy học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch  Lam. Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     8
  15. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên VI. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 1. Khái quát, khẳng định vai trò của li thuyêt vê hoat đông GT đ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ể  tăng   hiệu quả dạy học truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. 2. Thiết kế giáo án thực nghiệm vận dụng các nguyên tắc và quy trình   dạy học bài học TPVC vào truyện ngắn Hai đứa trẻ  của Thạch Lam theo lí  thuyết về hoạt động GT. VII. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để  thực hiện đề  tài này, người viết đã vận dụng và phối hợp một số  phương pháp sau: 1. Phương pháp nghiên cứu lí luận. Các tài liệu về GT, GT văn học; tài liệu về lí luận văn học; tài liệu về  tâm lí lứa tuổi, nhận thức của HS THPT…được chúng tôi tập trung nghiên  cứu, làm tiền đề lí luận cho việc vận dụng li thuyêt vê hoat đông GT vào d ́ ́ ̀ ̣ ̣ ạy   học đọc hiểu truyện ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam. 2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn. Tham gia dự  giờ, quan sát, tìm hiểu nắm bắt tình hình dạy học truyện   ngắn Hai đứa trẻ của Thạch Lam ở trường THPT bao gồm các hoạt động như  dạy học, chất lượng dạy học, các PPDH, từ đó rút ra những nhận định về thực  trạng cũng như phương hướng phát triển dạy học tác phẩm này đạt hiệu quả  cao hơn. 3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm. ­ Tổ chức dạy thực nghiệm tại trường THPT. ­ Tổ chức kiểm tra đánh giá kết quả của HS bằng phiếu quan sát, phiếu   hỏi, bài kiểm tra cả trong và sau quá trình học tập. 4. Phương pháp thống kê, so sánh. Trong quá trình nghiên cứu, chúng tôi sử  dụng các biện pháp thống kê,  so sánh, đối chiếu...để đi đến những kết luận cần thiết cho khóa luận. Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     9
  16. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên VIII. BỐ CỤC CỦA KHÓA LUẬN Khóa luận bao gồm ba phần: Mở đầu, nội dung và kết luận. Phần mở đầu. Phần nội dung: Gồm ba chương. Chương 1: Cơ sở khoa hoc c ̣ ủa viêc vân dung li thuyêt vê hoat đông GT ̣ ̣ ̣ ́ ́ ̀ ̣ ̣   ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ̣ ́ “Hai đưa tre” vao day hoc đoc hiêu truyên ngăn  ́ ̉  cua Thach Lam. ̉ ̣ Chương 2: Tô ch ̉ ưc d ́ ạy học đọc hiểu truyện ngắn “Hai đứa trẻ” của  Thạch Lam theo li thuyêt vê hoat đông GT. ́ ́ ̀ ̣ ̣ Chương 3: Thực nghiệm sư phạm. Phần kết luận: Trình bày những kết luận rút ra từ đề tài nghiên cứu. Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     10
  17. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên PHẦN NỘI DUNG Chương 1 CƠ SỞ KHOA HOC C ̣ ỦA VIỆC VÂN DUNG LI THUYÊT  ̣ ̣ ́ ́ VÊ HOAT ĐÔNG GIAO TIÊP VAO DAY HOC ĐOC HIÊU  ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ TRUYÊN NGĂN  ̣ ́ “HAI ĐƯA TRE ́ ̉” CUA THACH LAM. ̉ ̣ 1.1 Lí thuyết về  hoạt động giao tiếp va hoat đông day hoc TPVC trong ̀ ̣ ̣ ̣ ̣   nha tr ̀ ương THPT. ̀ 1.1.1 Quan niêm vê giao tiêp. ̣ ̀ ́ Giao tiếp (GT) là quá trình trao đổi thông tin (bao gồm cả tri thức, tình  cảm, thái độ,  ước muốn, hành động…) giữa ít nhất hai chủ  thể  GT (kể  cả  trường hợp một người GT  với chính mình) diễn ra trong một ngữ  cảnh và  một tình huống nhất định, bằng một hệ thống tín hiệu nhất định. 1.1.2 Các nhân tố trong hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ. Hoạt động GT bao gồm các nhân tố: nhân vật GT (người phát thông tin,  người nhận thông tin), nội dung GT, đích GT, phương tiện GT, kênh GT, hoàn   cảnh GT...Các nhân tố này có quan hệ hữu cơ với nhau trong quá trình GT để  đạt hiệu quả cao nhất. Kênh GT Người phát   Nội  Người  Mục  TT dung GT nhận TT đích GT Phương tiện  GT Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     11
  18. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên Sơ đô 1.1 ̀ Hoạt động GT bằng ngôn ngữ  bao giờ  cũng diễn ra trong một tình  huống nhất định với những biểu hiện cụ thể: mối tương quan gi ữa các nhân  tố  trong hoạt động GT, mục đích GT, thời gian, không gian của hoạt động  GT. Người nói (người phát thông tin) là người sản sinh ra văn bản hoặc phát  ngôn.  Người nghe  (người nhận thông tin) là người lĩnh hội văn bản hoặc  phát   ngôn.  Đôí   tượng  được   đề   cập   hay   phản   ánh   là   những   ý   nghĩ   hoặc  những tình cảm mà người nói có và muốn truyền đạt, hoặc nói một cách   chính xác hơn là muốn kích thích ở người nghe. Ngôn ngữ là hệ thống các kí  hiệu và những quy tắc sử  dụng những kí  hiệu này, mà cả  người  nói và  người nghe đều có thể vận dụng trong GT.  Đường kênh là môi trường được  sử  dụng để  truyền đạt và tri giác văn bản (Chẳng hạn, trong kĩ thuật đó là  dây   điện   thoại   dẫn   những   dao   động   điện   từ,   không   gian   truyền   lan   của  những sóng vô tuyến; còn trong ngôn ngữ học đó là những phương thức phát  âm bằng miệng hay viết ra bằng văn tự; trong nghiên cứu văn học, đó là thể  loại truyện ngắn hay truyện vừa, tiểu thuy ết hay th ơ).  Văn bản hoặc ngôn   bản là sản phẩm của hoạt động lời nói. Trong hoạt động GT sẽ  có các mối   tương quan: giữa người nói và người nghe, giữa người nói và người nghe   với nội dung GT, giữa người nói và người nghe với đối tượng được đề cập,  giữa người nói và người nghe với ngôn ngữ, giữa văn bản với đường kênh,  giữa văn bản với ngôn ngữ. Những hiểu biết về các nhân tố và tình huống của hoạt động GT ở trên  là thực   sự  cần  thiết   đối  với   cả  người   nói lẫn  người  nghe.   Ở  người  nói  (người phát thông tin), năng lực GT thể hiện  ở chỗ có ý thức rõ ràng về điều   định nói, biết quan tâm tới người nghe, biết cách tổ  chức một văn bản để  truyền qua đường kênh sao cho đúng chuẩn mực, biết lựa chọn các phương   Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     12
  19. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên tiện ngôn ngữ  để  diễn đạt, biết chọn điều gì cần nói cho phù hợp, biết nói  đúng lúc, đúng chỗ, có khi còn phải biết chọn nhân vật GT.  Ở  người nghe   (người  nhận thông tin), năng lực GT thể  hiện  ở: khả  năng lĩnh hội được  những điều người ta nói hoặc viết, khả năng nhận biết thái độ  tình cảm của  người nói và khả năng ứng xử bằng ngôn ngữ trước thông điệp mà người ta   chuyển đến cho mình. Trong hoạt động GT, sản sinh và lĩnh hội văn bản là hai quá trình thống   nhất với nhau. Chúng ta có thể hình dung quá trình sản sinh và tiếp nhận lời   nói qua sơ đồ của TS Nguyễn Thị Hiên sau đây:  S  S’ MàHÓA GIẢI Mà   D’ LỜI NÓI   D’ TẠO LẬP TIẾP NHẬN  N  N’ Sơ đồ 1.2: Hoạt động giao tiếp bằng ngôn ngữ Theo sơ đồ trên, khi có nội dung D xuất hiện trong đầu, người phát tin  tìm cách truyền nó đến người nhận. Nhưng nội dung D lại thuộc lĩnh vực tinh   thần nên để  truyền được nội dung D  ấy đến cho người nhận, người phát  phải tìm cách vật chất hoá nó. Để  vật chất hoá nội dung  ấy, người phát có   thể sử dụng ngôn ngữ. Trong hoạt động GT bằng ngôn ngữ, quá trình chuyển   nội dung D từ  bình diện tinh thần sang nội dung D thuộc lĩnh vực ngôn ngữ  Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     13
  20. Khóa luận tốt nghiệp                                                                          D ương Th ị   Duyên được gọi là quá trình mã hoá ngôn ngữ. Đây chính là quá trình sản sinh, tạo   lập lời nói. Trong sơ đồ trên, S ­ S’ được gọi là những kiến thức, những hiểu biết  mà người phát và người nhận có được ở  thời điểm GT. Những hiểu biết đó   đã được tích luỹ qua việc học hỏi trong nhà trường và qua đời sống của bản   thân người  phát   cũng như   người   nhận,  vốn sống  của con  người   vô  cùng  phong phú, bởi vậy, trong một cuộc GT, người phát không cần và cũng không   thể  đưa hết vào trong một lời nói. Nhưng vốn sống, vốn hiểu biết đa dạng,   phong phú đó sẽ  tạo thành cái nền cho người phát trình bày những vân đ ́ ề  trong văn bản, giúp cho người phát thể hiện vấn đề một cách hàm súc va sâu ̀   sắc hơn. Thiếu điều này, người phát khó có thể  tạo ra được lời nói có nội  dung GT và người nhận cũng khó có thể  tiếp nhận đầy đủ  nội dung GT mà  người phát truyền đi. Ngoài vốn sống, trong hoạt động GT người phát cần có vốn ngôn ngữ  nhất định. Vốn ngôn ngữ là những hiểu biết về ngôn ngữ nói chung cũng như  những kĩ năng sử dụng vốn hiểu biết đó vào một tình huống GT cụ thể. Ngôn   ngữ luôn là yếu tố mở và có sự  biến động. Chúng có thể  thêm đặc tính mới,  hoặc rút bớt giá trị. Như vậy, hiệu quả của lời nói phụ thuộc rất lớn vào chất   lượng sử dụng ngôn ngữ trong hoạt động GT của các nhân vật GT. Trong GT,   vốn sống, vốn hiểu biết được thể  hiện thông qua ngôn ngữ. Vốn ngôn ngữ  càng phong phú thì khả năng diễn đạt của người phát càng tinh tế và hiệu quả  GT càng cao. 1.1.3. Giao tiếp văn học. Văn học là một loại hình nghệ  thuật dung ngôn ng ̀ ữ  và hình tượng để  thể hiện đời sống và xã hội con người. TPVH là một đơn vị cơ sở của VH, là  cầu nối, là phương tiện GT giữa người sáng tác và người tiếp nhận . “Sáng   tác văn chương là một nhu cầu  giao tiếp, là một hoạt động giao tiếp với đời   Lớp: A – K61, khoa Ngữ Văn                     14
ADSENSE

CÓ THỂ BẠN MUỐN DOWNLOAD

LV.01: Bộ Luận Văn Thạc Sĩ Quản Trị Kinh Doanh MBA
165 tài liệu
2070 lượt tải
THÔNG TIN
TRỢ GIÚP
HỖ TRỢ KHÁCH HÀNG
Theo dõi chúng tôi

Chịu trách nhiệm nội dung:

Nguyễn Công Hà - Giám đốc Công ty TNHH TÀI LIỆU TRỰC TUYẾN VI NA

LIÊN HỆ

Địa chỉ: P402, 54A Nơ Trang Long, Phường 14, Q.Bình Thạnh, TP.HCM

Hotline: 093 303 0098

Email: support@tailieu.vn

Giấy phép Mạng Xã Hội số: 670/GP-BTTTT cấp ngày 30/11/2015 Copyright © 2022-2032 TaiLieu.VN. All rights reserved.

 

Đồng bộ tài khoản
3=>0