Luận án Tiến sĩ Chính sách công: Chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:184

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án "Chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên" nhằm phân tích, đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện Chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên trước khi có Luật Đầu tư công (2010 - 2015) và khi thực hiện Luật đầu tư công (2016 - 2019). Trên cơ sở đó, luận án đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Chính sách công: Chính sách đầu tư công từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI MAI THỊ THU HÀ CHÍNH SÁCH ĐẦU TƢ CÔNGTỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG HÀ NỘI - 2022
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI MAI THỊ THU HÀ CHÍNH SÁCH ĐẦU TƢ CÔNGTỪ THỰC TIỄN TỈNH THÁI NGUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG Mã số: 9 34 04 02 LUẬN ÁN TIẾN SĨ CHÍNH SÁCH CÔNG Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Trọng Xuân HÀ NỘI - 2022
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong Luận án là trung thực. Những kết luận khoa học của Luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Luận án i
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu...............................................................1 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án ..............................................3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận án ...............................................3 4. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu ................................................4 5. Phương pháp nghiên cứu của luận án .............................................................5 6. Đóng góp mới về khoa học của luận án .........................................................8 7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án ........................................................9 8. Kết cấu của luận án ........................................................................................9 Chƣơng 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ............................................................................................................................... 10 1.1. Các nghiên cứu trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án ............10 1.1.1.Các công trình nghiên cứu về chính sách công và thực hiện chính sách công: .................................................................................................................10 1.2. Đánh giá kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án và xác định khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu ..............................................................24 1.2.1. Đánh giá kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án .....................24 1.2.2. Khoảng trống cần tiếp tục nghiên cứu trong luận án .............................25 Chƣơng 2 CƠ SỞ KHOA HỌC VỀ CHÍNH SÁCH ĐẦU TƢ CÔNG VÀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐẦU TƢ CÔNG .......................................................................... 27 2.1. Khái quát về Đầu tư công và Chính sách đầu tư công .............................27 2.1.1. Đầu tư công ............................................................................................27 2.1.2. Chính sách đầu tư công ..........................................................................34 2.2. Một số vấn đề chung về thực hiện chính sách đầu tư công .......................40 2.2.1. Khái niệm và chủ thể thực hiện chính sách đầu tư công ........................40 2.2.2. Vai trò của thực hiện chính sách đầu tư công ........................................42 2.2.3. Quy trình thực hiện chính sách đầu tư công ...........................................45 2.3. Các tiêu chí đánh giá tổ chức thực hiện chính sách đầu tư công ..............52 2.3.1. Tiêu chí đánh giá về quy trình thực hiện chính sách đầu tư công ..........52 ii
2.3.2. Các tiêu chí đánh giá kết quả thực hiện chính sách đầu tư công ............52 2.3.3. Các tiêu chí đánh giá hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công ..........53 2.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến việc thực hiện chính sách đầu tư công .........54 2.4.1. Nhân tố khách quan ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đầu tư công .54 2.4.2. Nhân tố chủ quan ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đầu tư công .....56 2.5. Kinh nghiệm quốc tế và trong nước về thực hiện chính sách đầu tư công ....59 2.5.1. Kinh nghiệm quốc tế ..............................................................................59 2.5.2. Kinh nghiệm một số địa phương ............................................................64 2.5.3. Những giá trị tham khảo trong thực hiện chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên được rút ra từ thực tiễn của một số quốc gia và địa phương trong nước ..................................................................................................................71 Chƣơng 3 THỰC TRẠNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐẦU TƢ CÔNGTẠI TỈNH THÁI NGUYÊN ........................................................................................................ 75 3.1. Khái quát chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và tác động của chúng đến thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên .................75 3.1.1. Điều kiện tự nhiên tỉnh Thái Nguyên .....................................................75 3.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội tỉnh Thái Nguyên ..........................................77 3.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội ảnh hưởng đến quá trình thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên ....................80 3.2. Thực trạng triển khai thực hiện chính sách đầu tư côngtại Thái Nguyên .83 3.2.1. Về quy trình thực hiện ............................................................................83 3.2.2. Về kết quả thực hiện chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên......102 3.2.3. Hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên giai đoạn (2010 - 2019) .........................................................................................113 3.3. Đánh giá chung về thực hiện chính sách đầu tư công tại Thái Nguyên ..118 3.3.1. Những thành tựu đạt được trong thực hiện chính sách đầu tư công ....118 3.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ...............................................125 3.4. Những vấn đề đặt ra qua phân tích thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................131 iii
Chƣơng 4 QUAN ĐIỂM, ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH ĐẦU TƯ CÔNGTẠI TỈNH THÁI NGUYÊN ........... 136 4.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế ảnh hưởng đến thực hiện chính sách đầu tư côngtại tỉnh Tái Nguyên.............................................................................................. 136 4.1.1. Bối cảnh quốc tế ảnh hướng đến thực hiện chính sách đầu tư công ............ 136 4.1.2. Bối cảnh trong nước ảnh hướng đến thực hiện chính sách đầu tư công ...... 137 4.1.3. Bối cảnh thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên................ 139 4.2. Quan điểm định hướng, mục tiêu và nhiệm vụ của chính sách đầu tư công. 140 4.2.1. Quan điểm, định hướng của Việt Nam ........................................................... 140 4.2.2. Quan điểm, định hướng, mục tiêu và nhiệm vụ trọng tâm của tỉnh Thái Nguyên trong thực hiện chính sách đầu tư công ...................................................... 143 4.3. Giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên ................................................................................................................. 147 4.3.1. Hoàn thiện quy trình thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên ....................................................................................................................................... 147 4.3.2. Nâng cao chất lượng thực hiện các dự án đầu tư thuộc chính sách đầu tư côngtrên địa bàn tỉnh ................................................................................................... 149 4.3.3. Tăng cường năng lực thực thi của các chủ đầu tư trong thực hiện chính sách đầu tư công ................................................................................................................... 155 4.3.4. Tăng cường tính chủ động và linh hoạt trong điều hành thực hiện chính sách đầu tư công .............................................................................................157 4.3.5. Tăng cường kiểm tra và xử lý nợ đọng để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công trên địa bàn tỉnh ........................................................158 4.3.6. Hoàn thiện môi trường pháp lý để thực hiện chính sách đầu tư công ..160 4.3.7. Giải pháp thu hút nguồn vốn để thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên ............................................................................................161 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .......................................................................................... 164 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CÔNG BỐ CỦA TÁC GIẢ ........................................ 169 iv
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: So sánh tỷ trọng các nguồn đầu tư giữa Đồng Nai và cả nước ................69 Bảng 3.1: Tình hình phát triển kinh tế tỉnh Thái Nguyên (2010 - 2019) ..................78 Bảng 3.2. Tình hình dân số và lao động tỉnh Thái nguyên (2010 - 2019) ................79 Bảng 3.3: Nguồn vốn thực hiện Chính sách đầu tư côngtỉnh Thái Nguyên giai đoạn (2010 – 2019) ...........................................................................................89 Bảng 3.4: Quy hoạch dự án và sử dụng vốn đầu tư công của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn (2010 - 2019)...................................................................................89 Bảng 3.5: Tình hình kiểm tra, giám sát và đánh giá kết quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtỉnh Thái Nguyên (2010 – 2019) ..........................................96 Bảng 3.6: Kết quả thực hiện vốn đầu tư công tỉnh Thái Nguyên (2010 – 2019) ......98 Bảng 3.7: Kết quả thực hiện vốn đầu tư công đến năm 2019 và kế hoạch năm 2020 tại tỉnh Thái nguyên ...............................................................................100 Bảng 3.8: Kết quả thực hiện vốn đầu tư từng giai đoạn phân theo nhóm ngành kinh tế (theo giá hiện hành) ...........................................................................111 Bảng 3.9. Chỉ số ICOR chung và ICOR của các khu vực kinh tế tỉnh Thái Nguyên giai đoạn (2010 – 2019) .........................................................................114 Bảng 4.1: Kế hoạch vốn đầu tư công tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2021- 2025......146 v
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ Sơ đồ 1.1: Khung phân tích của luận án .....................................................................8 Biểu đồ Biểu đồ 3.1: Sơ đồ quy trình thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên .................................................................................................................83 Biểu đồ 3.2: Số dự án theo Quy hoạch được thẩm định, phê duyệt, điều chỉnh, bổ sung giai đoạn 2010 - 2019......................................................................90 Biểu đồ 3.3:Tình hình thẩm định và phê duyệt dự án đầu tư công của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 ................................................................93 Biểu đồ 3.4: Vốn đầu tư toàn xã hội và vốn đầu tư công của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 (triệu đồng) ...............................................................103 Biểu đồ 3.5: Quy mô các nguồn vốn đầu tư ở Thái nguyên giai đoạn 2010 - 2019 (Triệu đồng) ...........................................................................................104 Biểu đồ 3.6: Cơ cấu vốn đầu tư toàn xã hội ở Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 ...............................................................................................................106 Biểu đồ 3.7: Xu hướng dịch chuyển trong cơ cấu giữa các nguồn vốn đầu tư công của tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 ........................................108 Biểu đồ 3.8: Tỷ lệ đầu tư công/GDP của cả nước và Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 (%) ................................................................................................109 Biểu đồ 3.9: Chỉ số ICOR đầu tư công của Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019 ..116 vi
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT BOT Xây dựng - vận hành - chuyển giao (Build-Operate-Transfer) BTO Xây dựng - chuyển giao - vận hành (Build- Transfer-Operate) BT Xây dựng - chuyển giao (Build-Transfer) CNH: Công nghiệp hóa CTK: Cục thống kê DNNN Doanh nghiệp nhà nước ĐTC: Đầu tư công GDP: Tổng sản phẩm quốc nội (Gross Domestic Product) HĐH: Hiện đại hóa HĐND: Hội đồng nhân dân ILO Tổ chức Lao động Quốc tế (International Labour Organization) NGTK: Niên giám thống kê NSNN : Ngân sách Nhà nước ODA: Hỗ trợ Phát triển Chính thức (Official Development Assistance) OECD: Tổ chức hợp tác và phát triển Kinh tế (Organization for Economic Cooperration and Development) PPP Đầu tư theo hình thức đối tác công - tư (Public Private Partnership) TCTK: Tổng cục thống kê TPCP: Trái phiếu Chính phủ UBND: Ủy ban nhân dân UNCTAD: Hội nghị Liên Hợp Quốc về Thương mại và Phát triển (United Nations Conference on Trade and Development) vii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Chính sách công là một công cụ quản lý được nhà nước sử dụng để khuyến khích việc sản xuất, đảm bảo hàng hóa, dịch vụ công cho nền kinh tế, khuyến khích cả khu vực công và khu vực tư nhân quản lý nguồn lực công một cách hiệu quả hiệu lực, thiết thực đối với cả kinh tế, chính trị, xã hội, môi trường cả trong ngắn hạn và dài hạn. Chính sách công là một trong những căn cứ đo lường năng lực hoạch định, xây dựng chính sách , xác định mục tiêu, căn cứ kiểm tra đánh giá, xác định trách nhiệm trong việc sử dụng các nguồn lực công. Chính sách công thường là các kế hoạch, dự định, chiến lược tổng quát về chương trình hành động, được xác định trong lĩnh vực cụ thể, hướng đến các nhu cầu, mục đích đề ra. Chính sách công bao gồm một hoặc nhiều lĩnh vực kinh tế xã hội, chính sách công sẽ tập trung giải quyết một hoặc một số vấn đề. Chính sách đầu tư công là một trong rất nhiều khía cạnh cần giải quyết của Chính sách công. Thực hiện tốt Chính sách đầu tư công góp phần quan trọng vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Tăng trưởng kinh tế nước ta hiện chủ yếu dựa vào tăng vốn đầu tư, thông thường chiếm từ 40% đến 42% GDP; phần vốn của Nhà nước và có tính chất của Nhà nước chiếm từ 30% đến 35%. Hoạt động Đầu tư nói chung và đầu tư công nói riêng được coi là động lực chính để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, bởi vì, đầu tư công thường là đầu tư vào xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội, nhằm cải thiện kết cấu hạ tầng, đặc biệt là kết cấu hạ tầng giao thông và thu hút đầu tư tư nhân trong và ngoài nước, tạo ra nhiều việc làm, giảm thất nghiệp, tăng phúc lợi xã hội. Theo đó, vai trò của hoạt động đầu tư càng trở nên quan trọng trong sự phát triển kinh tế - xã hội của bất kỳ quốc gia hay địa phương nào. Năm 2014, Quốc hội nước ta đã ban hành Luật Đầu tư công, sau 4 năm thực hiện, được sửa đổi bổ sung vào năm 2019. Hoạt động đầu tư công bao gồm (i) Lập, thẩm định, quyết định chủ trương đầu tư; (ii) Lập, thẩm định, quyết định chương trình, dự án đầu tư công; (iii) Lập, thẩm định, phê duyệt, giao, triển khai thực hiện kế hoạch, dự án đầu tư công; (iv) Quản lý, sử dụng vốn đầu tư công; (v) Nghiệm thu, bàn giao chương trình, quyết toán dự án đầu tư công; (vi) Theo dõi và đánh giá, kiểm tra, giám sát, chương trình, dự án đầu tư công. 1
Thái Nguyên là một tỉnh Trung du miền núi phía Bắc, Thành phố Thái Nguyên là trung tâm chính trị, văn hóa - xã hội của tỉnh và được Chính phủ công nhận là đô thị loại I trực thuộc tỉnh Thái Nguyên tại Quyết định số 1645/QĐ-TTg ngày 01/9/2010. Thái Nguyên còn được coi là cái nôi của công nghiệp miền Bắc từ những năm 60 của thế kỷ trước, cho đến nay Thái Nguyên vẫn giữ được vị trí vai trò quan trọng đó là nhờ có sự linh hoạt và năng động trong việc điều hành thực hiện các chính sách để phát triển kinh tế xã hội của tỉnh trong những năm qua. Một trong những chính sách đó là Chính sách đầu tư côngđã góp phần quan trọng vào việc phát triển cơ sở hạ tầng của hai thành phố nói riêng và của tỉnh nói chung, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế nhanh. Tốc độ tăng trưởng bình quân trong cả giai đoạn 2010 - 2019 đạt trên 10%, riêng năm 2014 đạt 29,7% và năm 2015 đạt tới 33,2% cao nhất trong 10 năm qua. Đạt được kết quả đó có sự đóng góp quan trọng của việc triển khai thực hiện Chính sách Đầu tư, trong đó có hoạt động đầu tư công. Vì vậy, Thái Nguyên rất quan tâm đến việc thực hiện Chính sách đầu tư công, để sử dụng có hiệu quả ngồn vốn NSNN và thu hút vốn đầu tư từ nhiều nguồn hác nhau, tỉnh Thái Nguyên đã chủ động hoàn thiện cơ chế, chính sách ưu đãi, tích cực cắt giảm thủ tục hành chính, sẵn sàng đồng hành với nhà đầu tư để giải quyết những khó khăn, vướng mắc của nhà đầu tư, Thái Nguyên đang trở thành điểm sáng trong thu hút đầu tư nước ngoài (FDI) với nhiều khu công nghiệp lớn tại Phổ Yên, Sông Công và Phú Bình. Việc thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên thời gian vừa qua đã đạt được những kết quả đáng kể trong việc phân bổ, quản lý và sử dụng vốn đầu tư công góp phần tích cực vào sự phát triển kinh tế xã hội trên địa bàn tỉnh. Một số dự án đầu tư công đã phát huy được hiệu quả rõ rệt: Dự án đường Bắc Sơn, Đài truyền hình tỉnh Thái Nguyên, dự án nâng cấp giao thông trong nội đô Thành phố… Tuy nhiên, trong quá trình triển khai thực hiện cũng bộc lộ những hạn chế nhất định: Đầu tư còn dàn trải, gây lãng phí nguồn lực, vẫn còn có dự án treo, nợ đọng trong các dự án xây dựng cơ bản, gây áp lực đối với ngân sách của tỉnh. Việc phân cấp trong cơ chế đầu tư công còn chưa thực sự hiệu quả, khó khăn trong việc giám sát, quản lý các dự án đầu tư công. Vì vậy, tác giả chọn vấn đề nghiên cứu cho Luận án là: “Chính sách đầu tư côngtừ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên‖. 2
2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận án Mục đích nghiên cứu: Phân tích, đánh giá đúng thực trạng việc thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên trước khi có Luật Đầu tư công (2010 - 2015) và khi thực hiện Luật đầu tư công (2016 - 2019). Trên cơ sở đó, luận án đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Nhiệm vụ nghiên cứu: - Tổng hợp, góp phần làm rõ hơn cơ sở lý luận và thực tiễn về Đầu tư công ở Việt Nam, kế thừa và bổ sung những điểm mới để hoàn thiện khung lý thuyết cho vấn đề nghiên cứu của luận án. - Nghiên cứu kinh nghiệm tổ chức triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngcủa một số quốc gia và một số địa phương trong nước để rút ra bài học kinh nghiệm cho thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên - Phân tích và đánh giá thực trạng triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên giai đoạn (2010 - 2019) và được chia mốc trước và sau có khi Luật đầu tư công để chỉ ra những kết quả đạt được, những hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế làm căn cứ để đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên - Dựa trên quan điểm, mục tiêu nhiệm vụ của Chính sách đầu tư côngvà phân tích bối cảnh quốc tế, trong nước, trong tỉnh, luận án đề xuất giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận án Đối tượng nghiên cứu: Quy trình triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi về thời gian: Tập trung nghiên cứu các số liệu chủ yếu từ giai đoạn 2010 đến 2019. Trong đó, tập trung phân tích sâu hơn vào giai đoạn 2015 - 2019 để thấy được sự khác biệt trong việc thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên trước và sau Luật Đầu tư công 2014. Phạm vi về không gian: Nghiên cứu tình hình thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. 3
Phạm vi về nội dung: Chính sách đầu tư côngbao gồm nhiều nội dung khác nhau. Nội dung của luận án này chủ yếu tập trung nghiên cứu việc thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên: Quy trình triển khai thực hiện: xây dựng kế hoạch triển khai, tổ chức thực hiện Chính sách đầu tư công, đánh giá kết quả, hiệu quả và điều chỉnh và tổng kết thực hiện Chính sách đầu tư công; Những ưu điểm, những hạn chế và nguyên nhân, trên cơ sở đó chỉ ra những vấn đề cần đặt ra trong quá trình thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên làm căn cứ đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Câu hỏi nghiên cứu và giả thuyết nghiên cứu Câu hỏi nghiên cứu 1.Thực trạng thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên trong thời gian qua như thế nào? 2. Những yếu tố ảnh hưởng đến việc triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên? 3. Thông qua việc phân tích thực trạng thực hiện Chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái nguyên trong thời gian qua, có những vấn đề gì đặt ra cần kiến nghị với chính phủ để hoàn thiện chính sách đầu tư công 4. Giải pháp nào để nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngở tại tỉnh Thái Nguyên trong thời gian tới? Giả thuyết nghiên cứu Thực tế thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên trong 10 năm qua đã đảm bảo đúng quy trình, các dự án đầu tư công thực hiện đúng quy hoạch, đúng tiến độ. Kết quả thực hiện Chính sách đầu tư công đã góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh, được thể hiện: Tăng trưởng kinh tế của tỉnh khá ấn tượng, tốc độ tăng trưởng nhanh nhất là giai đoạn 2013 - 2016, năm 2015 đạt tới 33,2%, hệ thống hạ tầng kinh tế - xã hội được cải thiện đáng kể, đời sống người dân được cải thiện. Để có được những kết quả trên do có sự nỗ lực nhiều mặt trong lãnh đạo chỉ đạo của Tỉnh ủy, UBND tỉnh và các sở ngành địa phương, trong đó có sự đóng góp của chính sách đầu tư công. Trong quá trình thực hiện chính sách đầu tư công tại 4
tỉnh Thái Nguyên chịu tác động bởi nhiều yếu tốt bao gồm cả những nhân tố chủ quan từ nguồn lực xã hội và nhân tố khách quan từ nguồn lực tự nhiên. Một số giải pháp căn bản đã được UBND tỉnh Thái Nguyên vận dụng để nâng cao hiệu quả thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên: giải pháp tăng cường giải ngân đầu tư công, giải pháp thu hút vốn đầu tư trong nước và nước ngoài, tăng cường năng lực cho cán bộ thực thi chính sách đầu tư công; nhất quán trong chủ trương thực hiện chính sách đầu tư công của bộ máy quản lý của tỉnh Thái Nguyên cũng đã góp phần thực hiện tốt và có hiệu quả chính sách đầu tư nói chung và chính sách đầu tư công nói riêng. Từ việc chỉ đạo, lãnh đạo của cấp ủy, chính quyền tỉnh Thái Nguyên đã làm cho việc tổ chức thực hiện chính sách đầu tư công tại tỉnh đảm bảo được tiến độ trienr khai, góp phần vào sự tăng trưởng kinh tế - xã hội của tỉnh, nhưng cũng đã bộc lộ một số vẫn đề trong quá trình triển khai thực hiện cần phải giải quyết để đảm bảo thực hiện chính sách đầu tư công một cách hiệu quả hơn, góp phần tăng trưởng và phát triển kinh tế của tỉnh trong những năm tiếp theo, đáp ứng được nhu cầu phát triển chung của nền kinh tế. 4. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu 4.1.1. Phương pháp thu thập thông tin thứ cấp Là những thông tin đã có sẵn (các luận văn, luận án, tạp chí, số liệu thống kê…) được NCS thu thập từ các nguồn: - Thư viện Quốc gia, Thư viện Đại học Kinh tế Quốc dân, Trung tâm học liệu Đại học Thái Nguyên, Học viện Khoa học xã hội và Viện Thông tin Khoa học xã hội Việt Nam. - Các bài tạp chí, các nghiên cứu được đăng tải trên internet, các tạp chí trong và ngoài nước liên quan đến chủ đề nghiên cứu. - Số liệu thống kê của Cục thống kê tỉnh Thái Nguyên. - Các Nghị quyết của HĐND tỉnh và Quyết định của UBND tỉnh Thái Nguyên liên quan đến việc tổ chức triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngcủa địa phương. 5
- Các văn bản chính sách của Quốc hội Chính phủ, của các bộ liên quan đến vấn đề đầu tư công: Luật đầu tư công, Nghị định hướng dẫn thi hành,... 4.1.2. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp Sử dụng phương pháp chuyên gia kết hợp phỏng vấn sâu. Phương pháp này được sử dụng để xin ý kiến các cán bộ lãnh đạo quản lý ở tỉnh Thái nguyên liên quan đến việc triển khai thực hiện Chính sách đầu tư công: Lãnh đạo UBND tỉnh, cán bộ lãnh đạo Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh, Lãnh đạo sở Tài chính, Kho bạc Nhà nước tỉnh Thái Nguyên và một số cán bộ lãnh đạo cấp phòng có liên quan. Dùng các câu hỏi mở để phỏng vấn và trao đổi cởi mở, để thu thập những thông tin cần thiết phục vụ cho mục đích nghiên cứu của luận án, nhằm thu được những thông tin liên quan đến vấn đề triển khai thực hiện Chính sách đầu tư công: Cách thức huy động vốn dùng cho hoạt động đầu tư công; những dự án, chương trình đầu tư công trọng điểm; công tác Quy hoạch, kế hoạch; vấn đề nợ đọng trong xây dựng cơ bản… Bằng phương pháp này, cùng với những câu hỏi mở, NCS đã phỏng vấn ông Đặng Viết T, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh, Nguyên Giám đốc Sở KH&ĐT tỉnh Thái Nguyên, để nắm được những thông tin chỉ đạo thực hiện CSĐTC tại tỉnh Thái Nguyên với vai trò là Phó Chủ tịch UBND, đồng thời nắm thông tin về triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtrước khi có Luật đầu tư công với vai trò là Giám đốc sở KH&ĐT, ông Nguyễn Văn T, nguyên Phó Giám đốc Sở Kế hoạch & Đầu tư tỉnh, nắm được sự khác biệt trong triển khai CSĐTC tỉnh Thái Nguyên trước và sau khi có Luật đầu tư công. Liên quan đến việc triển khai thực hiện này, NCS cũng phỏng vấn Giám đốc và Phó Giám đốc sở Tài Chính, Trưởng phòng Tài chính đầu tư, Phòng Quản lý Ngân sách, Phòng Quản lý giá và Doanh Nghiệp, để nắm được những vấn đề liên quan đến việc phê duyệt thẩm định và tham mưu lãnh đạo trong phân bổ nguồn vốn đầu tư. Liên quan đến vấn đề giải ngân và quyết toán công trình thuộc Chính sách đầu tư công, NCS cũng phỏng vấn Phó Giám đốc kho bạc Nhà nước tỉnh và Trưởng kế toán để nắm được các vấn đề liên quan đến việc giải ngân thực hiện các chương trình cũng như việc thanh quyết toán các công trình thực đầu tư bằng nguồn vốn đầu tư công tại tỉnh Thái Nguyên. 6
4.2. Phương pháp xử lý thông tin - Phương pháp phân tổ thống kê: Số liệu thứ cấp được thu thập từ các nguồn khác nhau, căn cứ vào mục tiêu nghiên cứu, NCS lựa chọn tiêu chí phân tổ phù hợp nhằm tập hợp các tài liệu thu thập được theo các nhóm vấn đề để dễ dàng cho việc đọc, phân tích và tổng hợp. - Phương pháp phân tích thống kê: Trên cơ sở số liệu được hình thành các bảng biểu, tác giả tiến hành phân tích, so sánh: số tương đối, số tuyệt đối, số bình quân, tốc độ phát triển, tốc độ tăng/giảm. - Phương pháp biểu đồ và đồ thị: Là phương pháp dùng để biểu diễn các con số thống kê thay cho các bảng biểu, phương pháp này giúp cho việc phân tích so sánh, đối chiếu các chỉ tiêu dễ dàng hơn - Phương pháp dãy số thời gian: Do đề tài sử dụng số liệu thống kê trong thời gian dài, phương pháp này sử dụng để phân tích sự biến động của các chỉ tiêu theo thời gian, qua đó thấy được xu hướng vận động của chúng. 4.3. Phương pháp phân tích ma trận SWOT Phân tích SWOT được viết tắt của 4 chữ: Strengths (Điểm mạnh, ưu thế); Weaknesses (Điểm yếu, điểm khiếm khuyết); Opportunities (Cơ hội, thời cơ); Threat (Thách thức, mối đe dọa). Phân tích SWOT giúp mang lại cái nhìn sâu sắc và toàn diện về chính sách đầu tư cũng như vấn đề thực hiện chính sách đầu tư công, do đó phương pháp này đặc biệt hữu ích trong việc ra quyết định, hoạch định chiến lược và thiết lập kế hoạch thực hiện chính sách đầu tư công. Mô hình phân tích SWOT được sử dụng khá phổ biến trong hoạt động đầu tư để phân tích môi trường đầu tư, giúp cho nhà đầu tư ra quyết định chính xác khi thực hiện một dự án hay chương trình đầu tư nào đó. Trong nghiên cứu này, NCS sử dụng mô hình SWOT để phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức về điều kiện thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2010 - 2019. 7
4.4. Khung phân tích của luận án Phƣơng pháp NC Nội dung nghiên cứu cơ bản Kết quả và mục tiêu cần đạt Sơ đồ 1.1: Khung phân tích của luận án 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án Thứ nhất, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu, luận án có sự kế thừa các nghiên cứu trong và ngoài nước về đầu tư công và Chính sách đầu tư công, nhằm làm rõ cơ sở lý luận về Chính sách đầu tư côngcủa quốc gia và những bài học kinh nghiệm trong triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Thứ hai, từ việc nghiên cứu lý luận, nghiên cứu các văn bản chính sách , Luật Đầu tư công, các giáo trình và bài giảng về chính sách công, kết hợp với kết quả khảo sát thực tế việc triển khai thực hiện chính sách đầu tư công, NCS tổng hợp và tóm tắt thành quy trình thực hiện chính sách đầu tư công. Thứ ba, luận án làm rõ thực trạng tổ chức thực hiện Chính sách đầu tư 8
côngtại tỉnh Thái Nguyên trong 10 năm qua, chỉ ra những kết quả đạt được bằng những chỉ tiêu định tính và định lượng và hạn chế yếu kém và nguyên nhân của những hạn chế và những bất cập trong thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Thứ tư, Trên cơ sở phân tích thực trạng, luận án đề ra một số giải pháp nâng cao hiệu quả triển khai thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên, giúp các nhà hoạch định chính sách cấp tỉnh có thể tham khảo. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án Về lý luận: Kết quả nghiên cứu của luận án góp phần làm rõ thêm cơ sở lý luận về Chính sách đầu tư côngbao gồm: Khái niệm, vai trò, các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện Chính sách đầu tư công, kinh nghiệm trong và ngoài nước về thực hiện Chính sách đầu tư công. Những vấn đề luận án đề cập, góp phần quan trọng để phân tích hiện trạng thực hiện Chính sách đầu tư công, để đề xuất giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. Về thực tiễn: Kết quả nghiên cứu của Luận án có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo cho sinh viên, học viên cao học, NCS và giảng viên, trong học tập và giảng dạy chuyên ngành Chính sách công. Đồng thời, cũng là nguồn tài liệu giúp cho các cơ quan quản lý Nhà nước về đầu tư cũng như lãnh đạo tỉnh Thái Nguyên có thể tham khảo trong chỉ đạo điều hành thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận án được kết cấu theo 4 chương như sau: Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đề tài luận án Chương 2: Cơ sở lý luận và thực tiễn về thực hiện Chính sách đầu tư công Chương 3: Thực trạng thực hiện Chính sách đầu tư côngcủa tỉnh Thái Nguyên Chương 4: Quan điểm, định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện Chính sách đầu tư côngtại tỉnh Thái Nguyên 9
Chƣơng 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Các nghiên cứu trong và ngoài nƣớc liên quan đến đề tài luận án 1.1.1.Các công trình nghiên cứu về chính sách công và thực hiện chính sách công: Một số nghiên cứu về chính sách công ở nước ngoài và trong nước gồm: Devarajan, Swaroop và Zou (1996), Chen (2006), Ghosh và Gregoriou (2008),[62][59][66]. Các tác giả nghiên cứu về mối quan hệ giữa tổng đầu tư Chính phủ, cơ cấu chi tiêu Chính phủ và tăng trưởng. Với số liệu thu thập được từ 43 nước, trong khoảng 20 năm nghiên cứu của Devarajan, Swaroop và Zou đã chỉ ra một kết quả rất đáng chú ý: Sự gia tăng chi đầu tư có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế, trong khi đó sự gia tăng chi thường xuyên lại có tác động tích cực. Chen (2006), Ghosh và Gregoriou (2008) sử dụng phương pháp tổng quát tức thời (GMM: Generalized Method of Moments), với số liệu thu thập từ 15 nước đang phát triển trong khoảng thời gian 28 năm, cũng đưa ra kết quả khá nhất quán với kết quả trên. Theo kết quả phân tích thực nghiệm của các tác giả trên, chi thường xuyên có đóng góp quan trọng đối với tăng trưởng kinh tế, chứ không phải chi đầu tư. Tác giả chia chi đầu tư và thường xuyên thành 05 ngành khác nhau, kết quả nghiên cứu cho thấy hiệu ứng tích cực hơn của các khoản chi đầu tư so với chi thường xuyên trong một số ngành và ngược lại chi thường xuyên có tác động tích cực hơn đối với chi đầu tư trong một số ngành khác. Edwards, S. (1992) [65], lại cho rằng việc tài trợ cho chi tiêu đầu tư từ ngân sách nhà nước, thường được thực hiện bởi tăng thuế hay vay nợ, đã cạnh tranh một cách trực tiếp với khu vực tư nhân trong việc tiếp cận các nguồn lực tài chính khan hiếm của nền kinh tế. Với quan điểm được đồng thuận là đầu tư công thường có hiệu quả thấp hơn đầu tư tư nhân, thì giả thiết “lấn át” đưa ra khuyến nghị cắt giảm đầu tư công để hỗ trợ tăng trưởng. Kormendi and Meguire (1985); Barro, R. J. (1991)[70],[55]. Cả 02 nghiên cứu này cùng khai thác số liệu từ nhiều nước trên thế giới và mức tăng trưởng được tính toán trong một thời kỳ dài. Họ đã sử dụng phân tích hồi quy bội với rất nhiều biến 10
giải thích nhằm giải thích cho sự khác nhau về tốc độ tăng trưởng giữa các nước. Các biến được lựa chọn dựa trên các lý thuyết tăng trưởng và trên các dự đoán. Tuy nhiên, hai nghiên cứu này lại cho kết quả khác nhau Kormendi và Meguire (1985) chỉ ra rằng chi tiêu chính phủ không hề tác động đến tăng trưởng, còn Barro (1991) lại chỉ ra rằng chi tiêu chính phủ có tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế. Solow, R. (1956); Aschauer, D. A. (1989a)[74][51], cho rằng, theo lý thuyết, có hai giả thuyết chính về quan hệ giữa đầu tư công và đầu tư tư nhân. Giả thiết đầu tư công “lấn át‖ đầu tư tư nhân, đầu tư công gia tăng sẽ khiến đầu tư khu vực tư nhân bị thu hẹp lại. Lý do là nhu cầu của chính phủ về hàng hóa dịch vụ có thể khiến lãi suất gia tăng, nguồn vốn trở nên đắt đỏ hơn, theo đó, tác động tiêu cực đến khu vực tư nhân. David N Hyman (2005) [60] đã minh chứng rõ ràng vai trò của chính phủ trong điều hành nền kinh tế và luận giải cho vai trò của chính phủ trong quyết định khu vực công. Ngoài ra, tác giả cũng đề cập đến các vấn đề cấp bách như quân sự, an ninh quốc gia, chiến tranh Iraq, an sinh xã hội, ô nhiễm môi trường, cải cách thuế liên bang đó là những lĩnh vực thuộc chính sách công nhằm mục tiêu phát triển kinh tế xã hội của bất kỳ quốc gia nào trên thế giới. Lê Chi Mai (2001) “Giải pháp thúc đẩy cải cách hành chĩnh ở Việt Nam” [25]. Tác giả cho rằng, chính sách công bao gồm nhiều quyết định có liên quan lẫn nhau, tập trung giải quyết một vấn đề đang đặt ra trong đời sống kinh tế - xã hội theo những mục tiêu được xác định, chính sách công phải thể hiện được dự định của đảng chính trị, các nhà hoạch định chính sách nhằm làm thay đổi hoặc duy trì một hiện trạng nào đó. Chủ thể ban hành chính sách công là nhà nước. Nếu chủ thể ban hành ―chính sách tư‖ có thể là các tổ chức tư nhân, các đoàn thể chính trị - xã hội cũng như các cơ quan trong bộ máy nhà nướcđể điều tiết hoạt động trong phạm vi tổ chức, đoàn thể hay cơ quan riêng biệt đó, chủ thể ban hành chính sách công chỉ có thể là cơ quan trong bộ máy nhà nước. Chính sách công do nhà nước ban hành nên có thể coi là chính sách của nhà nước. Nhà nước được hiểu là cơ quan có thẩm quyền trong bộ máy nhà nước bao gồm Quốc hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, các bộ ngành, chính quyền địa phương. 11