Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:222

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục "Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học" làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học. Trên cơ sở đó, đề xuất các biện pháp thực hiện đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập nhằm nâng cao kết quả học tập cho sinh viên các ngành kỹ thuật.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM DƯƠNG THU HẰNG ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN THEO HƯỚNG NÂNG CAO ĐỘNG LỰC HỌC TẬP CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội - 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM DƯƠNG THU HẰNG ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN THEO HƯỚNG NÂNG CAO ĐỘNG LỰC HỌC TẬP CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC Chuyên ngành: Lí luận và PPDH bộ môn Kĩ thuật công nghiệp Mã số: 9.14.01.11 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS. TS. NGUYỄN HOÀI NAM 2. TS. NGUYỄN TRẦN QUỐC VINH Hà Nội - 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan các kết quả, số liệu được trình bày trong luận án là nghiên cứu của riêng tôi, chưa từng được tác giả công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Hà Nội, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Phạm Dương Thu Hằng
ii LỜI CẢM ƠN Luận án này được thực hiện tại Khoa Sư phạm Kĩ thuật, trường Đại học Sư phạm Hà Nội. Trong suốt quá trình nghiên cứu, nhờ có được sự quan tâm, tận tình hướng dẫn của tập thể phó giáo sư, tiến sĩ mà tác giả đã hoàn thiện được luận án của mình. Tác giả xin gửi lời cảm ơn và lòng biết ơn sâu sắc đến hai thầy hướng dẫn là thầy PGS.TS. Nguyễn Hoài Nam và TS. Nguyễn Trần Quốc Vinh. Bên cạnh đó là sự quan tâm và tạo điều kiện mọi mặt của tập thể lãnh đạo, quản lý và thầy cô giáo Khoa Sư phạm Kĩ thuật, trường Đại học Sư phạm Hà Nội cũng như sự hỗ trợ của Quý thầy cô ở các phòng của Nhà trường. Tác giả xin cảm ơn sâu sắc đến sự quan tâm và giúp đỡ của Quý thầy cô. Tác giả xin bày tỏ lòng cảm ơn đến tập thể lãnh đạo và đồng nghiệp của khoa Tin học và Trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng, nơi mà tác giả đang công tác, đã luôn ủng hộ, tạo điều kiện để tác giả yên tâm thực hiện luận án. Cuối cùng, lời cảm ơn xin được gửi tới các nhà khoa học, gia đình và tập thể các anh chị em nghiên cứu sinh của khoa Sư phạm Kĩ thuật đã quan tâm giúp đỡ, cổ vũ và động viên tác giả hoàn thành luận án.
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ....................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................ viii DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... ix DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ .......................................................... xi MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 I. Lý do chọn đề tài .................................................................................. 1 II. Mục đích nghiên cứu ............................................................................ 3 III. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................... 4 IV. Giả thuyết khoa học .............................................................................. 4 V. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................... 4 VI. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 4 VII. Những đóng góp mới của luận án ........................................................ 6 VIII. Những luận điểm bảo vệ....................................................................... 6 IX. Cấu trúc luận án .................................................................................... 7 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN THEO HƯỚNG NÂNG CAO ĐỘNG LỰC HỌC TẬP CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC ........................................................................................................ 8 1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề .............................................................. 8 1.1.1 Đánh giá quá trình trong dạy học đại học ...................................... 8 1.1.2 Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến ở đại học................ 11
iv 1.1.3 Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo định hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học .............................................. 13 1.2 Một số khái niệm ................................................................................ 16 1.2.1 Một số khái niệm cơ bản .............................................................. 16 1.2.2 Một số khái niệm liên quan .......................................................... 22 1.3 Lý thuyết tự quyết định trong mối quan hệ giữa đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến và động lực học tập của sinh viên đại học .................... 27 1.3.1 Lý thuyết tự quyết định ................................................................ 27 1.3.2 Mối quan hệ giữa đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến và động lực học tập của sinh viên đại học ..................................................... 28 1.4 Một số vấn đề lý luận về đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học ..................... 30 1.4.1 Đặc điểm sinh học, tâm lý và xã hội của sinh viên đại học ......... 30 1.4.2 Những yếu tố ảnh hưởng đến động lực học tập của sinh viên đại học trong học tập trực tuyến ..................................................................... 31 1.4.3 Những lợi ích và thách thức của đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học. 32 1.4.4 Đặc điểm của đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học .......................... 33 1.4.5 Vai trò của đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học ..................................... 39 1.4.6 Đo lường sự ảnh hưởng của đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học ........ 43 1.5 Thực trạng đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên .............................................................. 47 1.5.1 Mục đích, phạm vi, đối tượng khảo sát ........................................ 47 1.5.2 Phương pháp khảo sát .................................................................. 47
v 1.5.3 Nội dung khảo sát ......................................................................... 47 1.5.4 Tổng quan về số liệu khảo sát ...................................................... 48 1.5.5 Kết quả khảo sát ........................................................................... 49 1.5.6 Phân tích kết quả .......................................................................... 55 CHƯƠNG 2. BIỆN PHÁP ĐÁNH GIÁ QUÁ TRÌNH TRONG DẠY HỌC TRỰC TUYẾN ĐỐI VỚI HỌC PHẦN “CƠ SỞ DỮ LIỆU” THEO HƯỚNG NÂNG CAO ĐỘNG LỰC HỌC TẬP CHO SINH VIÊN ............................. 64 2.1 Cơ sở xây dựng các biện pháp đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng thúc đẩy động lực học tập cho sinh viên ........................ 64 2.2 Biện pháp 1: Phân tích đặc điểm học phần “Cơ sở dữ liệu” .............. 65 2.2.1 Tầm quan trọng của học phần “Cơ sở dữ liệu” ............................ 65 2.2.2 Khó khăn, thách thức đối với sinh viên trong quá trình học học phần “Cơ sở dữ liệu” ......................................................................................... 66 2.2.3 Tổ chức, triển khai các hoạt động giảng dạy và học tập trong học phần “Cơ sở dữ liệu”................................................................................. 68 2.3 Biện pháp 2: Xác định các nguyên tắc thiết kế đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên ... 69 2.3.1 Sử dụng chuẩn đầu ra của học phần làm định hướng nội dung thiết kế ...................................................................................................... 69 2.3.2 Xác định mức độ dạy học trực tuyến phù hợp với các hoạt động đánh giá và môi trường dạy học ............................................................... 70 2.3.3 Đáp ứng vai trò ‘đánh giá để học tập’ .......................................... 71 2.3.4 Đáp ứng vai trò ‘(tự) đánh giá là học tập’.................................... 72 2.4 Biện pháp 3: Xác định các yêu cầu của đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên ............... 73 2.4.1 Đối với giảng viên ........................................................................ 73 2.4.2 Đối với sinh viên .......................................................................... 75
vi 2.5 Biện pháp 4: Xây dựng kỹ thuật thiết kế đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên.......... 76 2.5.1 Bước 1: Lập kế hoạch .................................................................. 76 2.5.2 Bước 2: Thực hiện ........................................................................ 76 2.5.3 Bước 3: Đánh giá ......................................................................... 77 2.5.4 Bước 4: Điều chỉnh ...................................................................... 77 2.6 Biện pháp 5: Sử dụng một số kỹ thuật tổ chức và thực hiện đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên ....................................................................................................... 79 2.6.1 Sử dụng học liệu điện tử để xây dựng bản đồ chuẩn đầu ra ........ 79 2.6.2 Sử dụng nhiệm vụ điện tử và thảo luận điện tử để tăng cường sự tham gia các hoạt động học tập của sinh viên .......................................... 83 2.6.3 Sử dụng phản hồi điện tử để sinh viên điều chỉnh kịp thời việc học ...................................................................................................... 90 2.6.4 Sử dụng tự đánh giá điện tử để xác định tình trạng việc học....... 94 2.7 Minh họa biện pháp 5 trong học phần “Cơ sở dữ liệu”.................... 101 2.7.1 Minh họa kỹ thuật: Sử dụng học liệu điện tử để xây dựng bản đồ chuẩn đầu ra ............................................................................................ 102 2.7.2 Minh họa kỹ thuật: Sử dụng nhiệm vụ điện tử và thảo luận điện tử để tăng cường sự tham gia các hoạt động học tập của sinh viên ............ 105 2.7.3 Minh họa kỹ thuật: Sử dụng phản hồi điện tử để sinh viên điều chỉnh kịp thời việc học...................................................................................... 110 2.7.4 Minh họa kỹ thuật: Sử dụng tự đánh giá điện tử để xác định tình trạng việc học .......................................................................................... 111 CHƯƠNG 3. KIỂM NGHIỆM VÀ ĐÁNH GIÁ ....................................... 115 3.1 Mục đích ........................................................................................... 115 3.2 Thực nghiệm sư phạm ...................................................................... 115
vii 3.2.1 Đối tượng thực nghiệm .............................................................. 115 3.2.2 Nội dung thực nghiệm ................................................................ 115 3.2.3 Kết quả thực nghiệm .................................................................. 116 3.3 Kiểm định mô hình nghiên cứu ........................................................ 122 3.3.1 Đối tượng khảo sát ..................................................................... 123 3.3.2 Phương pháp thực hiện............................................................... 123 3.3.3 Tiến trình thực hiện .................................................................... 123 3.3.4 Kết quả nghiên cứu .................................................................... 124 3.4 Phương pháp chuyên gia .................................................................. 142 3.4.1 Chuẩn bị tài liệu xin ý kiến chuyên gia ...................................... 142 3.4.2 Nội dung tiến hành ..................................................................... 142 3.4.3 Kết quả xin ý kiến chuyên gia .................................................... 143 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 146 DANH MỤC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ............................................. 149 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................. 150 PHỤ LỤC .................................................................................................. 1-PL
viii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU, CÁC CHỮ VIẾT TẮT Viết tắt Viết đầy đủ CĐR Chuẩn đầu ra DHTT Dạy học trực tuyến ĐGQT Đánh giá quá trình ĐLHT Động lực học tập
ix DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1-1. Các hoạt động đánh giá trong DHTT tương ứng với năm chiến lược cốt lõi của ĐGQT ............................................................................................ 35 Bảng 1-2. Đề xuất các hình thức trực tuyến trong DHTT .............................. 36 Bảng 1-3. Ví dụ về các biến quan sát của các thang đo .................................. 45 Bảng 1-4. Thông tin về nội dung khảo sát thực trạng ..................................... 47 Bảng 1-5. Tổng quan về mẫu điều tra ............................................................. 48 Bảng 1-6. Giá trị trung bình, độ lệch chuẩn của các phát biểu liên quan đến thực trạng triển khai ĐGQT .................................................................................... 49 Bảng 1-7. Giá trị trung bình, độ lệch chuẩn của các phát biểu liên quan đến thực trạng sử dụng DHTT trong ĐGQT.................................................................. 51 Bảng 1-8. Giá trị trung bình, độ lệch chuẩn của các phát biểu liên quan đến thực trạng tác động của ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên .................................................................................................................. 53 Bảng 2-1. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 9: Sự điều chỉnh quả trình dạy học ................................................................................................................... 78 Bảng 2-2. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 1: Chuẩn đầu ra .................... 81 Bảng 2-3. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 2: Các tiêu chí đánh giá ........ 82 Bảng 2-4. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 3: Các nhiệm vụ và các hoạt động gợi ra bằng chứng về việc học của sinh viên ......................................... 87 Bảng 2-5. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 4: Các chiến lược đặt câu hỏi và phản hồi qua lại gợi ra bằng chứng về việc học của sinh viên ....................... 88 Bảng 2-6. Một số công cụ sử dụng để giao nhiệm vụ và phản hồi nhanh ...... 91 Bảng 2-7. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 5: Phản hồi cụ thể ................. 94 Bảng 2-8. Tiêu chí đánh giá việc triển khai ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT đối với sinh viên ................................................................... 98 Bảng 2-9. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 6: Đánh giá đồng đẳng ......... 99
x Bảng 2-10. Mô tả mức độ đánh giá của yêu cầu 7: Tự đánh giá .................. 100 Bảng 2-11. Các nhiệm vụ được xác định trong tổ chức thực hiện kỹ thuật 1 đối với CĐR 1 ..................................................................................................... 105 Bảng 2-12. Mẫu thiết kế cho đánh giá đồng đẳng ........................................ 111 Bảng 2-13. Mẫu tự đánh giá của sinh viên ................................................... 112 Bảng 3-1. Đối tượng khảo sát phân tổ kết hợp theo Năm học sinh viên và giới tính ................................................................................................................. 125 Bảng 3-2. Bảng tổng hợp kết quả Cronbach’s Alpha ................................... 126 Bảng 3-3 Nhân tố Chia sẻ chuẩn đầu ra và các tiêu chí đánh giá ................. 128 Bảng 3-4 Nhân tố Thảo luận trong lớp học .................................................. 129 Bảng 3-5 Nhân tố Giảng viên phản hồi......................................................... 130 Bảng 3-6 Nhân tố Tự đánh giá và đánh giá ngang hàng .............................. 131 Bảng 3-7 Nhân tố Sự thỏa mãn các nhu cầu tâm lý cơ bản .......................... 132 Bảng 3-8 Nhân tố Động lực tự chủ ............................................................... 133 Bảng 3-9 Phân tích nhân tố EFA .................................................................. 134 Bảng 3-10 Hệ số hồi qui đã được chuẩn hóa ................................................ 139 Bảng 3-11. Kết quả kiểm định mối quan hệ giữa các khái niệm nghiên cứu 141 Bảng 3-12 Hệ số xác định R2 của các nhân tố phụ thuộc trong mô hình nghiên ....................................................................................................................... 142 Bảng 3-13. Kết quả ý kiến đánh giá của các chuyên gia .............................. 143
xi DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, ĐỒ THỊ Hình 1.1. ĐGQT trong DHTT là một phần của việc học thông qua sự thỏa mãn/ thất vọng các nhu cầu tâm lý cơ bản của người học và động lực của người học ......................................................................................................................... 29 Hình 1.2. Mô hình nghiên cứu đề xuất ........................................................... 43 Hình 2.1. Các yêu cầu của ĐGQT trong DHTT đối với giảng viên ............... 74 Hình 2.2. Minh họa một bản đồ CĐR do sinh viên thực hiện ...................... 105 Hình 2.3. Ví dụ minh họa sử dụng biểu đồ mạng nhện biểu diễn việc học của sinh viên qua mỗi CĐR ................................................................................. 112 Hình 3.1. Biểu đồ tỉ lệ phần trăm sinh viên có sự tăng trưởng về kết quả kiểm tra cuối học kỳ so với kết quả kiểm tra đầu học kỳ ...................................... 117 Hình 3.2. Điểm trung bình đánh giá cuối học kỳ của các nhóm học phần “Cơ sở dữ liệu” năm học 19 – 20 so với năm học 20 – 21 ................................... 118 Hình 3.3. Kết quả đánh giá của sinh viên về mức độ hiệu quả của các kỹ thuật ĐGQT trong DHTT trong các nhóm học phần “Cơ sở dữ liệu” năm học 20 - 21 ....................................................................................................................... 119 Hình 3.4. Kết quả tự đánh giá của sinh viên sau 5 chuẩn đầu ra .................. 120 Hình 3.5 Kết quả CFA .................................................................................. 138 Hình 3.6. Kết quả SEM mô hình đề xuất ...................................................... 141
1 MỞ ĐẦU I. Lý do chọn đề tài Một là, Thông tư số 08/2021/TT-BGDĐT ngày 18 tháng 03 năm 2021 của Bộ Giáo dục và Đào tạo Ban hành Quy chế đào tạo trình độ đại học đã có một số điểm sửa đổi, trong đó có sự thay đổi về điều kiện công nhận tốt nghiệp của sinh viên. Theo Thông tư, ngoài các điều kiện để công nhận tốt nghiệp đối với sinh viên như hiện nay, một điều kiện tốt nghiệp mới được bổ sung là sinh viên cần đáp ứng được chuẩn đầu ra (CĐR) của chương trình đào tạo - là yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực của người học sau khi hoàn thành một chương trình đào tạo. Do đó, trong quá trình dạy học, các hoạt động giảng dạy và học tập, đặc biệt là hoạt động đánh giá cần thường xuyên cập nhật, cải tiến nhằm hướng đến vấn đề sinh viên đạt CĐR của chương trình đào tạo, đáp ứng các yêu cầu ngày càng cao của công cuộc đổi mới giáo dục đại học hiện nay. Cũng theo Thông tư trên, việc dạy và học trực tuyến đã được Bộ chính thức cho phép và có quy định cụ thể: cơ sở đào tạo được tổ chức các lớp học hình thức trực tuyến khi đáp ứng các quy định hiện hành về ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý và tổ chức đào tạo qua mạng với thời lượng cho phép tối đa là 30% tổng khối lượng của chương trình đào tạo. Theo đó, giảng viên được phép sử dụng hình thức trực tuyến trong xây dựng kế hoạch, thiết kế bài giảng và triển khai hoạt động dạy học, hoạt động đánh giá sao cho phù hợp với bối cảnh dạy học. Hình thức trực tuyến được sử dụng có thể là trực tuyến đồng bộ và/ hoặc trực tuyến không đồng bộ trong và ngoài lớp học. Hai là, theo định hướng giảng dạy và học tập lấy sinh viên làm trung tâm hiện nay tại các trường đại học, sự đổi mới các phương pháp đánh giá là rất cần thiết sao cho phát huy được vai trò của sinh viên. Việc đánh giá không chỉ do mỗi giảng viên thực hiện mà sinh viên và giảng viên trở thành “đối tác có trách nhiệm trong việc học tập và đánh giá” [55], có nghĩa là sinh viên có trách nhiệm
2 đánh giá hơn là chỉ nhận đánh giá từ giảng viên. Đánh giá quá trình (ĐGQT) là một loại hình đánh giá có bản chất thể hiện được ý nghĩa này, đã và đang được nhiều nhà giáo dục quan tâm về tầm quan trọng và tính hiệu quả của nó trong định hướng nâng cao chất lượng của việc giảng dạy và học tập. Mục tiêu của ĐGQT là thúc đẩy việc học của sinh viên tiến bộ bằng cách quan tâm đến ‘con đường’ hay ‘quá trình’ thực hiện như thế nào để có kết quả học tập tốt. ‘Con đường’ này được sinh viên đồng hành cùng giảng viên và các bạn cùng học. Thông qua ĐGQT, sinh viên tự chủ và tự điều chỉnh kịp thời việc học của mình trong suốt quá trình học tập. Bên cạnh đó, trong thời đại công nghệ 4.0, cùng với những thay đổi trong giáo dục đại học theo hướng linh hoạt hơn, dạy học trực tuyến (DHTT) là xu thế tất yếu hiện nay, cũng đã và đang được hầu hết các cơ sở giáo dục đại học lựa chọn triển khai và áp dụng vì sự thuận lợi, nhanh chóng và hiệu quả của môi trường này. Một kết quả rõ nét đó là phương châm “Tạm dừng đến trường, không dừng việc học” trong thời gian diễn ra cuộc khủng hoảng COVID năm 2019 được triển khai thực hiện thành công nhờ DHTT với hình thức trực tuyến hoàn toàn. Động lực học tập (ĐLHT) là một chủ đề nhận được nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu trong lĩnh vực giáo dục học. ĐLHT thôi thúc sinh viên thực hiện các hoạt động học tập, đồng thời, định hướng, duy trì và quyết định cường độ của các hành vi đó để điều chỉnh và cải thiện kết quả học tập. Do đó, trong DHTT cho sinh viên các ngành kỹ thuật, các biện pháp ĐGQT có thể làm cho ĐLHT của người học được tăng lên. Điều này tác động tích cực đến kết quả học tập và giảng dạy của sinh viên và giảng viên, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo. Ba là, mặc dù hầu hết các công trình nghiên cứu đều khẳng định ĐGQT, DHTT và ĐGQT trong DHTT giúp tạo động lực cho sinh viên, giúp sinh viên
3 tiến bộ và cải thiện kết quả học tập của họ. Tuy nhiên, khi thực hiện ĐGQT trong DHTT, các công trình chưa mô tả cụ thể các biện pháp được thực hiện như thế nào và yếu tố công nghệ thường bị ‘lạm dụng’, được chú trọng hơn trong việc triển khai các hoạt động đánh giá thay vì cần nhấn mạnh, tập trung hơn đến yếu tố ‘quá trình’. Cho nên, tùy thuộc vào bối cảnh diễn ra quá trình dạy học, các hình thức hay phương tiện sử dụng trong DHTT cần được xác định cho phù hợp với các hoạt động ĐGQT sao cho công nghệ đóng vai trò trung gian, hỗ trợ các hoạt động giảng dạy và học tập đạt được hiệu quả tối đa. Trong các nghiên cứu về ĐGQT trong DHTT này, việc tác động đến ĐLHT của sinh viên chưa được thể hiện là một mục tiêu cụ thể trong thiết kế đánh giá. Hoặc nếu ĐLHT được đề cập, một số công trình khẳng định rằng ĐGQT trong DHTT tác động đến ĐLHT của sinh viên, nhưng cơ sở thực hiện cũng như minh chứng để thấy rõ kết luận này thì chưa được đề cập. Đây là các ‘khoảng trống’ hay các hạn chế liên quan đến vấn đề nghiên cứu mà luận án sẽ tiếp cận để làm rõ. Như vậy, với các lý do trên: yêu cầu đổi mới về chất lượng đào tạo trong bối cảnh giáo dục đại học hiện nay; hiệu quả của ĐGQT, DHTT, ĐLHT trong quá trình dạy học đã được các công trình nghiên cứu khẳng định là góp phần nâng cao chất lượng học tập và giảng dạy; (3) các hạn chế của các công trình nghiên cứu liên quan đến ĐGQT trong DHTT theo hướng tác động đến ĐLHT của người học, tác giả luận án chọn đề tài nghiên cứu là: “Đánh giá quá trình trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học”. II. Mục đích nghiên cứu Làm rõ cơ sở lý luận và thực trạng ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học. Trên cơ sở đó, đề xuất các biện pháp thực hiện ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT nhằm nâng cao kết quả học tập cho sinh viên các ngành kỹ thuật.
4 III. Khách thể, đối tượng và phạm vi nghiên cứu Khách thể nghiên cứu: Quá trình dạy học ở ngành “Kĩ thuật công nghiệp”. Đối tượng nghiên cứu: ĐGQT trong DHTT ở học phần “Cơ sở dữ liệu”. Phạm vi nghiên cứu: - Phạm vi nghiên cứu thực trạng: Phạm vi điều tra, khảo sát thực trạng ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên tại các trường đại học thành viên của Đại học Đà Nẵng, trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trường Đại học Sư phạm Kỹ thuật Hưng Yên, Viện Sư phạm kỹ thuật, Trường Đại học Kinh tế - Kỹ thuật Công nghiệp. - Phạm vi thực hiện kiểm nghiệm sư phạm: Thực nghiệm trong giảng dạy học phần “Cơ sở dữ liệu” cho sinh viên ngành Công nghệ thông tin tại trường Đại học Sư phạm, Đại học Đà Nẵng. IV. Giả thuyết khoa học Nếu sử dụng đồng bộ các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên vào thực tiễn dạy học các ngành kỹ thuật ở đại học thì sẽ làm tăng ĐLHT của sinh viên. Nhờ đó, nâng cao kết quả học tập cho sinh viên, góp phần đổi mới, nâng cao chất lượng đào tạo. V. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận và thực tiễn ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học. - Xây dựng các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học. - Kiểm nghiệm, đánh giá kết quả nghiên cứu. VI. Phương pháp nghiên cứu Nhóm phương pháp nghiên cứu lý thuyết: Tác giả sử dụng các phương pháp phân tích, tổng hợp, khái quát hóa, hệ thống hóa các công trình nghiên cứu liên quan đến ĐGQT, DHTT, ĐLHT để
5 làm rõ cơ sở lý luận các vấn đề nghiên cứu. Dựa trên cơ sở đó, luận án xây dựng một mô hình nghiên cứu thể hiện mối quan hệ giữa ĐGQT trong DHTT và ĐLHT của sinh viên, đề xuất các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Sử dụng phiếu hỏi để khảo sát thực trạng ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học; kiểm định mô hình nghiên cứu đề xuất về mức độ ảnh hưởng của ĐGQT trong DHTT đến ĐLHT của sinh viên đại học. - Phương pháp quan sát, phỏng vấn: Phỏng vấn giảng viên và sinh viên để có thêm ý kiến về thực trạng ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học; Quan sát hoạt động học tập và phỏng vấn sinh viên để xây dựng các biện pháp và đưa ra nhận xét định tính về hiệu quả tác động sư phạm đối với sinh viên. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên để đánh giá sự tác động của các biện pháp ĐGQT trong DHTT đến ĐLHT của sinh viên. - Phương pháp chuyên gia: Hỏi ý kiến chuyên gia về tính cần thiết, phù hợp và khả thi của các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học. Nhóm phương pháp hỗ trợ khác: - Phương pháp thống kê mô tả: Sử dụng phần mềm SPSS để xử lý số liệu sau khi thu thập được dữ liệu từ các phiếu hỏi và cung cấp thông tin về kích thước mẫu, phân phối mẫu, giá trị trung bình, độ lệch chuẩn, giá trị nhỏ nhất, lớn nhất của các biến trong khảo sát thực trạng và kiểm định mô hình nghiên cứu.
6 - Phương pháp thống kê phân tích: Với mô hình nghiên mà luận án đã đề xuất, luận án sử dụng phương pháp phân tích mô hình cấu trúc tuyến tính (SEM) bằng phần mềm AMOS để kiểm định mô hình nghiên cứu. VII. Những đóng góp mới của luận án Ý nghĩa khoa học: Phát triển cơ sở lý luận (tổng quan vấn đề nghiên cứu; các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu; đặc điểm và vai trò của ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên; cơ sở đo lường sự ảnh hưởng của ĐGQT trong DHTT đến ĐLHT của sinh viên) và cơ sở thực tiễn ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên hiện nay tại các cơ sở giáo dục đại học. Ý nghĩa thực tiễn: Xây dựng được các biện pháp ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên. VIII. Những luận điểm bảo vệ 1. Trong dạy học trực tuyến, đánh giá quá trình là chiến lược đánh giá chú trọng vào quá trình và cách thức người học đạt được kết quả học tập. 2. Các biện pháp đánh giá quá trình được sử dụng trong dạy học trực tuyến theo hướng nâng cao động lực học tập cho sinh viên đại học phù hợp với thực trạng dạy và học ở đại học trong bối cảnh hiện nay. 3. Kết quả thực nghiệm trong dạy học trực tuyến học phần “Cơ sở dữ liệu” cho thấy: a. Đánh giá quá trình làm cho sinh viên thỏa mãn các nhu cầu tâm lý cơ bản trong học tập (gồm nhu cầu tự chủ, nhu cầu năng lực, nhu cầu gắn kết). b. Đánh giá quá trình tác động tích cực đến quá trình học tập, nâng cao động lực học tập cho sinh viên. c. Đánh giá quá trình đem lại hiệu quả đối với kết quả học tập của sinh viên.
7 IX. Cấu trúc luận án Ngoài phần Mở đầu và Kết luận và khuyến nghị, nội dung luận án gồm ba chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn ĐGQT trong DHTT theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên đại học. Chương 2: Biện pháp ĐGQT trong DHTT đối với học phần “Cơ sở dữ liệu” theo hướng nâng cao ĐLHT cho sinh viên. Chương 3: Kiểm nghiệm và đánh giá.