Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông, tỉnh Long An

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:288

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông, tỉnh Long An" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu hệ thống cơ sở lí luận kiểm định chất lượng giáo dục để xây dựng khung lí thuyết về quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường THPT; Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường THPT tỉnh Long An.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông, tỉnh Long An

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH DƯƠNG NGUYÊN QUỐC KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH LONG AN LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH DƯƠNG NGUYÊN QUỐC KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG, TỈNH LONG AN Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 62.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. TS. NGUYỄN ĐỨC DANH 2. GS.TS. NGUYỄN LỘC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi là Dương Nguyên Quốc, cam đoan rằng: Kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận án này là công trình nghiên cứu của riêng tôi dưới sự hướng dẫn khoa học của Tiến sĩ Nguyễn Đức Danh và Giáo sư Tiến sĩ Nguyễn Lộc. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận án này là trung thực và hoàn toàn không sao chép hoặc sử dụng kết quả của đề tài nghiên cứu nào tương tự. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. TP. Hồ Chí Minh, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận án Dương Nguyên Quốc
ii MỤC LỤC Mục lục ........................................................................................................................ i Danh mục các chữ viết tắt........................................................................................ viii Danh mục bảng .......................................................................................................... ix danh mục hình, sơ đồ ................................................................................................. xi MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ..................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu .............................................................................................. 4 3. Khách thể, đối tượngnghiên cứu ............................................................................. 5 4. Giả thuyết nghiên cứu ............................................................................................. 5 5. Nhiệm vụ nghiên cứu .............................................................................................. 5 6. Phạm vi nghiên cứu ................................................................................................ 5 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ................................................... 6 8. Luận điểm cần bảo vệ ............................................................................................. 9 9. Đóng góp mới của luận án .................................................................................... 10 10. Cấu trúc luận án .................................................................................................. 10 Chương 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................. 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 11 1.1.1. Ở nước ngoài ............................................................................................ 12 1.1.2. Ở Việt Nam .............................................................................................. 17 1.1.3. Đánh giá chung ........................................................................................ 21 1.2. Một số khái niệm cơ bản .................................................................................... 22 1.2.1. Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông ................... 22 1.2.2. Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong trường trung học phổ thông ......... 31 1.2.3. Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông dựa trên tiêu chuẩn .................................................................................. 32 1.2.4. Đánh giá chất lượng giáo dục của cơ sở giáo dục dựa trên tiêu chuẩn .... 35
iii 1.3. Đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông dựa trên tiêu chuẩn ..... 37 1.3.1. Cơ sở xây dựng hệ thống các tiêu chuẩn kiểm định chất lượng trường trung học phổ thông ..................................................................... 37 1.3.2. Hệ thống các tiêu chuẩn đánh giá chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông .......................................................................................... 39 1.3.3. Sử dụng các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục vào mục tiêu phát triển nhà trường ........................................................................ 50 1.4. Vận dụng mô hình quản lí dựa trên tiêu chuẩn để quản lí kiểm định chất lượng trong trường trung học phổ thông .......................................................... 50 1.4.1. Mô hình quản lí dựa trên tiêu chuẩn ........................................................ 50 1.4.2. Nguyên tắc tiếp cận và điều kiện vận dụng mô hình SBM-R trong quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong trường trung học phổ thông ........... 53 1.4.3. Nội dung quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong trường trung học phổ thông theo Mô hình SBM-R ...................................................... 55 1.5. Các yếu tố cơ bản ảnh hưởng đến quản lí kiểm định chất lượng trong trường trung học phổ thông.............................................................................. 60 1.5.1. Yếu tố chủ quan ....................................................................................... 61 1.5.2. Yếu tố khách quan .................................................................................... 62 Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................... 63 Chương 2. THỰC TRẠNG VỀ QUẢN LÍ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LONG AN ............................................................................................ 65 2.1. Khái quát về kinh tế, xã hội, giáo dục và hoạt động kiểm định chất lượng giáo dục các trường trung học phổ thông tỉnh Long An. ................................. 65 2.1.1. Vài nét về kinh tế - xã hội và giáo dục tỉnh Long An .............................. 65 2.1.2. Hệ thống trường trung học phổ thông tỉnh Long An ............................... 68 2.1.3. Cán bộ, giáo viên, nhân viên và học sinh................................................. 69 2.1.4. Cơ sở vật chất ........................................................................................... 69 2.1.6. Chất lượng giáo dục ................................................................................. 70
iv 2.1.7. Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông tỉnh Long An qua các giai đoạn ...................................................................... 70 2.1.8. Nhận xét chung về tình hình kinh tế - xã hội và giáo dục cấp trung học phổ thông tỉnh Long An ................................................................... 72 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ............................................................................... 74 2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 74 2.2.2. Nội dung khảo sát..................................................................................... 74 2.2.3. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 74 2.3. Thực trạng về chất lượng giáo dục của các trường trung học phổ thông tỉnh Long An .................................................................................................... 79 2.3.1. Về tổ chức và quản lí nhà trường ............................................................. 79 2.3.2. Về đội ngũ quản lí, giáo viên, nhân viên ................................................. 82 2.3.3. Về cơ sở vật chất ...................................................................................... 83 2.3.4. Về sự phối hợp nhà trường, gia đình và xã hội ........................................ 85 2.3.5. Về hoạt động giáo dục và kết quả giáo dục ............................................. 86 2.3.6. Tổng hợp đánh giá thực trạng về chất lượng giáo dục các trường trung học phổ thông tỉnh Long An .......................................................... 87 2.4. Thực trạng về quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An ................................................................... 89 2.4.1. Thực trạng quản lí quá trình mục tiêu hoá các các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục ................................................................ 89 2.4.2.Thực trạng quản lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn ....................................................................................................... 92 2.4.3. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn ...... 93 2.4.4. Thực trạng công nhận thành tích đạt được mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn ..... 95 2.4.5. Tổng hợp đánh giá thực trạng quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An .............................. 96 2.5. Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An ................................ 99 2.5.1. Thực trạng các yếu tố khách quan .......................................................... 100
v 2.5.2. Thực trạng các yếu tố chủ quan ............................................................. 101 2.6. Đánh giá chung ................................................................................................ 103 2.6.1. Ưu điểm .................................................................................................. 103 2.6.2. Hạn chế và nguyên nhân ........................................................................ 103 Tiểu kết Chương 2 .................................................................................................. 106 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÍ KIỂM ĐỊNH CHẤT LƯỢNG GIÁO DỤC TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH LONG AN ............................................................................... 109 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .......................................................................... 109 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ......................................................... 109 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi và tính hiệu quả ................................. 110 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................................ 110 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ......................................................... 111 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ........................................................ 111 3.2. Biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An dựa trên tiêu chuẩn .......................................... 112 3.2.1 Biện pháp 1: Tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về kiểm định chất lượng giáo dục cho toàn thể cán bộ - giáo viên – nhân viên của trường ...................................................................................... 112 3.2.2. Biện pháp 2: Cụ thể hóa mục tiêu đảm bảo chất lượng giáo dục của nhà trường ............................................................................................. 114 3.2.3. Biện pháp 3: Kế hoạch hóa hoạt động của nhà trường theo tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng giáo dục ...................................................... 115 3.2.4. Biện pháp 4: Tổ chức thực hiện kế hoạch hoạt động của nhà trường theo mục tiêu đảm bảo chất lượng giáo dục .......................................... 117 3.2.5. Biện pháp 5: Tổ chức kiểm định chất lượng bên trong nhà trường theo tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng giáo dục ....................................... 119 3.2.6. Biện pháp 6: Phối hợp đánh giá trong với đánh giá ngoài nhằm tăng cường hiệu quả đảm bảo chất lượng giáo dục nhà trường .................... 121
vi 3.2.7. Biện pháp 7: Công nhận thành tích và thúc đẩy chất lượng giáo dục nhà trường ............................................................................................. 123 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông............................................................................ 125 3.3.1. Mối quan hệ nối tiếp .............................................................................. 125 3.3.2. Mối quan hệ cấu trúc – chức năng ......................................................... 125 3.4. Khảo sát tính cần thiết và tính khả thi các biện pháp quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trong các trường trung học phổ thông tỉnh Long An .... 126 3.4.1. Mục đích khảo sát .................................................................................. 126 3.4.2. Đối tượng khảo sát ................................................................................. 126 3.4.3. Nội dung khảo sát................................................................................... 126 3.4.4. Phương pháp khảo sát ............................................................................ 127 3.4.5. Kết quả khảo sát tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp ......... 130 3.5. Tổ chức thực nghiệm biện pháp Kế hoạch hóa hoạt động của nhà trường theo tiêu chuẩn đảm bảo chất lượng giáo dục ................................................ 133 3.5.1. Mục đích thực nghiệm............................................................................ 133 3.5.2. Đối tượng thực nghiệm .......................................................................... 133 3.5.3. Nội dung thực nghiệm ............................................................................ 133 3.5.4. Phương pháp thực nghiệm ..................................................................... 134 3.5.5. Giả thuyết thực nghiệm .......................................................................... 134 3.5.6. Tiến trình thực nghiệm ........................................................................... 135 3.5.7. Phương pháp xử lí số liệu....................................................................... 135 3.5.8. Kết quả thực nghiệm .............................................................................. 136 Tiểu kết Chương 3 .................................................................................................. 143 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ....................................................................... 144 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 149 PHỤ LỤC 1: khảo sát thực trạng ............................................................................... 1 Phụ lục 1.1. Phiếu khảo sát chất lượng giáo dục ...................................................... 1 Phụ lục 1.2a Phiếu khảo sát thực trạng quản lí ......................................................... 13 Phụ lục 1.2b Phiếu khảo mức độ tác động đên quản lí ............................................. 17
vii Phụ lục 1.3 Phiếu phỏng vấn ................................................................................... 19 Phụ lục 1.4. Đối tượng khảo sát ............................................................................... 23 Phụ lục 1.5 ................................................................................................................ 27 Phụ lục 1.6 ................................................................................................................ 30 Phụ lục 1.7 ................................................................................................................ 33 Phụ lục 1.8 ................................................................................................................ 36 Phụ lục 1.9 ................................................................................................................ 39 Phụ lục 1.10 .............................................................................................................. 44 Phụ lục 1.11 .............................................................................................................. 44 Phụ lục 1.12 .............................................................................................................. 45 PHỤ LỤC 2: đánh giá biện pháp .............................................................................. 47 PHỤ LỤC 3: đánh giá thực nghiệm.......................................................................... 56 PHỤ LỤC 4: KẾT QUẢ XỬ LÍ PHIẾU ĐIỀU TRA .............................................. 58 Phụ lục 4.1. Xử lí kết quả điều tra thực trạng chất lượng các tiêu chuẩn theo KĐCLGD ............................................................................................ 59 Phụ lục 4.2. Xử lí kết quả điều tra thực trạng quản lí KĐCLGD ............................. 69 Phụ lục 4.3. Xử lí kết quả điều tra tính khả thi và tính cần thiết các biện pháp ....... 79 Phụ lục 4.4. Xử lí kết quả thực nghiệm .................................................................. 118
viii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT STT VIẾT TẮT VIẾT ĐẦY ĐỦ 1 CBQL Cán bộ quản lí 2 CB – GV – NV Cán bộ - giáo viên – nhân viên 3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 ĐNGV Đội ngũ giáo viên 5 ĐBCL Đảm bảo chất lượng 6 ĐBCLGD Đảm bảo chất lượng giáo dục 7 GD Giáo dục 8 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 9 GV Giáo viên 10 HS Học sinh 11 KT-XH Kinh tế - Xã hội 12 KĐCLGD Kiểm định chất lượng giáo dục 13 MBO Management By Objectives 14 MBP Management by Process 15 NXB Nhà xuất bản 16 NV Nhân viên 17 QLGD Quản lí giáo dục 18 SBM-R Standards-Based Management and Recognition 19 TH Tiểu học 20 THCS Trung học cơ sở 21 THPT Trung học phổ thông 22 TTCM Tổ trưởng chuyên môn
ix DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Thống kê mô tả thực trạng về tổ chức và quản lí nhà trường các trường THPT tỉnh Long An .................................................................. 80 Bảng 2.2. Thống kê mô tả thực trạng về chất lương đội ngũ cán bộ, giáo viên, nhân viên các trường THPT tỉnh Long An .................................. 82 Bảng 2.3. Thống kê mô tả thực trạng về cơ sở vật chất các trường THPT tỉnh Long An ......................................................................................... 83 Bảng 2.4. Thống kê mô tả thực trạng về quan hệ giữa nhà trường, gia đình và xã hội các trường THPT tỉnh Long An ............................................ 85 Bảng 2.5. Thống kê mô tả thực trạng về chất lượng hoạt động GD và kết quả GD các trường THPT tỉnh Long An ..................................................... 86 Bảng 2.6. Tổng hợp kết quả đánh giá thực trạng về chất lượng giáo dục các trường THPT tỉnh Long An .................................................................. 88 Bảng 2.7. Thống kê mô tả thực trạng quản lí quá trình mục tiêu hoá các các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục ...................................... 90 Bảng 2.8. Thực trạng quản lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn ..................................................................................................... 92 Bảng 2.9. Thực trạng đánh giá kết quả thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn trong các trường THPT tỉnh Long An ........................................ 94 Bảng 2.10. Thực trạng quản lí hoạt động công nhận thành tích đạt được các mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn của các trường THPT tỉnh Long An ....... 95 Bảng 2.11. Tổng hợp đánh giá thực trạng quản lí KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An .............................................................................. 97 Bảng 2.12. Mức độ tác động của các yếu tố khách quan đến quản lí KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An ................................................... 100 Bảng 2.13. Thống kê mô tả mức độ tác động của các yếu tố chủ quan đến quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An ................... 102 Bảng 3.1. Thống kê mô tả đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lí KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An .................................. 130
x Bảng 3.2. Thống kê mô tả đánh giá tính cần thiết của các biện pháp quản lí KĐCLGD của các trường THPT tỉnh Long An theo đối tượng ......... 130 Bảng 3.3. Thống kê mô tả đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An ............................... 131 Bảng 3.4. Tổng hợp đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An theo đối tượng ...... 132 Bảng 3.5. Thống kê mô tả đánh giá nội dung các biện pháp trước thực nghiệm ................................................................................................. 136 Bảng 3.6. Thống kê mô tả đánh giá tính khả thi của các biện pháp quản lí sau thực nghiệm .................................................................................. 137 Bảng 3.7. Thống kê so sánh đánh giá tính khả thi của biện pháp trước và sau thực nghiệm ......................................................................................... 139 Bảng 3.8. Thống kê mô tả chất lượng kế hoạch hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn KĐCLGD ............................................................ 140
xi DANH MỤC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 2.1. Biểu đồ biểu thị các tiêu chuẩn quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An .................................................................. 99
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chất lượng GDĐT ngày nay đã trở thành vấn đề quốc gia. Vấn đề này đã được Đảng và Chính phủ đưa vào chiến lược phát triển đất nước trong từng giai đoạn của lịch sử. Nhiều cuộc nghị đàm, nghị sự của các cấp lãnh đạo cao nhất được tổ chức và đã đưa ra những quyết sách quan trọng để nâng cao chất lượng GDĐT đáp ứng yêu cầu của đường lối, chiến lược phát triển kinh tế - xã hội ở Việt Nam. Giải quyết vấn đề chất lượng GDĐT không chỉ là mục tiêu và nhiệm vụ của ngành GDĐT mà còn là nhiệm vụ cấp bách của toàn thể xã hội. Đối với GD phổ thông, chất lượng GD trong mỗi bậc học của từng địa phương còn có ý nghĩa phản ánh trình độ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương đó. Bởi thế, Luật giáo dục hiện hành đã phân cấp quản lí về mặt tổ chức nhân sự cho các cấp chính quyền địa phương ở các bậc học của GD phổ thông. Đảm bảo chất lượng của GD phổ thông là nhiệm vụ, đồng thời cũng là một trong các biện pháp quan trọng thúc đẩy kinh tế - xã hội ở mỗi địa bàn nhất định. Hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong của nhà trường bao gồm (a) Các chủ trương của nhà trường, kế hoạch cải tiến chất lượng giáo dục, một bộ phận chuyên trách về đảm bảo chất lượng, các hoạt động và sự phối hợp giữa các đơn vị bên trong nhà trường; (b) Cơ chế phê duyệt, giám sát và định kỳ rà soát đánh giá các hoạt động giáo dục. Thông thường những yếu tố sau đây được xem là có vai trò tác động đến chất lượng của một cơ sở giáo dục: đội ngũ CBQL và biện pháp quản lí của họ, đội ngũ nhà giáo, sinh viên/học sinh, quá trình dạy và học, nghiên cứu khoa học (nếu là trường đại học, cao đẳng) cơ sở vật chất; tài chính; các lĩnh vực khác (hợp tác quốc tế, dịch vụ, ...). Ðây được xem là tám lĩnh vực (tiêu chuẩn) quan trọng nhất, tác động trực tiếp chất lượng GD. Tuy nhiên, trong thực tế hoạt động KĐCLGD trường THPT hiện nay chưa chú trọng đến việc xây dựng và hình thành hệ thống đảm bảo chất lượng bên trong nhà trường. KĐCLGD là một trong những hoạt động đảm bảo chất lượng, đồng thời là một trong các biện pháp để nâng cao, thúc đẩy và cải thiện chất lượng GD của mỗi cơ sở GD. Trong giai đoạn hiện nay, nền GD nhân dân đang dần dần chuyển từ nền GD
2 bao cấp sang GD tiếp cận kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, dưới sự quản lí của Nhà nước. Điều này đã tạo ra một sự dịch chuyển mục tiêu, từ định hướng học thuật của nhà trường sang nền GD theo định hướng của thị trường lao động. Vì thế, chất lượng GD phải không ngừng nâng cao mà còn để duy trì các chuẩn mực chất lượng GD và thúc đẩy đáp ứng với nhu cầu của xã hội. Một số quốc gia trên thế giới như Mỹ, Canada hay Singapore đã tổ chức triển khai kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT từ những nhiều năm trước. Họ cũng đạt được những thành quả nhất định. Tuy nhiên, đối với kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT thì không phải quốc gia nào cũng tổ chức kiểm định cả, họ xem giáo dục phổ thông là giáo dục bắt buộc và việc đảm bảo chất lượng giáo dục cấp nhà trường là điều hiển nhiên. Nếu có đánh giá chất lượng thì họ quan tâm đến chất lượng của học sinh phổ thông nhiều hơn. Nhóm các tác giả Fairman, Peirce và Harris (2009) với công trình “Kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT tại Maine: Nhận thức về chi phí và lợi phí” (High school accreditation in Maine: Perception of cost and benefits) thuộc trung tâm Nghiên cứu và Đánh giá giáo dục và Phát triển con người thuộc Đại học Maine – Mỹ. Với công trình này, nhóm tác giả đã trình bày rất rõ quy trình kiểm định chất lượng giáo dục trường THPT tại Mỹ, gồm tự đánh giá, đánh giá ngoài theo bộ tiêu chuẩn và công nhận kiểm định chất lượng thông qua các nghiên cứu điển hình, thực tế từ 40 trường THPT được kiểm định bởi NEASC (The New England Association of School and Colleges). Công trình đã rút ra những kinh nghiệm thực tiễn rất giá trị trong quá trình KĐCLGD trường THPT và đề ra các giải pháp quan trọng để nâng cao chất lượng hoạt động KĐCLGD trường THPT. Bài báo ‘Kiểm định chất lượng giáo dục ở Mỹ: Đáp ứng với thách thức của việc giải trình trách nhiệm và thành quả của sinh viên’ (U.S.Accreditation: Meeting the Challenges of Accountability and Student Achievement). Nghiên cứu này đã chỉ rõ ra được những thách thức lớn đối với kiểm định chất lượng các trường đại học Mỹ hiện nay là kết quả của KĐCLGD có tác động như thế nào đến thành quả của người học trong nhà trường. Bởi lẽ, KĐCLGD của Mỹ hiện nay được cho là có lịch sử lâu đời với sự phân quyền, đa dạng và phức tạp cùng với cách thức, qui trình, tổ
3 chức quản lí. Ngoài ra bài báo cũng nêu lên được cơ cấu tổ chức phức tạp giữa các tổ chức KĐCLGD và chính quyền liên bang (Eaton, 2011). Một nghiên cứu khác của nhóm tác giả ở Mỹ, trong cuốn Hướng dẫn thực địa đối với SBM-R trong Giáo dục Tiền công tác, Sheena Currie, Mary Drake, Udaya Thomas (2016) đã giới thiệu về ứng dụng mô hình SMB-R, Quản lí và công nhận dựa trên tiêu chuẩn (Standards-Based Management and Recognition - SBM-R), “Hướng dẫn này sẽ chứng minh cách tiếp cận quản lí của JHPIEGO dựa trên các tiêu chuẩn có thể được áp dụng để thúc đẩy tiêu chuẩn hóa và củng cố hệ thống cải tiến, đảm bảo hoặc công nhận chất lượng phù hợp với các tiêu chuẩn quốc tế và khu vực” (Currie, Drake, Thomas, 2016). Mô hình này ngày càng được các nhà khoa học phát triển, hoàn thiện để trở thành chương trình đào tạo các nhà quản lí hiệu quả. Quy trình phương pháp của mô hình SBM-R có thể tóm tắt như sau: Bước 1. Thiết lập các tiêu chuẩn; Bước 2. Thực hiện các tiêu chuẩn; Bước 3. Đo lường tiến độ; Bước 4. Ghi nhận thành tích. Mô hình SBM-R cho đào tạo ngành y tế là một cách tiếp cận thực tế để cải tiến chất lượng. Tác giả luận án sẽ tiếp cận lí luận và kinh nghiệm triển khai thực tiễn từ nghiên cứu này để đưa vận dụng vào luận án. Kiểm định chất lượng giáo dục ở Việt Nam đã được đưa vào Điều 17, Luật Giáo dục từ năm 2005. Từ năm 2008 đến nay, Bộ GDĐT đã ban hành nhiều văn bản qui phạm pháp luật đối với cơ sở giáo dục và chương trình đào tạo, chu kì và quy trình kiểm định; hệ thống các văn bản quy định về công tác đánh giá và kiểm định cơ sở giáo dục và chương trình giáo dục cùng các hướng dẫn cụ thể các tiêu chuẩn dùng để làm công cụ thực hiện. Hệ thống văn bản quy định về công tác đánh giá và kiểm định các cơ sở giáo dục và chương trình giáo dục ngày càng đầy đủ, đánh dấu sự hoàn thiện về quá trình chuyển giao các phương pháp đánh giá của Bộ GDĐT đối với các cơ sở trên cả nước, chuẩn bị tiến đến kiểm định chất lượng toàn diện. Tuy nhiên, nhận thức về KĐCLGD ở các cấp quản lí đang còn mơ hồ, không tránh khỏi chạy theo thành tích bằng cách đối phó hơn là xây dựng. Việc KĐCLGD để đạt mục tiêu thành tích không những không phản ánh đúng chất lượng mà còn
4 gây trở ngại cho quản lí nâng cao chất lượng ở các cơ sở GD, làm lệch lạc thông tin cho việc đưa ra những quyết sách quan trọng của chính quyền địa phương đối với lĩnh vực GDĐT. Ngoài những yếu tố tác động đến chất lượng giáo dục có thể kiểm định được, chất lượng GD phổ thông phụ thuộc vào nhiều yếu tố từ bên ngoài như điều kiện kinh tế- xã hội, dân cư, môi trường tự nhiên và xã hội, lối sống và văn hóa, ... tức là những yếu tố mang tính địa phương và khu vực. Long An là một tỉnh thuộc Đồng bằng sông Cửu Long, giáp với thành phố Hồ Chí Minh nên có điều kiện kinh tế- xã hội đặc trưng và đại diện cho Nam Bộ. GD phổ thông của Long An có xu hướng giảm về số lượng, gia tăng chất lượng và qui mô. Đối với cấp THPT, năm 2011 có 48 trường công lập thì đến đầu năm học 2018 – 2019, chỉ còn 43 trường, giảm 5 trường do sát nhập (Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An, 2019). Trong Báo cáo thực hiện kế hoạch năm 2018 và kế hoạch phát triển năm 2019 của Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An có nêu "Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị cho ngành giáo dục, tiếp tục đầu tư trường đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí mới; năm 2019, tỉ lệ trường đạt chuẩn quốc gia theo tiêu chí mới đạt 48%" (Ủy ban Nhân dân tỉnh Long An, 2019); và công tác KĐCLGD chưa thực sự hướng đến đảm bảo chất lượng. Như vậy, để đáp ứng yêu cầu phát triển GDĐT, chính quyền tỉnh Long An đã đầu tư cơ sở vật chất để nâng cao chất lượng GD và thực hiện KĐCLGD. Đây chính là vấn đề đặt ra đối với công tác quản lí chất lượng GD, trong đó KĐCLGD trở thành khâu then chốt để đáp ứng yêu cầu của mục tiêu nâng cao chất lượng giáo dục phổ thông ở Long An. Từ những lí do nêu trên, nên tác giả lựa chọn đề tài nghiên cứu: “Kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông, tỉnh Long An” cho luận án Tiến sĩ khoa học giáo dục, chuyên ngành Quản lí giáo dục. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở xác lập cơ sở lý luận về KĐCLGD cơ sở giáo dục phổ thông và khảo sát, đánh giá thực trạng KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An, luận án đề xuất các biện pháp quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An góp phần nâng cao chất lượng giáo dục THPT.
5 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Quản lí chất lượng giáo dục trường THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An. 4. Giả thuyết nghiên cứu Công tác KĐCLGD trường THPT đã được qui định chặt chẽ thông qua các văn bản pháp qui của Bộ GDĐT. Tuy nhiên, có thể vẫn chưa có phương pháp tiếp cận thích hợp nên hiệu quả của công tác này chưa thúc đẩy mạnh mẽ đến chất lượng của các cơ sở giáo dục. Luận án ứng dụng mô hình Quản lí và công nhận dựa trên tiêu chuẩn để đánh giá, chỉ rõ những hạn chế thực trạng về quản lí quá trình mục tiêu hoá các tiêu chuẩn của kiểm định chất lượng giáo dục, thực trạng về quản lí các hoạt động thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn, thực trạng về đánh giá kết quả thực hiện mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn, thực trạng về công nhận thành tích đạt được mục tiêu dựa trên tiêu chuẩn. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lí hoạt động KĐCLGD theo tiêu chuẩn kiểm định chất lượng các trường THPT tỉnh Long An thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng công tác KĐCLGD các trường THPT tỉnh Long An. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu hệ thống cơ sở lí luận KĐCLGD để xây dựng khung lí thuyết về quản lí KĐCLGD trong các trường THPT. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An. 5.4. Khảo sát tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. 5.5. Thực nghiệm một biện pháp trong hệ thống các biện pháp quản lí KĐCLGD được đề xuất nhằm đánh giá tính khả thi của biện pháp. 6. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận án được xác định như sau:
6 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng KĐCLGD, quản lí KĐCLGD và các biện pháp quản lí KĐCLGD của trường THPT tỉnh Long An dựa trên mô hình SBM-R. Chủ thể quản lý: Hiệu trưởng các trường THPT. 6.2. Giới hạn về khách thể khảo sát: Thu thập số liệu khảo sát về chất lượng giáo dục nhà trường dựa trên tiêu chí của KĐCLGD đối với đối tượng là cán bộ quản lí, cán bộ kiêm nhiệm công tác KĐCLGD, giáo viên của 13 trường THPT (chọn mẫu ở 2.2.3- chương 2) là 500 người. Thu thập số liệu khảo sát về quản lí KĐCLGD trong các trường THPT bao gồm cán bộ quản lí, GV, NV tham gia công tác kiểm định của 13 trường (theo chọn mẫu ở phần sau là 156 người). 6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Tổ chức khảo sát tại 13 trường THPT ở thành phố Tân An và các huyện của tỉnh Long An (xem Phụ lục 1.4). 6.4. Giới hạn về thử nghiệm: 2 trường, gồm: Trường THPT Đức Huệ, Trường THCS&THPT Hà Long. 6.5. Giới hạn về mốc thời gian thu thập kết quả: từ năm 2016-2020. 7. Quan điểm tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận theo mô hình quản lí và công nhận dựa trên tiêu chuẩn (SBM-R) Đây là tiếp cận chủ yếu của luận án sử dụng để thực hiện nghiên cứu hoạt động KĐCLGD. Mô hình Quản lí và công nhận dựa trên tiêu chuẩn gồm bốn bước theo qui trình: cụ thể hóa tiêu chí đánh giá thành tiêu chuẩn của mục tiêu quản lí chất lượng, thực hiện và đánh giá các tiêu chuẩn, đo lường tiến độ và đối chiếu các tiêu chuẩn với các tiêu chí đánh giá, công nhận kết quả và khen thưởng. 7.1.2. Tiếp cận thực tiễn Vấn đề nghiên cứu KĐCLGD trường THPT được đề cập trong Luận án này có nguồn gốc xuất phát từ thực tiễn. Chiến lược phát triển của GD&ĐT đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã đặt ra yêu cầu nâng cao chất lượng GD. Cán bộ quản lí và giáo viên của nhà trường cần nâng cao nhận thức về KĐCLGD là một hoạt động đảm bảo chất lượng phù hợp với xu thế phát triển hiện nay.
7 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Luận án sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí thuyết để: - Thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề lí thuyết có liên quan, tìm hiểu những cốt lõi của vấn đề nghiên cứu để nhận ra những mối quan hệ biện chứng giữa đảm bảo chất lượng GD và KĐCLGD. - Phân tích, làm rõ các khái niệm cốt lõi, các vấn đề lí thuyết liên quan đến KĐCLGD. - Làm rõ tính chất và những vấn đề đặc thù của quản lí KĐCLGD trong các trường THPT tỉnh Long An. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Quản lí kiểm định chất lượng giáo dục trường trung học phổ thông tỉnh Long An được khảo sát thông qua việc sử dụng phối hợp các phương pháp nghiên cứu như: phương pháp điều tra bằng bảng hỏi, phương pháp nghiên cứu sản phẩm, phương pháp phỏng vấn sâu, phương pháp thực nghiệm và phương pháp xử lí số liệu. 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi + Mục đích: Dựa trên những vấn đề lí thuyết về KĐCLGD, xây dựng các bảng hỏi để thu thập thông tin về thực trạng chất lượng GD và quản lí KĐCLGD trong các trường THPT ở tỉnh Long An; tính cần thiết và tính khả thi của các biện pháp quản lí để khắc phục những hạn chế của thực trạng này; tính khả thi của biện pháp thực nghiệm được đề xuất. + Nội dung: Thu thập kết quả đánh giá của CBQL, GV, NV về thực trạng chất lượng GD và quản lí KĐCLGD trong các trường THPT ở tỉnh Long An; nghiên cứu đánh giá của CBQL, GV về tính cần thiết, khả thi đối với các biện pháp được đề xuất; tính khả thi của biện pháp thực nghiệm được đề xuất. + Đối tượng: Khảo sát thực trạng về chất lượng giáo dục nhà trường dựa trên tiêu chí của KĐCLGD đối với đối tượng là cán bộ quản lí, cán bộ kiêm nhiệm công tác KĐCLGD, giáo viên của 13 trường THPT (chọn mẫu ở phần sau) là 500 người.