Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:226

Thêm vào BST

Báo xấu

56
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận án nhằm nghiên cứu lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam theo tiếp cận năng lực nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý phát triển bền vững tài nguyên biển và hải đảo gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM --------------------- NGUYỄN THỊ THU HÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BIỂN VÀ HẢI ĐẢO THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội- 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM --------------------- NGUYỄN THỊ THU HÀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BIỂN VÀ HẢI ĐẢO THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 9.14.01.14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. PGS.TS. Đỗ Thị Bích Loan 2. TS. Tạ Đình Thi LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội- 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng mình. Các số liệu trong luận án là trung thực. Kết quả của luận án chưa từng được ai công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả luận án Nguyễn Thị Thu Hà
ii LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi xin cảm ơn những người thân yêu trong gia đình đã luôn gần gũi, chia sẻ, cảm thông và động viên kịp thời để tôi có thể tập trung mọi nguồn lực cho việc hoàn thành chương trình học của mình. Tôi xin cảm ơn Viện Nghiên cứu biển và hải đảo, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam và các đồng nghiệp cơ quan nơi tôi công tác đã tạo điều kiện thuận lợi về công việc, tài chính và khích lệ mạnh mẽ để tôi có động lực phấn đấu vươn lên hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu trong suốt thời gian qua. Đặc biệt tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới tập thể cán bộ hướng dẫn: 1. PGS. TS Đỗ Thị Bích Loan; 2. TS. Tạ Đình Thi và Ban lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Trung tâm Đào tạo và Bồi dưỡng và các nhà khoa học tham gia đào tạo NCS khóa 2014-2018 đã dìu dắt, giúp đỡ tận tình, đã truyền cho tôi ngọn lửa đam mê nghiên cứu khoa học, ứng dụng có hiệu quả các nghiên cứu khoa học vào thực tiễn công tác của mình. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ban lãnh đạo các cơ quan, đơn vị thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam đã nhiệt tình cộng tác, hỗ trợ chúng tôi trong quá trình thực hiện các nội dung nghiên cứu phục vụ luận án. Cuối cùng, tôi xin được cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp, các chuyên gia trong lĩnh vực phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước đã nhiệt tình tiếp sức và tạo thuận lợi để hoàn thành nhiệm vụ học tập, nghiên cứu của mình. Tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 16 tháng 4 năm 2018 Tác giả luận án Nguyễn Thị Thu Hà
iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT NL: Nhân lực NNL: Nguồn nhân lực NN: Nhà nước QL: Quản lí QLNN: Quản lí nhà nước TCBHDVN: Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam TCNL: Tiếp cận năng lực
iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................ 1 LỜI CẢM ƠN ..................................................................................................... II DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................III DANH MỤC BẢNG ........................................................................................... X DANH MỤC BIỂU ĐỒ ................................................................................... XII DANH MỤC HÌNH ........................................................................................ XIII MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu............................................................... 3 3.1. Khách thể nghiên cứu:................................................................................ 3 3.2. Đối tượng nghiên cứu: ............................................................................... 3 4. Giả thuyết khoa học ........................................................................................ 3 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 6. Giới hạn phạm vi khảo sát.............................................................................. 4 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .......................................... 4 7.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống .................................................................. 4 7.2. Các phương pháp nghiên cứu..................................................................... 5 8. Những luận điểm bảo vệ ................................................................................. 6 9. Đóng góp mới của luận án .............................................................................. 6 10. Kết cấu của luận án ....................................................................................... 7 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BIỂN VÀ HẢI ĐẢO THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY ............................................... 9 1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu ..................................................................... 9 1.1.1. Phát triển nguồn nhân lực theo tiếp cận năng lực ................................... 9 * Các nghiên cứu nước ngoài: ....................................................................... 9 * Các nghiên cứu trong nước ...................................................................... 12 1.1.2. Phát triển công chức quản lý nhà nước ................................................. 13
v * Các công trình nghiên cứu nước ngoài: ................................................... 13 * Các công trình nghiên cứu trong nước:.................................................... 15 1.1.3. Nhận xét khái quát tình hình nghiên cứu các công trình nghiên cứu đã có và phương hướng nghiên cứu của luận án ................................................. 21 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 22 1.2.1. Phát triển ............................................................................................... 22 1.2.2. Công chức ............................................................................................. 23 1.2.3. Đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo ..................... 26 1.2.4. Năng lực ................................................................................................ 27 1.2.5. Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ............................................................................................. 28 1.3. Chức năng, nhiệm vụ, đặc điểm và đặc trưng lao động của đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ............... 29 1.3.1. Chức năng, nhiệm vụ của đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo......................................................................................................... 29 1.3.2. Đặc trưng lao động của đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo ............................................................................................................. 31 1.3.3. Đặc điểm đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo ..... 33 1.3.4. Yêu cầu về năng lực của đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo trong bối cảnh hiện nay.................................................................. 34 1.3.4.1. Bối cảnh hiện nay ........................................................................... 34 1.3.4.2. Yêu cầu về năng lực với đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo............................................................................................. 41 1.4. Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ................................................................................................ 43 1.4.1. Quan điểm tiếp cận................................................................................ 43 1.4.2. Nội dung phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ............................................................................... 47 1.4.2.1. Quy hoạch phát triển đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo47 1.4.2.2. Tuyển dụng..................................................................................... 50
vi 1.4.2.3. Sử dụng nhân lực............................................................................ 52 1.4.2.4. Đào tạo, bồi dưỡng ......................................................................... 53 1.4.2.5. Đánh giá thực hiện nhiệm vụ ......................................................... 56 1.4.2.6. Thực hiện chính sách đãi ngộ nhằm tạo động lực làm việc ........... 58 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo..................................................................................... 59 1.5.1. Yếu tố khách quan ................................................................................. 59 1.5.2. Yếu tố chủ quan..................................................................................... 63 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .................................................................................. 66 CHƯƠNG 2........................................................................................................ 67 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BIỂN VÀ HẢI ĐẢO VIỆT NAM CỦA TỔNG CỤC BIỂN VÀ HẢI ĐẢO VIỆT NAM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ............................... 67 2.1. Khái quát về Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ................................. 67 2.1.1. Vị trí ...................................................................................................... 67 2.1.2. Đối tượng, phạm vi, tính chất hoạt động của Tổng cục ........................ 67 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam .................... 69 2.1.3.1. Trung tâm Đào tạo và Truyền thông biển, hải đảo ........................ 72 2.1.3.2. Vụ Tổ chức cán bộ ......................................................................... 73 2.2. Khái quát quá trình khảo sát thực trạng ................................................. 74 2.2.1. Đối tượng khảo sát ................................................................................ 74 2.2.2. Mục tiêu................................................................................................. 74 2.2.3. Nội dung khảo sát.................................................................................. 74 2.2.4. Quy mô và địa bản khảo sát .................................................................. 74 2.2.5. Công cụ khảo sát ................................................................................... 74 2.2.6. Thang điểm đánh giá ............................................................................. 75 2.2.7. Phương pháp xử lý số liệu..................................................................... 77 2.3. Thực trạng đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ............................................................... 77
vii 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ........................................... 86 2.4.1. Thực trạng mức độ nhận thức về vai trò phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ................................................................ 86 2.4.2. Thực trạng đánh giá nguồn nhân lực trong quy hoạch phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo .............................................. 87 2.4.3. Thực trạng tuyển chọn đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ............................................................................................................. 89 2.4.4. Thực trạng bố trí nhân lực công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ................................................................................................................... 91 2.4.5. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ....................................... 93 2.4.5.1. Thực trạng nội dung Bồi dưỡng nhằm bổ sung, cập nhật kiến thức, kỹ năng phục vụ hoạt động nghề nghiệp đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo............................................................................... 93 2.4.5.2. Thực trạng nội dung bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng chuyên ngành về quản lý nhà nước về biển và hải đảo đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo............................................................................................. 96 2.4.5.3. Thực trạng hình thức đào tạo, bồi dưỡng công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo............................................................................. 100 2.4.6. Thực trạng đánh giá thực hiện nhiệm vụ hướng tới đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ....... 103 2.4.7. Thực trạng thực hiện chính sách nhằm tạo động lực làm việc cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ..................................................... 106 2.5. Thực trạng các yếu tố tác động đến quản lí hoạt động bồi dưỡng đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ............................................................................................ 108 2.6. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam ......... 111 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................ 117
viii CHƯƠNG 3...................................................................................................... 118 GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÔNG CHỨC QUẢN LÍ NHÀ NƯỚC VỀ BIỂN VÀ HẢI ĐẢO THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY .................................................................................. 118 3.1. Chiến lược Biển Việt Nam đến năm 2020 và các yêu cầu đối với quản lý nhà nước về biển và hải đảo ........................................................................... 118 3.1.1. Quản lý nhà nước về biển và hải đảo trên cơ sở quy hoạch tổng thể và dài hạn ........................................................................................................... 119 3.1.2. Quản lý Nhà nước về biển đảo dựa trên sự phối hợp liên ngành........ 121 3.1.3. Quản lý nhà nước về biển đảo dựa trên pháp luật............................... 122 3.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp .................................................................. 124 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục đích ..................................................... 125 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..................................................... 125 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................ 125 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống...................................................... 126 3.3. Các giải pháp đề xuất ............................................................................... 126 3.3.1. Giải pháp 1: Tổ chức quán triệt vai trò và sự cần thiêt phát triên đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ....... 126 3.3.2. Giải pháp 2: Xây dựng bộ tiêu chuẩn năng lực công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo trong bối cảnh hiện nay.......................................... 128 3.3.3. Giải pháp 3: Nâng cao hiệu quả công tác quy hoạch và đổi mới công tác tuyển dụng, sử dụng đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực.................................................................................... 136 3.3.4. Giải pháp 4: Quản lý và tổ chức thực hiện đào tạo, bồi dưỡng thường xuyên nhằm nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo.............................................................................. 145 3.3.5. Giải pháp 5: Cải tiến phương pháp đánh giá, xếp loại đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực ......................... 154 3.3.6. Giải pháp 6: Thực hiện chính sách đãi ngộ, tạo động lực cho việc nâng cao năng lực thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ công chức ............................. 161
ix 3.4. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất....... 165 3.5. Tổ chức thử nghiệm ................................................................................. 170 3.5.1. Khái quát chung về tổ chức thử nghiệm ............................................. 170 3.5.1.1. Mục đích thử nghiệm ................................................................... 170 3.5.1.2. Đối tượng thử nghiệm .................................................................. 171 3.5.1.3. Nội dung thử nghiệm ................................................................... 171 3.5.1.4. Cách thức tiến hành ...................................................................... 171 3.5.2. Kết quả thử nghiệm ............................................................................. 172 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................ 178 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................................ 179 1. Kết luận ........................................................................................................ 179 1.1. Về lí luận ................................................................................................ 179 1.2. Về thực trạng .......................................................................................... 179 1.3. Về đề xuất giải pháp ............................................................................... 180 2. Kiến nghị ...................................................................................................... 181 2.1. Đối với Chính phủ .................................................................................. 181 2.2. Đối với Bộ Tài nguyên và Môi trường .................................................. 181 2.3. Đối với Bộ Khoa học và Công nghệ ...................................................... 182 2.4. Đối với Bộ Giáo dục và Đào tạo ............................................................ 182 2.5. Đối với các cơ quan nghiên cứu, đào tạo ............................................... 182 2.6. Đối với các tổ chức quốc tế .................................................................... 183 CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ ..................................... 184 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................... 185 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 201 PHỤ LỤC 1 ...................................................................................................... 201 PHỤ LỤC 2 ...................................................................................................... 208 PHỤ LỤC 3 ...................................................................................................... 210
x DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Cơ cấu nguồn nhân lực của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam..... 78 Bảng 2.2: Thực trạng mức độ đáp ứng năng lực thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ công chức QLNN về chuyên môn. ....................................................................... 83 Bảng 2.3: Mức độ nhận thức về vai trò phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ...................................................................................... 86 Bảng 2.4: Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo................................................................................................ 87 Bảng 2.5: Thực trạng tuyển chọn đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ................................................................................................................. 89 Bảng 2.6: Thực trạng bố trí nhân lực công chức QLNN về biển và hải đảo...... 91 Bảng 2.7: Thực trạng mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện nội dung Bồi dưỡng nhằm bổ sung, cập nhật kiến thức, kỹ năng phục vụ hoạt động nghề nghiệp đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ......................... 94 Bảng 2.8: Thực trạng mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện nội dung Bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng chuyên ngành về Quản lý nhà nước về biển và hải đảo đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo .............................. 96 Bảng 2.9: Thực trạng mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện các hình thức đào tạo, bồi dưỡng đối với công chức QLNN về biển và hải đảo ............ 100 Bảng 2.10: Thực trạng đánh giá thực hiện nhiệm vụ hướng tới đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo103 Bảng 2.11: Thực trạng chính sách nhằm tạo động lực làm việc cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ................................................................. 106 Bảng 2.12: Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố tác động đến phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ............................................... 108 Bảng 3.1: Xây dựng các tiêu chí đánh giá kết quả thực thi nhiệm vụ của công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo: ...................................................... 157 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết của các giải pháp đề xuất........ 166 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các giải pháp đề xuất .......... 167
xi Bảng 3.4: Thực trạng kiến thức chuyên môn của CCQL chuyên môn trước thử nghiệm ............................................................................................................... 173 Bảng 3.5: Thực trạng kỹ năng nghiệp vụ của CCQL chuyên môn ................... 173 trước thử nghiệm ............................................................................................... 173 Bảng 3.6: Kết quả kiến đạt được về kiến thức chuyên môn của CCQL chuyên môn sau thử nghiệm .......................................................................................... 175 Bảng 3.7: Kết quả về mức độ đạt được về kỹ năng nghiệp vụ của CCQL chuyên môn sau thử nghiệm .......................................................................................... 176
xii DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1: Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ...................................................................................... 89 Biểu đồ 2.2: Thực trạng quy hoạch phát triển đội ngũ công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ...................................................................................... 91 Biểu đồ 2.3: Thực trạng bố trí nhân lực công chức QLNN ................................ 93 Biểu đồ 2.4: Thực trạng mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện nội dung Bồi dưỡng nhằm bổ sung, cập nhật kiến thức, kỹ năng phục vụ hoạt động nghề nghiệp đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ......................... 96 Biểu đồ 2.5: Tương quan giữa mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện nội dung Bồi dưỡng kiến thức, kĩ năng chuyên ngành về Quản lý nhà nước về biển và hải đảo đối với công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ......... 100 Biểu đồ 2.6: Thực trạng mức độ thực hiện và mức độ kết quả thực hiện hình thức đào tạo, bồi dưỡng đối với công chức QLNN về biển và hải đảo ............ 103 Biểu đồ 2.7: Thực trạng đánh giá thực hiện nhiệm vụ hướng tới đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo106 Biểu đồ 2.8: Thực trạng chính sách nhằm tạo động lực làm việc cho công chức quản lí nhà nước về biển và hải đảo ................................................................. 108 Biểu đồ 3.1: Mối tương quan giữa mức độ cần thiết và mức độ khả thi của các giải pháp đề xuất ............................................................................................... 170
xiii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1: Mô hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonard Nadle (1980) ....... 44 Hình 1.2. Sơ đồ phương pháp quản lý phát triển NNL dựa vào năng lực .......... 45 Hình 3.1. Quy trình xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ công chức .......... 141 Hình 3.2. Quy trình tuyển dụng, sử dụng đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo của Tổng cục theo tiếp cận năng lực ................................................... 142
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Tài nguyên và môi trường biển có ý nghĩa và vai trò đặc biệt quan trọng, gắn liền với chủ quyền, quyền chủ quyền quốc gia, đặc quyền kinh tế và an ninh quốc phòng trên biển, là nền tảng vững chắc để tiến ra biển, là nguồn lực đưa nước ta trở thành quốc gia mạnh về biển, giàu lên từ biển. Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ 4 Khóa X đã thông qua Nghị quyết số 09 về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020. Trong đó Đảng ta khẳng định quyết tâm đến năm 2020 Việt Nam phải trở thành quốc gia mạnh về biển, làm giàu trên biển trên cơ sở phát huy mọi tiềm năng từ biển, phát triển toàn diện các ngành, nghề biển với cơ cấu phong phú hiện đại, tạo ra tốc độ phát triển nhanh, bền vững hiệu quả cao với tầm nhìn dài hạn. Thực hiện chủ trương “Xây dựng cơ quan quản lý nhà nước tổng hợp thống nhất về biển có hiệu lực, hiệu quả” theo Nghị quyết Hội nghị Trung ương 4 Khóa X về Chiến lược biển Việt Nam đến năm 2020, chính phủ đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường thực hiện chức năng quản lý ngành tổng hợp và thống nhất về biển và hải đảo. Đồng thời, Thủ tướng chính phủ đã quyết định việc thành lập Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường là tiền đề quan trọng để trên cơ sở đó tiếp tục tăng cường năng lực một cách có hệ thống quản lý nhà nước về biển trong thời gian tới. Để đáp ứng yêu cầu của thực tiễn, công tác quản lý nhà nước về biển và hải đảo đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ của nhiều cấp, ngành, địa phương. Song thực tế hiện nay cho thấy, hệ thống quản lý nhà nước về biển ở nước ta hiện nay đang ở giai đoạn mới định hình. Công tác quản lý nhà nước về biển đảo mới chỉ được tiếp cận một cách riêng rẽ thông qua vai trò của một số ngành kinh tế biển như: Hàng hải, thủy sản, dầu khí hoặc các lực lượng vũ trang có vai trò kiểm soát an ninh, bảo vệ chủ quyền quốc gia trên khu vực biển, hải đảo. Hệ thống
2 văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến biển, đảo chưa đầy đủ và còn chồng chéo về nội dung. Đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt nam hiện nay còn nhiều bất cập về chất lượng, số lượng và cơ cấu: đội ngũ công chức vừa thừa vừa thiếu cục bộ, không đồng bộ về cơ cấu chuyên môn, năng lực quản lý nhà nước của một số công chức chưa tương xứng với bằng cấp. Công tác phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo đã được chú trọng và đạt được những kết quả nhất định. Tuy nhiên vẫn chưa xây dựng được khung năng lực cụ thể của công chức, chưa chú trọng phát triển năng lực đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo, việc tuyển dụng, sử dụng đội ngũ công chức còn chưa hiệu quả, việc cử công chức đi học tập nâng cao trình độ còn nhiều bất cập, chưa có chế tài phù hợp để quản lý công chức, đặc biệt là công chức có trình độ chuyên môn cao; việc kiểm tra, đánh giá công chức chưa được chú trọng, sức ép đối với công chức phải tự đào tạo, bồi dưỡng không cao, việc sàng lọc cán bộ thiếu cơ sở,... Do đó đội ngũ công chức ngày càng tăng nhưng sự thay đổi để nâng cao năng lực, chất lượng đội ngũ vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu. Từ đó, có thể nhận thấy để đáp ứng được yêu cầu mới về quản lý tổng hợp và thống nhất về biển và hải đảo ở nước ta mà Chiến lược Biển Việt Nam đề ra phụ thuộc một phần lớn vào năng lực, trí tuệ của đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo và chuyên gia đầu ngành trong lĩnh vực biển. Tuy nhiên, lời giải cho bài toán phát triển đội ngũ này, đến nay dường như còn bỏ ngỏ. Có rất ít công trình nghiên cứu chuyên sâu về vấn đề phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo; đặc biệt, chưa có nghiên cứu nào về phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam theo tiếp cận năng lực. Trên cơ sở lý thuyết các mô hình tiếp cận phát triển NNL và tiếp cận năng lực nhằm chuẩn hóa hệ thống các kiến thức, kỹ năng và thái độ cần thiết cho đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo gắn với yêu cầu nhiệm vụ
3 cụ thể trước yêu cầu quản lý tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo phát triển bền vững gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia, tác giả lựa chọn vấn đề “Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực trong bối cảnh hiện nay” làm đề tài nghiên cứu cho Luận án này. 2. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực tiễn, từ đó đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam theo tiếp cận năng lực nhằm đáp ứng yêu cầu quản lý phát triển bền vững tài nguyên biển và hải đảo gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia trong bối cảnh hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Giải pháp phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam theo tiếp cận năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo tuy đã được quan tâm phát triển nhưng vẫn còn hạn chế về năng lực quản lí và năng lực thực hiện nhiệm vụ chuyên môn. Nếu đề xuất được các giải pháp theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực và tiếp cận năng lực sẽ góp phần phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo, từ đó nâng cao hiệu quả thực hiện nhiệm vụ đồng thời đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững tài nguyên và bảo vệ môi trường biển và hải đảo Việt Nam gắn với bảo vệ chủ quyền quốc gia trên biển trong bối cảnh hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực.
4 - Nghiên cứu thực trạng phát triển đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo theo tiếp cận năng lực của TCBHĐVN. - Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ công chức QLNN về biển và hải đảo của TCBHĐVN theo tiếp cận năng lực. Đồng thời, tiến hành thử nghiệm một số giải pháp đề xuất nhằm khẳng định tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đã đề xuất. 6. Giới hạn phạm vi khảo sát Khảo sát một số đơn vị trực thuộc Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam; Các chi cục biển thuộc 28 tỉnh, thành phố ven biển và một số lãnh đạo, quản lý và chuyên viên chuyên quản của một số đơn vị trực thuộc Bộ Tài nguyên và Môi trường. Trong đó, luận án trưng cầu ý kiến của 320 người, cụ thể: - Cán bộ công chức quản lí: 30 - Cán bộ công chức làm chuyên môn: 270 - Cán bộ phụ trách đào tạo, bồi dưỡng: 20 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận hệ thống - Tiếp cận hệ thống: xem xét phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo trong mối quan hệ tương tác với các hoạt động trong quá trình quản lý nhà nước về biển và hải đảo; giữa các cơ quản lý nhà nước với vai trò kinh tế ngành với cơ quan quản lý nhà nước tổng hợp và thống nhất về biển và hải đảo là Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam. - Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực: Thay vì tiếp cận quản lý nguồn nhân sự, luận án chọn cách tiếp cận quản lý nguồn nhân lực để nghiên cứu giải pháp phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo nhằm đáp yêu cầu phát triển bền vững biển, đảo và đảm bảo tính chiến lược. - Tiếp cận theo chức năng: Lấy các tiêu chí về thực hiện chức năng của công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo làm cơ sở để phát triển đội ngũ. Phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo.
5 - Tiếp cận theo năng lực: Là nghiên cứu và vận dụng tích hợp các kiến thức, kỹ năng và thái độ để hoàn thành một công việc nào đó trong những điều kiện cần thiết. TCNL trong nghiên cứu đề tài luận án để xác định những năng lực cần có khi thực hiện nhiệm vụ của đội ngũ công chức, xác định các tiêu chuẩn năng lực đối với công chức để giúp họ có thể thực hiện tốt nhiệm vụ theo yêu cầu. Từ đó chuyển hóa các tiêu chuẩn năng lực của họ vào hoạt động phát triển đội ngũ như: lập kế hoạch phát triển; đào tạo, bồi dưỡng năng lực cho đội ngũ; sử dụng, đánh giá dựa trên các tiêu chuẩn năng lực; tạo động lực cho đội ngũ công chức phát triển. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận + Thực hiện hồi cứu, phân tích, tổng hợp, đối chiếu, so sánh các lý thuyết khác nhau về khoa học quản lý, lý thuyết phát triển nguồn nhân lực, phát triển nhân sự...đặc biệt các văn bản của Đảng và Nhà nước có liên quan đến phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển, hải đảo để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn và tổng kết kinh nghiệm + Phương pháp khảo sát, điều tra bằng phiếu hỏi: thực hiện điều tra, khảo sát thông qua phiếu hỏi đối với cán bộ lãnh đạo, quản lý, công chức, viên chức về thực trạng công tác phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo. + Phương pháp chuyên gia: phỏng vấn, lấy ý kiến các nhà khoa học, các cán bộ lãnh đạo, quản lý của các bộ, ngành liên quan đến biển. + Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: sử dụng thống kê toán học để xử lý các số liệu điều tra, khảo sát, phân tích, so sánh để đánh giá thực trạng công tác phát triển đội ngũ công chức quản lý nhà nước về biển và hải đảo của Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam. + Phương pháp khảo nghiệm và thực nghiệm khoa học: xin ý kiến đánh giá của các chuyên gia thông qua phiếu hỏi, phỏng vấn về các kết quả nghiên