Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:248

Thêm vào BST

Báo xấu

57
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục và khảo sát đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, luận án sẽ đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của tỉnh Đăk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC THÁI VĂN TÀI PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội - 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN QUẢN LÝ GIÁO DỤC THÁI VĂN TÀI PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC VIỆT NAM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Trần Hữu Hoan 2. PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức Hà Nội - 2018
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu trong luận án là trung thực và chưa được ai công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Hà Nội, ngày ..... tháng ....... năm 2018 Tác giả luận án Thái Văn Tài
ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của quí thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Đặc biệt cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đế n PGS.TS. Trần Hữu Hoan và PGS.TS. Nguyễn Xuân Thức đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi chân thành cảm ơn Ban Giám đốc, toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Học viện Quản lý Giáo dục đã luôn động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo tiến sĩ và hoàn thành luận án. Tôi chân thành cảm ơn lãnh đạo, cán bộ, công chức, viên chức Sở GD và ĐT tỉnh Đắk Lắk, các cơ quan, ban, ngành các phòng GD và ĐT, các trường Tiểu học của tỉnh Đắk Lắk, đã tâ ̣n tình cung cấ p thông tin, thực hiện các phiếu khảo sát, cung cấp các tài liệu, số liê ̣u để tôi nghiên cứu, hoàn thành luâ ̣n án này. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ, động viên, khuyến khích tôi hoàn thành luận án./. Hà Nội, ngày ...... tháng ...... năm 2018 Tác giả luận án Thái Văn Tài
iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CNH,HDH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC&TBTH Cơ sở vật chất và thiết bị trường học CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông DTTS Dân tộc thiểu số GD và ĐT Giáo dục và Đào tạo GDPT Giáo dục phổ thông GVPT Giáo viên phổ thông HSDTTS Học sinh dân tộc thiểu số KHCN Khoa học công nghệ KT-XH Kinh tế - Xã hội LLCT Lý luận chính trị NTN Nhóm thử nghiệm Nxb Nhà xuất bản QLGD Quản lý giáo dục TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân XHCN Chủ nghĩa xã hội
iv MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................i LỜI CẢM ƠN .........................................................................................................ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT....................................................................iii MỤC LỤC ...............................................................................................................iv DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU .......................................................................... viii DANH MỤC CÁC HÌNH ẢNH ............................................................................x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ ................................................................................xi MỞ ĐẦU .................................................................................................................1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ...............9 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ........................................................................9 1.1.1. Nghiên cứu về phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục .....................................9 1.1.2. Nghiên cứu về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng các trường phổ thông ..................... 12 1.2. Khái niệm cơ bản của đề tài ...........................................................................17 1.2.1. Nguồn nhân lực, phát triển nguồn nhân lực ............................................................... 17 1.2.2. Cán bộ quản lý, cán bộ quản lý giáo dục .................................................................... 18 1.2.3. Hiệu trưởng, đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................................. 19 1.3. Giáo dục Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....................................20 1.3.1. Giáo dục tiểu học trong hệ thống giáo dục quốc dân ................................................ 20 1.3.2. Đổi mới giáo dục Tiểu học .......................................................................................... 22 1.4. Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đối mới giáo dục .................26 1.4.1. Vị trí và vai trò của Hiệu trưởng trường Tiểu học ..................................................... 26 1.4.2. Nhiệm vụ, quyền hạn của Hiệu trưởng trường Tiểu học .......................................... 27 1.4.3. Yêu cầu đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩn Hiệu trưởng ................ 28 1.4.4. Yêu cầu của đổi mới giáo dục đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................... 30 1.4.5. Yêu cầu của đổi mới giáo dục đặt ra đối với công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ............................................................................41 1.5. Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ............................................................................................................44 1.5.1. Vận dụng mô hình lý thuyết Leonard Nadler trong phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................44 1.5.2. Phân cấp quản lý nhà nước về gáo dục đối với giáo dục Tiểu học ...............46
v 1.5.3. Nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ..................................................................................................................... 50 1.6. Yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ....................................................................58 1.6.1. Các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học ......................................... 58 1.6.2. Các yếu tố khách quan thuộc về các cấp quản lý và môi trường quản lý người Hiệu trưởng trường Tiểu học ..................................................................................... 60 Kết luận chương 1 ..................................................................................................63 Chương 2: THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ....................................................................................................64 2.1. Khái quát về kinh tế - xã hội, giáo dục của tỉnh Đắk Lắk ..........................64 2.1.1. Tình hình kinh tế - xã hội .............................................................................................64 2.1.2. Tình hình phát triển giáo dục và giáo dục Tiểu học của tỉnh Đắk Lắk ......................... 66 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ..........................................................................72 2.2.1. Mục đích khảo sát ......................................................................................................... 72 2.2.2. Đối tượng khảo sát ........................................................................................................ 72 2.2.3. Nội dung khảo sát ......................................................................................................... 72 2.2.4. Phương pháp và công cụ khảo sát ............................................................................... 72 2.2.5. Tiêu chí và thang đánh giá ........................................................................................... 73 2.2.6. Địa bàn nghiên cứu và mẫu khảo sát thực trạng ........................................................ 75 2.3. Thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ....................... 77 2.3.1. Số lượng ......................................................................................................................... 77 2.3.2. Cơ cấu và trình độ ......................................................................................................... 78 2.3.3. Chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ..................................................... 81 2.4. Thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................................................................................................................93 2.4.1. Xây dựng quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học............................. 93 2.4.2. Tuyển chọn, bổ nhiệm, sử dụng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................... 96 2.4.3. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ....................................... 99 2.4.4. Tổ chức đánh giá đô ̣i ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .......................................... 102 2.4.5. Xây dựng môi trường làm việc, tạo động lực làm việc cho đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................................................................... 105 2.4.6. Thực trạng phân công bố trí sử dụng và thực hiện chế độ chính sách đối với Hiệu trưởng trường Tiểu học ....................................................................... 107
vi 2.4.7. Tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ở tỉnh Đắk Lắk.......................................................................................................... 109 2.5. Đánh giá sự ảnh hưởng của các yếu tố đến phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................. 111 2.5.1. Các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học ......................................... 111 2.5.2. Các yếu tố khách quan thuộc về các cấp quản lý và môi trường quản lý người Hiệu trường trường Tiểu học ..................................................................................... 113 2.6. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ................................................................... 115 2.6.1. Điểm mạnh .................................................................................................................... 115 2.6.2. Điểm yếu........................................................................................................................ 116 2.6.3. Thời cơ ........................................................................................................................... 118 2.6.4. Thách thức ..................................................................................................................... 118 Kết luận chương 2 .................................................................................................. 120 Chương 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ HIỆU TRƯỞNG TRƯỜNG TIỂU HỌC TỈNH ĐẮK LẮK TRONG BỐI CẢNH ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................................................. 121 3.1. Định hướng phát triển giáo dục và đào tạo của tỉnh Đắk Lắk .................. 121 3.1.1. Định hướng phát triển giáo dục Tiểu học ................................................................... 121 3.1.2. Định hướng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................. 123 3.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ......................................................................... 125 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo kế thừa ....................................................................................... 125 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo thực tiễn ..................................................................................... 126 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo hệ thống ..................................................................................... 126 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo hiệu quả và khả thi .................................................................... 127 3.3. Giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................... 127 3.3.1. Tổ chức cụ thể hoá Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học để đáp ứng yêu cầu phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh hiện nay ................. 127 3.3.2. Tổ chức xây dựng, định kỳ bổ sung điều chỉnh quy hoạch đội ngũ Hiệu trưởng và quy hoạch phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo từng giai đoạn ................................................................................................................................... 132 3.3.3. Tổ chức thực hiện phân cấp triệt để quản lý nhà nước về giáo dục đối với cấp Tiểu học theo hướng tạo chủ động cho Phòng GD và ĐT ........................................... 135
vii 3.3.4. Đổi mới quy trình, phương thức bổ nhiệm, luân chuyển Hiệu trưởng trường Tiểu học theo phân cấp quản lý ................................................................................. 139 3.3.5. Tổ chức bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học và CBQL dự nguồn .................................................................................................................. 141 3.3.6. Tổ chức đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học theo Chuẩ n chức danh và năng lực quản lý phù hợp với yêu cầu đổ i mới giáo du ̣c..................................................... 145 3.3.7. Tổ chức xây dựng và thực hiện chính sách ưu đãi có tính đặc thù của địa phương nhằm tạo động lực cho sự phát triể n của đội ngũ Hiê ̣u trưởng trường Tiểu học .................................................................................................................................... 147 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................................... 151 3.5. Khảo nghiệm mức độ cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ..................................................................................................................... 152 3.5.1. Tổ chức khảo nghiệm ................................................................................................... 152 3.5.2. Kết quả khảo nghiệm ................................................................................................... 154 3.6. Thực nghiệm giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ........................................................................................... 162 3.6.1. Cơ sơ lựa chọn giải pháp để thực nghiệm .................................................................. 163 3.6.2. Mục đích thực nghiệm.................................................................................................. 163 3.6.3. Giả thuyết thực nghiệm ................................................................................................ 163 3.6.4. Mẫu thực nghiệm và địa bàn thực nghiệm ................................................................. 163 3.6.5. Các giai đoạn thực nghiệm........................................................................................... 164 3.6.6. Phương pháp đánh giá thực nghiệm............................................................................ 165 3.6.7. Tiêu chí và thang đánh giá thực nghiệm ..................................................................... 166 3.6.8. Kết quả thực nghiệm ...................................................................................... 168 Kết luận chương 3 ................................................................................................. 173 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .................................................................................... 174 1. Kết luận ................................................................................................................ 174 2. Khuyến nghị ......................................................................................................... 176 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................... 179 DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ........................................................................ P1 PHỤ LỤC................................................................................................................................ P2
viii DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Trang Bảng 1.1. Quy định hạng trường Tiểu học ............................................................... 22 Bảng 1.2. Mô tả công việc của Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................. 30 Bảng 1.3. Yêu cầu cốt lõi về năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu học............................ 32 Bảng 1.4. Khung năng lực quản lý của Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục ........................................................................................ 34 Bảng 2.1. Thực trạng qui mô trường học tại tỉnh Đắk Lắk ...................................... 66 Bảng 2.2. Thực trạng đội ngũ viên chức ngành giáo dục tỉnh Đắk Lắk ................. 67 Bảng 2.3. Hệ thống trường, lớp học sinh cấp Tiểu học ........................................... 69 Bảng 2.4. Chất lượng các môn học và hoạt động giáo dục ở cấp Tiểu học ..................... 70 Bảng 2.5. Năng lực, phẩm chất ở cấp Tiểu học ....................................................... 70 Bảng 2.6. Về đội ngũ nhân lực giáo dục Tiểu học ................................................... 70 Bảng 2.7. Về cơ sở vật chất và thiết bị giáo dục Tiểu học ....................................... 71 Bảng 2.8. Số lượng và cơ cấu giáo viên ở trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk........................... 75 Bảng 2.9. Phân bố các trường Tiểu học trên các điạ bàn của tỉnh Đắk Lắk ..................... 76 Bảng 2.10. Mẫu khách thể khảo sát thực trạng ........................................................ 77 Bảng 2.11. Thống kê đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................... 77 Bảng 2.12. Thực trạng trình độ đào tạo của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk.............................................................................................. 78 Bảng 2.13. Thực trạng trình độ chính trị của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ....................................................................................................... 78 Bảng 2.14. Thực trạng trình độ tin học ngoại ngữ của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................................................................................ 79 Bảng 2.15. Thực trạng độ tuổi của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................ 80 Bảng 2.16. Thâm niên giảng dạy trước khi bổ nhiệm Hiệu trưởng ......................... 80 Bảng 2.17. Cơ cấu giới tính, dân tộc, Đảng viên ..................................................... 81 Bảng 2.18. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................................................... 82 Bảng 2.19. Thực trạng năng lực chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm của Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................................................................... 84 Bảng 2.20. Thực trạng năng lực quản lý nhà trường ............................................... 86
ix Bảng 2.21. Thực trạng năng lực tổ chức phối hợp với gia đình học sinh, cộng đồng và xã hội của Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................... 89 Bảng 2.22. Thực trạng mức độ đáp ứng phẩm chất, năng lực của đội ngũ Hiệu trưởng với chuẩn và thực tiễn công việc ......................................................... 90 Bảng 2.23. Thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................................................................................................... 94 Bảng 2.24. Thực trạng tuyển chọn bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................................................................... 97 Bảng 2.25. Thực trạng tổ chức đào tạo bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................................................................................................... 100 Bảng 2.26. Thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học ................................ 103 Bảng 2.27. Thực trạng tạo môi trường phát triển cho đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................................................................................ 106 Bảng 2.28. Thực trạng việc thực hiện phân công, bố trí sử dụng, thực hiện chế độ, chính sách, khen thưởng, kỷ luật và cơ chế đãi ngộ đối với Hiệu trưởng ............... 108 Bảng 2.29. Bảng tổng hợp thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ở tỉnh Đắk Lắk ............................................................................... 109 Bảng 2.30. Thực trạng các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ............... 112 Bảng 2.31. Thực trạng các yếu tố thuộc về các cấp quản lý, môi trường quản lý phát triển Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................... 114 Bảng 3.1. Mẫu khảo nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường tiểu học tỉnh Đắk Lắk ................................................................................... 153 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính cấp thiết của giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ................................ 154 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm về nhận thức tính khả thi của giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ................................ 158 Bảng 3.4. Sự tương quan giữa tính cấp thiết và khả thi của biện pháp ................... 160 Bảng 3.5. Mẫu khách thể thực nghiệm giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................................................................... 164 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát kỹ năng của Hiệu trưởng trường Tiểu học trước và sau thực nghiệm ......................................................................................... 168 Bảng 3.7. Kết quả khảo sát hiệu quả hoạt động quản lý nhà trường Tiểu học trước và sau thực nghiệm .................................................................................. 170
x DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1. Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học [8] .................................................. 29 Hình 1.2. Mô hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonard Nadler ....................... 44 Hình 2.1. Bản đồ địa lí, hành chính tỉnh Đắk Lắk ................................................... 64
xi DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Biể u đồ 2.1. Cơ cấ u dân tộc tỉnh Đắk Lắk ..............................................................65 Biểu đồ 2.2. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ......................................................82 Biểu đồ 2.3. Thực trạng năng lực quản lý nhà trường .............................................87 Biểu đồ 2.4. Thực trạng phẩm chất chính trị đạo đức và năng lực nghề nghiệp của Hiệu trưởng trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ...................................92 Biểu đồ 2.5. Thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ....................................................................................................................93 Biểu đồ 2.6. Thực trạng tuyển chọn bổ nhiệm, luân chuyển và miễn nhiệm Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................................................96 Biểu đồ 2.7. Thực trạng tổ chức đào tạo bồi dưỡng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................................................................................99 Biểu đồ 2.8. Thực trạng đánh giá Hiệu trưởng trường Tiểu học 102 Biểu đồ 2.9. Thực trạng tạo môi trường phát triển cho đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ........................................................................................................ 105 Biểu đồ 2.10. Mức độ thực hiện các nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ...................................................................... 110 Biểu đồ 2.11. Thực trạng các yếu tố thuộc về người Hiệu trưởng trường Tiểu học ảnh hưởng đến công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học .................................................................................................................... 111 Biểu đồ 2.12. Thực trạng các yếu tố thuộc về các cấp quản lý, môi trường quản lý phát triển Hiệu trưởng trường Tiểu học ...................................................... 113 Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ............................................................................................ 157 Biểu đồ 3.2. Mức độ khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học ............................................................................................ 160 Biểu đồ 3.3. Sự tương quan giữa tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk 162 Biểu đồ 3.4. So sánh sự thay đổi kỹ năng quản lý nhà trường của Hiệu trưởng trường Tiểu học trước và sau thực nghiệm .................................................. 169 Biểu đồ 3.5. Mức độ thay đổi trong hoạt động nhà trường Tiểu học trước và sau thực nghiệm ....................................................................................................... 171
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Nghị quyết số 29/NQ-TW, ngày 04 tháng 11 năm 2013 của Ban Bí thư Trung ương Đảng tại Hội nghị lần thứ Tám Ban Chấp hành Trung ương khóa XI về “Đổi mới căn bản và toàn diện GD và ĐT, đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế” đã xác định: Giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu, là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước và của toàn dân. Đầu tư cho giáo dục là đầu tư phát triển, được ưu tiên đi trước trong các chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế-xã hội. Đây là trách nhiệm của toàn Đảng, toàn dân, trong đó nhà giáo và CBQL giáo dục là lực lượng nòng cốt, có vai trò quan trọng. Mục tiêu là xây dựng đội ngũ nhà giáo và CBQL giáo dục được chuẩn hoá, đảm bảo chất lượng, đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất, lối sống, lương tâm, tay nghề của nhà giáo; thông qua việc quản lý, phát triển đúng định hướng và có hiệu quả sự nghiệp giáo dục để nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực, đáp ứng những đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Với tinh thần đó, Thủ tướng Chính phủ đã ra Quyết định số 732/QĐ-TTg ngày 29 tháng 4 năm 2016 về việc phê duyệt Đề án "Đào tạo, bồi dưỡng nhà giáo và CBQL cơ sở giáo dục đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục phổ thông giai đoạn 2016-2020, định hướng đến 2025". Mục tiêu đến năm 2020 và định hướng đến năm 2025 tất cả giáo viên và CBQL ở các cơ sở giáo dục phổ thông được đào tạo, bồi dưỡng đủ năng lực triển khai chương trình sách giáo khoa mới, nâng cao năng lực theo chuẩn nghề nghiệp giáo viên và chuẩn hiệu trưởng; đảm bảo năng lực đội ngũ nhà giáo, cán bộ quản lý cơ sở giáo dục phổ thông được chuẩn hóa ngang tầm vơi các nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới, đáp ứng yêu cầu, mục tiêu đổi mới giáo dục và đào tạo. Trong hệ thống giáo dục quốc dân hiện nay ở Việt Nam, Tiểu học là cấp học đầu tiên trong bậc học phổ thông có ý nghĩa vô cùng quan trọng. Bởi vì Tiểu học là cấp học tương đối độc lập và hoàn chỉnh; cấp học dành cho 100% công dân nước Việt Nam, đây là cấp học có tính phổ cập bắt buộc đối với tất cả trẻ em từ 6 đến 11
2 tuổi. Hoàn thành chương trình Tiểu học là trình độ tối thiểu bắt buộc phải đạt tới của mọi người dân, tạo nên mặt bằng dân trí của cả dân tộc. Vì thế quản lý, tổ chức dạy học và giáo dục ở cấp Tiểu học tốt sẽ không chỉ đặt nền móng cho giáo dục Phổ thông mà còn đặt nền móng cho toàn bộ sự hình thành nhân cách con người. Như vậy giáo dục Tiểu học ngày càng khẳng định vị trí của mình trong hệ thống giáo dục quốc dân là cấp học nền tảng đặt cơ sở ban đầu cho việc hình thành phát triển toàn diện nhân cách của con người đặt nền móng vững chắc cho giáo dục phổ thông và toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân. Hiệu trưởng trường Tiểu học là người "Đại diện chức trách hành chính"; là người "Quản lý và lãnh đạo tập thể hội đồng sư phạm"; là người "Điều hành nhà trường theo Điều lệ trường Tiểu học" để thực hiện đầy đủ các chức năng, nhiệm vụ của nhà trường Tiểu học, một mặt phải tập trung nỗ lực vào rèn luyện ban đầu cho học sinh và nâng cao chất lượng dạy học, mặt khác phải lắng nghe nhu cầu giáo dục của cả cộng đồng, để phải đáp ứng những nhu cầu xã hội; sau đó phải huy động các nguồn nhân tài, vật lực cộng đồng, để làm đầy đủ sứ mệnh của nó trong khuôn khổ hợp tác nhiều lực lượng. Vì vậy, để thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của mình, người Hiệu trưởng phải có đủ kỷ năng, trình độ, bản lĩnh và đầy đủ các yếu tố cần và đủ trong bối cảnh hội nhập và đổi mới giáo dục; đổi mới chương trình giáo dục phổ thông Việt Nam hiện nay. Thực tiễn, Đắk Lắk là tỉnh miền núi thuộc khu vực Tây Nguyên, đời sống kinh tế của nhân dân còn nhiều khó khăn, nhất là vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Trong tình hình đó, công tác giáo dục của tỉnh cũng gặp không ít khó khăn, đặc biệt trong thực trạng nền giáo dục nói chung đang phải thực hiện nhiều chương trình mục tiêu quốc gia do Chính phủ chỉ đạo (chương trình phổ cập giáo dục các cấp, bậc học), mặt khác lại phải thực hiện các chương trình đổi mới để theo kịp xu thế phát triển của thế giới, bên cạnh đó Đắk Lắk là một tỉnh có nhiều dân tộc anh em cùng sinh sống (47 dân tộc), tạo ra môi trường đa văn hóa, đa ngôn ngữ trong giao tiếp. Đặc biệt hơn ở cấp Tiểu học, được xem là vai trò quan trọng: Là nền tảng đầu tiên của bậc học phổ thông, là cầu nối cơ sở, căn bản của hai bậc học (bậc học Mầm non và bậc học Phổ thông), là sự giao thoa, tiếp nối giữa các chương trình giáo dục và quan điểm đánh giá, mặt khác đối tượng học sinh Tiểu học rất nhạy cảm trong việc truyền thụ và tiếp thu
3 các nét đẹp văn hóa dân tộc về tiếng nói, chữ viết, tín ngưỡng và các lễ hội của dân tộc mình và tiếp thu các nét đẹp của các dân tộc khác nếu được quan tâm và định hướng đúng đắn, điều này chính là một nhiệm vụ của ngành giáo dục nói chung và của cấp Tiểu học nói riêng tại đây. Vì vậy, để làm tốt công việc, nhiệm vụ của mình, người cán bộ quản lý, đặc biệt là Hiệu trưởng trường Tiểu học tại tỉnh Đắk Lắk cần phải được bồi dưỡng năng lực lãnh đạo, quản lý nhà trường, cũng như bổ sung kiến thức phù hợp với điều kiện trong bối cảnh đổi mới giáo dục và cần được quan tâm đúng mức về chế độ ưu đãi đặc thù của địa phương. Tuy nhiên với điều kiện là một tỉnh miền núi, điều kiện kinh tế còn gặp nhiều khó khăn, trình độ dân trí người dân còn thấp, trình độ và nghiệp vụ của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và của cấp tiểu học nói riêng không đồng đều và còn nhiều bất cập, rất cần được quan tâm đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ để đáp ứng được yêu cầu trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. Là một CBQL trong ngành giáo dục của tỉnh Đắk Lắk hơn 15 năm, mong muốn đóng góp xây dựng ngành giáo dục của tỉnh, tác giả chọn vấn đề: "Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam" để nghiên cứu trong khuôn khổ luận án chuyên ngành Quản lý giáo dục nhằm tìm ra một số giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học góp phần nâng cao chất lượng giáo dục Tiểu học của tỉnh Đắk Lắk đáp ứng được yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay, đồng thời đảm bảo được định hướng phát triển giáo dục phổ thông của tỉnh trong những năm tới, phù hợp với điều kiện và đặc trưng của vùng Tây Nguyên. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục và khảo sát đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk, luận án sẽ đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của tỉnh Đăk Lắk trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam hiện nay. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam.
4 4. Giả thuyết khoa học Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trước những yêu cầu đổi mới giáo dục còn bộc lộ các bất cập trong quy hoạch, đào tạo và bồi dưỡng, đánh giá, bổ nhiệm, sử dụng và thực hiện chính sách đãi ngộ với cán bộ dẫn đến chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học chưa hợp lý về cơ cấu và chất lượng còn yếu. Việc tìm ra giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, theo hướng chuẩn hóa phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội và định hướng phát triển giáo dục Tiểu học tỉnh Đắk Lắk sẽ góp phần nâng cao được chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của tỉnh, từ đó nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường Tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục Việt Nam. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay. 5.2. Khảo sát và đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk trong giai đoạn hiện nay. 5.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk theo hướng chuẩn hóa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk mà luận án đã đề xuất. 6. Câu hỏi nghiên cứu 6.1. Đổi mới quản lý giáo dục là khâu đột phá để đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học là lực lượng nòng cốt đảm trách sứ mệnh lãnh đạo và quản lý các hoạt động của nhà trường, nhất là trong bối cảnh đổi mới giáo dục hiện nay, năng lực của người Hiệu trưởng cần được xác định rõ. 6.2. Cơ sở khoa học và thực tiễn của việc phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục Việt Nam cần được lý giải thỏa đáng. 6.3. Nhận diện điểm mạnh, hạn chế của đội ngũ Hiệu trưởng và phát triển đội ngũ này trong các trường Tiểu học thuộc khu vực Tây Nguyên nói chung, tỉnh Đắk Lắk nói riêng là cơ sở thực tiễn quan trọng để tìm ra giải pháp khắc phục những hạn chế trong công tác phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học. 6.4. Yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay đặt ra cho phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học những vấn đề khác biệt nào.
5 7. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng các trường Tiểu học công lập thuộc tỉnh Đắk Lắk. - Đối tượng khảo sát bao gồm: Lãnh đạo, CBQL, chuyên viên phụ trách giáo dục Tiểu học của Sở Giáo dục và Đào tạo; Lãnh đạo UBND huyện, thị xã, thành phố, Phòng Giáo dục và Đào tạo, Phòng Nội vụ; Lãnh đạo các xã, phường, thị trấn; Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng và giáo viên các trường Tiểu học. - Nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực bao gồm các nội dung: quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, miễn nhiệm; đào tạo bồi dưỡng; đánh giá và tạo môi trường làm việc cho đội ngũ Hiệu trưởng và tiếp cận năng lực. - Địa bàn khảo sát tại 402 trường Tiểu học công lập trong tổng số 424 trường Tiểu học trên 15 huyện, thị xã, thành phố của tỉnh Đắk Lắk, đại diện cho các vùng thuận lợi, vùng ít thuận lợi và vùng khó khăn cụ thể: Vùng thuận lợi: khảo sát 165 trường gồm địa bàn thành phố Buôn Ma Thuật, thị xã Buôn Hồ, thị trấn của các huyện. Vùng khó khăn: 112 trường gồm các xã vùng biên giới, các xã được công nhận là xã đặc biệt khó khăn hoặc xã có thôn buôn đặc biệt khó khăn, các xã có đông đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống (tỷ lệ dân tộc thiểu số trên 50%) Vùng ít thuận lợi: khảo sát 125 trường gồm các xã, địa bàn còn lại. 8. Luận điểm bảo vệ - Đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk ngoài phẩm chất và năng lực nghề nghiệp chung của Chuẩn Hiệu trưởng còn có những phẩm chất và năng lực nghề nghiệp riêng, có tính đặc thù cho vùng miền núi Tây Nguyên gồm nhiều nét văn hóa của các dân tộc thiểu số. Với những đặc trưng của địa hình vùng núi, với nhiều điểm trường được thành lập, phân bố rải rác tại các thôn buôn vùng sâu, vùng xa, cùng với thành phần dân cư phức tạp, nhiều thành phần dân tộc cùng sinh sống trên cùng một địa bàn, tạo nên những nét riêng và đặc thù trong quản lý cần được phát hiện, phân tích, đánh giá và đưa ra những giải pháp phù hợp. - Phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học tỉnh Đắk Lắk hiện nay còn có những bất cập: chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới nguồn nhân lực giáo dục, chưa thực sự mang tính đặc thù phù hợp với tỉnh Đắk Lắk, ảnh hưởng đến chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học và chất lượng giáo dục Tiểu học. - Thực hiện các giải pháp phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học
6 tỉnh Đắk Lắk theo tiếp cận quản lý nguồn nhân lực, tiếp cận năng lực sẽ khắc phục được những hạn chế và nâng cao chất lượng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học. 9. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 9.1. Phương pháp luận nghiên cứu Phương pháp luận duy vật lịch sử và duy vật biện chứng của Chủ nghĩa Mác - Lênin là định hướng cho việc triển khai nghiên cứu luận án, việc tổ chức nghiên cứu dựa vào các tiếp cận sau. 9.1.1. Tiếp cận hệ thống Các trường Tiểu học là những đơn vị vừa mang tính độc lập, vừa mang tính nền tảng ban đầu trong hệ thống giáo dục quốc dân ở bậc học phổ thông, đồng thời là một bộ phận trong hệ thống các cơ quan hành chính sự nghiệp dưới sự lãnh đạo và quản lý của các cơ quan lãnh đạo và quản lý giáo dục cấp phòng giáo dục, cấp huyện, cấp tỉnh. Tiếp cận hệ thống được sử dụng trong nghiên cứu luận án này nhằm xem xét các dấu hiệu của các bộ phận cấu thành hệ thống các cơ quan quản lý có trách nhiệm phát triển nguồn nhân lực giáo dục nói chung và phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học nói riêng; xem xét mối quan hệ và quy luật vận hành của các thành phần trong hệ thống đó. Mặt khác, cách tiếp cận này còn nhằm làm rõ mối quan hệ giữa các yếu tố đầu vào và đầu ra của hệ thống, nhằm tìm ra các dấu hiệu đặc thù về mối quan hệ biện chứng giữa các hoạt động quản lý phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học theo trách nhiệm của mỗi chủ thể (phần tử của hệ thống) trong hệ thống này. 9.1.2. Tiếp cận thực tiễn Tiếp cận thực tiễn trong nghiên cứu luận án này nhằm tìm ra mối quan hệ biện chứng giữa phát triển KT-XH, phát triển và bảo tồn bản sắc văn hóa vùng miền với phát triển Giáo dục và Đào tạo để làm rõ các yêu cầu mới của xã hội đối với Giáo dục và Đào tạo và đối với đội ngũ CBQL giáo dục. Từ đó xem xét các yêu cầu mới của xã hội đối với đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trên cơ sở vận dụng chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học, các chương trình bồi dưỡng thường xuyên CBQL phù hợp với đặc thù vùng miền và yêu cầu của bối cảnh đổi mới giáo dục. 9.1.3. Tiếp cận theo chuẩn Tiếp cận theo chuẩn trong nghiên cứu luận án này nhằm nhận biết được các yêu cầu của chuẩn về phẩm chất và năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu học; từ
7 đó có các đề xuất cụ thể hóa chuẩn cho phù hợp với đặc điểm vùng miền và đáp ứng các yêu cầu đổi mới giáo dục trong giai đoạn hiện nay, đồng thời tìm các giải pháp phát triển năng lực của Hiệu trưởng theo Chuẩn. 9.1.4. Tiếp cận quản lý nguồn nhân lực Đây là một trong tiếp cận chính để nghiên cứu luận án. Dựa trên tiếp cận này, luận án xác định nội dung phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học bao gồm: quy hoạch, tuyển dụng, sử dụng, bổ nhiệm, miễn nhiệm; đào tạo bồi dưỡng; đánh giá và tạo môi trường làm việc cho đội ngũ Hiệu trưởng. 9.1.5. Tiếp cận năng lực Đây là một trong hai cách tiếp cận chính của luận án. Tiếp cận năng lực để xác định khung năng lực Hiệu trưởng trường Tiểu học cần có để hoàn thành nhiệm vụ trong bối cảnh đổi mới giáo dục. Khung năng lực của Hiệu trưởng trường Tiểu học được hình thành dựa trên cơ sở cấu trúc năng lực chung của cán bộ quản lý trường phổ thông, tính đặc thù nghề nghiệp theo hướng phát triển năng lực của người cán bộ quản lý. 9.2. Phương pháp nghiên cứu 9.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp, khái quát hoá các tài liệu lý luận, tìm hiểu các quan điểm của Đảng, pháp luật và chính sách của Nhà nước, điều lệ trường Tiểu học và các văn bản quy phạm pháp luật về giáo dục, các công trình và tài liệu khoa học có liên quan để hệ thống hoá các khái niệm, hình thành luận điểm lý luận cơ bản, chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học trong bối cảnh đổi mới giáo dục để xây dựng cơ sở lý luận cho đề tài nghiên cứu. 9.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn Sử dụng phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, xin ý kiến chuyên gia (bằng phiếu hỏi và phỏng vấn), khảo nghiệm và thử nghiệm nhằm mục đích khảo sát và đánh giá thực trạng đội ngũ Hiệu trưởng trường Tiểu học của các trường Tiểu học trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk theo các yêu cầu về năng lực của người quản lý và theo các yêu cầu của Chuẩn Hiệu trưởng trường Tiểu học, thực trạng phát triển đội ngũ Hiệu