Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa Đại học Sư phạm theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:267

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của Luận văn nhằm đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Mời các bạn cùng tham khảo!

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa Đại học Sư phạm theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH -----------o0o----------- LÃ THÀNH TRUNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC Nghệ An, 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH -----------o0o----------- LÃ THÀNH TRUNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SỸ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn: GS.TS. THÁI VĂN THÀNH Nghệ An, 2020
ii LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận án Lã Thành Trung
iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................................ii MỤC LỤC ..................................................................................................................... iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN ..........................................vii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ ........................................................................ viii MỞ ĐẦU ......................................................................................................................... 1 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC................. 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề .................................................................................. 10 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài .................................................................... 10 1.1.2. Các nghiên cứu ở trong nước ................................................................................ 17 1.2. Các khái niệm cơ bản của đề tài............................................................................... 29 1.2.1. Trưởng khoa; đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm ................... 29 1.2.2. Năng lực .................................................................................................................. 31 1.2.3. Phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực.............................................................................................................................. 32 1.3. Người trưởng khoa của trường/khoa đại học sư phạm trong bối cảnh hiện nay . 36 1.3.1. Vị trí, vai trò của trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ..................... 36 1.3.2. Đặc trưng lao động của người trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm40 1.3.3. Bối cảnh hiện nay đặt ra yêu cầu năng lực với trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm……………………………………………….. 1.4. Vấn đề phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ............................................................................................................... 45 1.4.1. Sự cần thiết phải phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm................................................................................................................................... 48 1.4.2. Nội dung phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ....................................................................................................... 51 1.4.3. Chủ thể quản lý phát triển đội ngũ trưởng khoa.................................................. 61
iv 1.4.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ................................................................................ 63 Kết luận chương 1............................................................................................................. 68 Chương 2. THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA CỦA CÁC TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM ..................................................................... 70 THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................................................... 70 2.1. Tổ chức khảo sát thực trạng ..................................................................................... 70 2.1.1. Mục đích khảo sát .................................................................................................. 70 2.1.2. Nội dung khảo sát................................................................................................... 70 2.1.3. Đối tượng khảo sát ................................................................................................. 70 2.1.4. Phương pháp và quy trình khảo sát ...................................................................... 70 2.2. Khái quát về các trường/khoa đại học sư phạm ..................................................... 72 2.2.1. Chức năng, nhiệm vụ ............................................................................................. 72 2.2.2. Quy mô trường/khoa đại học sư phạm................................................................. 74 2.2.3. Hoạt động đào tạo .................................................................................................. 76 2.2.4. Đội ngũ cán bộ, giảng viên.................................................................................... 78 2.3. Thực trạng đội ngũ trưởng khoa của các trường/khoa đại học sư phạm hiện nay81 2.3.1. Phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp ........................................................... 81 2.3.2. Trình độ được đào tạo ............................................................................................ 85 2.3.3. Năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm ......................................................... 89 2.3.4. Năng lực nghiên cứu khoa học ............................................................................. 93 2.3.5. Năng lực lãnh đạo và quản lý nhà trường, khoa.................................................. 97 2.4. Thực trạng hoạt động phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..........................................................................................116 2.4.1. Thực trạng nhận thức về phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..............................................................................118 2.4.2. Thực trạng công tác quy hoạch, phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..................................................123
v 2.4.3. Thực trạng công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, sử dụng đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..................................................124 2.4.4. Thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ........................................................................126 2.4.5. Thực trạng kiểm tra, đánh giá đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..........................................................................................129 2.4.6. Thực trạng thực hiện các chính sách khuyến khích, đãi ngộ, xây dựng môi trường và tạo động lực làm việc cho đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..........................................................................................131 2.5. Thực trạng mức độ tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ trưởng khoa .....................................................................................................................133 2.6. Đánh giá chung về thực trạng phát triển đội ngũ trưởng khoa tại các trường/khoa đại học sư phạm ..............................................................................................................135 2.6.1. Mặt mạnh của thực trạng .....................................................................................135 2.6.2. Mặt hạn chế của thực trạng .................................................................................136 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế........................................................................138 Kết luận chương 2...........................................................................................................140 Chương 3. GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA CÁC TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC............... 141 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp ..........................................................................141 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .....................................................................141 3.1.2. Nguyên tắc toàn diện ...........................................................................................141 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .....................................................................141 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả .....................................................................142 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................................142 3.2. Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa của trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực .............................................................................................................143 3.2.1. Xây dựng khung năng lực của trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm143
vi 3.2.2. Cải tiến công tác quy hoạch, tuyển chọn, bổ nhiệm đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ........................................................................................149 3.2.3. Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực cho đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..................................................158 3.2.4. Đổi mới cách thức đánh giá đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ..........................................................................................166 3.2.5. Ban hành chính sách khuyến khích, đãi ngộ cho đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ........................................................................................174 3.3. Khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã ..........................181 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ........................................................................................181 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo nghiệm............................................................181 3.3.3. Đối tượng khảo nghiệm .......................................................................................182 3.3.4. Kết quả khảo nghiệm về sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...................................................................................................................................182 3.4. Thử nghiệm giải pháp .............................................................................................187 3.4.1. Tổ chức thử nghiệm .............................................................................................187 3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ..............................................................................189 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ..................................................................................... 197 1. Kết luận .......................................................................................................................197 2. Kiến nghị .....................................................................................................................199 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN ................................................................................................................... 201 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................................... 202 PHỤ LỤC .................................................................................................................... 212
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN TT Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ 1. BD Bồi dưỡng 2. CB Cán bộ 3. CBQL Cán bộ quản lý 4. CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 5. CNTT Công nghệ thông tin 6. ĐH Đại học 7. ĐT Đào tạo 8. ĐC Đối chứng 9. GD Giáo dục 10. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 11. KT-XH Kinh tế - xã hội 12. KN Kỹ năng 13. LĐ Lãnh đạo 14. QL Quản lý 15. QLGD Quản lý giáo dục 16. SV Sinh viên 17. TN Thử nghiệm 18. TCCB Tổ chức Cán bộ 19. UBND Ủy ban nhân dân
viii DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU ĐỒ BẢNG Bảng 2.1. Đối tượng tham gia khảo sát ............................................................. 71 Bảng 2.2. Khảo sát đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ................... 82 Bảng 2.3. Trình độ đào tạo của đội ngũ trưởng khoa tại 6 trường đại học sư phạm năm 2018 ................................................................................. 86 Bảng 2.4. Khảo sát về trình độ đào tạo của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm hiện nay ............................................. 87 Bảng 2.5. Khảo sát về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm hiện nay .................. 90 Bảng 2.6: Khảo sát về năng lực nghiên cứu khoa học của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm hiện nay ...................................... 94 Bảng 2.7. Khảo sát năng lực lãnh đạo và quản lý nhà trường, khoa của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm hiện nay .................. 98 Bảng 2.8. Đánh giá tổng hợp về thực trạng công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ............ 116 Bảng 2.9. Khảo sát nhận thức về vai trò, ý nghĩa của công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa ..................................................................................... 119 Bảng 2.10. Khảo sát nhận thức về nội dung trọng tâm của công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm........................ 120 Bảng 2.11. Đánh giá mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực 133 Bảng 3.1. Đề xuất khung năng lực cho vị trí trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực ................................................ 145 Bảng 3.2. Đối tượng tham gia khảo nghiệm sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ............................................................................. 182 Bảng 3.3. Kết quả kiểm chứng sự cần thiết của các giải pháp đã đề xuất ...... 182 Bảng 3.4. Kết quả kiểm chứng về tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất.. 185
ix Bảng 3.5. Khảo sát trình độ ban đầu về kiến thức, kỹ năng của nhóm thử nghiệm và đối chứng ....................................................................... 189 Bảng 3.6. Mức độ nhận thức của trưởng khoa các nhóm sau thử nghiệm lần 1 ...191 Bảng 3.7. Mức độ nhận thức của trưởng khoa các nhóm sau thử nghiệm lần 2 ...192 Bảng 3.8. Mức độ nhận thức của các nhóm sau 2 lần thử nghiệm ................. 192 Bảng 3.9. So sánh mức độ chênh lệch về nhận thức của các nhóm giữa trước và sau thử nghiệm ................................................................................ 193 BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Năng lực Phân tích và dự báo của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ................................................... 104 Biểu đồ 2.2. Năng lực Thiết kế và định hướng triển khai của đội ngũ trưởng khoa các trường/ khoa đại học sư phạm ................................... 105 Biểu đồ 2.3. Năng lực Tổ chức bộ máy và phát triển đội ngũ của đội ngũ Trưởng khoa các trường/ khoa đại học sư phạm ...................... 108 Biểu đồ 2.4. Năng lực Quản lý hoạt động dạy học của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ............................................. 110 Biểu đồ 2.5. Năng lực Xây dựng hệ thống thông tin của đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ............................................. 113 Biểu đồ 3.1. Mức độ nhận thức của nhóm thử nghiệm và đối chứng trước khi thử nghiệm ................................................................................ 190 Biểu đồ 3.2. Mức độ nhận thức, trình độ, kỹ năng của đội ngũ trưởng khoa sau 2 lần thử nghiệm ....................................................................... 193 Biểu đồ 3.3. Mức độ nhận thức, trình độ, kỹ năng của đội ngũ trưởng khoa trước và sau thử nghiệm ........................................................... 194 Biểu đồ 3.4. Nhận thức của nhóm thử nghiệm trước và sau thử nghiệm...... 194
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Từ lâu, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục được xem là một trong những nhiệm vụ được Đảng, Chính phủ, Bộ Giáo dục và Đào tạo đặc biệt quan tâm. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 2011 - 2020 đã nhấn mạnh: “Đặc biệt coi trọng phát triển đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi, đội ngũ chuyên gia, quản trị doanh nghiệp giỏi, lao động lành nghề và cán bộ khoa học công nghệ đầu đàn”[13; tr.130 - 131]. Báo cáo Chính trị của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa X tại Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI của Đảng cũng đề ra phương hướng phát triển giáo dục, đào tạo từ nay đến năm 2020 là: “Phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là đội ngũ cán bộ lãnh đạo, quản lý giỏi” [3; tr.216]. Gần đây nhất, ngày 18 tháng 01 năm 2019, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định Phê duyệt đề án nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên, cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản toàn diện giáo dục và đào tạo giai đoạn 2019 - 2030, trong đó nêu rõ quan điểm: Việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên và cán bộ quản lý các cơ sở giáo dục đại học cần được coi trọng vì đây là yếu tố quyết định chất lượng giáo dục đại học. Như vậy, có thể thấy, trong chủ trương phát triển giáo dục, đào tạo ở nước ta hiện nay, việc nâng cao trình độ, năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý ở các cơ sở giáo dục nói chung và trường đại học nói riêng trở thành một trong những phương hướng, nhiệm vụ quan trọng hàng đầu. 1.2. Việc chú trọng nâng cao, phát triển năng lực toàn diện của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và đội ngũ trưởng khoa trong trường đại học nói riêng là một việc làm cấp thiết để thích nghi với quá trình đổi mới giáo dục hiện nay. Cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 đã và đang diễn ra một cách nhanh chóng, mạnh mẽ, gây tác động sâu sắc đến mọi lĩnh vực của đời sống xã hội. Trong kỷ nguyên số hóa, ngành giáo dục phải chuyển nhanh từ giáo dục nặng về trang bị kiến thức sang một nền giáo dục giúp phát triển năng lực, thúc đẩy đổi mới và
2 sáng tạo cho người học. Với triết lý giáo dục “lấy việc hình thành năng lực người học làm trung tâm, làm mục tiêu đào tạo thay cho truyền thụ kiến thức”, ngày 4/11/2013, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã ký ban hành Nghị quyết Hội nghị lần thứ 8, Ban Chấp hành Trung ương khóa XI (Nghị quyết số số 29- NQ/TW) về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế. Như vậy, đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục chính là chuyển giáo dục sang hướng tiếp cận năng lực. Để thích nghi với sự đổi mới này, giáo dục đại học Việt Nam tất yếu cần đến một đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục có trình độ chuyên môn, kĩ năng nghiệp vụ, năng lực thực sự để hoàn thành công việc một cách chuyên nghiệp, hiệu quả. Điều này đặt ra yêu cầu với việc xây dựng, phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục là phải luôn lấy yếu tố năng lực làm trục cốt lõi. Tư duy về năng lực trở thành một sợi chỉ xuyên suốt trong toàn hệ thống tổ chức, từ khâu lập kế hoạch đến tuyển dụng, tổ chức thực thi công tác, khen thưởng, kỷ luật. 1.3. Đội ngũ trưởng khoa trong các trường/khoa đại học sư phạm là những cán bộ chủ chốt trong khoa, nắm giữ trọng trách lãnh đạo về chuyên môn, học thuật, nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ và các lĩnh vực hoạt động toàn diện của khoa và nhà trường… Để thực hiện được chức năng, nhiệm vụ như vậy đòi hỏi đội ngũ trưởng khoa phải có rất nhiều phẩm chất, năng lực quan trọng. Nhất là trong bối cảnh đào tạo sư phạm đang gặp nhiều khó khăn, hạn chế như hiện nay, nhiệm vụ đặt ra cho đội ngũ trưởng khoa lại càng trở nên nặng nề hơn. Tuy nhiên, công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và đội ngũ trưởng khoa tại các trường/khoa đại học sư phạm nói riêng trong những năm qua còn nhiều bất cập như: vẫn còn tình trạng cơ cấu trưởng khoa theo tuổi, theo trình độ đào tạo, theo chuyên ngành - tức là nhấn mạnh vào yếu tố thâm niên công tác chứ chưa dựa theo năng lực. Đội ngũ trưởng khoa hoạch
3 định kế hoạch đào tạo, bồi dưỡng cho cán bộ, nhân viên trong khoa nhưng bản thân họ hầu như không được tham gia một hoạt động đào tạo, bồi dưỡng nào để phát triển năng lực, cả về trình độ chuyên môn và nghiệp vụ quản lý. Phương thức làm việc của đội ngũ trưởng khoa vẫn chủ yếu theo kinh nghiệm, vừa làm vừa học chứ chưa được đào tạo bài bản về nghiệp vụ quản lý. Một hiện trạng nữa là đội ngũ trưởng khoa thường được lựa chọn dựa theo tiêu chí trình độ chuyên môn. Điều ấy sẽ dẫn đến hệ quả người có trình độ chuyên môn lại không có năng lực quản lý và ngược lại, dẫn đến những hạn chế, yếu kém trong quá trình thực thi nhiệm vụ. Trong một môi trường rất cần đến các yếu tố để phát triển năng lực thì dường như đội ngũ trưởng khoa chưa được tập trung phát triển hệ thống năng lực để tương ứng với nhiệm vụ. Điều này cho thấy sự cần thiết phải có chiến lược phát triển đội ngũ trưởng khoa dựa trên năng lực hoạt động thực tế. Chính vì những lý do như vậy, chúng tôi lựa chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực” làm luận án Tiến sỹ với mục đích khắc phục những hạn chế, phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ mới, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của các trường sư phạm trong bối cảnh mới. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm. 3.2. Đối tượng nghiên cứu:
4 Phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. 4. Giả thuyết khoa học Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp tác động đến các thành tố cấu trúc của quá trình phát triển đội ngũ trưởng khoa theo tiếp cận năng lực, tập trung vào việc định hướng khung năng lực với tiêu chuẩn, tiêu chí theo vị trí chức danh nghề nghiệp, đồng thời thực hiện đồng bộ các giải pháp quy hoạch tạo nguồn, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá, tạo môi trường, động lực phát triển năng lực… thì sẽ phát triển được đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm đủ về số lượng, có cơ cấu hợp lý và đảm bảo chất lượng, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. 5.2. Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của phát triển đội ngũ trưởng khoa trong các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. 5.3. Đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. 5.4. Thử nghiệm một số giải pháp 6. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi nội dung: Luận án chỉ tập trung nghiên cứu những vấn đề liên quan đến hoạt động phát triển đội ngũ trưởng khoa của các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực như: những vấn đề lý luận liên quan đến phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, tiếp cận năng lực; thực trạng phát triển đội ngũ trưởng khoa theo tiếp cận năng lực; xây dựng khung năng lực cho đội ngũ trưởng khoa, các giải pháp về đào tạo, bồi dưỡng, cơ chế chính sách... - Phạm vi không gian: nghiên cứu, khảo sát, thử nghiệm của đề tài được tiến hành ở một số trường đại học sư phạm và trường đại học có khoa/viện đào
5 tạo giáo viên là: Đại học Sư phạm Hà Nội, Đại học Sư phạm Hà Nội 2, Đại học Vinh, Đại học Sư phạm Huế, Đại học Sư phạm Đà Nẵng, Đại học Sài Gòn, Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Đại học Đồng Tháp. - Phạm vi thời gian: đề tài tiến hành khảo sát thực trạng từ tháng 5/2018 đến tháng 5/2019. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Quan điểm tiếp cận 7.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống- cấu trúc Quan điểm này đòi hỏi khi nghiên cứu thực trạng, đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực phải xem xét đối tượng một cách toàn diện, nhiều mặt, nhiều mối quan hệ, trong trạng thái vận động và phát triển, trong những điều kiện và hoàn cảnh cụ thể để tìm ra bản chất và quy luật vận động của đối tượng. 7.1.2. Quan điểm tiếp cận hoạt động Quan điểm này đòi hỏi việc đề xuất giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực một mặt phải xuất phát từ mục tiêu, chức năng, nhiệm vụ đào tạo, hoạt động quản lý đào tạo của các trường/khoa đại học sư phạm nhưng mặt khác, quan trọng hơn phải xuất phát từ những hoạt động của chính đội ngũ trưởng khoa trong các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. 7.1.3. Quan điểm thực tiễn Quan điểm này đòi hỏi trong quá trình nghiên cứu phải bám sát thực tiễn của các trường/khoa đại học sư phạm; phát hiện được những mâu thuẫn, những khó khăn của thực tiễn để đề xuất các giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực một cách hiệu quả. 7.1.4. Quan điểm tiếp cận năng lực Tiếp cận năng lực thực chất là phương pháp chuẩn hóa các năng lực và điều khiển hành vi hoạt động. Để thực hiện chuẩn hóa đội ngũ thì cần có một
6 hệ thống chuẩn chất lượng đáp ứng những yêu cầu trong công việc của người trưởng khoa. Các tiêu chuẩn năng lực phải được xây dựng và thúc đẩy, trong đó, cần xác định một cách rõ ràng những năng lực cụ thể của từng đối tượng; sử dụng các chuẩn năng lực như là những phương tiện để gắn kết những đòi hỏi của thực tiễn đặt ra, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả thực hiện. Quan điểm này đòi hỏi người nghiên cứu phải lấy hệ thống năng lực của người trưởng khoa làm hệ quy chiếu để khảo sát thực trạng đội ngũ và đề xuất những giải pháp phát huy năng lực của người trưởng khoa, đáp ứng được yêu cầu công việc đặt ra. 7.1.5. Quan điểm tiếp cận phát triển nguồn nhân lực Quan điểm này đòi hỏi người nghiên cứu phải đặt công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa là một bộ phận của phát triển nhân lực trong giáo dục đại học. Phát triển đội ngũ trưởng khoa bao gồm các công việc: xây dựng tiêu chuẩn các vị trí trưởng khoa, qui hoạch phát triển, tuyển chọn, sử dụng (phát triển chuyên môn, quản lý và đánh giá, bãi, miễn nhiệm...) và xây dựng môi trường làm việc (chế độ chính sách, điều kiện làm việc). 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận: Phân tích, khái quát các tài liệu nghiên cứu lý luận, các văn bản nghị quyết của Đảng, Nhà nước và các quy chế, quy định của ngành giáo dục và đào tạo có liên quan đến đề tài: giáo dục đại học; chính sách, chủ trương đối với đào tạo sư phạm; phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục; quản lý nhân lực theo tiếp cận năng lực. 7.2.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp điều tra qua các phiếu xin ý kiến: chúng tôi tiến hành điều tra lấy ý kiến đánh giá của đội ngũ trưởng khoa đương nhiệm; Hiệu trưởng, Phó Hiệu trưởng các trường đại học sư phạm/trường đại học có khoa sư phạm; đội ngũ giảng viên về đội ngũ trưởng khoa và công tác phát triển đội ngũ này ngay chính cơ sở giáo dục trong hiện tại. Thông qua điều tra, khảo sát, chúng tôi tiến
7 hành thu thập các thông tin định tính, định lượng về đội ngũ trưởng khoa, công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa. Đây là căn cứ để chúng tôi đưa ra những đánh giá về tình hình thực trạng, làm tiền đề cho việc đề xuất các giải pháp. - Phương pháp đàm thoại, phương pháp chuyên gia: tham vấn ý kiến của những chuyên gia nhiều kinh nghiệm về lĩnh vực phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, về quản lý nhân lực theo tiếp cận năng lực. Cụ thể, chúng tôi tiến hành tham vấn ý kiến chuyên gia ở 4 nội dung: hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí năng lực của vị trí, chức danh trưởng khoa; công tác quy hoạch, bổ nhiệm trưởng khoa; các giải pháp đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ trưởng khoa theo tiếp cận năng lực; sự cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất. - Phương pháp thực nghiệm: nhằm kiểm chứng tính hiệu quả, sự cần thiết của các giải pháp, làm căn cứ để điều chỉnh việc áp dụng các giải pháp trên thực tế. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm: tổng kết bài học kinh nghiệm của các cơ sở giáo dục đại học trong công tác phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục nói chung và theo tiếp cận năng lực nói riêng. 7.2.3. Phương pháp thống kê toán học Thống kê và xử lý các số liệu thu thập được để từ đó, đưa ra những kết luận khái quát. 8. Những luận điểm bảo vệ 8.1. Đội ngũ trưởng khoa giữ vai trò then chốt trong việc quản lý đào tạo của khoa và của trường đại học. Việc phát triển đội ngũ trưởng khoa ở các trường/khoa đại học sư phạm là một yêu cầu khách quan và cấp bách, nhằm nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, đáp ứng yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Phát triển đội ngũ trưởng khoa tại các trường/khoa đại học sư phạm là phát triển nguồn nhân lực quản lý giáo dục. Vì vậy, nội dung, cách thức phát triển đội ngũ này phải dựa trên nội dung, cách thức phát triển nguồn nhân lực nói chung. Mặt khác phải dựa trên đặc trưng lao động quản lý và khung năng lực của đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm.
8 8.2. Đội ngũ trưởng khoa tại các trường/khoa đại học sư phạm vẫn còn những tồn tại, hạn chế và bất cập về năng lực quản lý, lãnh đạo, chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đại học trong bối cảnh hiện nay. Công tác quản lý, phát triển đội ngũ trưởng khoa vẫn chưa theo định hướng tiếp cận năng lực, chưa lấy năng lực làm nhân tố cốt lõi cho công tác phát triển nguồn nhân lực quản lý. Điều này cản trở việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý tại các khoa sư phạm trong các trường đại học. 8.3. Phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm dựa trên tiếp cận năng lực sẽ có hiệu quả khi các chủ thể quản lý thực hiện tốt các mối quan hệ giữa các chức năng và thành phần chính của công tác phát triển đội ngũ. Để thực hiện tốt các mối quan hệ này, điều tiên quyết là phải có bộ tiêu chuẩn năng lực của trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo vị trí chức danh nghề nghiệp và bộ tiêu chuẩn này phải được chuyển hóa vào trong nội dung, quy trình hoạt động phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm, làm căn cứ đề xuất các yêu cầu, tiêu chuẩn trong từng khâu: Quy hoạch, tuyển dụng, bố trí, sử dụng, đào tạo, bồi dưỡng, đánh giá đến xây dựng môi trường cho đội ngũ này phát triển. 9. Đóng góp mới của luận án 9.1. Về lý luận - Nêu và hệ thống hoá các cơ sở lý luận về công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực như: Làm rõ các khái niệm năng lực, tiếp cận năng lực, phát triển đội ngũ trưởng khoa theo tiếp cận năng lực; hệ thống hóa vai trò, vị trí, nhiệm vụ và những yêu cầu về năng lực của đội ngũ trưởng khoa; xây dựng được lý luận về công tác phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. - Đề xuất được cấu trúc nội dung khung năng lực người trưởng khoa. 9.2. Về thực tiễn - Đánh giá thực trạng và đưa ra được bức tranh tổng thể về sự hình thành và phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm trong các cơ sở
9 đào tạo sư phạm Việt Nam; phân tích, đánh giá thực trạng đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm: đưa ra nhận định về năng lực thông qua các hoạt động giảng dạy, phát triển chuyên môn, nghiên cứu, hoạt động quản lý giáo dục; thực trạng quản lý phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm ở Việt Nam như: thực trạng nhận thức; quy hoạch, sử dụng; đào tạo, bồi dưỡng, chính sách khuyến khích, đãi ngộ… - Đã xây dựng khung năng lực của người trưởng khoa gồm 4 nhóm tiêu chuẩn: phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp; năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm; nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ; quản lý nhà trường/khoa; từ đó, đề xuất 23 tiêu chí, mức đánh giá (chỉ báo) và các minh chứng để đánh giá theo chuẩn năng lực; - Đề xuất được 5 giải pháp để phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm có tính cấp thiết và tính khả thi cao. 10. Cấu trúc luận án Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, cấu trúc luận án gồm 03 chương. Chương 1. Cơ sở lý luận của phát triển đội ngũ trưởng khoa trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. Chương 2. Thực trạng phát triển đội ngũ trưởng khoa của trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực. Chương 3. Giải pháp phát triển đội ngũ trưởng khoa các trường/khoa đại học sư phạm theo tiếp cận năng lực.
10 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ TRƯỞNG KHOA TRƯỜNG/KHOA ĐẠI HỌC SƯ PHẠM THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Các nghiên cứu ở nước ngoài 1.1.1.1. Các nghiên cứu về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường học Thực hiện đề tài, trước tiên, chúng tôi đã tiếp cận với một số công trình của các tác giả nước ngoài nghiên cứu về công tác quản lý giáo dục và đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục như: Những vấn đề quản lý trường học (P.V. Zimin, M.I Kôđakốp, N.I Xaxêđôtốp); Cơ sở lí luận của khoa học quản lý giáo dục (M.I. Kôđakốp); Quản lý giáo dục quốc dân trên địa bàn huyện (M.I. Kôđakốp, M.L Protnôp, P.V Khuđômixki); Con người trong quản lý trường của Afanaxev (1979); “Về công tác hiệu trưởng” của P.V.Khuđôminxky (1982); Cơ sở lý luận của khoa học quản lý giáo dục của M.I.Kônđacốp (1984); Quản lý hiệu quả trường học của K.B.Everard (2009)… Tuy nhiên, các công trình này chỉ tập trung bàn về công tác quản lý trường học nói chung. Vị trí, vai trò, nhiệm vụ, phương pháp làm việc của đội ngũ cán bộ quản lý trường học (hiệu trưởng và phó hiệu trưởng) đã được đề cập đến (đặc biệt trong bài viết “Về công tác hiệu trưởng” của P.V.Khuđôminxky (1982) và Quản lý hiệu quả trường học của K.B.Everard (2009)) nhưng vẫn còn sơ lược... .Dưới nhiều góc độ tiếp cận khác nhau, các nghiên cứu ở nước ngoài tập trung vào các vấn đề như: Phương pháp và cách thức tuyển chọn, bổ nhiệm cán bộ quản lý; Chương trình bồi dưỡng cán bộ quản lý phải được phát triển và cập nhật như thế nào để đáp ứng với sự phát triển của khoa học - công nghệ trong xu thế hội nhập quốc tế và toàn cầu hóa; Những kỹ năng, phong cách lãnh đạo hoặc những năng lực mà người cán bộ quản lý giáo dục cần có để đảm bảo thực hiện