Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:267

Thêm vào BST

Báo xấu

11
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án "Quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung" được hoàn thành với mục tiêu nhằm nghiên cứu lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng về chương trình đào tạo và quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh ở một số trường đại học khu vực Bắc miền Trung. Từ đó, đề xuất được giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo ngành quản trị kinh doanh bậc đại học, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong bối cảnh CMCN 4.0 hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẮC MIỀN TRUNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM TRẦN HẢI NGỌC QUẢN LÝ CHƯƠNG TRÌNH ĐÀO TẠO NGÀNH QUẢN TRỊ KINH DOANH THEO TIẾP CẬN CDIO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC BẮC MIỀN TRUNG CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC MÃ SỐ: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS. TS. Phan Văn Nhân 2. GS. TS. Lê Anh Vinh Hà Nội, 2023
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận án là trung thực, khách quan và chưa từng được bảo vệ ở bất kỳ học vị nào; các thông tin trích dẫn trong Luận án này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2023 Tác giả Luận án Trần Hải Ngọc 3
LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập, nghiên cứu, hoàn thành luận án, tác giả đã nhận được sự hướng dẫn giúp đỡ, động viên của quý Thầy, Cô và bạn bè đồng nghiệp, gia đình. Với lòng kính trọng tác giả xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban lãnh đạo Viện cùng toàn thể cán bộ, giảng viên, viên chức Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã động viên, giúp đỡ và tạo điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành chương trình đào tạo Tiến sĩ và hoàn thành luận án. Đặc biệt, với tình cảm chân thành nhất, tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Phan Văn Nhân và GS.TS. Lê Anh Vinh, là những người thầy, người hướng dẫn khoa học đã thường xuyên chỉ bảo, tận tình hướng dẫn giúp đỡ tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Tôi cũng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên khích lệ, hỗ trợ tôi trong suốt quá trình học chương trình Tiến sĩ. Chắc chắn trong luận án sẽ còn nhiều thiếu sót, tác giả kính mong nhận được sự góp ý, giúp đỡ của quý Thầy, Cô để hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng 6 năm 2023 Tác giả Luận án Trần Hải Ngọc 4
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Viết đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CĐ Cao đẳng CĐR Chuẩn đầu ra CMCN 4.0 Cách mạng công nghiệp 4.0 CNTT Công nghệ thông tin CTĐT Chương trình đào tạo CTMH Chương trình môn học ĐH Đại học ĐTB Điểm trung bình ĐVSDLĐ Đơn vị sử dụng lao động GDĐH Giáo dục đại học GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giảng viên MHDH Mô hình dạy học NNL Nguồn nhân lực QTKD Quản trị kinh doanh SV Sinh viên XH Xã hội 5
MỤC LỤC Lời cảm ơn ..................................................................................................................... 4 Danh mục bảng biểu ................................................................................................... 10 Danh mục hình vẽ, biều đồ ......................................................................................... 12 Phần mở đầu ............................................................................................................... 13 1. Lý do chọn đề tài ...................................................................................................... 13 2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................ 16 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ........................................................................... 16 3.1. Khách thể nghiên cứu ............................................................................................ 17 3.2. Đối tượng nghiên cứu ............................................................................................ 17 4. Giả thuyết khoa học .................................................................................................. 17 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu............................................................................... 17 5.1. Nội dung nghiên cứu .............................................................................................. 17 5.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................................... 17 6. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu ................................................... 17 6.1. Cách tiếp cận nghiên cứu ....................................................................................... 18 6.2. Phương pháp nghiên cứu ........................................................................................ 19 7. Nhiệm vụ nghiên cứu ................................................................................................ 20 8. Những luận điểm cần bảo vệ ..................................................................................... 20 9. Nơi thực hiện đề tài................................................................................................... 21 viện khoa học giáo dục việt nam. .................................................................................. 21 10. Đóng góp mới của luận án ...................................................................................... 21 11. Bố cục của luận án .................................................................................................. 22 Chương 1. Cơ sở lý luận về quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO .......................................................................................... 23 1.1. Tổng quan về nghiên cứu vấn đề ............................................................................ 23 1.1.1. Các nghiên cứu về chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO ............................... 23 1.1.2. Các nghiên cứu về quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO .................. 28 1.1.3. Đánh giá chung và những vấn đề đặt ra cần giải quyết ........................................ 33 1.2. Một số vấn đề về chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO............................................................................................................................ 35 1.2.1. Nhu cầu của thị trường lao động đối với đào tạo ngành quản trị kinh doanh ........ 35 1.2.2. Chương trình đào tạo với tiếp cận CDIO ............................................................. 38 1.2.2.1. Khái niệm chương trình đào tạo ....................................................................... 38 1.2.3. Quan điểm tiếp cận và mục tiêu tổng quát về đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO ....................................................................................................... 47 1.2.4. Điều chỉnh các tiêu chuẩn của CDIO phù hợp với chương trinh đào tạo ngành quản trị kinh doanh ............................................................................................................... 51 1.3. Quản lý chương trinh đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO ......... 55 1.3.1. Khái niệm quản lý chương trinh đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO............................................................................................................................ 55 1.3.1.1. Quản lý ............................................................................................................ 55 1.3.1.2. Quản lý giáo dục .............................................................................................. 57 1.3.1.3. Quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO ... 58 1.3.2. Các chủ thể quản lý chương trình đào tạo ngành QTKD theo tiếp cận CDIO ....... 62 1.3.3. Nội dung quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO............................................................................................................................ 63 1.3.3.1. Tổ chức hình thành ý tưởng phát triển chương trình đào tạo ngành quản trị kinh 6
doanh theo tiếp cận CDIO ............................................................................................. 64 1.3.3.2. Chỉ đạo thiết kế chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO............................................................................................................................ 65 1.3.3.3. Tổ chức triển khai chương tình đào tạo quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO 71 1.3.3.4. Tổ chức đánh giá, lấy phản hồi, điều chỉnh, cải tiến chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO............................................................................................................... 76 1.4. Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO ............................................................................................. 79 1.4.1. Yếu tố nhận thức ................................................................................................. 79 1.4.2. Yếu tố năng lực của đội ngũ cán bộ quản lý......................................................... 80 1.4.3. Yếu tố năng lực của những người tham gia vào thực hiện chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh............................................................................................. 80 1.4.4. Yếu tố cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo .................................................................. 80 1.4.5. Yếu tố hệ thống các văn bản pháp lý ................................................................... 81 1.4.6. Yếu tố tham gia của các lực lượng cộng đồng...................................................... 81 Chương 2. Thực trạng quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại một số trường đại học Bắc miền Trung................................ 84 2.1. Khái quát về khu vực Bắc miền Trung ................................................................... 84 2.1.1. Khái quát về kinh tế - xã hội khu vực Bắc miền Trung ........................................ 84 2.1.2. Tình hình sản xuất – kinh doanh khu vực Bắc miền Trung................................... 85 2.1.3. Đặc điểm của một số trường đại học khảo sát ...................................................... 86 2.1.3.1. Trường Đại học vinh ........................................................................................ 86 2.1.3.2. Trường Đại học Hà Tĩnh .................................................................................. 88 2.2. Tổ chức khảo sát, đánh giá thực trạng .................................................................... 89 2.2.1. Mục tiêu khảo sát, đánh giá ................................................................................. 89 2.2.2. Nội dung và khung tiêu chí đánh giá ................................................................... 90 2.2.3. Đối tượng khảo sát .............................................................................................. 92 2.2.4. Phương pháp đánh giá ......................................................................................... 92 2.2.5. Phạm vi khảo sát ................................................................................................. 93 2.3. Thực trạng yêu cầu của thị trường lao động với nghề quản trị kinh doanh .............. 93 2.4. Thực trạng chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh của một số trường khu vực Bắc miền Trung...................................................................................................... 97 2.4.1. Thực trạng cách thức quản lý chương trình đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanhError! Bookmark no ̣ 2.4.2. Thực trạng mục tiêu, chuẩn đầu ra chương trình đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanh97 ̣ 2.4.2.1. Thực trạng mục tiêu chương trình đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanh ............... 98 ̣ 2.4.2.2. Thực trạng chuẩn đầu ra chương trình đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanh ......... 99 ̣ 2.4.3. Thực trạng cấu trúc nội dung chương trình đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanh ...100 ̣ 2.4.4. Thực trạng phương pháp và hình thức tổ chức đào tạo ngà nh quả n tri kinh doanh101 ̣ 2.4.5. Thực trạng phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo ngà nh quả n tri kinh ̣ doanh...........................................................................................................................103 2.5. Thực trạng quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh của một số trường khu vực Bắc miền Trung theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động ............................................................................................................................105 2.5.1. Thực trạng tổ chức hình thành ý tưởng phát triển chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO ...............................................................................105 2.5.2. Thực trạng chỉ đạo thiết kế chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO.............................................................................................................. 110 2.5.2.1. Thực trạng xác định chuẩn đầu ra ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO110 2.5.2.2. Thực trạng xây dựng chương trình đào tạo quản trị kinh doanh theo hướng tích 7
hợp .............................................................................................................................. 113 2.5.2.3. Thực trạng thiết kế, xây dựng môn học nhập môn về quản trị kinh doanh theo bối cảnh giáo dục thực hành nghề nghiệp ........................................................................... 115 2.5.2.4. Thực trạng thiết kế các trải nghiệm lập đề án/kế hoạch - triển khai trong CTĐT ngành quản trị kinh doanh............................................................................................ 117 2.5.3. Thực trạng tổ chức triển khai chương trình đào tạo quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO .................................................................................................................... 119 2.5.3.1. Thực trạng trang bị, đầu tư mua sắm, xây dựng cơ sở vật chất để học tập kỹ năng và thực hành nghề nghiệp ............................................................................................ 119 2.5.3.2. Thực trạng thiết kế, xây dựng các trải nghiệm học tập tích hợp........................121 2.5.3.3. Thực trạng tổ chức học tập chủ động ...............................................................123 2.5.3.4. Thực trạng nâng cao năng lực giảng dạy chung; năng lực về kỹ thuật, nghiệp vụ quản trị kinh doanh của giảng viên...............................................................................124 2.5.4. Thực trạng tổ chức đánh giá, lấy phản hồi, điều chỉnh, cải tiến ctđt theo tiếp cận CDIO...........................................................................................................................126 2.5.4.1. Thực trạng tổ chức đánh giá kết quả học tập sinh viên .....................................126 2.5.4.2. Thực trạng tổ chức kiểm định chương trình đào tạo .........................................128 2.6. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh của một số trường khu vực Bắc miền Trung theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động ..........................................................................................130 2.7. Đánh giá chung thực trạng quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh của một số trường khu vực Bắc miền Trung theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động ...........................................................................................................133 2.7.1. Kết quả đạt được ................................................................................................133 2.7.2. Một số tồn tại và nguyên nhân............................................................................136 Chương 3. Giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung ............................................141 3.1. Nguyên tắc xây dựng giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận cdio tại các trường đại học Bắc miền Trung ..................................141 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu .....................................................................141 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ......................................................................141 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống và toàn diện ..................................................142 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .....................................................................142 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và phát triển ...................................................142 3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi ........................................................................143 3.2. Các giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại một số trường đại học Bắc miền Trung .........................................................143 3.2.1. Tổ chứ c rà soát, điều chỉnh, bổ sung chuẩn đầu ra và chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động .......................................143 3.2.2. Chỉ đạo thiết kế chương trình đào tạo quản trị kinh doanh theo hướng học tập chủ động và thiết kế đa dạng trải nghiệm học tập cho sinh viên ..........................................147 3.2.3. Đề xuấ t bô ̣ tiêu chuẩ n quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo các tiêu chuẩn CDIO ....................................................................................................150 3.2.4. Tổ chứ c nâng cao năng lực phá t triể n và vâ ̣n hà nh chương trinh đào tao theo tiế p ̀ ̣ câ ̣n cdio cho đô ̣i ngũ cá n bô ̣ quả n lý và giả ng viên .......................................................161 3.2.5. Đảm bả o cá c nguồ n lực cơ sở vật chất, thiết bị đào tạo để tổ chức triển khai chương trình đào tạo ngành qtkd theo tiếp cận CDIO ...................................................165 3.2.6. Chỉ đạo kiểm tra, đánh giá sinh viên theo chuẩn đầu ra ......................................170 3.3. Mối quan hệ giữa các giải pháp .............................................................................176 8
3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp .................................179 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm .......................................................................................179 3.4.2. Nội dung khảo nghiệm .......................................................................................179 3.4.3. Đối tượng tham gia khảo nghiệm .......................................................................180 3.4.4. Phương pháp khảo nghiệm .................................................................................180 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm .........................................................................................181 3.5. Thử nghiệm giải pháp đề xuất ...............................................................................189 3.5.1. Mục đích thử nghiệm .........................................................................................189 3.5.2. Địa bàn, đối tượng tham gia thử nghiệm.............................................................190 3.5.3. Quy trình thử nghiệm .........................................................................................190 3.5.4. Kết quả thử nghiệm ............................................................................................192 Kết luận và khuyến nghị............................................................................................199 1. Kết luận ...................................................................................................................199 2. Khuyến nghị ............................................................................................................201 2.1. Đối với bộ GD & ĐT ............................................................................................201 2.2. Đối với các trường đại học khu vực Bắc miền Trung .............................................201 Tài liệu tham khảo .....................................................................................................203 I. Tài liệu tham khảo tiếng Việt ....................................................................................203 II. Tài liệu tham khảo tiếng Anh...................................................................................209 Bài báo khoa học đã công bố liên quan đến Luận án của NCS………………………...217 Phụ lục .......................................................................................................................218 Phụ lục 1: ....................................................................................................................218 Phụ lục 2: ....................................................................................................................231 Phiếu khảo sát ............................................................................................................231 Phụ lục 3: ....................................................................................................................244 9
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 1. 1. Bảng so sánh các giai đoạn phát triển và triển khai sản phẩm của ngành kỹ thuật và ngành quản trị kinh doanh ................................................................... 49 Bảng 1.2. Vai trò của các chủ thể trong quản lý chương trình đào tạo ngành Quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO …………..……………………………..…… 63 Bảng 2. 1. Quy mô HS, SV, học viên, nghiên cứu sinh trường Đại học Vinh theo bậc học, loại hình đào tạo trong 5 năm, từ 2015 đến 2019...................................... 87 Bảng 2. 2. Số liệu tuyển sinh, quy mô đào tạo giai đoạn 2016-2019 ...................... 89 Bảng 2. 3. Mức độ đánh giá kết quả lựa chọn từng nội dung theo ĐTB ................. 92 Bảng 2. 4. Thống kê khách thể tham gia khảo sát................................................... 92 Bảng 2. 5. Nhu cầu năng lực nghề nghiệp “quản trị kinh doanh” đáp ứng yêu cầu thị trường lao động ................................................................................................ 94 Bảng 2. 6. Đánh giá mức độ thực hiện và kết quả thực hiện các phương pháp đào tạo ngành QTKD ................................................................................................. 102 Bảng 2. 7. Thực trạng tổ chức hình thành ý tưởng phát triển chương trình đào tạo ngành QTKD theo tiếp cận CDIO ........................................................................ 108 Bảng 2. 8. Thực trạng xác định chuẩn đầu ra ngành QTKD theo tiếp cận CDIO .. 110 Bảng 2. 9. Thực trạng xây dựng chương trình đào tạo QTKD theo hướng tích hợp113 Bảng 2. 10. Thực trạng thiết kế, xây dựng môn học nhập môn về quản trị kinh doanh theo bối cảnh giáo dục thực hành nghề nghiệp .......................................... 115 Bảng 2. 11. Thực trạng thiết kế các trải nghiệm lập đề án/kế hoạch - triển khai trong CTĐT ngành QTKD ................................................................................... 117 Bảng 2. 12. Thực trạng trang bị, đầu tư mua sắm, xây dựng cơ sở vật chất để học tập kỹ năng và thực hành nghề nghiệp ................................................................. 119 Bảng 2. 13. Thực trạng thiết kế, xây dựng các trải nghiệm học tập tích hợp ......... 121 Bảng 2. 14. Thực trạng tổ chức học tập chủ động ................................................ 123 Bảng 2. 15. Thực trạng nâng cao năng lực giảng dạy chung; năng lực về kỹ thuật, nghiệp vụ quản trị kinh doanh của giảng viên ...................................................... 124 10
Bảng 2. 16. Thực trạng tổ chức đánh giá kết quả học tập sinh viên ...................... 126 Bảng 2. 17. Thực trạng tổ chức kiểm định chương trình đào tạo .......................... 128 Bảng 2. 18. Đánh giá những yếu tố tác động đến quản lý chương trình đào tạo ngành QTKD theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học khu vực Bắc miền Trung130 Bảng 3. 1. Thống kê khách thể tham gia khảo sát ................................................ 180 Bảng 3. 2. Mức độ đánh giá kết quả lựa chọn từng nội dung theo ĐTB ............... 181 Bảng 3. 3. Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các giải pháp quản lý ............... 181 Bảng 3. 4. Kết quả đánh giá về tính khả thi của các giải pháp quản lý.................. 184 Bảng 3. 5. Mối tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý đề xuất .................................................................................................... 186 Bảng 3. 6. Mức độ đánh giá kết quả lựa chọn từng nội dung theo ĐTB ............... 192 Bảng 3. 7. Kết quả đánh giá trước thử nghiệm và sau thử nghiệm ........................ 193 11
DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỀU ĐỒ Hình 1. 1. Biểu tượng của đề xướng/giải pháp tổng thể CDIO ............................ 40 Hình 1. 2. Triển khai phương pháp tiếp cận CDIO .............................................. 43 Hình 1. 3. Đánh giá chương trình và các tiêu chuẩn CDIO .................................. 46 Hình 1. 4. Các chức năng của quản lý ................................................................. 60 Biểu đồ 2. 1. Đánh giá nhu cầu năng lực nghề nghiệp “quản trị kinh doanh” đáp ứng yêu cầu thị trường lao động……………….. 96 Biểu đồ 2. 2. Đánh giá kết quả thực hiện các phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả đào tạo ngành QTKD ................................................................................. 105 Biểu đồ 2. 3. Đánh giá những yếu tố tác động đến quản lý CTĐT ngành QTKD theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học khu vực Bắc miền Trung ................. 131 Biểu đồ 3. 1. Kết quả đánh giá về tính cần thiết của các giải pháp quản lý đề xuất 183 Biểu đồ 3. 2. Kết quả đánh giá về tính khả thi của các giải pháp quản lý........... 185 Biểu đồ 3. 3. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lý ...................................................................................................................... 189 Biểu đồ 3. 4. Kết quả đánh giá trước thử nghiệm và sau thử nghiệm giải pháp quản lý ...................................................................................................................... 195 12
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm gần đây, trước yêu cầu ngày càng cao của xã hội đối với giáo dục, Đảng và Nhà nước đã tập trung đưa ra những quyết sách lãnh đạo, đầu tư cho giáo dục nhằm đưa chất lượng giáo dục và đào tạo của Việt Nam từng bước phát triển ngang tầm với khu vực và thế giới. Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII nêu rõ: “Tạo đột phá trong đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo, phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thu hút và trọng dụng nhân tài. Thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao, ứng dụng mạnh mẽ thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư vào mọi lĩnh vực của đời sống xã hội, chú trọng một số ngành, lĩnh vực trọng điểm, có tiềm năng, lợi thế để làm động lực cho tăng trưởng theo tinh thần bắt kịp, tiến cùng và vượt lên ở một số lĩnh vực so với khu vực và thế giới”. Để thực hiện được mục tiêu nói trên, con đường của giáo dục đại học Việt Nam trong thời đại trí thức ngày nay, tất yếu phải gắn liền với hội nhập quốc tế, khi càng cấp thiết hơn đáp ứng thị trường lao động trong bối cảnh CMCN 4.0. Mục tiêu đặt ra là đổi mới và hội nhập trên cơ sở vẫn phải giữ được những nét đặc thù của giáo dục Việt Nam, đồng thời tiệm cận được các tiêu chuẩn chung của thế giới. Do đó, cần phải lấy những kinh nghiệm, chuẩn mực và giá trị quốc tế tiên tiến làm cơ sở và đích đến cho nền giáo dục của Việt Nam. Như vậy, cần phải quốc tế hóa nhanh chóng và toàn diện nền giáo dục nước nhà nói chung và giáo dục đại học nói riêng để tạo ra những thế hệ người Việt Nam mới, thành thạo các kỹ năng sống, làm việc và cạnh tranh có văn hóa trên phạm vi toàn cầu. Một trong các hướng đi chủ đạo trong quá trình hội nhập quốc tế chính là việc đổi mới các phương pháp, chương trình đào tạo theo hướng hội nhập quốc tế. Trong đó việc tiếp cận với phương pháp đào tạo theo CDIO là 13
một trong những mô hình đang được Bộ Giáo dục & Đào tạo và nhiều trường trên cả nước nghiên cứu áp dụng. CDIO được viết tắt của cụm từ tiếng Anh Conceive - Design - Implement - Operate, có nghĩa là: hình thành ý tưởng, thiết kế ý tưởng, thực hiện và vận hành, khởi nguồn từ Viện Công nghệ MIT (Hoa Kỳ) [50, 79,105, 120]. Cho đến nay, mô hình này được các trường đại học, cao đẳng trên thế giới áp dụng ngày càng nhiều. Về bản chất, CDIO là một giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội trên cơ sở xác định chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế chương trình và kế hoạch đào tạo. Về tổng thể, CDIO có thể áp dụng để xây dựng quy trình chuẩn cho nhiều lĩnh vực đào tạo khác nhau ngoài ngành đào tạo kỹ sư, bởi lẽ nó đảm bảo khung kiến thức và kỹ năng, chẳng hạn áp dụng cho khối ngành kinh tế, quản trị kinh doanh... Cho nên, có thể nói CDIO thực chất là một giải pháp nâng cao chất lượng đào tạo, đáp ứng yêu cầu xã hội, trên cơ sở xác định chuẩn đầu ra, từ đó thiết kế chương trình và kế hoạch đào tạo một cách hiệu quả. Như vậy việc xây dựng chương trình đào tạo cho các ngành kinh tế - quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO là giải pháp cần thiết, phù hợp với mục tiêu và các giải pháp hội nhập hóa giáo dục đại học Việt Nam. Tuy nhiên, hiện tại vẫn còn có một số vấn đề còn chưa được quan tâm nghiên cứu đúng mức, nhằm đưa ra các luận cứ khoa học và lịch sử để từ đó có các giải pháp hiệu quả nâng cao chất lượng quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO ở Việt Nam. Một số vấn đề còn tổn tại gồm: Thứ nhất, cơ sở lý thuyết về quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO thì chưa được nghiên cứu hệ thống một cách đầy đủ và cụ thể cho từng nhóm bối cảnh khác nhau. Các nghiên cứu trường hợp liên quan đến giáo dục đào tạo ở các trường đại học Việt Nam được tiếp cận ở mức độ cả hệ thống hoặc trên một phương diện tiếp cận chung cho cả hệ thống giáo dục đào tạo Việt Nam. Đặc biệt đối với nhóm ngành quản trị kinh doanh các 14
nghiên cứu tổng quát về đào tạo theo tiếp cận CDIO đối với nhóm này chưa được nhiều tác giả quan tâm nghiên cứu [59, 61, 67]. Thứ hai, các nghiên cứu trong nước về quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO, đối với vấn đề cơ sở lý thuyết thì chỉ mới được trình bày ở dạng tổng thuật chung chung hoặc nếu đi sâu chỉ mới tập trung vào một số nội dung cụ thể của công tác quản lý chương trình đào tạo. Hiện chưa có các nghiên cứu mang tính hệ thống, theo hướng tiếp cận quản lý chương trình đào tạo dưới góc độ của quản lý học (bao gồm các bước: Lập kế hoạch; Tổ chức triển khai kế hoạch; Chỉ đạo điều hành; Kiểm tra, đánh giá, điều chỉnh chương trình và kết quả đào tạo) [52, 54, 107]. Trong khi đó để tạo ra sự thay đổi, chuyển biến lớn khi chuyển từ mô hình đào tạo này sang một mô hình đào tạo mới không chỉ ở dừng lại những yêu cầu, nhiệm vụ chung cho từng khía cạnh mà ngay chính mỗi đối tượng liên quan đến nội dung hoạt động đó cũng cần có sự thay đổi từ nhận thức đến hành động để tạo ra những mối quan hệ công việc cho phù hợp với yêu cầu của phương thức đào tạo mới… Cách tiếp cận này chưa thấy được đề cập rõ ràng trong các nghiên cứu trong nước. Thứ ba, các công trình nghiên cứu mới chỉ tập trung chủ yếu đối với các trường đại học kỹ thuật [35, 71]. Đối với khối ngành quản trị kinh doanh còn chưa có nhiều nghiên cứu kể cả về nghiên cứu tổng quát nói chung, đặc biệt là nghiên cứu về quản lý chương trình đào tạo khối ngành quản trị kinh doanh nói riêng. Thứ tư, các nội dung về đánh giá hiệu quả quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO chưa được nghiên cứu sâu, chưa xây dựng được các nguyên tắc cũng như khung tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả quản lý chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO (12 tiêu chuẩn của CDIO). Thứ năm, hiện nay có nhiều tiếp cận trong chương trình giáo dục đại học nhưng đối với đào tạo ngành Quản trị kinh doanh thì lựa chọn tiếp cận 15
CDIO là phù hợp nhất vì đào tạo theo tiếp cận CDIO gắn với phát triển một chương trình bậc đại học căn cứ vào nhu cầu sử dụng nguồn nhân lực của thị trường lao động. Các trường đại học khu vực Bắc miền Trung cũng đã xác định việc xây dựng và quản lý chương trình đào tạo đại học cho ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO là giải pháp cần thiết, phù hợp với mục tiêu và các giải pháp hội nhập hóa giáo dục đại học Việt Nam đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Tuy nhiên, quá trình triển khai, thực hiện vẫn còn lúng túng, còn gặp nhiều khó khăn, bất cập; đội ngũ am hiểu về CDIO trong các trường còn ít và chưa có kinh nghiệm; năng lực quản lý chương trình đào tạo (CTĐT) theo tiếp cận CDIO chưa cao. Ngoài ra, trong quá trình rà soát, điều tra tìm hiểu về chương trình chúng tôi phát hiện chưa công trình nào nghiên cứu một cách toàn diện và đầy đủ về quản lý chương trình đào tạo cho chuyên ngành quản trị kinh doanh tại các trường đại học tại Việt Nam nói chung và khu vực Bắc miền Trung nói riêng. Từ những phát hiện đó cho phép khẳng định việc nghiên cứu đề tài luận án: “Quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung”, là cấp thiết để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo ngành quản trị kinh doanh bậc đại học, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận, phân tích, đánh giá thực trạng về chương trình đào tạo và quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh ở một số trường đại học khu vực Bắc miền Trung. Từ đó, đề xuất được giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO nhằm góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo ngành quản trị kinh doanh bậc đại học, đáp ứng yêu cầu thị trường lao động trong bối cảnh CMCN 4.0 hiện nay. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 16
3.1. Khách thể nghiên cứu Chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. 4. Giả thuyết khoa học Nếu hiệu trưởng trường đại học tổ chức rà soát lại yêu cầu của thị trường lao động về nghề quản trị kinh doanh, điều chỉnh bổ sung chuẩn đầu ra phù hợp; Chỉ đạo thiết kế chương trình theo chuẩn đầu ra mới; Xây dựng được bộ tiêu chí quản lí chương trình đào tạo tương ứng; đồng thời có phương án đảm bảo nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, thiết bị dạy học đủ điều kiện vận hành chương trình đào tạo đã thiết kết thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng đào tạo ngành quản trị kinh doanh của các trường đại học trong khu vực, đáp ứng tốt hơn yêu cầu của thị trường lao động, đặc biệt trong bối cảnh CMCN 4.0 hiện nay. 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu 5.1. Nội dung nghiên cứu Đề tài nghiên cứu quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. 5.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian điều tra, khảo sát: Nghiên cứu thực trạng quản lý chương trình đào tạo và khảo sát, điều tra tại một số trường đại học Bắc miền Trung (Trường ĐH Vinh; Trường ĐH Hà Tĩnh) đối với các đối tượng có liên quan (Cán bộ lãnh đạo, cán bộ quản lý, giảng viên, sinh viên, các đơn vị sử dụng sinh viên tốt nghiệp…). - Phạm vi về thời gian: Đề tài được chúng tôi tiến hành nghiên cứu từ năm 2018 đến năm 2021 6. Phương pháp luận và các phương pháp nghiên cứu 17
6.1. Cách tiếp cận nghiên cứu a) Tiếp cận hệ thống: Hệ thống là một tổng thể và được tạo thành bởi nhiều thành tố có mối quan hệ mật thiết, tác động qua lại lẫn nhau, nên khi thay đổi một thành tố sẽ dẫn đến sự thay đổi của cả hệ thống. Vì vậy, nghiên cứu “Quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại các trường đại học Bắc miền Trung” cần quan tâm đến mối quan hệ mật thiết giữa việc quản lý chương trình đào tạo với các đặc trưng của CDIO. Ngoài ra, cần quan tâm đến các yếu tố ảnh hưởng đến công tác quản lý chương trình đào tạo đại học. b) Tiếp cận thị trường: Xem xét vấn đề quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO, cần đặt trong các mối quan hệ “cung - cầu” tác động qua lại giữa nhà trường (cung nhân lực/nguồn nhân lực) và thị trường lao động hay bên sử dụng nhân lực (cầu nhân lực/nguồn nhân lực); Đây cũng là đặc trưng trong đào tạo theo tiếp cận CDIO, do đó cần phải làm rõ nội dung cơ bản này trong việc xây dựng chuẩn đầu ra, các tiêu chuẩn của CDIO. c) Tiếp cận chức năng quản lý: Nghiên cứu quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động. Cần tiếp cận nghiên cứu đề tài trên cơ sở của lý luận quản lý nói chung và quản lý giáo dục đại học nói riêng (Cần nghiên cứu các chức năng cơ bản như: Lâ ̣p kế hoa ̣ch quản lý chương trình đào ta ̣o; Tổ chứ c triể n khai kế hoa ̣ch quản lý chương trình đào ta ̣o; Chỉ đa ̣o, điề u hà nh quản lý chương trình và triể n khai đào ta ̣o và Kiể m tra, đánh giá , điề u chỉnh chương trinh và kế t quả đào ta ̣o ngành quản trị kinh doanh). ̀ d) Tiếp cận CDIO: Dựa vào bộ tiêu chuẩn CDIO: Conceive - hình thành ý tưởng, Design - thiết kế, Implement - triển khai/thực hiện và Operate - vận hành với 12 tiêu chuẩn cụ thể: bối cảnh; chuẩn đầu ra; chương trình đào tạo tích hợp; giới thiệu về kỹ thuật; các trải nghiệm thiết kế-triển 18
khai; không gian làm việc kỹ thuật; các trải nghiệm học tập tích hợp; học tập chủ động; nâng cao năng lực về kỹ năng của giảng viên; nâng cao năng lực giảng dạy của giảng viên; đánh giá học tập; kiểm định chương trình để nghiên cứu và đề xuất các giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành Quản trị kinh doanh tại các trường đại học Bắc miền Trung. Trong luận án, để nghiên cứu và làm rõ quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động tại các trường đại học Bắc miền Trung, tác giả lựa chọn tiếp cận chức năng quản lý và tiếp cận CDIO là 2 tiếp cận chính của luận án. 6.2. Phương pháp nghiên cứu a) Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Sử dụng các phương pháp như hồi cứu, hệ thống hóa và phân tích tổng hợp các tài liệu, qui định, kinh nghiệm... liên quan trong và ngoài nước để xây dựng cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu. b) Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn: - Phương pháp điều tra khảo sát bằng phiếu điều tra (bảng hỏi/phiếu thăm dò ý kiến) và phỏng vấn nhóm trọng tâm được sử dụng để khảo sát thực trạng quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO tại một số trường đại học khu vực Bắc miền Trung. Đối tượng điều tra bao gồm: cán bộ lãnh đạo các trường đại học, cán bộ quản lý các khoa và phòng; cán bộ xây dựng chương trình đào tạo; giảng viên và lãnh đạo một số doanh nghiệp sử dụng lao động. - Phương pháp tổng kết kinh nghiệm thực tiễn từ các mô hình quản lý chương trình đào tạo chuyên ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO trong và ngoài nước để rút ra bài học kinh nghiệm vận dụng vào điều kiện cụ thể của tại các trường đại học khu vực Bắc miền Trung. c) Nhóm phương pháp nghiên cứu khác: 19
- Phương pháp chuyên gia: Tổ chức hội thảo khoa học, trực tiếp xin ý kiến các chuyên gia nghiên cứu, đào tạo, các tổ chức/doanh nghiệp (bên sử dụng lao động) để hoàn thiện cơ sở lý luận, cơ sở thực tiễn và hoàn thiện giải pháp quản lý chương trình đào tạo chuyên ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO. - Phương pháp khảo nghiệm được sử dụng để kiểm chứng tính cần thiết và khả thi của giải pháp đề xuất trong đề tài luận án. - Phương pháp thống kê: Sử dụng một số phương pháp toán học áp dụng trong nghiên cứu quản lý giáo dục để xử lý các số liệu và kết quả điều tra, khảo sát và phân tích thống kê. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu (1) Nghiên cứu cơ sở lý luận về quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO. (2) Phân tích, đánh giá thực trạng về chương trình đào tạo và quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh tại một số trường đại học khu vực Bắc miền Trung. (3) Đề xuất các giải pháp quản lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO đáp ứng yêu cầu thị trường lao động tại các trường đại học khu vực Bắc miền Trung. (4) Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp do đề tài luận án đề xuất. (5) Thử nghiệm bô ̣ tiêu chuẩ n quả n lý hiệu quả chương trình đào tạo theo tiếp cận CDIO. 8. Những luận điểm cần bảo vệ - Luận án đã tập trung nghiên cứu vấn đề quả n lý chương trình đào tạo ngành quản trị kinh doanh theo tiếp cận CDIO, được đặt trong các mối quan hệ “cung - cầu” và tác động qua lại giữa nhà trường (cung nhân lực/nguồn nhân lực) và thị trường lao động; Đây cũng là đặc trưng trong đào 20