Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối Nông Lâm trong bối cảnh hiện nay

Chia sẻ: Buctranhdo Buctranhdo | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:264

Thêm vào BST

Báo xấu

26
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của luận án là xây dựng khung lí thuyết về quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo trong các trường đại học trong bối cảnh hiện nay; đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối Nông Lâm trong bối cảnh hiện nay

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ------------------ TRẦN NAM TÚ QUẢN LÍ CHUYỂN GIAO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀO ĐÀO TẠO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHỐI NÔNG LÂM TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2020
1 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ------------------- TRẦN NAM TÚ QUẢN LÍ CHUYỂN GIAO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀO ĐÀO TẠO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHỐI NÔNG LÂM TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY Chuyên ngành: Quản lí giáo dục Mã số: 9 14 01 14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Trần Công Phong TS. Trịnh Thị Anh Hoa Hà Nội, 2020
2 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi. Các số liệu, tài liệu, tư liệu được sử dụng trong Luận án là trung thực, có trích dẫn nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Kết quả nghiên cứu được trình bày trong Luận án chưa được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu khoa học nào khác. Tác giả luận án Trần Nam Tú
3 LỜI CẢM ƠN Với sự kính trọng và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin chân thành cảm ơn: GS.TS. Trần Công Phong và TS. Trịnh Thị Anh Hoa đã tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Lãnh đạo Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, các thầy cô và cán bộ Bộ phận Đào tạo - Phòng Quản lí khoa học, Đào tạo và Hợp tác quốc tế - Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam đã giảng dạy, hướng dẫn, giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và thực hiện luận án. Tập thể lãnh đạo, cán bộ quản lí, giảng viên của 03 trường đại học khối nông lâm (Trường Đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh, Trường đại học Nông lâm – Đại học Huế và Trường Đại học Nông lâm – Đại học Thái Nguyên) đã hỗ trợ, đóng góp những thông tin liên quan đến nghiên cứu, điều tra, khảo sát và thực hiện luận án. Xin chân thành cảm ơn các bạn bè, đồng nghiệp cùng những người thân trong gia đình đã luôn động viên, khích lệ và đồng hành với tôi trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Luận án Trần Nam Tú
4 MỤC LỤC Trang DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT …………………………………………….. 9 DANH MỤC CÁC BẢNG ………………………………………………….. 10 DANH MỤC BIỂU ĐỒ, HÌNH …………………………………………….. 11 MỞ ĐẦU ……………………………………………………………………... 13 1. Lí do chọn đề tài …………………………………………………………. 13 2. Mục tiêu nghiên cứu ……………………………………………………... 15 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ……………………………………… 15 4. Giả thuyết khoa học ……………………………………………………… 16 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ……………………………………………………. 16 6. Phạm vi nghiên cứu ……………………………………………………… 17 7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu ……………………… 17 8. Những luận điểm bảo vệ …………………………………………………. 19 9. Những đóng góp mới của Luận án ………………………………………. 20 10. Cấu trúc của Luận án …………………………………………………… 21 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN QUẢN LÍ CHUYỂN GIAO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀO ĐÀO TẠO TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC 22 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ………………………………………….. 22 1.1.1. Về nghiên cứu khoa học và quản lí nghiên cứu khoa học …………… 22 1.1.2. Về chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo ………...... 23 1.2.3. Về quản lí hoạt động chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo ………………………………………………………………………… 26 1.2. Một số khái niệm ………………………………………………………... 27 1.2.1. Khái niệm về nghiên cứu khoa học và kết quả nghiên cứu khoa học .. 27 1.2.2. Khái niệm về đào tạo, các thành tố của đào tạo và quản lí đào tạo ….. 29 1.2.3. Khái niệm chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo ….. 32 1.2.4. Khái niệm quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo ……………………………………………………………………………... 32 1.3. Hoạt động chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ở các trường đại học 33 1.3.1. Vận dụng mô hình CIPO xác định các biểu hiện chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………………………... 33 1.3.2. Xác định các biểu hiện chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ……….. 35 1.3.2.1. Điều chỉnh mục tiêu, chuẩn đầu ra của CTĐT ………………….. 36
5 1.3.2.2. Điều chỉnh cơ cấu các học phần của CTĐT …………………….. 38 1.3.2.3. Điều chỉnh nội dung học phần trong CTĐT ……………………. 38 1.3.2.4. Hình thành học phần mới trong CTĐT …………………………. 39 1.3.2.5. Phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT ……………… 40 1.3.2.6. Đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ……………………………………………………... 41 1.3.2.7. Thay đổi phương pháp học tập của sinh viên …………………… 42 1.4. Quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại trường đại học trong bối cảnh hiện nay ……………………………………. 43 1.4.1. Mô hình quản lí quá trình chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo …………………………………………………………………… 43 1.4.1.1. Mô hình quản lí quá trình theo chu trình PDCA ………………. 43 1.4.1.2. Mô hình quản lí quá trình chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo ……………………………………………………………….. 45 1.4.2. Nội dung quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo theo mô hình APDCA ……………………………………………………………………….. 48 1.4.2.1. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh mục tiêu, chuẩn đầu ra của CTĐT ……………………………………………………………… 48 1.4.2.2. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh cơ cấu các học phần của CTĐT ……………………………………………………………….. 50 1.4.2.3. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh nội dung học phần trong CTĐT ……………………………………………………………... 52 1.4.2.4. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào hình thành học phần mới trong CTĐT …………………………………………………………………… 53 1.4.2.5. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT ………………………………………………………… 54 1.4.2.6. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ………………... 56 1.4.2.7. Quản lí chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp học tập của sinh viên trong đào tạo ……………………………………………….. 58 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học ……………………………… 59 1.5.1. Các yếu tố bên ngoài ………………………………………………… 59 1.5.2. Các yếu tố bên trong ………………………………………………… 62 Kết luận chương 1 …………………………………………………………… 63
6 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÍ CHUYỂN GIAO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀO ĐÀO TẠO TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHỐI NÔNG LÂM TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY …………………………… 65 2.1. Khái quát về các trường đại học khối nông lâm ……………………… 65 2.1.1. Chức năng nhiệm vụ, sứ mạng của các trường đại học khối nông lâm 65 2.1.2. Khái quát nguồn nhân lực phục vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học ... 66 2.2. Giới thiệu về khảo sát thực trạng ……………………………………… 67 2.2.1. Mục đích khảo sát ……………………………………………………. 67 2.2.2. Nội dung khảo sát, đánh giá …………………………………………. 68 2.2.3. Phương pháp khảo sát ……………………………………………….. 68 2.2.4. Đối tượng, phạm vi khảo sát ………………………………………… 68 2.1.5. Công cụ khảo sát và xử lí kết quả khảo sát ………………………….. 69 2.3. Thực trạng về đào tạo và nghiên cứu khoa học các trường đại học khối nông lâm ………………………………………………………………... 69 2.3.1. Thực trạng về hoạt động đào tạo …………………………………….. 69 2.3.2. Thực trạng về nghiên cứu khoa học và chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học ………………………………………………………………….. 71 2.4. Thực trạng chuyển giao kết quả NCKH vào đào tạo ở các trường đại học khối nông lâm …………………………………………………………… 74 2.4.1. Điều chỉnh mục tiêu, chuẩn đầu ra của CTĐT ……………………… 77 2.4.2. Điều chỉnh cơ cấu các học phần của CTĐT ………………………… 77 2.4.3. Điều chỉnh nội dung học phần trong CTĐT ………………………… 78 2.4.4. Hình thành học phần mới trong CTĐT ……………………………… 80 2.4.5. Phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT …………………… 81 2.4.6. Giảng viên chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ………………... 82 2.4.7. Đổi mới phương pháp học tập của sinh viên ………………………… 84 2.5. Thực trạng quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại trường đại học khối nông lâm ………………………………………. 85 2.5.1. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh mục tiêu, chuẩn đầu ra của CTĐT ………………………………………………………. 85 2.5.2. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh cơ cấu các học phần của CTĐT …………………………………………………………... 90 2.5.3. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh nội dung học phần của CTĐT ………………………………………………………….. 94
7 2.5.4. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào hình thành học phần mới trong CTĐT ……………………………………………………………… 99 2.5.5. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT …………………………………………………….. 104 2.5.6. Thực trạng quản lí việc giảng viên chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ………………………………………………………………………. 109 2.5.7. Thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp học tập của sinh viên ………………………………………………………… 115 2.5.8. Đánh giá chung thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ……………………………………………………………………………... 119 Kết luận Chương 2 ………………………………………………………… 122 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP QUẢN LÍ CHUYỂN GIAO KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU KHOA HỌC VÀO ĐÀO TẠO TRONG CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHỐI NÔNG LÂM TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY ……… 124 3.1. Quan điểm, phương hướng và mục tiêu chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm trong bối cảnh hiện nay … 124 3.1.1. Quan điểm …………………………………………………………… 124 3.1.2. Phương hướng ………………………………………………………. 125 3.1.3. Mục tiêu ……………………………………………………………… 125 3.2. Nguyên tắc đề xuất giải pháp ………………………………………… 126 3.2.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả ………………………… 126 3.2.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống/đồng bộ ………………………… 127 3.2.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học ………………………………… 128 3.2.4. Nguyên tắc đảm bảo tính chiến lược ………………………………… 128 3.2.5. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ………………………………… 128 3.2.6. Nguyên tắc đảm bảo tính phát triển ………………………………… 129 3.3. Các giải pháp quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo trong trường đại học khối nông lâm ………………………………. 129 3.3.1. Tổ chức nâng cao nhận thức về quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………………………………………… 130 3.3.2. Xây dựng kế hoạch dài hạn về quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………………………………………… 134 3.3.3. Phân cấp trong tổ chức thực hiện quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………………………………………… 138
8 3.3.4. Đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá và phản hồi thông tin việc chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………….. 142 3.3.5. Xây dựng hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ báo đánh giá quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ………………………………………….. 145 3.4. Mối quan hệ giữa các giải pháp ………………………………………... 163 3.5. Khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ………. 164 3.5.1. Mục đích khảo nghiệm ……………………………………………… 164 3.5.2. Nội dung khảo nghiệm ………………………………………………. 164 3.5.3. Phương pháp khảo nghiệm ………………………………………….. 165 3.5.4. Đối tượng khảo nghiệm ……………………………………………… 165 3.5.5. Phương pháp xử lí số liệu …………………………………………… 165 3.5.6. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất …………………………………………………………………….. 165 3.5.7. Tương quan giữa tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo trong các trường đại học khối nông lâm 168 3.6. Thử nghiệm hệ thống tiêu chuẩn, tiêu chí, chỉ báo đánh giá quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm 176 3.6.1. Mục đích thử nghiệm ………………………………………………… 176 3.6.2. Đối tượng thử nghiệm ……………………………………………….. 176 3.6.3. Nội dung thử nghiệm ………………………………………………… 176 3.6.4. Phương pháp thử nghiệm ……………………………………………. 176 3.6.5. Tiến trình thử nghiệm ……………………………………………….. 176 3.6.6. Phương pháp xử lí số liệu …………………………………………… 177 3.6.7. Kết quả thử nghiệm ………………………………………………… 177 Kết luận chương 3 …………………………………………………………… 192 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ………………………………………….. 194 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ .. 197 TÀI LIỆU THAM KHẢO …………………………………………………... 198 PHỤ LỤC …………………………………………………………………….. 206
9 DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ CBQL Cán bộ quản lí KQNCKH Kết quả nghiên cứu khoa học CTĐT Chương trình đào tạo GDĐH Giáo dục đại học GV Giảng viên KHCN Khoa học và công nghệ MT-CĐR Mục tiêu, chuẩn đầu ra NCKH Nghiên cứu khoa học UNESCO Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa Liên hiệp Quốc
10 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1 Kết quả khảo sát chuyên gia về các biểu hiện chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm …. 35 Bảng 2.1 Số lượng ngành đào tạo theo trình độ của các trường khối nông lâm ……………………………………………………………… 70 Bảng 2.2 Số lượng nhiệm vụ KHCN của các trường nghiên cứu giai đoạn 2017-2019 ………………………………………………………. 71 Bảng 2.3 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh MT-CĐR của CTĐT ……………….. 86 Bảng 2.4 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh cơ cấu các học phần của CTĐT ……. 90 Bảng 2.5 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào điều chỉnh nội dung học phần của CTĐT ……… 95 Bảng 2.6 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào hình thành học phần mới trong CTĐT ………… 99 Bảng 2.7 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT 105 Bảng 2.8 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí việc giảng viên chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ………….. 110 Bảng 2.9 Kết quả khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào đổi mới phương pháp học tập của sinh viên trong đào tạo ……………………………………………………. 115 Bảng 3.1 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ cần thiết của các giải pháp đã đề xuất …………………………………………………. 165 Bảng 3.2 Đánh giá của CBQL và GV về tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ………………………………………………………….. 167 Bảng 3.3 Đánh giá của CBQL và GV về mức độ tương quan giữa tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ……………………………. 169 Bảng 3.4 Tương quan giữa tính cấp thiết/khả thi của các giải pháp và quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo theo các tiêu chuẩn 171 Bảng 3.5 Điểm trung bình đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chuẩn, tiêu chí ……………………………………………... 178 Bảng 3.6 Đánh giá mức độ “ít cần thiết và khả thi” của các Chỉ báo ……. 191
11 DANH MỤC CÁC BIỀU ĐỒ, SƠ ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1 Nguồn nhân lực phục vụ đào tạo và KHCN của 03 trường đại học …………………………………………………….. 67 Biểu đồ 2.2 Số bài báo khoa học do các cán bộ 03 trường đại học khối nông lâm công bố giai đoạn 2017 – 2019 …………………. 72 Biểu đồ 2.3 Bình quân bài báo khoa học được công bố hằng năm của các cán bộ 03 trường đại học khối nông lâm giai đoạn 2017 – 2019 …………………………………………………….. 73 Biểu đồ 2.4 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về điều chỉnh MT-CĐR của CTĐT ……………………………………………………… 76 Biểu đồ 2.5 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về điều chỉnh cơ cấu học phần của CTĐT …………………………………………… 78 Biểu đồ 2.6 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về điều chỉnh chương trình học phần của CTĐT ………………………………………. 79 Biểu đồ 2.7 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về hình thành học phần mới của CTĐT …………………………………………………. 80 Biểu đồ 2.8 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về phát triển học liệu của học phần của CTĐT ………………………………………. 82 Biểu đồ 2.9 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến việc GV đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên ………………………………………………. 83 Biểu đồ 2.10 Tỉ lệ đánh giá mức độ phổ biến về đổi mới phương pháp học tập của SV ……………………………………………. 84 Biểu đồ 2.11 Kết quả đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo theo 07 tiêu chuẩn (biểu hiện) ………………... 120 Biều đồ 2.12 Kết quả đánh giá chung thực trạng quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo theo 21 thành tố quản lí …………... 121 Biểu đồ 3.1 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chuẩn quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ……….. 178 Biểu đồ 3.2 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 1 …………………………………………... 181 Biểu đồ 3.3 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 2 …………………………………………... 182
12 Biểu đồ 3.4 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 3 ………………………………………….. 184 Biểu đồ 3.5 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 4 ………………………………………….. 185 Biểu đồ 3.6 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 5 ………………………………………….. 187 Biểu đồ 3.7 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 6 ………………………………………….. 188 Biểu đồ 3.8 Tỉ lệ đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các tiêu chí của Tiêu chuẩn 7 ………………………………………….. 190 Sơ đồ 1 Chuyển giao kết quả NCKH vào đào tạo theo mô hình CIPO ………………………………………………………. 34 Sơ đồ 2 Sơ đồ vòng tròn chất lượng của Deming ………………….. 44
13 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chủ trương của Đảng và Nhà nước xác định cùng với giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực quan trọng thúc đẩy sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Trong nền kinh tế tri thức đang phát triển hiện nay, quá trình tạo ra và truyền tải tri thức mới thông qua hoạt động nghiên cứu khoa học (NCKH) và chuyển giao kết quả nghiên cứu (KQNCKH) vào đào tạo ngày càng đóng vai trò quan trọng và quyết định đến sự phát triển của một quốc gia. Bởi vậy, nâng cao chất lượng hoạt động khoa học và công nghệ, cũng như quản lí hoạt động này trong các cơ sở giáo dục đại học như là một tất yếu khách quan, một yêu cầu hết sức cấp thiết, góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội. Đào tạo và nghiên cứu khoa học là hai trụ cột của cơ sở giáo dục đại học. Nghiên cứu khoa học và giảng dạy có mối quan hệ tác động qua lại lẫn nhau, thúc đẩy để nâng cao chất lượng đào tạo cũng như chất lượng nghiên cứu khoa học, chuyển giao công nghệ [49] [58] [61] [68] [88]. Kết hợp nghiên cứu khoa học với đào tạo và chuyển giao công nghệ trong các cơ sở giáo dục đại học đang được coi là xu hướng phát triển tất yếu để tăng cường nguồn lực khoa học của quốc gia. Do vậy, các trường đại học không chỉ là trung tâm đào tạo, mà còn là trung tâm nghiên cứu khoa học, sản xuất, sử dụng, phân phối, chuyển giao công nghệ và xuất khẩu tri thức. Có thể nói, chuyển giao KQNCKH vào đào tạo là quá trình hoạt động mang tính hướng đích. Quá trình chuyển giao KQNCKH vào đào tạo là hoạt động của các chủ thể và đối tượng quản lí thống nhất với nhau trong một cơ cấu nhất định nhằm đạt mục đích đề ra của quản lí bằng cách thực hiện các chức năng nhất định và vận dụng các giải pháp, nguyên tắc, công cụ quản lí thích hợp. Ở một mức độ rộng hơn, trường đại học cần tạo ra một cơ chế quản lí để các nhà khoa học, giảng viên, sinh viên như một thực thể thống nhất, tương tác phổ biến kết quả nghiên cứu thông qua hoạt động đào tạo. Tuy nhiên, hoạt động NCKH trong các trường đại học còn bộc lộ những hạn chế như cơ chế, chính sách hỗ trợ phát triển hoạt động NCKH còn
14 nhiều vướng mắc; năng lực nghiên cứu khoa học của giảng viên còn nhiều hạn chế; quản lí việc chuyển giao KQNCKH vào đào tạo trong các cơ sở giáo dục đại học nói chung và các trường đại học thuộc khối nông lâm nói riêng chưa được đánh giá một cách toàn diện, hệ thống các tiêu chí, tiêu chuẩn để lượng hóa các kết quả phục vụ chương trình đào tạo, nâng cao chất lượng đào tạo đến nay chưa hình thành một cách hệ thống. Kết hợp hoạt động nghiên cứu với hoạt động đào tạo trong các trường đại học là xu hướng tất yếu và là một việc làm cấp bách, hợp với thời đại khoa học và công nghệ hiện nay. Tuy nhiên, các nghiên cứu mới chỉ đề cập đến mối quan hệ giữa nghiên cứu với đào tạo, giữa giảng viên và người học. Trong khi đó, chưa có những nghiên cứu tập trung phân tích sâu các yếu tố/biểu hiện của việc chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo, phục vụ công tác quản lí nghiên cứu khoa học và nâng cao chất lượng đào tạo trong trường đại học. Chính vì vậy, nghiên cứu quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo là hết sức cần thiết cả về mặt lí luận và thực tiễn. Trên cơ sở khảo sát lấy ý kiến của các chuyên gia, nhà khoa học, tác giả luận án chọn 07 tiêu chí/biểu hiện của việc chuyển giao KQNCKH vào đào tạo làm cơ sở để nghiên cứu lí thuyết về chuyển giao KQNCKH và quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo ở trường đại học. - Điều chỉnh MT-CĐR của CTĐT dựa vào kết quả nghiên cứu khoa học nhằm cập nhật kiến thức mới, khả năng tiếp thuc kết quả nghiên cứu phục vụ quá trình học tập, tư duy sáng tạo trong công việc của người học sau khi tốt nghiệp. Quản lí điều chỉnh MT-CRĐ của CTĐT nhằm công khai với xã hội không những năng lực mà sinh viên cần đạt được mà cả về năng lực đào tạo và các điều kiện đảm bảo chất lượng của trường đại học. - Điều chỉnh cơ cấu các học phần dựa vào KQNCKH cần có sự kết hợp mang tính tổng thể trong chương trình đào tạo. Yêu cầu phát triển khoa học và xã hội đòi hỏi trường đại học phải điều chỉnh cơ cấu học phần nhằm cập nhật kiến thức mới, cung cấp cho người học. Quản lí điều chỉnh cơ cấu học phần được xem là định hướng cho sự phát triển của ngành đào tạo của trường đại học.
15 - Điều chỉnh nội dung học phần trong CTĐT dựa vào KQNCKH nhằm đảm bảo tính thời sự của thực tiễn, liên kết chặt chẽ và tạo tư duy, sáng tạo cho người học [24]. Trong đó, vai trò của giảng viên có ý nghĩa quan trọng tham gia vào quản lí những kiến thức cần bổ sung trong nội dung học phần. - Hình thành học phần mới trong CTĐT thông qua KQNCKH để cập nhật với xu thế phát triển của lĩnh vực nghiên cứu và giảng dạy. Lựa chọn học phần mới thực sự phải đáp ứng nhu cầu của người học, của chuyên ngành đào tạo, và sắp xếp nội dung đó theo trình tự hợp lí, phù hợp với điều kiện cụ thể của trường đại học. - Phát triển học liệu của các học phần trong CTĐT dựa trên KQNCKH được biểu hiện thông qua các bài báo khoa học được đăng trên các tạp chí khoa học chuyên ngành trong và ngoài nước; công bố sách phục vụ đào tạo, bao gồm sách chuyên khảo, tài liệu tham khảo, tài liệu hướng dẫn học tập, các nghiên cứu tình huống phục vụ giảng dạy. Quản lí phát triển học liệu cần quan tâm tổ chức tăng cường, khai thác sử dụng hiệu quả học liệu, tài nguyên thông tin. - NCKH giúp giảng viên tìm kiếm, phát hiện tri thức mới, đồng thời giúp sinh viên gắn học lí thuyết với thực hành, phát triển tư duy và năng lực làm việc độc lập. Nghiên cứu khoa học cũng chính là phương thức hiệu quả nhất để giảng viên có thể nâng cao chất lượng chuyên môn của mình [39] [46]. Thông qua đó giảng viên có thể đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học, đánh giá kết quả học tập của sinh viên. - Thay đổi phương pháp học tập của sinh viên: Thông qua nghiên cứu khoa học, tiếp nhận thông tin từ KQNCKH thì nhận thức, thái độ của sinh viên về thay đổi phương pháp học tập một cách tích cực hơn [75]. Quản lí đổi mới phương pháp học tập của sinh viên trong đào tạo thực chất là quản lí việc thực hiện đồng bộ các các yếu tố: mục tiêu, nội dung, chương trình, phương pháp dạy học và phương pháp học tập của sinh viên. 2. Mục tiêu nghiên cứu Xây dựng khung lí thuyết về quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo trong các trường đại học trong bối cảnh hiện nay; đánh giá thực trạng và
16 đề xuất các giải pháp quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm 4. Giả thuyết khoa học Mặc dù sự gắn kết giữa hoạt động nghiên cứu khoa học và hoạt động đào tạo, nhất là chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo là một yêu cầu khách quan, vốn có của các cơ sở giáo dục đại học nói chung, nhưng thực tế hiện nay việc chuyển giao và quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm, bên cạnh một số kết quả đã đạt được, vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập và chưa đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học. Nếu đổi mới nhận thức, vận dụng sơ đồ của quá trình cải tiến chất lượng PDCA, lấy mục tiêu chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo làm nội dung quản lí, thì sẽ xác lập được hệ thống các giải pháp cấp thiết, khả thi, phù hợp nhằm quản lí việc đưa kết quả nghiên cứu khoa học vào hoạt động đào tạo của trường đại học, góp phần nâng cao chất lượng đào tạo gắn với nghiên cứu khoa học của các trường đại học khối nông lâm trong bối cảnh hiện nay. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu hệ thống cơ sở lí luận về quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo của các trường đại học, trên cơ sở đó xây dựng khung lí thuyết quản lí việc chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm. 5.2. Đánh giá thực trạng chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm.
17 5.3. Đánh giá thực trạng quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm. 5.4. Nghiên cứu đề xuất các giải pháp quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm. 5.5. Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất. 5.6. Thử nghiệm tính cần thiết và khả thi của một giải pháp do luận án đề xuất. 6. Phạm vi nghiên cứu Phạm vi nghiên cứu của luận án được xác định như sau: 6.1. Giới hạn về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu thực trạng chuyển giao, quản lí chuyển giao và các giải pháp quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm. 6.2. Giới hạn về đối tượng điều tra, khảo sát: Khảo sát, thu thập số liệu khảo sát đối với đối tượng là cán bộ quản lí cấp trường, khoa, phòng/ban, bộ môn và đối tượng là giảng viên tại 03 trường đại học khối nông lâm. 6.3. Giới hạn về địa bàn nghiên cứu: Tổ chức khảo sát tại 03 trường đại học gồm: trường đại học Nông lâm Thành phố Hồ Chí Minh, trường đại học Nông lâm - Đại học Thái Nguyên và trường đại học Nông lâm - Đại học Huế. 6.4. Giới hạn về thử nghiệm: Trường đại học Nông lâm – Đại học Huế 7. Phương pháp tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp tiếp cận 7.1.1. Tiếp cận dựa vào mô hình CIPO Nghiên cứu quá trình chuyển giao KQNCKH vào đào tạo tại các trường đại học dựa vào mô hình CIPO của UNESCO để xác định các biểu hiện cơ bản của chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo trong trường đại học trên cơ sở các thành tố của yếu tố đầu vào (Input), quá trình (Process) và đầu ra (Output) trong bối cảnh cụ thể (Context). 7.1.2. Tiếp cận theo mô hình quản lí PDCA
18 Đây là tiếp cận chủ yếu của luận án sử dụng để thực hiện nghiên cứu quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và đào tạo. Mô hình quản lí quá trình theo chu trình PDCA thể hiện qua 04 thành tố cơ bản: Lập kế hoạch (Plan), Tổ chức thực hiện (Do), Kiểm tra, đánh giá (Check) và Điều chỉnh, bổ sung kế hoạch (Act). Vì vậy, tiếp cận chu trình PDCA cho phép nghiên cứu vận dụng vào quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo tại các trường đại học khối nông lâm một cách hiệu quả hơn. 7.1.3. Tiếp cận thực tiễn Vấn đề nghiên cứu chuyển giao KQNCKH vào đào tạo được đề cập trong Luận án này có nguồn gốc xuất phát từ thực tiễn. Sự thay đổi của khoa học công nghệ và yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng sự nghiệp công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế đã đặt ra yêu cầu mới phát sinh cần giải quyết trong nghiên cứu khoa học và giảng dạy. Cán bộ quản lí và giảng viên của nhà trường cần nâng cao nhận thức trong công tác quản lí, kiến thức chuyên môn, kỹ năng nghề nghiệp và thực hiện có hiệu quả việc đưa kiến thức, tri thức mới thông qua nghiên cứu khoa học vào hoạt động giảng dạy. 7.2. Phương pháp nghiên cứu 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lí thuyết Nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu lí thuyết để: - Thu thập, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các vấn đề lí thuyết có liên quan, tìm hiểu những cốt lõi của vấn đề nghiên cứu để nhận ra những mối quan hệ biện chứng giữa nghiên cứu khoa học, đào tạo và chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo trong trường đại học. - Phân tích, làm rõ các khái niệm cốt lõi, các vấn đề lí thuyết liên quan đến nghiên cứu khoa học, quản lý nghiên cứu khọc, đào tạo, các thành tố đào tạo, chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học, quản lí chuyển giao. - Làm rõ tính chất và những vấn đề đặc thù của quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu vào đào tạo trong các trường đại học khối nông lâm. 7.2.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn
19 - Phương pháp điều tra: Sử dụng hệ thống bảng hỏi được thiết kế in sẵn hoặc trực tuyến để tìm hiểu về các mức độ phổ biến của các biểu hiện chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và đào tạo; thực trạng chuyển giao và quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và đào tạo; khảo nghiệm và thử nghiệm tính cần thiết và khả thi của các giải pháp đề xuất quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học và đào tạo. - Phương pháp phân tích số liệu khảo sát + Sử dụng phương pháp mô tả để phân tích thực trạng chuyển giao và thực trạng quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu vào đào tạo. + Sử dụng phương pháp toán thống kê để xử lí số liệu và đánh giá kết quả thu được. + Sử dụng phần mềm SPSS nhập và xử lí các số liệu thu được để phân tích và đưa ra kết luận từ các kết quả thu được. 7.2.3. Phương pháp chuyên gia (Professional Solution): Phương pháp chuyên gia là dựa trên các hoạt động sáng tạo, kinh nghiệm thực tiễn của các chuyên gia liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Nghiên cứu sử dụng phương pháp chuyên gia thông qua việc cung cấp nội dung cần thiết về vấn đề cần nghiên cứu và bảng câu hỏi về những biểu hiện của chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo để chuyên gia lựa chọn. Trong luận án này, tác giả trưng cầu ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm về các tiêu chí (biểu hiện) chuyển giao kết quả nghiên cứu vào đào tạo và ý kiến của các chuyên gia về các giải pháp đề xuất quản lí chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo trong các trường đại học khối nông lâm. 8. Những luận điểm bảo vệ - Quản lí chuyển giao KQNCKH vào đào tạo trong các trường đại học khối nông lâm cần được xây dựng dựa trên cơ sở lí thuyết khoa học về nghiên cứu khoa học, quản lí nghiên cứu khoa học gắn với hoạt động đào tạo và chuyển giao kết quả nghiên cứu khoa học vào đào tạo thông qua các tiêu chuẩn (biểu hiện) cụ thể.