Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông

Chia sẻ: Phong Tỉ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:251

Thêm vào BST

Báo xấu

59
lượt xem 13
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án được nghiên cứu với mục tiêu nhằm nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện HS.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH --------------------- NGUYỄN THỊ HỒNG HOA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN – 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH ------------------ NGUYỄN THỊ HỒNG HOA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Chuyên ngành: Quản lí Giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: 1. PGS.TS. Nguyễn Thị Hường 2. GS.TS. Thái Văn Thành NGHỆ AN – 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nêu trong luận án này chưa được ai công bố trong bất kì công trình nào. Tác giả luận án Nguyễn Thị Hồng Hoa i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành Luận án này tôi xin trân trọng được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc tới GS.TS. Thái Văn Thành, PGS.TS. Nguyễn Thị Hường - Người Thầy/Cô hướng dẫn khoa học tâm huyết đã tận tình chỉ bảo, động viên khích lệ, dành nhiều thời gian trao đổi và định hướng cho tôi trong quá trình thực hiện luận án. Tôi cũng xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành đến Ban Giám hiệu Trường Đại học Vinh, Ban Lãnh đạo Khoa Giáo dục, Phòng Đào tạo sau Đại học, Thư viện Trường, Phòng Hành chính Tổng hợp cùng tất cả các thầy cô giáo, đồng nghiệp, bạn bè trong Khoa, trong Trường và các đơn vị Sở Giáo dục, Tỉnh đoàn, Chi cục Dân số, các trường PTTH của 2 tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh và các đơn vị liên quan đã tạo điều kiện, giúp đỡ, chỉ bảo, hỗ trợ và chia sẻ kinh nghiệm cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Cuối cùng, tôi xin gửi tấm lòng ân tình và lời cảm ơn sâu sắc tới Sở Y tế, Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy, Trường Chính trị Tỉnh Nghệ An- Cơ quan tôi đã và đang công tác trong quá trình nghiên cứu và Đặc biệt là Gia đình tôi, những người đã theo sát, hỗ trợ tôi trong suốt thời gian qua. Đó chính là nguồn động viên, cổ vũ giúp tôi có thêm sức mạnh, động lực và sự cố gắng để hoàn thành luận án này. Tác giả luận án Nguyễn Thị Hồng Hoa ii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN TT Các chữ viết tắt Các chữ viết đầy đủ 1 CBQL Cán bộ quản lí 2 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 CSSKSS Chăm sóc sức khỏe sinh sản 5 DS - SKSS Dân số - Sức khỏe sinh sản 6 ĐT-BD Đào tạo - bồi dưỡng 7 ĐG Đánh giá 8 GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 9 GDPT Giáo dục phổ thông 10 GV Giáo viên 11 HTTCDH Hình thức tổ chức dạy học 12 HS Học sinh 13 KT-XH Kinh tế-xã hội 14 KN Kỹ năng 15 PP Phương pháp 16 PPDH Phương pháp dạy học 17 PPĐG Phương pháp đánh giá 18 PT Phổ thông 19 PTDH Phương tiện dạy học 20 QLGD Quản lí giáo dục 21 SKSS Sức khỏe sinh sản 22 THPT Trung học phổ thông 23 TN Thực nghiệm 24 TTGD Truyền thông - giáo dục 25 TN Thanh niên 26 VTN Vị thành niên iii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN....................................................................................................i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TRONG LUẬN ÁN ................................ iii MỤC LỤC .............................................................................................................iv DANH MỤC BẢNG .............................................................................................ix DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ ........................................................................ xii MỞ ĐẦU ................................................................................................................ 1 Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN CỦA QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ....................................................................11 1.1.1. Những nghiên cứu về sức khỏe sinh sản và giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông. ....................................................................11 1.1.2. Những nghiên cứu về quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .....................................................................19 1.1.3. Đánh giá chung ..........................................................................................26 1.2. Một số khái niệm cơ bản ...............................................................................28 1.2.1. Sức khỏe, sức khỏe sinh sản.......................................................................28 1.2.2. Giáo dục, giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .31 1.2.3. Hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông 33 1.2.4. Quản lí, quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .............................................................................................34 1.3. Vấn đề giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông.........37 1.3.1. Một số đặc điểm tâm, sinh lí lứa tuổi học sinh trung học phổ thông .........37 1.3.2. Sự cần thiết phải giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ...........................................................................................................40 1.3.3. Mục tiêu, nhiệm vụ của giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ....................................................................................................43 iv
1.3.4. Nguyên tắc giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ....................................................................................................................45 1.3.5. Nội dung giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..46 1.3.6. Phương pháp, hình thức giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ....................................................................................................48 1.3.7. Đánh giá kết quả hoạt động giáo dục SKSS cho HS THPT ......................51 1.4. Vấn đề quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ....................................................................................................52 1.4.1. Tầm quan trọng của quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ............................................................................52 1.4.2. Nội dung quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .............................................................................................52 1.4.3. Chủ thể quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .............................................................................................58 1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông .....................................................................60 1.5.1. Các yếu tố khách quan ...............................................................................60 1.5.2. Các yếu tố chủ quan ...................................................................................63 Kết luận chương 1 ................................................................................................65 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ....................66 2.1. Khái quát về khảo sát thực trạng ...................................................................66 2.1.1. Mục đích khảo sát ......................................................................................66 2.1.2. Nội dung khảo sát.......................................................................................66 2.1.3. Đối tượng khảo sát .....................................................................................66 2.1.4. Địa bàn, thời gian khảo sát .........................................................................68 2.1.5. Phương pháp, công cụ khảo sát..................................................................68 2.1.6. Xử lí kết quả khảo sát.................................................................................69 2.2. Khái quát về địa bàn khảo sát .......................................................................70 v
2.2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh.............................................................................................................70 2.2.2. Tình hình giáo dục Trung học phổ thông của tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh ......71 2.3. Thực trạng hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh ở các trường trung học phổ thông ....................................................................................73 2.3.1. Thực trạng nhận thức của cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh trung học phô thông về giáo dục sức khỏe sinh sản ...................................................73 2.3.2. Thực trạng thực hiện nội dung, chương trình giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..............................................................83 2.3.3. Thực trạng phương pháp, hình thức giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh ở các trường trung học phổ thông .......................................................88 2.3.4. Thực trạng cơ sở vật chất, các điều kiện đảm bảo cho giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ................................................99 2.3.5. Thực trạng kết quả giáo dục sức khỏe sinh sản ở các trường trung học phổ thông .........................................................................................................100 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh ở các trường trung học phổ thông ......................................................................102 2.4.1. Thực trạng tổ chức các hoạt động nâng cao nhận thức về tầm quan trọng của giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..........102 2.4.2. Thực trạng lập kế hoạch giáo dục sức khỏe sinh sản cho HS THPT .......104 2.4.3. Thực trạng tổ chức và chỉ đạo hoạt động giáo dục sức khỏe cho học sinh trung học phổ thông ..................................................................................106 2.4.4. Thực trạng đội ngũ và phát triển đội ngũ làm công tác giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..............................................109 2.4.5. Thực trạng quản lí các điều kiện cần thiết và tạo môi trường thuận lợi cho hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông118 2.4.6. Thực trạng kiểm tra, đánh giá hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông của các lực lượng giáo dục .......................119 vi
2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..............................................120 2.6. Đánh giá chung về thực trạng .....................................................................121 2.6.1. Ưu điểm ....................................................................................................122 2.6.2. Hạn chế.....................................................................................................122 2.6.3. Nguyên nhân ............................................................................................123 Kết luận chương 2 ..............................................................................................125 Chương 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG GIÁO DỤC SỨC KHỎE SINH SẢN CHO HỌC SINH TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ..................126 3.1. Các nguyên tắc đề xuất giải pháp................................................................126 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu...........................................................126 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ..........................................................126 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ...........................................................126 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .............................................................126 3.2. Một số giải pháp quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..................................................................................127 3.2.1. Tổ chức nâng cao nhận thức cho cán bộ quản lý, giáo viên và các lực lượng giáo dục về sự cần thiết và tầm quan trọng của giáo dục sức khoẻ sinh sản và quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh THPT ........................................................................................................127 3.2.2. Kế hoạch hóa hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ...........................................................................................131 3.2.3. Tổ chức và chỉ đạo hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ..................................................................................134 3.2.4. Bồi dưỡng nâng cao năng lực giáo dục sức khỏe sinh sản và quản lí hoạt động giáo dục sức khoẻ sinh sản cho đội ngũ giáo viên, cán bộ quản lý trường trung học phổ thông ......................................................................146 3.2.5. Xây dựng bộ tiêu chí để đánh giá chất lượng giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ............................................................151 vii
3.2.6. Thiết lập các điều kiện đảm bảo quản lý hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông ......................................................155 3.3. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các giải pháp ............................158 3.3.1. Mục đích khảo sát ....................................................................................158 3.3.2. Nội dung và phương pháp khảo sát..........................................................158 3.3.3. Đối tượng khảo sát ...................................................................................159 3.3.4. Kết quả khảo sát về tính cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đã đề xuất ...........................................................................................................159 3.4. Thử nghiệm giải pháp .................................................................................162 3.4.1. Tổ chức thử nghiệm .................................................................................162 3.4.2. Phân tích kết quả thử nghiệm ...................................................................166 Kết luận chương 3 ..............................................................................................171 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................172 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ LUẬN ÁN ĐÃ ĐƯỢC CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................176 TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................................................177 PHỤ LỤC ...........................................................................................................188 viii
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Số liệu về giáo dục THPT của hai tỉnh Nghệ An, Hà Tĩnh .................71 Bảng 2.2. Nhận thức về mức độ cần thiết của CBQL, GV về GD SKSS cho HS THPT ..................................................................................................74 Bảng 2.3: Ý kiến về các lí do phải GD SKSS cho HS .........................................75 Bảng 2.4: Nhận thức của HS THPT về vai trò, tầm quan trọng của SKSS (khảo sát HS) (P value < 0.05) .....................................................................77 Bảng 2.5: Nhận thức của HS về mức độ cần thiết GD SKSS (khảo sát HS) ......77 Bảng 2.6. Mức độ cần thiết GD SKSS (khảo sát HS theo địa bàn) (P value < 0.05)....................................................................................................78 Bảng 2.7. Nguyên nhân cần thiết GD SKSS cho HS THPT: ...............................78 Bảng 2.8. Đánh giá của CBQL, GV và tự đánh giá của HS về mức độ hiểu biết về SKSS của HS THPT: .....................................................................79 Bảng 2.9. Hiểu biết của HS THPT về SKSS (khảo sát HS) ................................80 Bảng 2.10: Mức độ hiểu biết của HS THPT về các bệnh SKSS theo vùng miền (khảo sát HS) ......................................................................................81 Bảng 2.11: Mức độ thực hiện giáo dục SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL, GV) .....................................................................................................83 Bảng 2.12: Mức độ tham gia GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL, GV theo chuyên môn) P value < 0.05 ...............................................................84 Bảng 2.13: Mức độ thực hiện nội dung GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) ................................................................................................85 Bảng 2.14: Mức độ quan trọng của nội dung GD SKSS (khảo sát HS) ..............86 Bảng 2.15: Mức độ thực hiện các nội dung GD SKSS (khảo sát Học sinh) .......87 Bảng 2.16: Phương pháp sử dụng GD SKSS (khảo sát CBQL và GV) ..............88 Bảng 2.17: Phương pháp sử dụng GD SKSS (khảo sát GV theo địa bàn) (P value < 0.05).......................................................................................89 Bảng 2.18: Sự phù hợp của các hình thức GD SKSS (khảo sát CBQL) .............89 Bảng 2.19: Tần suất thực hiện các hình thức GD SKSS (khảo sát GV) ..............90 Bảng 2.20: Tần suất thực hiện các cách thức GD SKSS (khảo sát GV phân theo bộ môn) ..............................................................................................91 ix
Bảng 2.21: Lợi thế của môn học trong việc GD SKSS (khảo sát GV theo địa bàn) .....................................................................................................92 Bảng 2.22: Mức độ phù hợp giữa nội dung và hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát GV) ..........................................................................93 Bảng 2.23: Mức độ phù hợp giữa nội dung và hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát GV theo địa bàn)......................................................94 Bảng 2.24: Mức độ phù hợp giữa nội dung hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát HS) ......................................................................................95 Bảng 2.25: Hiệu quả thực hiện hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) ................................................................................................96 Bảng 2.26: Hiệu quả thực hiện hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát GV) ............................................................................................................97 Bảng 2.27: Hiệu quả thực hiện hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát GV theo địa bàn) .......................................................................................98 Bảng 2.28: Thực trạng cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động GD SKSS (khảo sát GV theo địa bàn) (P value < 0.05) ..............................................100 Bảng 2.29: Mức độ quan trọng của các nội dung giáo dục SKSS cho HS THPT ..........................................................................................................102 Bảng 2.30: Việc lập kế hoạch hoạt động GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) ..............................................................................................104 Bảng 2.31: Yêu cầu của Nhà trường về việc bố trí môn học và hoạt động GD SKSS (khảo sát CBQL và GV) ........................................................105 Bảng 2.32: Mức độ tổ chức và chỉ đạo việc thực hiện mục tiêu, nội dung GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) ............................................106 Bảng 2.33: Thực trạng tổ chức và chỉ đạo việc sử dụng các phương pháp, hình thức GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) .............................107 Bảng 2.34: Tần suất tham gia GD SKSS cho HS THPT (khảo sát giáo viên theo địa bàn) (P value < 0,05) ..................................................................110 Bảng 2.35: Mức độ tham gia của đội ngũ GD SKSS (Khảo sát đối tượng CBQL và GV) ..............................................................................................110 x
Bảng 2.36: Mức độ tham gia GD SKSS cho HS THPT của các lực lượng giáo dục cụ thể (khảo sát GV theo địa bàn) .............................................112 Bảng 2.37: Mức độ tham gia GD SKSS cho HS của các lực lượng giáo dục (khảo sát học sinh)............................................................................112 Bảng 2.38: Kết quả đánh giá về các lực lượng tham gia GD SKSS cho HS THPT (Khảo sát CBQL và GV) ..................................................................113 Bảng 2.39: Kết quả đánh giá về GD SKSS cho HS THPT của các lực lượng giáo dục (khảo sát học sinh) .....................................................................114 Bảng 2.40: Kết quả đánh giá lực lượng tham gia GD SKSS cho HS THPT (khảo sát HS theo địa bàn) .........................................................................115 Bảng 2.41: Thực trạng hoạt động đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ ..........................115 Bảng 2.42: Mức độ thực hiện các nội dung quản lí điều kiện phục vụ hoạt động GD SKSS (khảo sát CBQL) .............................................................118 Bảng 2.43: Thời gian tổ chức, kiểm tra đánh giá của Nhà trường .....................119 Bảng 2.44: Yếu tố ảnh hưởng đến GD SKSS và quản lí hoạt động GD SKSS cho HS THPT (khảo sát CBQL) .............................................................120 Bảng 3.1. Tổng hợp các đối tượng khảo sát…………………………………...159 Bảng 3.2. Đánh giá tính cấp thiết của các giải pháp đề xuất .............................159 Bảng 3.3. Đánh giá tính khả thi của các giải pháp đề xuất ................................161 Bảng 3.4. Kết quả khảo sát trình độ đầu vào về kiến thức của CBQL trường THPT ..............................................................................................1666 Bảng 3.5. Bảng phân phối tần số F về số CBQL trường THPT đạt điểm Xi (đầu vào) ...........................................................................................166 Bảng 3.6. Khảo sát trình độ đầu vào về KN của CBQL trường THPT ...........1677 Bảng 3.7. Bảng phân phối tần số F về số CBQL đạt điểm X (đầu ra) ...............168 Bảng 3.8. Bảng tần suất kết quả kiểm tra sau TN về kiến thức .......................1688 Bảng 3.9. Phân bố tần xuất f i và tần xuất tích luỹ f i  về kiến thức của TN ....168 Bảng 3.10. Kết quả về trình độ KN của CBQL trường THPT sau TN ..........17070 xi
DANH MỤC CÁC BIỀU ĐỒ, SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1. Mức độ nhận thức của CBQL, GV về tầm quan trọng của GD SKSS cho HS THPT.......................................................................................73 Biểu đồ 2.2. Đánh giá của GV, CBQL về sự cần thiết phải giáo dục SKSS cho HS THPT theo địa bàn .........................................................................76 Biểu đồ 2.3. Kết quả về mức độ hiểu biết của HS THPT về SKSS ....................80 Biểu đồ 2.4. Thái độ của HS THPT đối với các vấn đề SKSS ...........................82 Biểu đồ 2.5 Mức độ thực hiện GD SKSS cho HS THPT(khảo sát CBQL,GV) 83 Biểu đồ 2.6: Lợi thế của môn học trong việc GD SKSS .....................................92 Biểu đồ 2.7: Thực trạng cơ sở vật chất và kinh phí cho hoạt động GD SKSS .100 Biểu đồ 2.8: Kết quả GD SKSS ở các trường THPT (khảo sát CBQL, GV) ....101 Biểu đồ 2.9 Mức độ hiệu quả của công tác giáo dục SKSS cho HS (khảo sát GV) ....................................................................................................101 Biểu đồ 2.10: Thực trạng lập kế hoạch GD SKSS ............................................104 Biểu đồ 2.11: Công tác chỉ đạo thực hiện kế hoạch GD SKSS của Nhà trường (khảo sát CBQL) ................................................................................106 Biểu đồ 2.12: Sự quan tâm của BGH và GV đến hoạt động GD SKSS cho HS THPT (khảo sát HS) ..........................................................................109 Biểu đồ 2.13: Thời gian tổ chúc bồi dưỡng nâng cao năng lực GD SKSS và QL hoạt động GD SKSS cho GV, CBQL ……………………………………………… 117 Biểu đồ 2.14: Thời gian tổ chức, kiểm tra đánh giá của Nhà trường (khảo sát CBQL theo địa bàn) (P value < 0.05) ................................................120 Sơ đồ 3.1. Hiệu trưởng phối hợp, chỉ đạo các lực lượng trong hoạt động giáo dục SKSS cho HS THPT ..........................................................................145 Biểu đồ 3.1. Phân bố tần suất f i về kiến thức của CBQL trường THPT trước TN và sau TN …………………………………………………………..169 Biểu đồ 3.2. Tần suất tích lũy f i  về kiến thức của CBQL trường THPT trước TN và sau TN.....................................................................................169 xii
xiii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài 1.1. Con người vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Vấn đề con người là một trong những vấn đề luôn được xã hội coi trọng và quan tâm ở mọi thời đại. Trong giai đoạn đổi mới hiện nay, việc coi trọng chất lượng sống của con người đã và đang trở thành mục tiêu, động lực của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của mọi quốc gia. Xu thế toàn cầu hóa và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ 4.0, công nghệ ICT (công nghệ thông tin và truyền thông) đã làm thay đổi căn bản mọi mặt đời sống xã hội, thúc đẩy sự phát triển kinh tế, thương mại; mở rộng cơ hội giao lưu văn hoá, tri thức trên toàn thế giới; tác động mạnh mẽ đến sự phát triển của đời sống con người nói chung và học sinh nói riêng. Bên cạnh những mặt tích cực cũng có những ảnh hưởng tiêu cực, du nhập của văn hóa phương Tây đã có ảnh hưởng, tác động tiêu cực đến lối sống, nhất là những vấn đề liên quan đến SKSS, SKTD của thanh thiếu niên, học sinh. Chẳng hạn như Internet, facebook, zing, zalo, Istargram... Một mặt, nó giúp chúng ta nhanh chóng tìm kiếm, cập nhật các thông tin, kiến thức phục vụ học tập, trao đổi kết nối bạn bè, học hỏi các kĩ năng mới... Mặt khác, nó cũng có vô số những tác hại nếu người dùng không định hướng những giá trị cho bản thân, nhất là lứa tuổi đang muốn khẳng định bản thân như các em HS THPT. Thế giới Internet hiện nay tràn lan các trang web đăng tải những nội dung dung tục, thông tin “tư vấn” nhảm nhí; nhiều hình ảnh trái với thuần phong mỹ tục của người Việt Nam và ảnh hưởng đến tâm sinh lí người xem... Điều này đã tác động không nhỏ đến tâm, sinh lí và là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng tới lối sống thiếu lành mạnh, buông thả của một bộ phận HS THPT. 1.2. Học sinh THPT là lứa tuổi đang có sự thay đổi mạnh mẽ về thể chất, tâm sinh lý. Đây là lứa tuổi rất quan trọng trong cuộc đời của mỗi con người, là thời kì đánh dấu bước phát triển lớn về mặt xã hội, hướng thoát ra từ phạm vi gia đình vào tập thể cùng lứa tuổi, cùng nhóm và phát triển những kĩ năng mới, 1
chuẩn bị trở thành một người trưởng thành, sống có trách nhiệm với bản thân và xã hội. Giáo dục sức khỏe sinh sản không đơn thuần chỉ là công tác "huấn luyện"; đây thực chất là vấn đề cơ bản của công tác giáo dục, là phần quan trọng trong sự hình thành nhân cách. Học sinh THPT là lứa tuổi TN, VTN rất cần được trang bị đầy đủ các kiến thức về SKSS và kĩ năng chăm sóc SKSS, để trưởng thành và vững vàng bước vào cuộc sống. 1.3. Giáo dục SKSS là một bộ phận trong mục tiêu cơ bản của công tác giáo dục: xây dựng những con người sống có trách nhiệm và hòa nhập với xã hội. Giáo dục SKSS cho học sinh THPT có vai trò rất quan trọng trong thực hiện mục tiêu xây dựng nguồn nhân lực có chất lượng đáp ứng thời kì đẩy mạnh CNH, HĐH đất nước. Giáo dục về SKSS cho TN, VTN nói chung và học sinh THPT nói riêng mặc dù đã có sự quan tâm của ngành giáo dục và của các tổ chức chính trị xã hội nhưng chưa thực sự được quan tâm một cách đầy đủ, chưa đáp ứng yêu cầu thời kì đổi mới. Nhiều vấn đề về SKSS cho TN, VTN chưa được giải quyết, vẫn là thách thức đối với sự phát triển bền vững của đất nước, chẳng hạn như: tỉ lệ nạo phá thai tuổi vị thành niên ngày càng tăng; tuổi quan hệ tình dục lần đầu ngày càng giảm (Theo nghiên cứu quốc gia về vị thành niên và thanh niên năm 2010: độ tuổi trung bình quan hệ tình dục lần đầu ở ở Việt Nam là 18, tương đương với Mỹ. Tuy nhiên, tỉ lệ nạo phá thai ở Mỹ thấp hơn rất nhiều so với Việt Nam). Đặc biệt chất lượng dân số còn hạn chế, đã ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH và hội nhập quốc tế; đến sự phát triển KT-XH của đất nước. Số liệu thống kê của Tổng Cục Dân số- KHHGĐ những năm gần đây cũng cho thấy, tình trạng quan hệ tình dục sớm, quan hệ tình dục không an toàn, mang thai ngoài ý muốn và phá thai không an toàn, nguy cơ lây nhiễm bệnh lây truyền qua đường tình dục, nhiễm HIV ở vị thành niên, thanh niên vẫn có xu hướng gia tăng, nhất là khu vực vùng sâu, vùng xa,… Trong khi ở nước ta còn có một bộ phận có tình trạng yếu kém nhận thức về văn hoá xã 2
hội, về đời sống giới tính, kiến thức, kĩ năng cơ bản về bảo vệ, chăm sóc sức khỏe sinh sản/sức khỏe tình dục của vị thành niên, thanh niên còn nhiều hạn chế. Báo cáo của UNFPA 2015 về thanh niên cho biết: “Còn tồn tại nhiều khoảng trống trong các can thiệp chăm sóc sức khỏe sinh sản và sức khỏe tình dục cho vị thành niên và thanh niên hiện tại”. Gần đây nhất, theo báo cáo của UNFPA về vị thành niên/thanh niên năm 2017, “trong tổng số nữ trong độ tuổi 15-24, tỉ lệ hiện đang sử dụng biện pháp tránh thai là 60% và tỉ lệ hiện đang sử dụng biện pháp tránh thai hiện đại là 50,5%. Nhu cầu chưa được đáp ứng về biện pháp tránh thai hiện đại trung bình khoảng 30% và thậm chí lên tới 48,4% đối với nữ chưa từng kết hôn độ tuổi 15-24. Trong tổng số thanh thiếu niên tham gia nghiên cứu, 83% đã từng nghe nói về bao cao su nam và 63,4% hiểu đúng mục đích của việc dùng bao cao su. Tuy nhiên, chỉ có 26% trong số họ biết sử dụng bao cao su đúng cách. Rào cản phổ biến nhất để mua bao cao su là xấu hổ (76%) và có cảm giác đang làm điều sai trái khi mua bao cao su (18%)”. Thực trạng này cho thấy những khoảng trống hiện đang tồn tại trong công tác cung cấp thông tin và dịch vụ chăm sóc Sức khỏe sinh sản/Sức khỏe tình dục cho thanh niên và vị thành niên, và những bất cập trong các chính sách và chương trình giáo dục giới tính, GD SKSS trong một quãng thời gian dài. Trước tình hình đó, giáo dục giới tính và SKSS trở nên vô cùng quan trọng và cần thiết. Nó trở thành một vấn đề cấp bách mà xã hội và các nhà giáo dục cần phải giải quyết. Đó là nhu cầu của các em và cũng chính là nhu cầu của xã hội hiện đại. Trong đó, giáo dục giới tính chủ yếu đề cập đến sự khác biệt sinh lí giữa nam/nữ; những đặc điểm, vị trí, vai trò và những hành vi xã hội liên quan đến nam/nữ. Điều này còn phụ thuộc vào văn hóa gia đình, xã hội mà có những khác biệt khác nhau trong cách nhìn nhận về vấn đề giới. Còn giáo dục SKSS được tiếp cận ở một góc độ rộng hơn, bao hàm trong đó là giáo dục về giới tính, những khác biệt mang tính đặc điểm tâm sinh lí giới tính. Hơn thế, SKSS vừa là mặt sức khỏe thể chất, sức khỏe tinh thần của cá nhân vừa là sức khỏe xã hội. GD SKSS hướng đến trách nhiệm của công dân trong xã hội, những mối quan hệ 3
an toàn và trách nhiệm với nguồn nhân lực tương lai của xã hội. Hai vấn đề này có mối quan hệ gắn bó mật thiết với nhau. Bởi thế, giáo dục SKSS là một vấn đề vừa có tính chiến lược lâu dài, vừa có tính cấp thiết, TN, VTN trong các trường phổ thông cần được tiếp cận giáo dục SKSS một cách có hệ thống với mục tiêu và nội dung xác định từ dễ đến khó, từ đơn giản đến phức tạp, phù hợp với đặc điểm lứa tuổi của học sinh. Làm được như vậy công tác giáo dục đào tạo trong các nhà trường sẽ tạo ra những điều kiện vững chắc cho việc thực hiện mục tiêu giáo dục nhân cách toàn diện cho thế hệ trẻ và thực hiện mục tiêu chính sách dân số quốc gia. Hoạt động giáo dục SKSS là một bộ phận hợp thành của quá trình giáo dục, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục - đào tạo của nhà trường, đó là những hoạt động có mục đích, có tổ chức, có kế hoạch, có chương trình, nội dung, phương pháp và phương tiện đặc biệt. Do đó, quản lí hoạt động GD SKSS là một nội dung trong công tác quản lí nhà trường, không chỉ của người hiệu trưởng mà của cả các chủ thể quản lí bên trên nhà trường. Các cơ quan quản lí nhà nước về giáo dục chịu trách nhiệm hoạch định mục tiêu, nội dung chương trình, ban hành cơ chế, chính sách, các văn bản pháp quy, văn bản hướng dẫn các nhà trường thực hiện GD SKSS. Các trường THPT dưới sự quản lí, lãnh đạo của hiệu trưởng nhà trường triển khai thực hiện GD SKSS thông qua các hoạt động chủ đạo (dạy học và giáo dục), bằng các điều kiện thực tiễn của nhà trường và địa phương. Quản lí hoạt động GD SKSS như vậy được coi là một bộ phận hợp thành quan trọng trong quản lí nhà trường THPT của người hiệu trưởng. 1.4. Trong phạm vi quốc gia, qua nghiên cứu và tìm hiểu, khảo sát sơ bộ cho thấy hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT đã có không ít người nghiên cứu, tìm hiểu, đề cập đến trên nhiều phương diện: từ hình thức, nội dung, đến biện pháp, hiệu quả hoạt động,... nhưng vẫn chưa được nghiên cứu và vận dụng một cách thỏa đáng. Để hoạt động giáo dục SKSS cho HS THPT thành công, cần thiết phải có quản lí, tuy nhiên, hiện chưa có nghiên cứu nào đề cập một cách đầy đủ, sâu rộng và chưa đưa ra được một hệ thống các giải pháp đồng 4
bộ, khoa học phù hợp với thực trạng, xu hướng, định hướng. Với những lí do nêu trên, chúng tôi chọn đề tài: Quản lí hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh trung học phổ thông để nghiên cứu. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận và thực tiễn, luận án đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện HS. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động giáo dục sức khỏe sinh sản cho học sinh THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động GD sức khỏe sinh sản cho học sinh THPT tuy đã được quan tâm thực hiện nhưng hiệu quả chưa cao. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các giải pháp quản lý dựa trên tiếp cận nội dung, chức năng quản lí, tác động đến các thành tố của hoạt động GD SKSS thì sẽ nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động GD SKSS cho HS THPT, góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện HS. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Nghiên cứu cơ sở lí luận của quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh ở các trường THPT ở các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh . 5.3. Đề xuất các giải pháp quản lí hoạt động giáo dục SKSS cho học sinh THPT. Thăm dò tính cấp thiết, tính khả thi và thử nghiệm một số giải pháp quản lí hoạt động giáo dục SKSS đã được đề xuất. 6. Phạm vi nghiên cứu - Luận án khảo sát, đánh giá thực trạng giáo dục SKSS và quản lí hoạt động 5