Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:209

Thêm vào BST

Báo xấu

8
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án "Quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực" đề xuất các biện pháp quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo ThS trong bối cảnh hiện nay.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lí luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN ĐÌNH HUY QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGHỆ AN, 2022
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC VINH NGUYỄN ĐÌNH HUY QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC Chuyên ngành: Quản lý Giáo dục Mã số: 9140114 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. NGUYỄN NHƯ AN GS.TS. THÁI VĂN THÀNH NGHỆ AN, 2022
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận án Quản lý đào tạo thạc sĩ ngành lý luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tıếp cận năng lực là công trình nghiên cứu độc lập. Các kết quả được trình bày trong luận án chưa được bất kỳ công trình nghiên cứu nào công bố. Nghệ An, ngày 14 tháng 4 năm 2022 Tác giả luận án Nguyễn Đình Huy
ii LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Lãnh đạo Nhà trường; các thầy giáo, cô giáo của Chuyên ngành Quản lý Giáo dục, Khoa Tâm lý - Giáo dục, Trường Sư phạm; cán bộ, viên chức Phòng Đào tạo Sau đại học và Trung tâm Kiểm định chất lượng giáo dục Trường Đại học Vinh đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Như An và GS.TS. Thái Văn Thành đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn Ban Giám hiệu, cán bộ quản lý, giảng viên, học viên các trường đại học đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình điều tra, phỏng vấn để thu thập số liệu. Tôi chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, động viên, giúp đỡ tôi trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu. Mặc dù bản thân đã có nhiều cố gắng song luận án có thể vẫn còn những hạn chế, thiếu sót. Kính mong các nhà khoa học, các thầy giáo, cô giáo và các bạn đóng góp ý kiến để tôi tiếp tục hoàn thiện luận án. Xin trân trọng cám ơn! Nghệ An, ngày 14 tháng 4 năm 2022 Tác giả luận án Nguyễn Đình Huy
iii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ..................................................................... viii DANH MỤC SƠ ĐỒ ....................................................................................... ix DANH MỤC BẢNG ......................................................................................... x MỞ ĐẦU ........................................................................................................... 1 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI ............................................................... 1 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ........................................................................ 2 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ....................................... 2 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC ....................................................................... 2 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ........................................................................ 3 6. QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 3 7. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ ....................................................... 5 8. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN ..................................................................... 6 9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN ..................................................................... 6 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ...................................................................... 7 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ ................................................. 7 1.1.1. Những nghiên cứu về đào tạo và QLĐT theo tiếp cận năng lực ......... 7 1.1.2. Những nghiên cứu về đào tạo thạc sĩ theo tiếp cận năng lực ......... 16 1.1.3. Những nghiên cứu về đào tạo và QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực .......................................... 17 1.1.4. Đánh giá chung và hướng nghiên cứu tiếp theo ............................ 23 1.2. CÁC KHÁI NIỆM CƠ BẢN .................................................................. 25 1.2.1. Đào tạo .............................................................................. 25 1.2.2. Đào tạo thạc sĩ ..................................................................... 26 1.2.3. Đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực .......... 27
iv 1.2.4. QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực .................. 29 1.3. HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ..... 29 1.3.1. Vấn đề đào tạo theo tiếp cận năng lực ..................................... 29 1.3.2. Yêu cầu về năng lực đối với ThS ngành LL&PPDHBM ............. 31 1.3.3. Quy trình đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ............................................................................. 38 1.4. QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ..... 44 1.4.1. Sự cần thiết phải QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ....................................................................... 44 1.4.2. QLĐT theo tiếp cận năng lực dựa trên mô hình CIPO ................ 45 1.4.3. Quy trình quản lý quá trình đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ..................................... 47 1.5. CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN ............ 56 1.5.1. Các yếu tố chủ quan ............................................................. 56 1.5.2. Các yếu tố khách quan .......................................................... 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 .............................................................................. 58 Chương 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ........................................................................................... 60 2.1. KHÁI QUÁT VỀ CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC VIỆT NAM ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN ....................................................................................................... 60 2.1.1. Các cơ sở GDĐH có đào tạo ngành LL&PPDHBM ................... 60 2.1.2. Quy mô và chất lượng đào tạo................................................ 60 2.1.3. Về số lượng GV giảng dạy và kết quả đào tạo, bồi dưỡng hằng năm ........................................................................... 61 2.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT THỰC TRẠNG................................................ 61
v 2.2.1. Mục tiêu khảo sát thực trạng .................................................. 61 2.2.2. Nội dung khảo sát ................................................................ 61 2.2.3. Đối tượng, địa bàn và thời gian khảo sát .................................. 62 2.2.4. Quy trình tổ chức khảo sát ..................................................... 62 2.2.5. Phương pháp khảo sát ........................................................... 63 2.2.6. Xử lý số liệu khảo sát ........................................................... 63 2.3. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................................................................. 63 2.3.1. Thực trạng công tác tuyển sinh ............................................... 63 2.3.2. Thực trạng CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM ........................... 64 2.3.3. Thực trạng thực hiện quy trình đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ........................................................... 68 2.3.4. Thực trạng hoạt động dạy của GV và hoạt động học của HV trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM ................................. 70 2.3.5. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của HV ThS ngành LL&PPDHBM .... 77 2.3.6. Thực trạng CSVC và tài chính phục vụ đào tạo ......................... 78 2.3.7. Thực trạng môi trường đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM ......... 80 2.4. THỰC TRẠNG QLĐT THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC ..... 81 2.4.1. Thực trạng quản lý công tác tuyển sinh đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ..................................... 81 2.4.2. Thực trạng quản lý CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM ................ 83 2.4.3. Thực trạng quản lý quá trình đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM ........ 86 2.4.4. Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 92 2.4.5. Thực trạng quản lý đội ngũ GV, viên chức quản lý và viên chức hành chính trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .......... 94 2.4.6. Thực trạng quản lý CSVC và tài chính phục vụ cho đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................... 95
vi 2.4.7. Thực trạng quản lý môi trường đào tạo trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................. 97 2.5. THỰC TRẠNG MỨC ĐỘ ẢNH HƯỞNG CỦA CÁC YẾU TỐ ĐẾN QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THỰC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN ........................................................ 99 2.5.1. Thực trạng các yếu tố chủ quan .............................................. 99 2.5.2. Thực trạng các yếu tố khách quan ......................................... 100 2.6. ĐÁNH GIÁ CHUNG VỀ THỰC TRẠNG ........................................... 101 2.6.1. Đánh giá về mặt mạnh trong đào tạo và QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................. 101 2.6.2. Những hạn chế, bất cập trong đào tạo và QLĐT ThS LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ................................... 102 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ................................................ 104 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ............................................................................ 105 Chương 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .................................................................................................. 106 3.1. NGUYÊN TẮC ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP ............................................. 106 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính mục tiêu ........................................ 106 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ........................................ 106 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả ........................................ 106 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi .......................................... 107 3.2. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC .... 107 3.2.1. Quản lý cải tiến CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM bộ theo tiếp cận năng lực ............................................................... 107 3.2.2. Tổ chức thực hiện CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ..................................................................... 115 3.2.3. Cải tiến hệ thống kiểm tra, đánh giá, giám sát chất lượng đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực và phản hồi thông tin để cải tiến ...................................................... 122
vii 3.2.4. Tổ chức nâng cao năng lực QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ......................................................... 128 3.2.5. Tăng cường các điều kiện đảm bảo thực hiện đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực.......................... 133 3.2.6. Chỉ đạo xây dựng môi trường đào tạo đồng bộ trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ................... 135 3.3. KHẢO SÁT TÍNH CẤP THIẾT VÀ TÍNH KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP ................................................................................................ 138 3.3.1. Mục đích, nội dung và phương pháp khảo sát ......................... 138 3.3.2. Kết quả khảo nghiệm .......................................................... 139 3.4. MỐI LIÊN HỆ GIỮA CÁC BIỆN PHÁP ............................................. 140 3.5. KHẢO NGHIỆM.................................................................................. 140 3.5.1. Tổ chức khảo nghiệm ......................................................... 141 3.5.2. Kết quả khảo nghiệm .......................................................... 142 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ............................................................................ 146 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 147 1. KẾT LUẬN ............................................................................................. 147 2. KHUYẾN NGHỊ ..................................................................................... 148 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN ....................................................................................... 150 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 151 PHỤ LỤC
viii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Các từ viết tắt Từ viết đầy đủ CĐR : Chuẩn đầu ra CNTT : Công nghệ thông tin CSĐT : Cơ sở đào tạo CSVC : Cơ sở vật chất CTĐT : Chương trình đào tạo ĐH : Đại học GD&ĐT : Giáo dục và đào tạo GDĐH : Giáo dục đại học GV : Giảng viên HV : Học viên KH&CN : Khoa học và công nghệ LL&PPDHBM Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn NCKH : Nghiên cứu khoa học PTDH Phương tiện dạy học QLĐT : Quản lý đào tạo ThS : Thạc sĩ
ix DANH MỤC SƠ ĐỒ Trang Sơ đồ 1.1. Mô hình quá trình đào tạo CIPO .......................................... 46 Sơ đồ 3.1. Mối liên hệ giữa các biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM trong các trường ĐH ......................................................... 140 Sơ đồ 3.2. Quy trình xây dựng và phát triển CTĐT ............................ 143
x DANH MỤC BẢNG Trang Bảng 2.1. Tổng hợp mẫu khảo sát ................................................................. 62 Bảng 2.2. Thực trạng về CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM........................... 65 Bảng 2.3. Thực trạng thực hiện quy trình tổ chức đào tạo.............................. 68 Bảng 2.4a. Thực trạng hoạt động dạy của GV trình độ ThS ngành LL&PPDHBM..... 71 Bảng 2.4b. Thực trạng hoạt động học của HV trình độ ThS ngành LL&PPDHBM..... 75 Bảng 2.5. Thực trạng đánh giá kết quả học tập của HV ThS ngành LL&PPDHBM .............................................................................. 77 Bảng 2.6. Thực trạng CSVC và tài chính phục vụ đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .. 79 Bảng 2.7. Thực trạng môi trường đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM ............ 80 Bảng 2.8. Thực trạng quản lý công tác tuyển sinh trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 81 Bảng 2.9. Thực trạng quản lý CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực .................................................................................. 84 Bảng 2.10. Thực trạng quản lý quy trình tổ chức đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .............................................................................. 87 Bảng 2.11. Thực trạng quản lý hoạt động dạy của GV trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 88 Bảng 2.12. Thực trạng quản lý hoạt động học của HV trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 90 Bảng 2.13. Thực trạng quản lý đánh giá kết quả học tập trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 93 Bảng 2.14. Thực trạng quản lý độ ngũ GV, viên chức quản lý và viên chức trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM ....................................... 94 Bảng 2.15. Thực trạng quản lý CSVC và tài chính phục vụ cho đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................... 95
xi Bảng 2.16. Thực trạng quản lý môi trường đào tạo trong đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .............................................................................. 98 Bảng 2.17. Thực trạng các yếu tố chủ quan ảnh hướng đến đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM .................................................................. 100 Bảng 2.18. Thực trạng các yếu tố khách quan ảnh hưởng đến QLĐT ............ 101 Bảng 3.1. Ý kiến đánh giá của GV và HV về cải tiến CTĐT ThS ngành LL&PPDHBM ở các cơ sở đào tạo.............................................. 144
1 MỞ ĐẦU 1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Thế giới đang chứng kiến cuộc cách mạng khoa học, công nghệ phát triển như vũ bão, kéo theo đó là sự xuất hiện nền kinh tế tri thức. Trong nền kinh tế tri thức, các quốc gia đều coi nguồn lực con người là yếu tố quyết định, là trung tâm của sự phát triển kinh tế xã hội. Quốc gia nào có nguồn nhân lực chất lượng cao, dồi dào thì quốc gia đó chiếm ưu thế trong phát triển đất nước. Đây cũng chính là điểm khởi nguồn cho sự cạnh tranh về giáo dục, cải cách về giáo dục trong thời đại mới. Cạnh tranh giáo dục thực chất sự là cạnh tranh về chất lượng và hiệu quả nguồn nhân lực được đào tạo, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lượng cao ở bậc GDĐH [1, 3-7]. Thấy rõ được xu thế này, các quốc gia đã dành những sự quan tâm đặc biệt đối với lĩnh vực GD&ĐT để phát triển nhân lực đáp ứng yêu cầu thời đại mới. Ở Việt Nam, Nghị quyết số 29- NQ/TW của Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã nhấn mạnh mục tiêu của đổi mới GDĐH là: “tập trung đào tạo nhân lực trình độ cao, bồi dưỡng nhân tài, phát triển phẩm chất và năng lực tự học, tự làm giàu tri thức, sáng tạo của người học...” [2]. Trong các cơ sở giáo dục ĐH, đào tạo sau ĐH giữ vai trò rất quan trọng, không chỉ cung cấp cho xã hội nguồn nhân lực trình độ cao mà còn góp phần phát triển đội ngũ GV cho chính các trường ĐH. Trước những yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo ThS, đã có những nghiên cứu trên nhiều phương diện khác nhau nhằm tìm kiếm các giải pháp phù hợp để nâng cao chất lượng đào tạo ThS [8-12]. Mặc dù đã có nhiều nghiên cứu về đào tạo ThS ở các ngành khác nhau song chưa có nghiên cứu nào đề cập một cách toàn diện đến đào tạo trình độ ThS ngành LL&PPDHBM, trong khi đây là một ngành có vị trí vai trò rất quan trọng trong việc đào tạo đội ngũ nhà giáo và cán bộ có chuyên môn cao vì HV theo học chương trình này là những người trực tiếp và có ảnh hưởng mạnh mẽ đến chất lượng giáo dục nói chung, chất lượng giáo dục phổ thông nói riêng.
2 Trong bối cảnh triển khai Chương trình giáo dục phổ thông 2018, vấn đề đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM càng có ý nghĩa cấp thiết hơn. Ở các trường ĐH hiện nay, đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM vẫn còn những bất cập và hạn chế, ảnh hưởng không tốt đến chất lượng đào tạo. Có thể kể đến những hạn chế cơ bản như: nội dung và phương pháp đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM chủ yếu đang theo hướng tiếp cận nội dung, mang nặng tính hàn lâm và chưa linh hoạt; CTĐT xây dựng chưa sát với yêu cầu thực tế; công tác QLĐT ở nhiều phương diện còn chưa thống nhất, thiếu tính hệ thống; việc tổ chức đào tạo có những khâu chưa khoa học và hợp lý… Thực trạng này cản trở quá trình đào tạo hướng đến hình thành và phát triển năng lực ở trình độ ThS đối với HV, trong đó có những người làm công tác nghiên cứu và giảng dạy ở các cơ sở giáo dục trong bối cảnh đổi mới chương trình hiện nay. Từ thực trạng đó, vấn đề QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM trở nên cấp thiết nhằm hướng đến nâng cao chất lượng đào tạo của ngành học này. Xuất phát từ những lý do trên, chúng tôi chọn đề tài: “Quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực” để nghiên cứu. 2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn, luận án đề xuất các biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả đào tạo ThS trong bối cảnh hiện nay. 3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM. 3.2. Đối tượng nghiên cứu QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 4. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM ở các cơ sở đào tạo hiện nay đang tồn tại những hạn chế và bất cập nên chất lượng đào tạo chưa đáp ứng được yêu cầu năng lực của người học trong bối cảnh mới. Nếu đề xuất và thực hiện đồng bộ các biện
3 pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực thì chất lượng đào tạo ThS ngành LL&PPDHBM sẽ được nâng cao, đáp ứng nhu cầu cấp thiết về chất lượng đội ngũ giáo viên trong bối cảnh đổi mới giáo dục đào tạo. 5. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU 5.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận của QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 5.2. Khảo sát, đánh giá thực trạng QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực ở 05 trường ĐH gồm: Trường ĐH Vinh, Trường ĐH Sư phạm - ĐH Huế, Trường ĐH Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, Trường ĐH Sư phạm Hà Nội, Trường ĐH Sư phạm - ĐH Thái Nguyên 5.3. Đề xuất biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 6. QUAN ĐIỂM TIẾP CẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 6.1. Quan điểm tiếp cận 6.1.1. Quan điểm tiếp cận hệ thống QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM là hoạt động của các trường ĐH, có quan hệ mật thiết với các hoạt động khác. Bản thân QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM là một hệ thống cấu trúc, bao gồm các thành tố như mục tiêu quản lý, nội dung quản lý, phương thức quản lý, chủ thể quản lý, nguồn lực quản lý... Bên cạnh đó, QLĐT ThS còn chịu ảnh hưởng của các yếu tố khác. Muốn nâng cao hiệu quả QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM thì phải tiến hành đồng bộ hoạt động quản lý trên tất cả các thành tố của nó, nhằm tạo nên một sự cộng hưởng và sức mạnh tổng thể của toàn bộ hệ thống. 6.1.2. Quan điểm tiếp cận năng lực QLĐT theo tiếp cận năng lực là một xu thế mới của giáo dục hiện đại, tập trung quản lý vào việc hình thành ở người học những năng lực theo chuẩn đầu ra (CĐR). QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực đòi hỏi phải hình thành ở đội ngũ này những năng lực cần thiết về phương pháp dạy học bộ môn, đáp ứng yêu cần nghiên cứu, giảng dạy ở nhà trường phổ thông và các cơ sở giáo dục khác.
4 6.1.3. Tiếp cận theo mô hình CIPO Theo tiếp cận CIPO, khi nghiên cứu, xem xét chất lượng của hệ thống giáo dục hay quá trình QLĐT, trước hết phải xác định được cấu trúc của toàn hệ thống. Bản chất của tiếp cận này là tiếp cận quản lý quá trình đào tạo với các thành tố của CIPO bao gồm: Bối cảnh (Context), Đầu vào (Input), Quá trình (Process) và Đầu ra (Output). Để QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM, trước hết cần làm rõ quá trình đào tạo - đối tượng của quản lý. Trên thế giới, việc sử dụng tiếp cận CIPO trong phân tích làm rõ các nhóm thành tố của quá trình đào tạo là phổ biến. Do đó tác giả sử dụng tiếp cận này trong xác định các nhóm thành tố của quá trình đào tạo để nghiên cứu luận án. 6.1.3. Quan điểm tiếp cận phát triển nguồn nhân lực QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM là hoạt động quản lý hướng đến phát triển nguồn nhân lực quan trọng ở các cơ sở giáo dục. Vì thế, QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM cũng phải dựa trên mục đích, yêu cầu, nội dung và phương pháp phát triển nguồn nhân lực; đồng thời phải dựa trên đặc trưng lao động sư phạm của giáo viên bộ môn. 6.1.4. Quan điểm thực tiễn Quan điểm này đòi hỏi trong quá trình nghiên cứu phải bám sát thực tiễn đào tạo và QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM ở các trường ĐH; phát hiện được những mâu thuẫn, những khó khăn của thực tiễn để đề xuất các biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM ở các trường ĐH có cơ sở khoa học và phù hợp với thực tiễn. 6.2. Phương pháp nghiên cứu 6.2.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận 6.2.1.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Phương pháp này được sử dụng để phân tích và tổng hợp tài liệu có liên quan nhằm hiểu biết sâu sắc, đầy đủ hơn bản chất cũng như những dấu hiệu đặc thù của vấn đề nghiên cứu, trên cơ sở đó sắp xếp chúng thành một hệ thống lý thuyết của đề tài. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu được vận dụng để phân tích, tổng hợp tài liệu có liên quan đến QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp
5 cận năng lực, làm cơ sở để khảo sát thực trạng, đề xuất các biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 6.2.1.2. Phương pháp khái quát hóa các nhận định độc lập Trên cơ sở các vấn đề nghiên cứu, nhận định, quan điểm độc lập từ các nguồn tài liệu khác nhau về QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực, tác giả luận án khái quát thành các ý kiến, nhận định riêng. 6.2.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 6.2.2.1. Phương pháp điều tra Kết hợp hai hình thức điều tra bằng phiếu hỏi, trao đổi phỏng vấn để thu thập các thông tin từ thực tiễn nhằm tìm hiểu sâu thêm các vấn đề về thực trạng QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. Ngoài ra, phương pháp này còn được vận dụng để khảo sát sự cần thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất. 6.2.2.2. Phương pháp trao đổi, phỏng vấn theo chủ đề Phương pháp này được sử dụng để tìm hiểu sâu thêm các vấn đề về thực trạng QLĐT ThS ở các trường ĐH, thông qua việc trao đổi trực tiếp với các đối tượng khảo sát. 6.2.2.3. Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Phương pháp này được sử dụng để thu thập, xin ý kiến các chuyên gia về vấn đề nghiên cứu, tăng độ tin cậy của kết quả điều tra. 6.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm Phương pháp thực nghiệm được vận dụng để thử nghiệm biện pháp được đề xuất trong thực tiễn QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực tại các cơ sở đào tạo. 6.2.3. Phương pháp thống kê toán học Vận dụng thống kê toán học và phần mềm Microsoft Excel để xử lí số liệu khảo sát. Sử dụng sơ đồ, đồ thị để phân tích các vấn đề nghiên cứu một cách khách quan, tin cậy. 7. NHỮNG LUẬN ĐIỂM CẦN BẢO VỆ 7.1. QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực là xuất phát điểm để nâng cao chất lượng đào tạo đội ngũ đáp ứng yêu cầu xã hội.
6 7.2. Vận dụng các mô hình QLĐT, đặc biệt là mô hình CIPO để QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM, từ quản lý các yếu tố đầu vào, quá trình dạy học, đến các yếu tố đầu ra dưới sự tác động của bối cảnh mới là phù hợp để đào tạo nguồn nhân lực trình độ cao đáp ứng nhu cầu nhân lực trong bối cảnh mới. 7.3. Phát triển cơ chế phối hợp giữa các cơ sở đào tạo và các bên liên quan trong việc xây dựng CĐR và tham gia đào tạo ThS nói chung và ThS ngành LL& PPDHBM nói riêng. 8. ĐÓNG GÓP CỦA LUẬN ÁN 8.1. Bổ sung, hoàn thiện những vấn đề lý luận về QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 8.2. Đánh giá thực trạng QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM theo tiếp cận năng lực. 8.3. Đề xuất được các biện pháp QLĐT ThS ngành LL&PPDHBM có cơ sở khoa học, phù hợp với thực tiễn. 9. CẤU TRÚC CỦA LUẬN ÁN Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo, Phụ lục nghiên cứu, luận án có 03 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận của quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực Chương 2. Thực trạng quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực Chương 3. Biện pháp quản lý đào tạo thạc sĩ ngành Lý luận và phương pháp dạy học bộ môn theo tiếp cận năng lực.
7 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA QUẢN LÝ ĐÀO TẠO THẠC SĨ NGÀNH LÝ LUẬN VÀ PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC BỘ MÔN THEO TIẾP CẬN NĂNG LỰC 1.1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU VẤN ĐỀ 1.1.1. Những nghiên cứu về đào tạo và QLĐT theo tiếp cận năng lực Socrate (469 - 399 TCN) nhà triết học Hy Lạp cổ đại, khi bàn đến vấn đề dạy học, đào tạo, đã nhận định: cái cần thiết nhất trong dạy học là phải phát triển năng lực tự tìm ra chân lý, tự sản sinh ra chân lý cho người học; mỗi người đều có khả năng đạt tới chân lý, người thầy và nhà trường chỉ là “bà đỡ”, giúp học trò tự tìm ra chân lý. Từ đó ông đề xuất phương pháp dạy học “đàm thoại” và nâng lên thành nghệ thuật dạy học độc đáo. Đó là phương pháp giúp người học thông qua việc tranh luận các vấn đề dưới sự cố vấn của người thầy để giúp người học tự tìm ra chân lý, tự phát triển năng lực tư duy, khả năng biện luận các vấn đề của bản thân, qua đó giúp họ phát triển năng lực cho chính mình [44]. Có thể coi đây là một trong những tư tưởng đầu tiên đề cập đến vấn đề dạy học, đào tạo theo tiếp cận phát triển năng lực. Đến thời kỳ Phục hưng, tư tưởng về GD và QLGD theo hướng phát triển năng lực học sinh được hình thành có hệ thống. Tiêu biểu là nhà giáo dục J.A Kômenxki (1592 - 1670) với triết lý nổi bật “giáo dục phải thích ứng với tự nhiên”. Ông đòi hỏi phải tổ chức giáo dục theo những nguyên tắc nhất định, trong đó đề cập đến nguyên tắc có tính bắt buộc trong giáo dục là phải gắn với thực tiễn và lợi ích xã hội: “Dạy điều gì cũng cần cho biết cái lợi ích thực tế của điều ấy”; “Giảng dạy như trồng cây, rễ càng sâu thì cây càng vững, cho nên điều gì học sinh đã học, họ cần nắm vững để áp dụng trong thực tiễn sau này” [44]. Tư tưởng đó đặt nền móng cho đào tạo theo hướng phát triển năng lực học sinh. Sau J.A Kômenxki đã xuất hiện những luận điểm giáo dục nổi tiếng về kết hợp giữa giáo dục với thực tiễn và vấn đề định hướng nghề nghiệp trong giáo dục. Rút-xô (1712 - 1778) chủ trương phát triển giáo dục tự nhiên và giáo