Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng

Chia sẻ: Hương Hoa Cỏ Mới | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:234

Thêm vào BST

Báo xấu

28
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là xây dựng khung lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng. Khảo sát và đánh giá thực trạng chất lượng dạy học, quản lý dạy học tại một số trường đại học nghệ thuật làm cơ sở đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật nhằm nâng cao chất lượng dạy học khối học này cũng như góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học nghệ thuật.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM ĐẮC THI QU¶N Lý D¹Y HäC KHèI KIÕN THøC GI¸O DôC §¹I C¦¥NG T¹I cÁc TR¦êNG §¹I HäC NGHÖ THUËT THEO H¦íNG §¶M B¶O CHÊT L¦îNG LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI PHẠM ĐẮC THI QU¶N Lý D¹Y HäC KHèI KIÕN THøC GI¸O DôC §¹I C¦¥NG T¹I cÁc TR¦êNG §¹I HäC NGHÖ THUËT THEO H¦íNG §¶M B¶O CHÊT L¦îNG Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9.14.01.14 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN VĂN LÊ HÀ NỘI - 2021
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của các nhà khoa học. Kết quả thu được của Luận án là khách quan, trung thực. Số liệu và kết quả nghiên cứu trong Luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Phạm Đắc Thi
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên trong Luận án này, tác giả xin trân trọng gửi lời cảm ơn chân thành tới Đảng ủy- Ban giám hiệu trường Đại học Sư Phạm Hà Nội, các thầy giáo, cô giáo tham gia giảng dạy lớp Nghiên cứu sinh K35 đã cung cấp những kiến thức quan trọng, sâu sắc, đã động viên và tạo mọi điều kiện cho lớp Nghiên cứu sinh K35 nói chung cũng như tác giả luận án nói riêng trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và triển khai đề tài. Đặc biệt tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Văn Lê đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ, chỉ bảo bổ sung kiến thức và phương pháp luận cho tác giả trong quá trình thực hiện luận án. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tới Ban giám hiệu trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội, đại học Sân khấu điện ảnh TP Hồ Chí Minh, các đồng nghiệp và học sinh, sinh viên, người thân trong gia đình và bạn bè đã quan tâm, động viên tác giả hoàn thành luận án. Luận án là kết quả học tập, nghiên cứu của tác giả trong suốt quá trình học tập tại trường, cùng với sự dạy bảo của tập thể đội ngũ thầy giáo, cô giáo, đã tâm huyết, giúp nhiều ý kiến để tác giả hoàn thành luận án này. Mặc dù tác giả đã có nhiều cố gắng trong quá trình thực hiện luận án, song không thể tránh khỏi những thiếu sót, tác giả kính mong sự đóng góp ý kiến của của các thầy giáo, cô giáo, đồng nghiệp để luận án được hoàn thiện hơn. Xin chân thành cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng năm 2021 TÁC GIẢ LUẬN ÁN Phạm Đắc Thi
iii MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ........................................................................................................ 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC KHỐI KIẾN THỨC GIÁO DỤC ĐẠI CƯƠNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGHỆ THUẬT THEO HƯỚNG ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................ 10 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ............................................................... 10 1.1.1. Các công trình nghiên cứu về dạy học và quản lý hoạt động dạy học ..... 10 1.1.2. Các công trình nghiên cứu về chất lượng dạy học và quản lý chất lượng dạy học ................................................................................ 17 1.1.3. Các nghiên cứu về quản lý dạy học tại khối trường nghệ thuật ....... 22 1.2. Dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại các trường đại học nghệ thuật .................................................................................................... 27 1.2.1. Dạy học và dạy học đại học .......................................................... 27 1.2.2. Các môn thuộc khối kiến thức giáo dục đại cương ......................... 29 1.2.3. Các yếu tố cầu thành hoạt động dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương ....................................................................................... 45 1.2.4. Mối quan hệ giữa khối kiến thức giáo dục đại cương với khối kiến thức cơ sở và khối chuyên ngành .................................................... 34 1.3. Những yêu cầu cơ bản đối với đổi mới dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương hiện nay ................................................................................ 37 1.3.1. Bối cảnh đổi mới dạy học giáo dục đại học hiện nay ...................... 37 1.3.2. Những yêu cầu cơ bản đối với dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương trong đào tạo tại khối nghệ thuật ............................................ 40 1.4. Dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng .................................................................................................... 42 1.4.1. Đảm bảo chất lượng dạy học......................................................... 42 1.4.2. Quy trình đảm bảo chất lượng khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng ................................................... 47 1.4.3. Xây dựng quy trình đảm bảo chất lượng dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương ................................................................................ 51 1.4.4. Xây dựng văn hóa chất lượng trong nhà trường ............................. 55 1.5. Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng ..................................................................................... 56
iv 1.5.1. Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục học đại cương................. 56 1.5.2. Nội dung quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng.............................................................. 58 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương trong đào tạo đại học nghệ thuật ......................................... 63 1.6.1. Các yếu tố chủ quan ..................................................................... 63 1.6.2. Các yếu tố khách quan.................................................................. 64 Kết luận chương 1 ....................................................................................... 65 Chương 2: CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC KHỐI KIẾN THỨC GIÁO DỤC ĐẠI CƯƠNG TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGHỆ THUẬT THEO HƯỚNG ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ................................. 66 2.1. Vài nét về các trường đại học nghệ thuật .............................................. 66 2.1.1. Khái quát chung về các trường đại học nghệ thuật ......................... 66 2.1.2. Chức năng, nhiệm vụ và tổ chức bộ máy các trường ...................... 66 2.1.3. Quy mô đào tạo ............................................................................ 67 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ................................................................. 68 2.2.1. Mục tiêu khảo sát ......................................................................... 68 2.2.2. Nội dung khảo sát ........................................................................ 69 2.2.3. Phương pháp khảo sát .................................................................. 69 2.2.4. Địa bàn và mẫu khách thể khảo sát ............................................... 70 2.3. Thực trạng dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng........................ 71 2.4. Thực trạng quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ................. 79 2.4.1. Thực trạng chỉ đạo xây dựng kế hoạch dạy học, phát triển chương trình, xác đinh mục tiêu, lựa chọn nội dung dạy học thuộc khối kiến thức GDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng............................ 80 2.4.2. Thực trạng quản lý hoạt động dạy khối kiến thức giáo dục đại cương tại các trường nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ............. 83 2.4.3. Thực trạng quản lý hoạt động học khối kiến thức giáo dục đại cương tại các trường nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ............. 89 2.4.4. Thực trạng chỉ đạo đổi mới chương trình đào tạo sau khóa học khối khiến thức giáo dục đại cương tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng.............................................................. 91
v 2.4.5. Thực trạng tổ chức xây dựng môi trường dạy học thuộc khối giáo dục đại cương tại các trường nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng. ............................................................................................ 93 2.4.6. Thực trạng chỉ đạo kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học khối kiến thức GDĐC tại các trường nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng.......... 99 2.5. Kinh nghiệm quốc tế ............................................................................ 102 2.5.1. Kinh nghiệm quản lý hoạt động dạy học của một số nước ............. 102 2.5.2. Bài học kinh nghiệm rút ra trong quản lý hoạt động dạy học nói chung, trong đó có quản lý dạy học các môn học thuộc khối kiến thức giáo dục đại cương ................................................................................. 106 2.6. Đánh giá chung về thực trạng .............................................................. 107 2.6.1. Ưu điểm...................................................................................... 107 2.6.2. Hạn chế ...................................................................................... 108 2.6.3. Nguyên nhân của thực trạng ........................................................ 110 Kết luận chương 2 ...................................................................................... 112 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC KHỐI KIẾN THỨC GIÁO DỤC ĐẠI CƯƠNG TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC NGHỆ THUẬT THEO HƯỚNG ĐẢM BẢO CHẤT LƯỢNG ..................................................................... 113 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .............................................................. 113 3.1.1. Đảm bảo tính mục tiêu toàn diện.................................................. 113 3.1.2. Đảm bảo tính hệ thống, kế thừa và phát triển ................................ 113 3.1.3. Đảm bảo tính thực tiễn, khả thi, hiệu quả ..................................... 114 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính đặc thù nghề nghiệp .............................. 114 3.2. Đề xuất các biện pháp .......................................................................... 114 3.2.1. Đề xuất bộ tiêu chí và chỉ báo đánh giá quản lý dạy học khối khiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng trong quản lý đào tạo tại khối trường đại học nghệ thuật ................................. 114 3.2.2. Chỉ đạo thực hiện phát triển chương trình đào tạo, xây dựng nội dung và xác định mục tiêu đào tạo khối khiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng .................................................. 123 3.2.3. Tổ chức quản lý hoạt động dạy khối kiến thức GDĐC tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ..................... 126 3.2.4. Chỉ đạo hoạt động học khối kiến thức GDĐC của sinh viên tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ............... 137
vi 3.2.5. Chỉ đạo thực hiện đổi mới đào tạo khối giáo dục đại cương sau mỗi khoá học tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ............................................................................................ 140 3.2.6. Chỉ đạo xây dựng môi trường dạy học khối kiến thực GDĐC tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng .......... 141 3.2.7. Tổ chức đổi mới công tác kiểm tra, đánh giá chất lượng dạy học khối kiến thức GDĐC tại các trường nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng ...................................................................................... 144 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .......................................................... 146 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............ 147 3.4.1. Mục đích khảo nghiệm ................................................................ 147 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm ............................................................... 147 3.4.3. Thang điểm đánh giá khảo nghiệm ............................................... 147 3.4.4. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi của hệ thống biện pháp ............................................................................................. 148 3.4.5. So sánh kết quả khảo nghiệm ....................................................... 152 3.5. Thực nghiệm biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng .................................. 155 3.5.1. Cơ sở lựa chọn biện pháp ............................................................ 155 3.5.2. Mục đích thử nghiệm .................................................................. 155 3.5.3. Nội dung thử nghiệm ................................................................... 156 3.5.4. Tiến trình, phạm vi và đối tượng thử nghiệm ................................ 156 3.5.5. Phương pháp đánh giá và công cụ đo giải pháp thử nghiệm .......... 157 3.5.6. Mô tả quá trình thực nghiệm ........................................................ 157 3.5.7. Xử lý và phân tích kết quả sau thực nghiệm ................................. 161 3.5.8. Đánh giá chung về thực nghiệm ................................................... 167 Kết luận chương 3 ...................................................................................... 168 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .............................................................. 169 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ CÓ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN..................................................................... 172 TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................................... 173 PHỤ LỤC ................................................................................................. 1 PL
vii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ 1. CBQL Cán bộ quản lý 2. GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo 3. NCKH Nghiên cứu khoa học 4. NCS Nghiên cứu sinh 5. QLĐT Quản lý đào tạo 6. QLGD Quản lý giáo dục 7. SK-ĐA Sân khấu – Điện ảnh 8. SPNT Sư phạm Nghệ thuật 9. VHNT Văn hóa Nghệ thuật
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Quy mô đào tạo của trường ĐH Sân khấu điện ảnh Hà Nội ............ 68 Bảng 2.2. Quy mô đào tạo của trường ĐH Sân khấu điện ảnh TP Hồ Chí Minh .... 68 Bảng 2.3. Kết quả khảo sát thực trạng dạy học khối kiến thức GDĐC tại các trường đại học nghệ thuật ....................................................... 72 Bảng 2.4. Chương trình khung khối KTGDĐC trước đây .............................. 73 Bảng 2.5. Chương trình khung khối KTGDĐC đã rút gọn và đang thực hiện tại trường đại học Sân khấu - Điện ảnh Hà Nội ...................... 73 Bảng 2.6. Chương trình khung khối KTGDĐC đã rút gọn và đang thực hiện tại trường đại học Sân khấu điện ảnh TP. Hồ Chí Minh .......... 74 Bảng 2.7. Kết quả khảo sát thực trạng chỉ đạo xây dựng kế hoạch phát triển chương trình, lựa chọn nội dung và xác định mục tiêu ĐT khối kiến thức GDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng .................. 80 Bảng 2.8. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý bồi dưỡng nâng cao trình độ, năng lực của giảng viên ......................... 83 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý hoạt động dạy của giảng viên ............................................................... 86 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý hoạt động học của người học ............................................................... 89 Bảng 2.11. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý đổi mới đào tạo khối GDĐC sau mỗi khóa học .......................................... 92 Bảng 2.12. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý cơ sở vật chất phục vụ dạy và học.......................................................... 94 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý xây dựng văn hóa chất lượng trong nhà trường .................................... 96 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát CBGV và HSSV về thực trạng quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học ........................................................ 99 Bảng 3.1. Bộ tiêu chí và chỉ báo đánh giá quản lý dạy học khối kiến thức GDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng ....................................... 115 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lý ...... 148 Bảng 3.3. Kết quả đánh giá về tính khả thi của các biện pháp quản lý ........... 150 Bảng 3.4. Mức độ tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của biện pháp .... 153
ix Bảng 3.5. Kết quả khảo sát về hoạt động chức quản lý hoạt động dạy của giảng viên tại trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng trước thực nghiệm ...................................................... 161 Bảng 3.6. Kết quả khảo sát về hoạt động chỉ đạo, tổ chức thực hiện đổi mới phương pháp, hình thức dạy và học sau thực nghiệm ............. 163
x DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ, MÔ HÌNH Biểu đồ 3.1. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết của các biện pháp..... 150 Biểu đồ 3.2. Tổng hợp kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của các biện pháp ...... 152 Biểu đồ 3.3. Sự tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ................................................................................ 154 Biểu đồ 3.4. So sánh kết quả trước và sau khi thực nghiệm nội dung Tổ chức bồi dưỡng nâng cao năng lực, trình độ chuyên môn đội ngũ giảng viên theo hướng đảm bảo chất lượng ........................ 165 Biểu đồ 3.5. So sánh kết quả trước và sau khi thực nghiệm nội dung Chỉ đạo xây dựng và thực hiện kế hoạch giảng dạy; đổi mới phương pháp, hình thức tổ chức dạy học của giảng viên khối kiến thức GDĐC đảm bảo chất lượng....................................... 166 Sơ đồ 3.1. Quy trình giảng dạy khối KTGDĐC......................................... 130 Mô hình 1.1. Cấu trúc hoạt động dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương ..... 47 Mô hình 1.2. Dạy học theo tiếp cận mô hình CIPO ........................................ 48 Mô hình 1.3. Đảm bảo chất lượng dạy học đại học......................................... 49 Mô hình 1.4. Quản lý hoạt động dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng ................................................ 58 Mô hình 3.1. Mối quan hệ giữa các nội dung thử nghiệm .............................. 158
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài 1.1. Về mặt lý luận Nhân loại đang bước từ xã hội công nghiệp sang xã hội thông tin với những biến đổi nhanh chóng cùng với sự phát triển như vũ bão của khoa học - công nghệ. Nhằm đáp ứng sự phát triển của kinh tế tri thức, của xã hội thông tin trên phạm vi toàn cầu, cách mạng về học trở thành một tất yếu khách quan mở đường cho cách mạng tri thức của thời đại. Trong bối cảnh đó, Đảng và Nhà nước ta không ngừng quan tâm và coi trọng đến sự nghiệp phát triển giáo dục và đào tạo của đất nước, với quan điểm chỉ đạo: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu”, “Đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển”. Đảng và Nhà nước xác định mục tiêu của đổi mới là: “Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân”[2]. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, Đảng chỉ rõ: “Tiếp tục đổi mới mạnh mẽ và đồng bộ các yếu tố cơ bản của giáo dục, đào tạo theo hướng coi trọng phát triển phẩm chất, năng lực của người học”[84]. Giáo dục đại học là giáo dục một cách toàn diện theo mô hình khép kín bao gồm: giáo dục tri thức cơ bản, tri thức cơ sở và tri thức chuyên ngành. Trong đó tri thức cơ bản chính là nền tảng, cơ sở ban đầu để sinh viên có thể tiếp thu, lĩnh hội tri thức cơ sở và tri thức chuyên ngành một cách có hệ thống và khoa học. Chỉ khi được trang bị hệ thống kiến thức cơ bản vững chắc, sinh viên mới có cái nhìn thế giới quan, nhân sinh quan một cách toàn diện, có một điểm tựa tri thức chính thống để giải thích những quy luật khách quan và chủ quan khi làm quen với những kiến thức mới từ đó phát huy tư duy logic và tiếp cận với tri thức khoa học một cách chủ động, tích cực. Cũng từ việc hiểu được bản chất của sự việc người nghệ sỹ tương lai sẽ tự tìm cho mình những hình thức biểu đạt thông điệp muốn truyền tải một cách hiệu quả. Trên cơ sở của những tiêu chuẩn chung, tài năng thực sự của từng người học sẽ được bộc lộ tự nhiên và được rèn giũa một cách tốt nhất trong môi trường nghệ thuật chuyên nghiệp. Điều đó đồng nghĩa với việc nếu không được trang bị đầy đủ hệ thống tri thức cơ bản ngay từ đầu, sự tiếp thu và phát triển khả năng của sinh viên khi học các môn cơ sở và chuyên ngành sẽ gặp nhiều hạn chế. Sinh viên sẽ phải tự tìm tòi cách thức biểu hiện trong mơ hồ, không chắc chắn về chuẩn mực
2 đúng sai, khả năng tự nghiên cứu của người học cũng gặp nhiều khó khăn… Chính vì vậy tri thức cơ bản hay cụ thể là khối học thuộc khối Kiến thức giáo dục đại cương là những môn học được chú trọng giảng dạy trong trường đại học nghệ thuật, tìm ra các giải pháp quản lý hoạt động dạy học khối học thuộc khối này trong trường đại học nghệ thuật là vấn đề cần được quan tâm đúng mức. Như vậy, để thực hiện mục tiêu dạy học, quản lý hoạt động dạy học nói chung, quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng được coi là vấn đề quan trọng, là khâu then chốt quyết định đến chất lượng nguồn nhân lực cho xã hội nên cần phải được nghiên cứu kỹ càng nhằm đạt yêu cầu về mục tiêu dạy học. 1.2. Về mặt thực tiễn KTGDĐC là hệ thống các tri thức khoa học đã được đúc kết thành những quy luật, hiện tượng, được nâng lên thành khái niệm, quy tắc trong cuộc sống. Hệ thống tri thức giáo dục đại cương giúp người học có thể lí giải các hiện tượng một cách khoa học và đôi khi trở thành chuẩn mực cho các hành vi. Đây chính là chìa khóa để SV tiếp cận với kiến thức chuyên ngành, mở ra khả năng tìm tòi, nghiên cứu chuyên sâu nơi người học. Xác định được vai trò và tầm quan trọng của các môn học thuộc khối kiến thức giáo dục đại cương như vậy nên các trường đại học nghệ thuật đã có nhiều cố gắng trong việc xây dựng chương trình khối học KTGDĐC phù hợp với đặc thù các ngành nghệ thuật trong trường. Đảm bảo được mục tiêu đào tạo các ngành nghệ thuật của các trường ĐH nghệ thuật theo qui định của Bộ GD&ĐT. Các nhà quản lý nhà trường đã có những hướng tiếp cận phù hợp, khoa học để quản lý hiệu quả hoạt động dạy học các môn học thuộc khối KTGDĐC; Việc tổ chức các hoạt động dạy học được thực hiện nghiêm túc theo kế hoạch học tập được ban hành, đảm bảo được về nội dung, cách đánh giá kết quả người học; Chỉ đạo và tổ chức thức hiện cơ bản dạt được mục tiêu đào tạo. Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy trong công tác quản lý hoạt động dạy học các môn học thuộc khối kiến thức giáo dục đại cương còn có nhiều bất cập, tồn tại: (1) Chưa có hướng tiếp cận hiệu quả nhất trong công tác quản lý để nâng cao chất lượng dạy học; (2) Quản lý xây dựng kế hoạch dạy học cũng như việc tổ chức triển khai thực hiện mục tiêu, nội dung và chương trình dạy học chưa có những đổi mới phù hợp với đặc thù của các trường đại học nghệ thuật; (3) Hoạt động bồi dưỡng đội ngũ giảng viên giảng dạy các bộ
3 môn này chưa được chú trọng tính đặc thù; (4) Hoạt động xây dựng và phát triển chương trình đào tạo chưa có sự đổi mới; Sự phối hợp với các cơ sở sử dụng lao động sau đào tạo để đổi mới chương trình đào tạo hiệu quả chưa cao, còn mang tính hình thức; (5) Hoạt động xây dựng môi trường nâng cao chất lượng dạy học còn hẹp trong phạm vi nhà trường; (6) Tổ chức kiểm tra, đánh giá hiệu quả thực hiện thiếu thường xuyên, liên tục. Từ những bất cập trong thực tiễn như vậy, vấn đề quản lý hoạt động dạy học nói chung và quản lý hoạt động dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương nói riêng là vấn đề cần phải được xem xét, nghiên cứu nhằm đem lại mô hình quản lý thực sự có hiệu quả và có chất lượng cao. Hơn nữa, đến nay chưa có công trình nào nghiên cứu việc quản lý hoạt động dạy học khối học thuộc Khối kiến thức giáo dục đại cương trong các trường đại học nghệ thuật. Với những lý do trên, tác giả chọn vấn đề: “Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương tại trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng” làm đề tài luận án. 2. Mục đích nghiên cứu Xây dựng khung lý luận về quản lý hoạt động dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng. Khảo sát và đánh giá thực trạng chất lượng dạy học, quản lý dạy học tại một số trường đại học nghệ thuật làm cơ sở đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật nhằm nâng cao chất lượng dạy học khối học này cũng như góp phần nâng cao chất lượng đào tạo của các trường đại học nghệ thuật. 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC tại các trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật đã đạt được kết quả nhất định, góp phần tạo dựng được nguồn nhân lực trong lĩnh vực nghệ thuật suốt thời gian qua. Tuy nhiên việc quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật hiện nay vẫn còn bất cập do nhiều
4 nguyên nhân khác nhau. Nếu Luận Án nghiên cứu lý luận, phân tích thực trạng và từ đó đề xuất được các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật một cách hợp lý và khả thi theo hướng đảm bảo chất lượng, thì sẽ nâng cao chất lượng dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương và góp phần nâng cao chất lượng đào tạo nghệ thuật tại các trường đại học nghệ thuật. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu 5.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng trong trường đại học nghệ thuật. 5.2. Đánh giá thực trạng dạy học và quản lý dạy học khối KTGDĐC, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng trong trường ĐH nghệ thuật. 5.3. Đề xuất các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng trong trường đại học nghệ thuật đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục nghệ thuật. 5.4. Khảo nghiệm và thử nghiệm các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC theo hướng ĐBCL trong trường ĐH nghệ thuật. 6. Giới hạn phạm vi nghiên cứu 6.1. Giới hạn về nội dung Đề tài tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lý dạy học khối KTGDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng của hiệu trưởng trường đại học nghệ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục nghệ thuật. 6.2. Giới hạn về địa bàn và thời gian khảo sát Nghiên cứu quản lý hoạt động giảng dạy của đội ngũ giảng viên dạy khối KTGDĐC và hoạt động học tập của sinh viên (hệ đại học chính qui) tại 2 trường đại học nghệ thuật, đó là: - Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội; - Đại học Sân khấu Điện ảnh thành phố Hồ Chí Minh; 6.3. Khách thể khảo sát - Nhóm 1: Cán bộ lãnh đạo nhà trường, các phòng, Ban, Khoa trong các trường đại học nghệ thuật và một số cơ sở quản lý văn hóa nghệ thuật của các địa phương. - Nhóm 2: Giảng viên giảng dạy các Khoa kiến thức cơ bản trong các trường đại học nghệ thuật. - Nhóm 3: Sinh viên trong các trường đại học nghệ thuật nói trên.
5 7. Cách tiếp cận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Cơ sở phương pháp luận 7.1.1. Tiếp cận hệ thống Sử dụng tiếp cận hệ thống, luận án xem xét mối quan hệ tác động qua lại giữa các thành tố trong quá trình dạy học có tác động ảnh hưởng đến cả quá trình dạy học và quản lý hoạt động dạy học trong trường đại học nghệ thuật để điều chỉnh hoạt động này sao cho hoạt động đạt hiệu quả cao nhất trong điều kiện, hoàn cảnh cụ thể của mỗi trường đại học nghệ thuật. 7.1.2. Tiếp cận quá trình Tiếp cận quá trình trong quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật là việc xác định rõ các yếu tố đầu vào, đầu ra và đặc biệt yếu tố quá trình với các thành tố của quá trình giáo dục, thiết lập các qui trình, đo lường tính hiệu quả của qui trình, xem xét sự tác động lẫn nhau giữa các thành tố của quá trình giáo dục, lưu ý đến sự cải tiến, bổ sung và sử dụng hiệu quả các nguồn lực nhằm mang lại hiệu quả cao nhất, chất lượng tốt nhất đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Luận án sử dụng cách tiếp cận quá trình để phân tích, xác định các yếu tố ảnh hưởng trực tiếp, tác động đến quá trình giáo dục như nội dung chương trình, CL đội ngũ giảng viên, kiểm tra đánh giá, cơ sở vật chất và môi trường học tập trong trường học… làm cơ sở đề ra các biện pháp và định hướng hoạt động quản lý nhằm nâng cao CL đào tạo trong các trường đại học nghệ thuật. 7.1.3. Tiếp cận phức hợp Để nghiên cứu công tác quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật, luận án đưa vào nhiều lý thuyết thuộc các lĩnh vực khác nhau như tâm lý học, giáo dục học, lý thuyết khoa học quản lý giáo dục…. làm cơ sở cho việc xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 7.1.4. Tiếp cận năng lực Tiếp cận năng lực trong quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật là xác định rõ các tiêu chuẩn năng lực đối với cán bộ quản lý và giảng viên chuyên môn để tổ chức hoạt động dạy học nhằm mang lại hiệu quả cao nhất đáp ứng với yêu cầu ngày càng cao của xã hội. Luận án sử dụng cách tiếp cận năng lực để phân tích, xác định các năng lực quản lý của đội ngũ cán bộ lãnh đạo cấp phòng, ban, khoa, các tổ trưởng chuyên
6 môn, làm cơ sở đề ra các biện pháp và định hướng hoạt động quản lý nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trong các trường đại học nghệ thuật. 7.1.5. Tiếp cận quy trình đảm bảo chất lượng Tiếp cận quy trình đảm bảo chất lượng để xác định được đầu ra của các nội dung quản lý dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng. Luận án sử dụng cách tiếp cận này xuyên suốt cả quá tình nghiên cứu để định hướng và xác định quản lý các nội dung cấu thành hoạt động dạy học (chương trình, mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, năng lực người dạy, kết quả người học) đều phải theo hướng đảm bảo chất lượng. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết Phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa, khái quát hóa trong nghiên cứu các nguồn tài liệu lý luận và thực tiễn có liên quan đến công tác quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng, bao gồm: - Những nguyên lý cơ bản của chủ nghĩa Mác- Lênin, Tư tưởng Hồ Chí Minh các Văn kiện của Đảng, Nhà nước, các Bộ Giáo dục – Đào tạo, Bộ Văn hóa Thể thao và Du lịch, của các đại học nghệ thuật có liên quan đến đề tài. - Các tác phẩm về tâm lý học, giáo dục học, khoa học quản lý giáo dục trong và ngoài nước. - Các công trình nghiên cứu khoa học quản lý giáo dục, các bài báo, luận án, các bài viết trong kỷ yếu, tập san, hội thảo khoa học được công bố liên quan đến đề tài. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn * Phương pháp điều tra, khảo sát + Tiến hành điều tra, thống kê để nắm được thực trạng, kết quả của hoạt động dạy và học khối KTGDĐC trong các trường đại học nghệ thuật. + Đối tượng điều tra, khảo sát là cán bộ quản lý các khoa, phòng, ban liên quan, giảng viên, sinh viên trong trường đại học nghệ thuật. + Kết quả điều tra, khảo sát được phân tích, so sánh, đối chiếu để tìm ra những thông tin cần thiết theo hướng nghiên cứu của luận án. * Phương pháp chuyên gia Hỏi ý kiến chuyên gia bằng các phiếu hỏi, bao gồm: Các nhà quản lý trường đại học nghệ thuật
7 Trưởng các khoa, tổ trưởng các tổ bộ môn trong khoa Kiến thức cơ bản tại các đại học nghệ thuật Các nhà khoa học, các chuyên gia về giáo dục học, tâm lý học, quản lý giáo dục trong và ngoài nước. Việc lấy ý kiến chuyên gia được tiến hành theo các cách: Hội thảo, trao đổi hoặc xin ý kiến đóng góp bằng văn bản. Phương pháp này được sử dụng ngay từ khâu xây dựng đề cương, góp ý bộ công cụ, góp ý vào nhận định đánh giá thực trạng hoặc các giải pháp đề xuất. * Phương pháp thực nghiệm Khảo nghiệm tính cấp thiết và tính khả thi 7 biện pháp quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC tại trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh thông qua phiếu hỏi. Thử nghiệm một trong số các biện pháp đã đề xuất. Địa điểm thử nghiệm tại Khoa Kiến thức cơ bản và Trung tâm Tin học (cả thử nghiệm và đối chứng) để khẳng định tính cấp thiết và tính khả thi của biện pháp được đề xuất. * Phương pháp phỏng vấn Tiến hành trao đổi với giảng viên, sinh viên, cán bộ quản lý các trường đại học nghệ thuật để tìm hiểu nhu cầu, tâm tư, nguyện vọng, xem xét đến môi trường và điều kiện thực hiện hoạt động quản lý dạy học khối KTGDĐC theo hướng đảm bảo chất lượng, đồng thời lắng nghe sự đánh giá của họ đối với hoạt động này. 7.2.3. Nhóm phương pháp xử lý thông tin - Phương pháp thống kê: Dùng phương pháp thống kê toán học để xử lý các số liệu của đề tài. - Sử dụng bảng biểu, mô hình, sơ đồ, đồ thị… để chứng minh, minh họa Tất cả phương pháp nghiên cứu trên nhằm xác định tính khoa học, tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài. 8. Các luận điểm bảo vệ (1) Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng là một trong những yếu tố cốt lõi để nâng cao chất lượng giáo dục đại học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục đại học hiện nay. (2) Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng cần tác động đồng bộ đến các yếu tố cấu thành hoạt động dạy học: mục
8 tiêu dạy học, nội dung, phương pháp dạy học; chương trình dạy học; năng lực của đội ngũ giảng viên, thái độ động cơ học tập của SV, kiểm tra đánh giá quá trình dạy học theo hướng đảm bảo chất lượng. (3) Những bất cập, tồn tại này thể hiện rõ ở các khâu quản lý xây dựng kế hoạch dạy học; xác đinh mục tiêu đào tạo, phương pháp, nội dung và đổi mới chương trình đào tạo; công tác bồi dưỡng nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên cũng như xây dựng môi trường dạy học; Hướng tiếp cận quản lý hoạt động dạy học các môn học thuộc khối KTGDĐC chưa phù hợp. Vì vậy, đánh giá đúng thực trạng họat động dạy học, quản lý hoạt động dạy học các môn học thuộc Khối kiến thức giáo dục đại cương sẽ là căn cứ cốt lõi xây dựng các biện pháp quản lý hoạt động dạy học thuộc Khối kiến thức giáo dục đại cương. (4) Xây dựng bộ tiêu chí và chỉ báo đánh giá chất lượng đầu ra của hoạt động dạy học thuộc Khối kiến thức giáo dục đại cương theo tiếp cận năng lực là cần thiết để lấy đó làm mục tiêu, thước đo quá trình quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương theo hướng đảm bảo chất lượng. (5) Quản lý dạy học khối kiến thức giáo dục đại cương đảm bảo chất lượng góp phần tạo nên nền tảng cơ bản về lý luận khoa học vững chắc cho sinh viên các trường đại học nói chung, trong đó có các trường đại học nghệ thuật nhằm nâng cao chất lượng tổng thể dạy học của nhà trường cũng như hiệu quả của sáng tạo nghệ thuật. 9. Những đóng góp mới của luận án - Luận án đã nghiên cứu và làm rõ khung lí thuyết về quản lý hoạt động dạy học khối KTGDĐC trong trường đại học nghệ thuật theo hướng đảm bảo chất lượng từ các hướng tiếp cận: tiếp cận quá trình, tiếp cận năng lực người học, tiếp cận phức hợp, tiếp cận quy trình đảm bảo chất lượng trên các khía cạnh về nội dung, hình thức, phương pháp, cách thức tổ chức, kết quả dạy học. - Luận án đã tiến hành khảo sát thực trạng tổ chức dạy học và quản lý hoạt động dạy học các môn thuộc khối KTGDĐC trên cơ sở nghiên cứu lý luận hoạt động dạy học, quản lý hoạt động dạy học KTGDĐC và từ đó có những nhận định, đánh giá tổng thể ưu điểm, tồn tại quản lý hoạt động dạy học trong trường đại học nghệ thuật, xác định nguyên nhân chính của thực trạng làm căn cứ đề xuất các biện pháp.