Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:230

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 17
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của đề tài nghiên cứu nhằm dựa trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học, đề xuất giải pháp quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học góp phần đáp ứng mục tiêu giáo dục trong đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học Giáo dục: Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ---------------------------------- TRẦN THỊ HƯƠNG GIANG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐGKẾT QUẢ HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội- 2021
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO VIỆN KHOA HỌC GIÁO DỤC VIỆT NAM ---------------------------------- TRẦN THỊ HƯƠNG GIANG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐGKẾT QUẢ HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 9 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: Hướng dẫn 1: PGS.TS Nguyễn Đức Minh Hướng dẫn 2: TS. Phạm Quang Sáng Hà Nội-2021
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác.
LỜI CẢM ƠN Luận án này được hoàn thành, ngoài nỗ lực của bản thân, tác giả còn nhận được nhiều sự giúp đỡ của quý thầy cô giáo, các nhà khoa học, gia đình, đồng nghiệp và bạn bè. Tác giả xin trân trọng bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Nguyễn Đức Minh và TS. Phạm Quang Sáng- những người thầy đã tận tình chỉ bảo, trực tiếp hướng dẫn, đóng góp những ý kiến quý báu cho tác giả trong suốt quá trình thực hiện Luận án. Tác giả xin cảm ơn lãnh đạo Viện KHGD Việt Nam, lãnh đạo Ban NC ĐG Giáo dục, Phòng QLKH, Đào tạo và Hợp tác Quốc tế và toàn thể đồng nghiệp nơi tác giả đang công tác đã tạo điều kiện thuận lợi về thời gian, khích lệ tinh thần và chia sẻ kinh nghiệm để tác giả hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình trong thời gian qua. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn tập thể lãnh đạo, giáo viên, học sinh các trường tiểu học ở Hà Nội, Thái Nguyên, Hưng Yên, Cần Thơ, Nghệ An và Thành phố Hồ Chí Minh đã nhiệt tình cộng tác, cung cấp thông tin, hỗ trợ tác giả trong quá trình thực hiện các nội dung nghiên cứu của luận án. Cuối cùng, tác giả xin được cảm ơn những người thân yêu trong gia đình đã theo sát, thông cảm, sẻ chia và động viên kịp thời để tác giả có thể tập trung mọi nguồn lực cho việc hoàn thành luận án này.
MỤC LỤC PHẦN MỞ ĐẦU ...................................................................................................1 1.Lí do chọn đề tài ..................................................................................................1 2. Mục đích nghiên cứu ..........................................................................................3 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu .......................................................................4 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................4 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu .......................................................................4 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu .................................................5 7. Những luận điểm bảo vệ .....................................................................................6 8. Những đóng góp mới của luận án ......................................................................6 9. Cấu trúc của luận án ...........................................................................................7 CHƯƠNG 1. -CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH TIỂU HỌC ............................................................................................................8 1.1 Tổng quan nghiên cứu vấn đề. .......................................................................8 1.1.1 Nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập ................................................8 1.1.2 Nghiên cứu về đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ...........................................................................................13 1.1.3 Nghiên cứu về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh ...........................................................................16 1.1.4 Những vấn đề chưa được giải quyết trong các công trình nghiên cứu 19 1.2 Một số khái niệm cơ bản ...............................................................................19 1.2.1 Quản lý .................................................................................................19 1.2.2 Đánh giá ...............................................................................................21 1.2.3 Kết quả học tập ....................................................................................22 1.2.4 Năng lực ...............................................................................................22 1.2.5 Đánh giá kết quả học tập ......................................................................23 1.2.6 Quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập ........................................24 1.2.7 Học sinh tiểu học..................................................................................25 1.3 Các vấn đề lý luận cơ bản về hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ..................................................26 1.3.1 Đặc điểm phát triển của học sinh tiểu học ...........................................26 1.3.2 Những năng lực cần phát triển cho học sinh tiểu học ..........................29 1.3.3 Khung đánh giá năng lực học sinh tiểu học .........................................29 1.3.4 Vai trò của đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học trong quá trình dạy học ..................................................................................................34 1.3.5 Hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ..................................................................................................35 1.3.6 Phương thức đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh
tiểu học ..........................................................................................................40 1.4 Các lý thuyết vận dụng trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ........................................44 1.4.1 Xu hướng đổi mới hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh ..44 1.4.2 Lý thuyết phát triển năng lực học sinh .................................................46 1.4.3 Lý thuyết quản lý sự thay đổi...............................................................50 1.4.4 Vận dụng lý thuyết phát triển năng lực học sinh và lý thuyết quản lý sự thay đổi trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học .................................................................................................................51 1.5 Nội dung quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học............................................................................56 1.5.1 Quản lý xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ......................................................................56 1.5.2 Quản lý lựa chọn nội dung đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ......................................................................59 1.5.3 Quản lý lựa chọn phương pháp, công cụ đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học......................................................60 1.5.4 Quản lý lựa chọn hình thức thực hiện đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học......................................................61 1.5.5 Quản lý phân tích kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ..................................................................................................62 1.5.6 Quản lý công bố và sử dụng kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học .....................................................................................62 1.5.7 Quản lý lưu trữ hồ sơ đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học .....................................................................................63 1.5.8 Quản lý các lực lượng có trách nhiệm tham gia vào hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ..................64 1.6 Những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ........................................66 1.6.1 Văn bản chỉ đạo của cơ quan quản lý các cấp .....................................66 1.6.2 Nhận thức, năng lực của cán bộ quản lý nhà trường và giáo viên ......66 1.6.3 Mong muốn của cha mẹ học sinh ........................................................67 1.6.4 Cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ hoạt động ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ......................................................67 Kết luận chương 1 ...............................................................................................68 CHƯƠNG 2. CƠ SỞ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐGKẾT QUẢ HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC ..........70 2.1 Kinh nghiệm quốc tế trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học ...............................................70
2.1.1 Quản lý xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ......................................................................70 2.1.2 Quản lý lựa chọn nội dung đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học .............................................................................72 2.1.3 Quản lý lựa chọn phương pháp, công cụ đánh kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học .............................................................74 2.1.4 Quản lý áp dụng hình thức đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học .............................................................................81 2.1.5 Quản lý phân tích, sử dụng và công bố kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ......................................................................82 2.1.6 Quản lý các bên tham gia vào hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ......................................................84 2.1.7 Bài học kinh nghiệm ............................................................................85 2.2 Khái quát về quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập học sinh tiểu học ở Việt Nam ....................................................................................................85 2.2.1 Đổi mới đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ở Việt Nam và những yêu cầu cần đạt về năng lực của giáo dục tiểu học ............................85 2.2.2 Cơ cấu quản lý giáo dục tiểu học .........................................................90 2.2.3 Về quy mô mạng lưới giáo dục tiểu học ..............................................91 2.2.4 Đặc điểm hoạt động của các trường tiểu học .......................................91 2.2.5 Các văn bản chỉ đạo triển khai đánh giá kết quả học tập của học sinh tiểu học ..........................................................................................................92 2.3 Tổ chức khảo sát thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học ...............................................94 2.3.1 Mục đích khảo sát ................................................................................94 2.3.2 Đối tượng và địa điểm khảo sát ...........................................................94 2.3.3 Nội dung khảo sát ................................................................................95 2.3.4 Tiến trình thực hiện khảo sát và xử lý kết quả khảo sát .....................95 2.3.5 Thang đo ..............................................................................................96 2.3.6 Thời gian tiến hành khảo sát ................................................................97 2.4 Thực trạng hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ....................................................................................97 2.4.1 Thực trạng xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ......................................................................97 2.4.2 Thực trạng lựa chọn nội dung đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ......................................................................99 2.4.3 Thực trạng áp dụng phương pháp, công cụ đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ..........................................100 2.4.4 Thực trạng áp dụng hình thức đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển
năng lực học sinh tiểu học ...........................................................................104 2.4.5 Thực trạng phân tích kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ................................................................................................105 2.4.6 Thực trạng công bố và sử dụng kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học .............................................................................106 2.4.7 Thực trạng lưu giữ kết quả đánh giá của học sinh tiểu học ...............108 2.4.8 Thực trạng tham gia của các lực lượng có trách nhiệm vào hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học .108 2.5 Thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh trường tiểu học......................................................110 2.5.1 Thực trạng quản lý xác định mục tiêu đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ....................................................110 2.5.2 Thực trạng quản lý lựa chọn nội dung đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học....................................................113 2.5.3 Thực trạng quản lý áp dụng công cụ, phương pháp đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ....................................115 2.5.4 Thực trạng quản lý áp dụng hình thức đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học ..........................................................117 2.5.5 Thực trạng quản lý phân tích kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ...................................................................................118 2.5.6 Thực trạng quản lý công bố và sử dụng kết quả đánh giá nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ....................................................................120 2.5.7 Thực trạng quản lý lưu trữ hồ sơ đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh tiểu học ...........................................................123 2.5.8 Thực trạng quản lý các lực lượng có trách nhiệm tham gia vào hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát tiển năng lực học sinh tiểu học ..........125 2.5.9 Thực trạng ảnh hưởng của các yếu tố đến quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh ..............................128 2.6 Đánh giá chung về thực trạng quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ......................................129 2.6.1 Điểm mạnh trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ............................................................129 2.6.2 Điểm yếu trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ............................................................130 2.6.3 Thuận lợi trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ............................................................132 2.6.4 Những khó khăn trong quản lý hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học ................................................132 Kết luận chương 2 .............................................................................................134
CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG ĐGKẾT QUẢ HỌC TẬP NHẰM PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC HỌC SINH TIỂU HỌC VÀ THỰC NGHIỆM ...........................................................................................................135 3.1 Các nguyên tắc đề xuất giải pháp ..............................................................135 3.1.1 Nguyên tắc bảo đảm tính pháp lí .......................................................135 3.1.2 Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi, hiệu quả ........................................135 3.1.3 Nguyên tắc tính hệ thống, kế thừa và phát triển ................................136 3.2 Giải pháp quản lí hoạt động đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học...................................................................136 3.2.1 Giải pháp 1: Xây dựng văn bản hướng dẫn đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh của trường tiểu học ..............................136 3.2.2 Giải pháp 2: Kế hoạch hóa đầu tư phương tiện phục vụ đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học .............................139 3.2.3 Giải pháp 3: Chỉ đạo và định hướng sự tham gia của các lực lượng có trách nhiệm thực hiện đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học .........................................................................................142 3.2.4 Giải pháp 4: Tổ chức nâng cao nhận thức, trình độ chuyên môn của giáo viên về đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học. .....................................................................................................................145 3.2.5 Giải pháp 5: Tổ chức đổi mới và hoàn thiện quy trình đánh giá kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học .............................151 3.2.6 Giải pháp 6: Xây dựng khung năng lực đánh giá học sinh của giáo viên tiểu học ........................................................................................................155 3.3 Mối quan hệ giữa các giải pháp .................................................................163 3.4 Khảo nghiệm mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp ..........163 3.4.1 Mục đích khảo nghiệm .......................................................................163 3.4.2 Nội dung khảo nghiệm .......................................................................163 3.4.3 Phương pháp khảo nghiệm.................................................................163 3.4.4 Cách đánh giá kết quả khảo nghiệm ..................................................163 3.4.5 Kết quả khảo nghiệm .........................................................................164 3.5 Thử nghiệm giải pháp .................................................................................165 3.5.1 Cơ sở lựa chọn giải pháp thử nghiệm ................................................165 3.5.2 Mục đích thử nghiệm .........................................................................166 3.5.3 Giả thuyết thử nghiệm........................................................................166 3.5.4 Đối tượng và phạm vi thử nghiệm .....................................................166 3.5.5 Phương pháp đánh giá giải pháp thử nghiệm.....................................166 3.5.6 Tiêu chí và thang đo ...........................................................................167 3.5.7 Tiến trình thử nghiệm ........................................................................167 3.5.8 Kết quả thử nghiệm và nhận định, đánh giá ......................................168
3.5.9 Đánh giá kết quả thử nghiệm .............................................................171 Kết luận chương 3 .............................................................................................172 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................173 1.Kết luận ...........................................................................................................173 2.Khuyến nghị ....................................................................................................174 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................176 PHỤ LỤC ..........................................................................................................183 BẢNG BIỂU Bảng 1.1- Khung đánh giá năng lực giao tiếp ...........................................................30 Bảng 1.2- Khung tiêu chí đánh giá năng lực tự phục vụ, tự quản ...........................30 Bảng 1.3-Nhóm tiêu chí khoa học, Ngôn ngữ Anh, Khoa học xã hội, Toán ............31 Bảng 1.4-Chuẩn đánh giá năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo (ACARA, 2014) 31 Bảng 1.5-Chuẩn và mức chuẩn năng lực tư duy phê phán và sáng tạo, Singapore ..33 Bảng 1.6-Phương pháp ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS...............................40 Bảng 1.7-Phân tích các công cụ ĐG .........................................................................42 Bảng 1.8-So sánh ĐG năng lực và kiến thức kỹ năng ..............................................46 Bảng 1.9-Mục tiêu ĐG kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh ở Hồng Kông ................................................................................................................57 Bảng 2.1-Yêu cầu cần đạt về năng lực chung ...........................................................87 Bảng 2.2-Yêu cầu cần đạt về năng lực đặc thù của học sinh ....................................89 Bảng 2.3-Đối tượng khảo sát định lượng ..................................................................95 Bảng 2.4-Đối tượng khảo sát định tính .....................................................................95 Bảng 2.5-Sử dụng phương pháp ĐGKQHT của HS tiểu học .................................101 Bảng 2.6-Mức độ thực hiện các bước trong quy trình phân tích kết quả ĐG .........105 Bảng 2.7- Báo cáo phân tích kết quả ĐG về phát triển năng lực của HS ...............106 Bảng 2.8-Ý kiến của CBLQ và GV về việc công bố thông tin về kết quả ĐG ......107 Bảng 2.9- Ý kiến về sử dụng kết quả ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HS .................................................................................................................................107 Bảng 2.10-Ý kiến của CBQL và GV về lưu trữ hồ sơ ĐG kết quả học tập ............108 Bảng 2.11- Thực trạng quản lý xác định mục tiêu ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học ........................................................................112 Bảng 2.12-Quản lý lựa chọn nội dung ĐG kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học......................................................................................................114 Bảng 2.13-Ý kiến của GV và CBQL về lựa chọn công cụ, phương pháp ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS tiểu học .......................................................................115 Bảng 2.14- Quản lý lựa chọn hình thức ĐG kết quả học tập nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học................................................................................................117
Bảng 2.15-Ý kiến của GV và CBQL về phân tích KQĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS .....................................................................................................................118 Bảng 2.16-Công bố và xử lý kết quả ĐG ................................................................120 Bảng 2.17-Chỉ đạo, tổ chức sử dụng kết quả ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS .................................................................................................................................122 Bảng 2.18- Kết quả thực trạng quản lý lưu trữ hồ sơ ĐGKQHT nhằm phát triển NLHS ......................................................................................................................124 Bảng 2.19-ĐG của GV và CBQL một số trường tiểu học ở Hà Nội về mức độ nâng cao NL về quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL HS .........................126 Bảng 2.20- Mức độ quản lý sự tham gia của CMHS vào hoạt động ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh ..............................................................128 Bảng 3.1-Thiết kế ĐGkết quả học tập.....................................................................138 Bảng 3.2-Kế hoạch ĐGkết quả học tập của học sinh..............................................138 Bảng 3.3- Xây dựng công cụ ĐG kết quả học tập ..................................................139 Bảng 3.4- Chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông........................156 Bảng 3.5- Chuẩn năng lực ĐG học sinh của giáo viên tiểu học .............................159 Bảng 3.6- Đánh giá của CBQL và GV các trường TH về mức độ cần thiết và tính khả thi của các giải pháp đề xuất ............................................................................164 Bảng 3.7- Kết quả nhận thức, kiến thức và kỹ năng của nhóm GV trước và sau thực nghiệm .....................................................................................................................168 Bảng 3.8- Tiêu chí ĐG giá trị p của phép kiểm chứng t-test ..................................169 Bảng 3.9- Kết quả khảo sát về nhận thức, kiến thức và kỹ năng của nhóm GV trước và sau thực nghiệm ..................................................................................................170 Bảng 3.10- Mức độ ảnh hưởng của tác động ..........................................................170 Bảng 3.11- Tiêu chí Cohen .....................................................................................171 HÌNH Hình 1.1 Vùng phát triển hiện tại và gần của học sinh (Vygotsky, 1978) ................49 Hình 1.2 Diễn giải tiêu chí như đường phát triển NL thực hiện (Robert Glaser, 2009)..........................................................................................................................49 Hình 1.3- Mô hình từ ĐGđến chính sách của ATC21S ............................................52 Hình 1.4- Khung ĐG phát triển (Patrick Griffin và cộng sự) ...................................53 Hình 2.1-Khung ĐG trên lớp học, British Columbia, Canada ..................................76 Hình 2.2-ĐG toàn diện trong các nhà trường tiểu học ..............................................78 Hình 2.3-Mô hình quản lý ngành của trường tiểu học ..............................................91 Hình 3.1- Cấu trúc chuẩn nghề nghiệp giáo viên cơ sở giáo dục phổ thông ..........158 BIỂU ĐỒ
Biểu đồ 2.1-Quan niệm của cán bộ quản lý, giáo viên và học sinh về mục tiêu của ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học .........................97 Biểu đồ 2.2- Lựa chọn nội dung ĐG kết quả học tập của học sinh ........................100 Biểu đồ 2.3-Thực trạng sử dụng công cụ ĐGKQHT ..............................................101 Biểu đồ 2.4-Tham gia của các lực lượng có trách nhiệm vào ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực cho học sinh....................................................................110 Biểu đồ 2.5-Căn cứ chỉ đạo, tổ chức thực hiện mục tiêu ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh ..............................................................................111 Biểu đồ 2.6-Nhận xét của CBQL và GV về mức độ của các yếu tố ảnh hưởng .....129 Biểu đồ 2.7-Điểm yếu trong QL HĐ ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS .......131
DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ đầy đủ CBQL Cán bộ quản lý CSVC Cơ sở vật chất CMHS Cha mẹ học sinh CT Chương trình CTGDPT Chương trình giáo dục phổ thông ĐG Đánh giá ĐGHS Đánh giá học sinh ĐGGD Đánh giá giáo dục ĐGKQHT Đánh giá kết quả học tập ĐT Đào tạo GD Giáo dục GDTH Giáo dục tiểu học GDĐT Giáo dục đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh HSTH Học sinh tiểu học KQHT Kết quả học tập NL Năng lực NLHS Năng lực học sinh SGK Sách giáo khoa TH Tiểu học THPT Trung học phổ thông TBDH Thiết bị dạy học
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1.Lí do chọn đề tài Trong bối cảnh giáo dục hiện nay, giáo dục Việt Nam đứng trước những cơ hội và thách thức mới. Tuy nhiên, vấn đề chất lượng đào tạo vẫn luôn là điểm nóng của toàn xã hội. Đối với các cơ sở giáo dục, một trong những điều quan trọng nhất chính là cải tiến và nâng cao chất lượng giáo dục. Chất lượng của mỗi trường học được tạo nên bởi nhiều yếu tố như hoạt động học tập của học sinh, hoạt động dạy học của giáo viên và công tác quản lý... Trong đó, kết quả học tập của học sinh chính là tiêu chí quan trọng nói lên sự trưởng thành, mức độ thành đạt, cũng là thước đo quan trọng thể hiện chất lượng giáo dục ở các trường học. Trong quá trình dạy học, ĐGKQHT là một khâu quan trọng. Tầm quan trọng của ĐGkết quả học tập của học sinh đã được thể hiện trong các nghị quyết của Quốc hội như: Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục và đào tạo đã nêu “Đổi mới căn bản hình thức và phương pháp thi, kiểm tra và đánh giá kết quả giáo dục, đào tạo, bảo đảm trung thực, khách quan …. Phối hợp sử dụng kết quả ĐG trong quá trình học với ĐG cuối kỳ, cuối năm học; ĐG của người dạy với tự ĐG của người học; ĐG của nhà trường với ĐG của gia đình và của xã hội” [12]. Nghị quyết 88/2014/QH13, ngày 28 tháng 11 năm 2014 về “Đổi mới chương trình, sách giáo khoa giáo dục phổ thông” đưa ra “Đổi mới căn bản phương pháp ĐG chất lượng giáo dục theo hướng hỗ trợ phát triển phẩm chất và năng lực học sinh; phản ánh mức độ đạt chuẩn quy định trong chương trình; cung cấp thông tin chính xác, khách quan, kịp thời cho việc điều chỉnh hoạt động dạy, hướng dẫn hoạt động học nhằm nâng cao dần năng lực học sinh ..” [65]. Nhận thức được tầm quan trọng của ĐG kết quả học tập đối với việc dạy và học ở cấp tiểu học, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư số 30/2014/TT- BGD&ĐT về “Quy định ĐG và xếp loại học sinh tiểu học” [9] và năm 2016 đã ban hành thông tư 22/2016/TT-BGD&ĐT [10] điều chỉnh và sửa đổi một số điều của thông tư 30/2014/TT-BGD&ĐT. Vào ngày 4 tháng 9 năm 2020, Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ban hành thông tư 27/2020/TT-BGD&ĐT thay thế cho thông tư 22/2016/TT- BGD&ĐT đáp ứng chương trình giáo dục phổ thông mới [11].
2 ĐG kết quả học tập không chỉ còn dừng lại ở kiểm tra kết quả tiếp thu kiến thức mà quan tâm đến giúp hình thành và phát triển phẩm chất, năng lực cho học sinh, là quá trình thu thập thông tin, phân tích và xử lý thông tin, giải thích thực trạng việc đạt mục tiêu giáo dục, tìm hiểu nguyên nhân, ra những quyết định sư phạm giúp học sinh học tập ngày càng tiến bộ. Giáo dục tiểu học là cấp học nền tảng có ảnh hưởng sâu sắc đến cả quá trình giáo dục ở các cấp học, trình độ đào tạo sau này, giúp học sinh hình thành những cơ sở ban đầu về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mỹ và nhân cách cơ bản, là nền tảng để học sinh tiếp tục học lên các cấp học cao hơn. Nâng cao chất lượng giáo dục tại các trường tiểu học chịu tác động của nhiều điều kiện khách quan, chủ quan khác nhau, nhưng trong đó công tác quản lý trực tiếp của cán bộ quản lý nhà trường là hết sức quan trọng. Đổi mới ĐGKQHT của HS tiểu học ở nước ta đã và đang diễn ra theo hai xu hướng chính: Thứ nhất, ĐGđang triển khai gồm ĐG thường xuyên trong quá trình học (chỉ nhận xét, không dùng điểm số) và ĐGđịnh kì giữa học kỳ I, II, cuối học kì I và cuối năm học (dùng cả điểm số và nhận xét). ĐG thường xuyên theo tiến trình bài học và hoạt động giáo dục sẽ dựa vào ĐG GV, HS tự ĐG , HS ĐG bạn và CMHS ĐG . Các môn Tiếng Việt, Toán, Khoa học, Lịch sử và Địa lí được tiến hành ĐGđịnh kì vào cuối học kì I và cuối năm học dưới hình thức làm bài kiểm tra. Thứ hai, việc đổi mới chương trình và sách giáo khoa mới có 02 điểm khác biệt rõ so với trước đây: i) xây dựng một chương trình tổng thể sau đó mới xây dựng chương trình từng môn học, cấp học và căn cứ vào chương trình mới biên soạn sách giáo khoa; ii) điểm quan trọng nhất của đổi mới chương trình, SGK lần này là mục tiêu, nội dung, phương pháp dạy học, kiểm tra ĐGđều phải nhằm phát triển phẩm chất, năng lực học sinh, không dừng ở việc trang bị kiến thức. Để phát triển năng lực của học sinh, ĐGKQHT không còn chú trọng nhiều đến kiểm tra khả năng tái hiện kiến thức đã học làm trung tâm của ĐG mà tập trung vào khả năng vận dụng tri thức một cách sáng tạo trong các tình huống thực tiễn khác nhau. ĐGKQHT của học sinh trong các môn học và hoạt động giáo dục là biện pháp chủ yếu nhằm xác định mức độ năng lực của học sinh, giúp các em cải thiện kết quả học tập của mình.
3 Quá trình đổi mới này khiến việc quản lý của Ban giám hiệu nhà trường và thực hiện của giáo viên gặp nhiều khó khăn. Hoạt động ĐGKQHT của HS tiểu học từ trước tới nay vẫn chủ yếu thực hiện theo cách truyền thống, chỉ chú trọng kiểm tra kiến thức trong sách vở, chưa ĐG việc HS ứng dụng kiến thức được học vào trong tình huống thực tiễn. Các công cụ kiểm tra chưa được chuẩn hóa, chưa được thiết kế theo định hướng phát triển năng lực học sinh Đã có một số tác giả trong và ngoài nước như Hoàng Đức Nhuận, Lê Đức Phúc [57], Nguyễn Thị Lan Phương, Dương Văn Hưng, Nguyễn Đức Minh, Nguyễn Lê Thạch [60], Trần Bá Hoành [32], Lê Đức Ngọc [56], Trần Thị Tuyết Oanh [58], Ralf Tyler [107], W.J. Popham [105], Steve Frankland [116], Patrick Griffin (2014) [103] ... nghiên cứu về ĐGKQHT của HS tiểu học. Tuy nhiên phần lớn mới chỉ dừng lại ở nội dung nghiên cứu về khái niệm, quan niệm thuật ngữ ĐGKQHT, vị trí, vai trò của ĐGKQHT, hình thức, công cụ, quy trình ĐGKQHT, nguyên tắc ĐG, ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS..., chưa có nghiên cứu tổng thể, đi sâu vào phân tích sự đổi mới trong từng hoạt động ĐGKQHT hướng tới phát triển NL cho đối tượng học sinh này như xác định mục tiêu, áp dụng công cụ, phân tích kết quả, công bố và sử dụng kết quả ĐG cũng như các yếu tố ảnh hưởng tới các hoạt động này và thực trạng đang thực hiện hoạt động này ở Việt Nam. Chưa có công trình nào nghiên cứu chuyên sâu về quản lý sự đổi mới các hoạt động ĐGKQHT hướng tới phát triển NL cho HS tiểu học như: quản lý thực hiện mục tiêu, xác định nội dung áp dụng phương pháp, công cụ, hình thức, phân tích kết quả, công bố và sử dụng kết quả ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS tiểu học. Chính vì vậy, nhiệm vụ sắp tới của các trường tiểu học là phải đưa ĐGkết quả học tập của HS diễn ra đúng định hướng, đạt được mục đích của chương trình giáo dục phổ thông mới. Để làm được điều này, các cán bộ quản lý cần phải có các giải pháp quản lý hoạt động ĐG kết quả học tập của HS một cách phù hợp. Vì vậy nghiên cứu đề tài “Quản lý hoạt động ĐG kết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học” có tính cấp thiết và có ý nghĩa cả về lý luận cũng như thực tiễn. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về quản lý ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh tiểu học, đề xuất giải pháp quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát
4 triển năng lực của học sinh tiểu học góp phần đáp ứng mục tiêu giáo dục trong đổi mới căn bản giáo dục và đào tạo. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu: Hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HSTH. 3.2. Đối tượng nghiên cứu: Quản lí hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HSTH. 4. Giả thuyết khoa học Quản lý hoạt động ĐGKQHT HS tiểu học triển khai theo định hướng ĐG nhằm phát triển NL của HS đang gặp thách thức và còn nhiều bất cập trong việc quản lý thực hiện mục tiêu, áp dụng hình thức, phương pháp, công cụ ĐGKQHT, lưu trữ, phân tích, sử dụng và công bố kết quả ĐGKQHT cũng như các điều kiện đảm bảo cho hoạt động này. Nếu có giải pháp quản lý giúp đổi mới hoạt động ĐGKQHT của học sinh, phù hợp với việc dạy và học phát triển năng lực của HSTH, phù hợp với chương trình, sách giáo khoa mới thì sẽ góp phần nâng cao được chất lượng dạy học, ĐGKQHT của học sinh, giúp phát triển năng lực của học sinh tiểu học, đáp ứng mục tiêu giáo dục trong đổi mới căn bản giáo dục, đào tạo nói chung và trong giáo dục tiểu học nói riêng. 5. Nội dung và phạm vi nghiên cứu 5.1 Nội dung nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận, xây dựng khung lí thuyết về quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HSTH. - Nghiên cứu cơ sở thực tiễn của quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HSTH. - Đề xuất và thử nghiệm giải pháp quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HSTH. 5.2 Phạm vi nghiên cứu Về địa bàn nghiên cứu: Nghiên cứu trường hợp quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực học sinh tiểu học ở 11 trường tiểu học ở Hà Nội, 12 trường ở Thái Nguyên, 9 trường ở Hưng Yên, 3 trường ở Nghệ An, 5 trường ở Cần Thơ và 3 trường ở Tp. Hồ Chí Minh. Về đối tượng khảo sát: Khảo sát định lượng: CBQL, GV và HS lớp 5 của 11 trường tiểu học tại Hà Nội; Khảo sát định tính: 32 trường tại Thái Nguyên, Hưng Yên, Nghệ An, Cần Thơ và Thành Phố Hồ Chí Minh
5 Về nội dung nghiên cứu: Nghiên cứu về quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL cho HS tiểu học trong phạm vi nhà trường. Về thời gian: Các số liệu sử dụng trong luận án được khảo sát, điều tra, tổng hợp, phân tích trong thời gian từ 2015-2019. 6. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 6.1. Phương pháp luận - Phương pháp tiếp cận hệ thống Hệ thống QL hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học là một hệ thống có tính đồng bộ, giải quyết các vấn đề QL ĐGKQHT dựa trên quan điểm phát triển, mang tính khoa học, hiệu quả và thực tiễn. Do vậy, công tác QL hoạt động ĐGKQHT phải được xây dựng theo quan điểm hệ thống, không chồng chéo và mâu thuẫn lẫn nhau. - Phương pháp tiếp cận lịch sử Quá trình nghiên cứu đối tượng, tìm hiểu để phát triển QL hoạt động ĐGKQHT qua thời gian, không gian cụ thể và với những điều kiện phù hợp nhưng vẫn đảm bảo được các qui luật tất yếu và giữ được những giá trị truyền thống. 6.2. Phương pháp nghiên cứu -Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng hệ thống câu hỏi dành cho đối tượng CBQL, GV trường tiểu học và HS lớp 5 nhằm điều tra về hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HSTH và quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh ở nhà trường tiểu học. Phân tích thực trạng quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh ở một số trường TH. - Phương pháp phỏng vấn sâu: Phỏng vấn các cán bộ quản lý, giáo viên và HS các trường tiểu học về thực trạng ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh và quản lý hoạt động này, làm căn cứ đề xuất những giải pháp quản lý hiệu quả. - Phương pháp hồi cứu tư liệu Thông qua các công trình nghiên cứu, bài báo khoa học, văn bản có liên quan đến luận án, tác giả đã nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, khái quát hóa các vấn đề về cơ sở lý luận, làm sáng tỏ các khái niệm cơ bản và xây dựng khung cơ sở lí luận của luận án. Bên cạnh đó tác giả cũng đã phân tích xu hướng chung của thế giới về ĐGKQHT của HS, các chính sách, văn bản về ĐGKQHT của HS tiểu học của Đảng và nhà nước.
6 -Phương pháp điều tra thông qua thu thập báo cáo nhà trường: Xây dựng đề cương báo cáo về hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HSTH và quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh ở nhà trường tiểu học. Phân tích thực trạng quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của học sinh ở một số trường TH. -Phương pháp chuyên gia: Trưng cầu ý kiến của các chuyên gia thuộc lĩnh vực quản lý chuyên môn cấp tiểu học (cán bộ quản lý, giáo viên dạy giỏi có kinh nghiệm, cán bộ nghiên cứu về GDTH) để thu thập thông tin về tính cấp thiết và khả thi của các giải pháp quản lý ĐGkết quả học tập nhằm phát triển NL của học sinh tiểu học. -Phương pháp thực nghiệm: Các giải pháp quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HS tiểu học mà luận án đề xuất sẽ được thực nghiệm để ĐG sự cần thiết và tính khả thi. -Phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học: Các số liệu thu thập được từ khảo sát thực tế sẽ được xử lý qua phần mềm SPSS và Excel. 7. Những luận điểm bảo vệ 7.1 ĐGkết quả học tập của học sinh là một thành tố quan trọng trong thực hiện mục tiêu giáo dục phát triển năng lực của học sinh tiểu học. 7.2. ĐGkết quả học tập trong trường TH cần được thực hiện trong suốt quá trình giáo dục, kết hợp cả ĐG thường xuyên và ĐG định kỳ theo đúng mục tiêu đề ra, sử dụng các phương pháp, công cụ, hình thức phù hợp, với sự tham gia của cả giáo viên, học sinh, CMHS thì mới có thể phát triển được năng lực của HSTH. 7.3. Quản lí hoạt động ĐGkết quả học tập được thực hiện trong tất cả nội dung trong hoạt động giáo dục, dạy học ở trường tiểu học theo đúng quy định của chương trình giáo dục và chú trọng tới các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý nhà trường trong quá trình dạy học sẽ đảm bảo cho ĐGKQHT đạt được mục tiêu phát triển năng lực của HSTH. 8. Những đóng góp mới của luận án 8.1. Về lý luận: Luận án đã tổng quan một số vấn đề cơ bản liên quan tới nghiên cứu và hệ thống hóa cơ sở lý luận, làm rõ hơn một số khái niệm và xây dựng khung lý luận về quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS tiểu học.
7 8.2. Về thực tiễn: Luận án đã đúc rút kinh nghiệm của một số nước có nền giáo dục phát triển; đưa ra thực trạng về ĐGKQHT và quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển NL của HS tiểu học. 8.3. Dựa trên cơ sở lý luận, phân tích, ĐG thực trạng đã đề xuất được 6 giải pháp quản lý hoạt động ĐGKQHT nhằm phát triển năng lực của HS có tính khoa học và có thể áp dụng trong thực tiễn. 8.4 Kết quả nghiên cứu có thể sử dụng làm luận cứ cho việc điều chỉnh, xây dựng các chính sách QL mang tính thực tiễn trong việc quản lý hoạt động ĐGKQHT của HS tiểu học nói riêng và ĐGKQHT của HS phổ thông nói chung. 9. Cấu trúc của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, luận án bao gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học. Chương 2: Cơ sở thực tiễn của quản lý hoạt động ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học. Chương 3: Giải pháp quản lý hoạt động ĐGkết quả học tập nhằm phát triển năng lực của học sinh tiểu học và thực nghiệm.