Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:305

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở nghiên cứu lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên, luận án "Rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm" khảo sát thực trạng kĩ năng quản lí lớp học và thực trạng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học, đề xuất các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học nhằm phát triển kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Khoa học giáo dục: Rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành Giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TẠ VĂN HAI RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUẢN LÍ LỚP HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Hà Nội, 2023
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI 2 TẠ VĂN HAI RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUẢN LÍ LỚP HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM CHUYÊN NGÀNH: GIÁO DỤC HỌC Mã số: 9 14 01 01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS. TS. Nguyễn Dục Quang Hà Nội, 2023
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng cá nhân tôi. Các kết quả nghiên cứu của luận án này là hoàn toàn trung thực và chưa từng công bố trong bất kỳ công trình nào của các tác giả khác. Tác giả luận án Tạ Văn Hai
ii LỜI CẢM ƠN Trong suốt quá trình hoàn thành luận án, bản thân tôi đã nhận được rất nhiều sự giúp đỡ quý báu của các tập thể và cá nhân. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, Khoa Giáo dục Tiểu học trường Đại học sư phạm Hà Nội 2, các nhà khoa học, các thầy cô giáo đã tạo mọi điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành luận án này. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban lãnh đạo trường Học viện Quản lí Giáo dục, Khoa Tâm lí - Giáo dục cùng các thầy cô giáo đồng nghiệp - nơi tôi đang công tác, đã luôn ủng hộ, chia sẻ công việc cũng như động viên tinh thần giúp tôi có động lực vượt qua khó khăn để có thể hoàn thành tốt nhiệm vụ học tập. Tôi xin trân trọng bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới thầy giáo PGS.TS. Nguyễn Dục Quang đã chỉ bảo, tư vấn, định hướng cho tôi về học thuật, giúp tôi thể hiện ý tưởng nghiên cứu trong quá trình hoàn thiện luận án. Tôi xin cảm ơn sự hợp tác của cán bộ quản lí, giảng viên và sinh viên các trường ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, trường Sư phạm – trường Đại học Vinh, trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh đã tạo điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi một cách nhiệt tình trong suốt quá trình khảo sát và thực nghiệm. Lời sau cùng, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới những người thân yêu trong gia đình của mình và những người bạn đã luôn ở bên tôi, động viên, khích lệ tôi trong quá trình thực hiện và tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất để tôi hoàn thành luận án. Xin trân trọng cảm ơn tất cả sự giúp đỡ nhiệt tình này! Hà Nội, ngày 28 tháng 11 năm 2023 Tác giả luận án Tạ Văn Hai
iii MỤC LỤC MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Lí do chọn đề tài ................................................................................................... 1 2. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................ 3 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu .................................................................... 4 4. Giả thuyết khoa học ............................................................................................. 4 5. Nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................................................... 4 6. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu .......................................................................... 5 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu ............................................... 5 8. Luận điểm cần bảo vệ........................................................................................... 8 9. Đóng góp mới của luận án ................................................................................... 9 10. Cấu trúc của luận án ........................................................................................ 10 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUẢN LÍ LỚP HỌC CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM .................................... 11 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ..................................................................... 11 1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về kĩ năng quản lí lớp học tiểu học ....................... 11 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học ..................... 16 1.1.3. Tổng quan nghiên cứu về rèn luyện kĩ năng cho sinh viên thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm ...................................................................................... 20 1.1.4. Khái quát kết quả tổng quan nghiên cứu về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên thông qua thực hành nghiệp vụ sư phạm................................. 21 1.2. Lí luận về kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên ngành giáo dục tiểu học .. 24 1.2.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 24 1.2.2. Cấu trúc kĩ năng quản lí lớp học ............................................................. 28 1.3. Lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học thông qua thực hành nghiệp vụ sư phạm ....................................... 40 1.3.1. Một số khái niệm ..................................................................................... 40 1.3.2. Đặc điểm sinh viên ngành giáo dục tiểu học ........................................... 43 1.3.3. Rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm .............................................................. 46
iv 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học ................................................................................. 60 1.4.1. Các yếu tố thuộc về sinh viên..................................................................... 61 1.4.2. Các yếu tố thuộc về giảng viên .................................................................. 62 1.4.3. Yếu tố môi trường rèn luyện và chương trình ............................................ 63 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ........................................................................................ 65 Chương 2. T H Ự C T R Ạ N G R È N L U Y Ệ N K Ĩ N Ă N G Q U Ả N L Í L Ớ P H Ọ C CHO SINH VIÊN ĐẠI HỌC NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC THÔNG QUA HOẠT ĐỘNG NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM .................................... 67 2.1. Đặc điểm khách thể khảo sát .......................................................................... 67 2.1.1. Mục đích khảo sát ...................................................................................... 67 2.1.2. Quy mô và địa bàn khảo sát ....................................................................... 67 2.1.3. Đặc điểm mẫu khảo sát .............................................................................. 67 2.1.4. Nội dung khảo sát ....................................................................................... 69 2.1.5. Phương pháp và xử lí dữ liệu ..................................................................... 70 2.1.6. Đánh giá độ tin cậy và độ hiệu lực của thang đo ....................................... 72 2.3. Kết quả khảo sát .............................................................................................. 75 2.3.1. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên ...................................... 75 2.3.2. Hoạt động rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học ................................................................................................................. 96 2.4. Đánh giá chung về thực trạng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm ................................................................................................................................ 113 2.4.1. Những kết quả đạt được ........................................................................... 113 2.4.2. Những vấn đề tồn tại ................................................................................ 113 2.4.3. Nguyên nhân của những tồn tại ................................................................ 114 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ...................................................................................... 117 Chương 3. BIỆN PHÁP RÈN LUYỆN KĨ NĂNG QUẢN LÍ LỚP HỌC CHO SINH VIÊN NGÀNH GIÁO DỤC TIỂU HỌC THÔNG QUA THỰC HÀNH NGHIỆP VỤ SƯ PHẠM ...................................................................................... 118 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ...................................................................... 118
v 3.1.1. Các biện pháp phải đảm bảo mục tiêu đào tạo giáo viên tiểu học ở các trường sư phạm................................................................................................... 118 3.1.2. Các biện pháp phải đảm bảo phù hợp với tính đặc thù của nhà trường tiểu học ............................................................................................................................ 118 3.1.3. Các biện pháp phải phù hợp với thực tiễn công tác rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học..................................................... 119 3.2. Một số biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua thực hành nghiệp vụ sư phạm ................. 120 3.2.1. Xây dựng nội dung rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học ................................................................................................ 120 3.2.2. Thiết kế hoạt động rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên thông qua thực hành nghiệp vụ sư phạm ...................................................................... 126 3.2.3. Vận dụng phương pháp dạy học vi mô vào rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học trong học phần rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên ............................................................................................ 132 3.2.4. Phối hợp rèn luyện nghiệp vụ sư phạm thường xuyên với hoạt động đưa sinh viên xuống các trường tiểu học để dự giờ, xem băng hình dạy mẫu .......... 137 3.4. Thực nghiệm sư phạm .................................................................................. 140 3.4.1. Mục đích thực nghiệm .............................................................................. 140 3.4.2. Giả thuyết thực nghiệm ............................................................................ 140 3.4.3. Đối tượng thực nghiệm ............................................................................ 140 3.4.4. Nội dung thực nghiệm .............................................................................. 140 3.4.5. Tiến trình thực nghiệm ............................................................................. 140 3.4.6. Tiêu chuẩn và thang đo thực nghiệm ....................................................... 141 3.5. Kết quả thực nghiệm ..................................................................................... 142 3.5.1. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm can thiệp với nhóm đối chứng .................................................................................................................. 142 3.5.2. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên tại các thời điểm (trước thực nghiệm, ngay sau thực nghiệm, ba tháng sau thực nghiệm) .............................. 144 3.5.3. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên tại các thời điểm trong tương tác với nhóm ....................................................................................................... 150
vi 3.5.4. Mức độ hài lòng của sinh viên với chương trình rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học ................................................................................................................ 154 3.5.5. Hiệu quả của các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học thể hiện thông qua một trường hợp sinh viên ............. 155 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ...................................................................................... 161 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ...................................................................... 163 1. Kết luận ............................................................................................................. 163 2. Khuyến nghị ...................................................................................................... 164 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 166 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 177
vii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ĐC : Đối chứng GD : Giáo dục GV : Giảng viên GDTH : Giáo dục Tiểu học HS : Học sinh KN : Kĩ năng MĐ : Mức độ MQH : Mối quan hệ NT : Nhân tố TN : Thực nghiệm TC : Tiêu chí SL : Số lượng ĐTB : Điểm trung bình KNS : Kĩ năng sống STT : Số thứ tự SV : Sinh viên CBQL : Cán bộ quản lí HSTH : Học sinh tiểu học QLLH : Quản lí lớp học
viii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. 1. Danh sách và mức độ kĩ năng quản lí lớp học của giáo viên Tiểu học .. 33 Bảng 2. 1. Đặc điểm khách thể nghiên cứu .............................................................. 68 Bảng 2. 2. Độ tin cậy của phiếu khảo sát kĩ năng quản lí lớp học ban đầu............. 72 Bảng 2. 3. Độ tin cậy của phiếu khảo sát kĩ năng quản lí lớp học sau khi phân tích trên nhóm mẫu .......................................................................................................... 73 Bảng 2. 4. Độ tin cậy của phiếu khảo sát thực trạng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ...................................................................................................... 74 Bảng 2. 5. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên .................................. 76 Bảng 2. 6. Thực trạng kĩ năng củng cố hành vi tích cực của sinh viên ................... 78 Bảng 2. 7. Thực trạng kĩ năng kỷ luật tích cực của sinh viên .................................. 80 Bảng 2. 8. Thực trạng kĩ năng thiết lập nội quy lớp học của sinh viên.................... 81 Bảng 2. 9. Thực trạng kĩ năng xây dựng mối quan hệ tích cực của sinh viên ......... 83 Bảng 2. 10. Thực trạng kĩ năng điều tiết cảm xúc, giải quyết vấn đề của sinh viên 84 Bảng 2. 11. So sánh KNQLLHcủa sinh viên có đặc điểm nhân khẩu học khác nhau .................................................................................................................................. 85 Bảng 2. 12. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng xây dựng mối quan hệ tích cực với học sinh ............................................................................ 86 Bảng 2. 13. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng xây dựng mối quan hệ tích cực với học sinh ............................................................................ 87 Bảng 2. 14. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng tổ chức môi trường lớp học .......................................................................................................... 88 Bảng 2. 15. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng chú ý, hướng dẫn, khích lệ học sinh .................................................................................... 89 Bảng 2. 16. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng kỷ luật tích cực ............................................................................................................................ 89 Bảng 2. 17. Thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên có kĩ năng điều chỉnh cảm xúc và giải quyết vấn đề.................................................................................... 90 Bảng 2. 18. Tỉ lệ đáp ứng về mục tiêu rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học tại các trường Đại học ............................................. 96 Bảng 2. 19. Mức độ hiệu quả của các kĩ năng quản lí lớp học được rèn luyện ....... 97 Bảng 2. 20. Mức độ hiệu quả của các phương pháp dạy học trong rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên.................................................................................... 98 Bảng 2. 21. Thực trạng và mức độ hiệu quả của các hình thức rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên.................................................................................... 99 Bảng 2. 22. Thực trạng và mức độ phù hợp của các lực lượng tham gia rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên......................................................................... 100
ix Bảng 2. 23. Chất lượng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên tại các trường đại học ........................................................................................................ 101 Bảng 2. 24. Thực trạng năng lực rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học của giảng viên ................................................................................................................................ 102 Bảng 2. 25. Yếu tố ảnh hưởng đến rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học của giảng viên ................................................................................................................................ 104 Bảng 2. 26. Tương quan giữa chất lượng dạy học rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học tại các trường đại học với kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên .......................... 105 Bảng 2. 27. Tương quan giữa các hoạt động rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học với các kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên .............................................................. 107 Bảng 2. 28. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động 1,2,3,6,7,8,9 đến kĩ năng thiết lập nội quy lớp học của sinh viên ....................................................................................... 108 Bảng 2. 29. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động rèn kĩ năng trong các trường đại học đến kĩ năng tổ chức lớp học của sinh viên ............................................................. 109 Bảng 2. 30. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động rèn kĩ năng trong các trường đại học đến kĩ năng chú ý, huấn luyện và khích lệ của sinh viên ........................................ 110 Bảng 2. 31. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động rèn kĩ năng trong các trường đại học đến kĩ năng phớt lờ của sinh viên ........................................................................... 111 Bảng 2. 32. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động rèn kĩ năng trong các trường đại học đến kĩ năng kỉ luật khoảng lặng của sinh viên ....................................................... 111 Bảng 2. 33. Tỉ lệ dự báo của các hoạt động rèn kĩ năng trong các trường đại học đến kĩ năng điều tiết cảm xúc và giải quyết vấn đề của sinh viên .......................... 112 Bảng 3. 1.So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm can thiệp với nhóm đối chứng trước thực nghiệm ................................................................................. 143 Bảng 3. 2. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm can thiệp với nhóm đối chứng ngay sau thực nghiệm ............................................................................ 143 Bảng 3. 3. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm can thiệp với nhóm đối chứng ba tháng sau thực nghiệm ..................................................................... 144 Bảng 3. 4. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm thực nghiệm trước thực nghiệm với ngay sau thực nghiệm và ba tháng sau thực nghiệm................... 145 Bảng 3. 5. So sánh các kĩ năng thành phần của sinh viên nhóm thực nghiệm trước thực nghiệm với ngay sau thực nghiệm và ba tháng sau thực nghiệm................... 147 Bảng 3. 6. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm đối chứng trước thực nghiệm với ngay sau thực nghiệm và ba tháng sau thực nghiệm ........................... 149 Bảng 3. 7. ĐTB kĩ năng quản lí lớp học và độ lệch chuẩn tại ba thời điểm của sinh viên nhóm đối chứng và nhóm thực nghiệm ........................................................... 150 Bảng 3. 8. Phân tích Mauchly's Test of Sphericitya ............................................... 150 Bảng 3. 9. Kiểm định nội bộ (Tests of Within-Subjects Effects)............................. 151
x Bảng 3. 10. Chênh lệch ĐTB kĩ năng quản lí lớp học của của SV tại các thời điểm ................................................................................................................................ 152 Bảng 3. 11. Kiểm định tương tác nhóm (Tests of Between-Subjects Effects) ......... 152 Bảng 3. 12. Chênh lệch ĐTB kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên nhóm thực nghiệm với nhóm đối chứng ................................................................................... 153
xi DANH MỤC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Hình 2. 1. Tiến trình nghiên cứu thực trạng ............................................................ 71 Biểu đồ 2. 1. Phân nhóm kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên .............................. 77 Biểu đồ 2. 2. Phân nhóm kĩ năng củng cố hành vi tích cực của sinh viên ............... 79 Biểu đồ 2. 3. Phân nhóm kĩ năng kỷ luật tích cực của sinh viên .............................. 81 Biểu đồ 2. 4. Phân nhóm kĩ năng thiết lập nội quy lớp học của sinh viên ............... 82 Biểu đồ 2. 5. Phân nhóm kĩ năng xây dựng mối quan hệ tích cực của sinh viên ..... 84 Biểu đồ 2. 6. Phân nhóm kĩ năng quản lí cảm xúc, giải quyết vấn đề của sinh viên 85 Biểu đồ 2. 7. Phân nhóm chất lượng hoạt động rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học tại các trường đại học.................................................................................................. 102 Biểu đồ 2. 8. Phân nhóm mức độ năng lực rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học của giảng viên ............................................................................................................... 103 Sơ đồ 3. 1. Quy trình luyện tập kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành Giáo dục tiểu học ............................................................................................................ 137 Biểu đồ 3. 1. So sánh kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên tại các thời điểm trong tương tác với nhóm ................................................................................................. 154 Biểu đồ 3. 2. Mức độ hài lòng của sinh viên với quá trình rèn luyện kĩ năng QLLH ................................................................................................................................ 154
1 MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Chất lượng của đội ngũ giáo viên phụ thuộc rất nhiều vào quá trình đào tạo, đặc biệt là quá trình học tập trong các nhà trường sư phạm. Việc trang bị kiến thức, kĩ năng một cách bài bản sẽ giúp cho người học hình thành những phẩm chất, năng lực nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu nguồn nhân lực giáo viên chất lượng cao trong tương lại. Chính vì vậy, muốn nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, trước hết phải quan tâm đến việc giảng dạy và đào tạo cử nhân sư phạm. Kĩ năng quản lí lớp học được nhiều nhà giáo dục đánh giá là yếu tố cốt lõi trong kĩ năng nghề nghiệp của nhà giáo. Các công trình khoa học đề cập đến vấn đề tạo nên một người giáo viên hiệu quả cho rằng giáo viên phải thực hiện tốt ba vai trò chính: (1) lựa chọn và áp dụng phương pháp giảng dạy một cách hiệu quả nhất, (2) thiết kế chương trình giảng dạy tạo thuận lợi cho việc học của học sinh và (3) sử dụng hiệu quả các chiến lược quản lí lớp học. Các bằng chứng lí luận chỉ ra rằng nếu sinh viên sư phạm có kĩ năng quản lí lớp học tốt, họ sẽ tự tin hơn trước khi bắt đầu công việc chính thức và thực hiện hiệu quả hai vai trò còn lại. Đồng thời, các giáo viên có kĩ năng quản lí lớp học sẽ giúp cải thiện vị thế của họ với học sinh, nâng cao chất lượng hoạt động dạy học [120], [112]. Nhiều giáo viên mới vào nghề cảm thấy thiếu kiến thức và kĩ năng quản lí lớp học [112]. Cụ thể hơn, một nghiên cứu tại Úc cho thấy chưa đến một nửa số giáo viên mới vào nghề được khảo sát (n = 3324) cho rằng khóa đào tạo giáo viên trong trường Đại học là hữu ích hoặc rất hữu ích trong việc chuẩn bị cho họ xử lí nhiều loại tình huống lớp học thực tế [112]. Kết quả nghiên cứu của Ingvarson, Beavis & Kleinhenz, 2004, cũng chỉ ra rằng các khóa đào tạo giáo viên trong trường đại học còn thiếu sót trong việc triển khai các nội dung quản lí hành vi và quản lí lớp học. Cũng trong nghiên cứu này, tác giả chỉ ra rằng chỉ có 30,4% hiệu trưởng trường tiểu học cho rằng học sinh mới tốt nghiệp đã chuẩn bị tốt để quản lí các hoạt động trong lớp học một cách hiệu quả. Các nghiên cứu này đều mong muốn các đơn vị đào tạo cung cấp nhiều hơn các khóa đào tạo kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên sư phạm, để họ có sự chuẩn bị kĩ hơn trước khi bước vào hoạt động nghề
2 nghiệp thực sự [112]. Điều này đặc biệt đúng với giáo viên tiểu học. Bởi học sinh tiểu học là đối tượng học sinh thường gặp những vấn đề hành vi trong lớp như: kém tập trung, khó duy trì chú ý, khó tuân thủ nội quy, nhút nhát … Vì vậy, kĩ năng quản lí lớp học đặc biệt cần được đào tạo cho giáo viên tiểu học. Tại Việt Nam, theo tính toán của Bộ giáo dục và Đào tạo khi áp dụng chương trình giáo dục phổ thông mới bắt đầu từ năm học 2019 – 2020 thì cấp học Tiểu học là cấp học duy nhất thiếu giáo viên. Giáo viên Tiểu học đặc thù không chỉ giảng dạy rất nhiều môn học mà bên cạnh đó còn làm công tác chủ nhiệm lớp nên khối lượng công việc tương đối lớn. Nếu các trường thiếu giáo viên, thì khối lượng công việc trên một giáo viên càng tăng lên. Điều này khiến giáo viên gặp khó khăn trong việc thực hiện tốt các chiến lược quản lí lớp học (Theo Tổng cục thống kê, tính đến tháng 12/2017). Chuẩn giáo viên tiểu học do Bộ giáo dục và Đào tạo ban hành được xây dựng trên cơ sở tiếp thu, vận dụng những xu hướng về sự thay đổi chức năng của người giáo viên trong bối cảnh khoa học, kỹ thuật, công nghệ đang phát triển rất nhanh hướng tới nền kinh tế tri thức và xã hội học tập. Dựa trên khung chuẩn chung đó, các trường đào tạo sinh viên đại học (SVĐH) ngành giáo dục tiểu học (GDTH) cũng đã xây dựng khung chuẩn đầu ra gồm phẩm chất và NL. Kĩ năng quản lí lớp học là kĩ năng quan trọng góp phần trong việc hoàn thiện NL nghề nghiệp của người GVTH, đáp ứng yêu cầu dạy học ở tiểu học hiện nay. Cho nên, để đáp ứng yêu cầu chuẩn đầu ra của cử nhân ngành giáo dục tiểu học và yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục tiểu học, các trường đại học cần phải chú ý hình thành, bồi dưỡng, nâng cao KN QLLH cho SVĐH ngành GDTH. Hoạt động nghiệp vụ sư phạm (NVSP) là hoạt động có tính đặc thù ở các trường đại học đào tạo SV ngành GDTH. Thông qua hoạt động NVSP hình thành ở người học những NL chung và NL riêng phù hợp với cử nhân sư phạm tiểu học. Để phát triển KN QLLH cho sinh viên thì hoạt động NVSP có ý nghĩa thực tiễn trong việc tạo ra các điều kiện tối ưu giúp SV hình thành kiến thức, KN phân tích chương trình, lựa
3 chọn chủ đề/nội dung, tổ chức rèn luyện …nâng cao kiến thức, KN nghề, xây dựng và củng cố hứng thú nghề nghiệp, lòng yêu nghề cho SV. Các nghiên cứu về kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên tại Việt Nam còn hạn chế. Một số nghiên cứu có đề cập đến vấn đề này như nghiên cứu của tác giả Khúc Năng Toàn (2015) nhưng lại giới hạn phạm vi sinh viên một trường đại học [73]; Nghiên cứu của nhóm tác giả Nguyễn Thị Hằng và cộng sự (2011) chỉ tập trung xác định kĩ năng cần hình thành cho sinh viên sư phạm, không hướng tới mục thực nghiệm [30]; Nghiên cứu của tác giả Đặng Hoàng Minh và cộng sự (2016) có đề cập và triển khai thực nghiệm các chiến lược quản lí hành vi nhằm cải thiện kĩ năng quản lí lớp học, nhưng lại hướng đến đối tượng là giáo viên tại các trường Tiểu học, không phải sinh viên sư phạm. Nội dung tác động của nhóm tác giả Đặng Hoàng Minh được xây dựng trên cơ sở thích nghi chương trình RECAP của Hoa Kỳ, không xuất phát từ nghiên cứu thực trạng tại Việt Nam [54]. Các nghiên cứu này chỉ ra một số con đường để rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên, tuy nhiên, đối với sinh viên sư phạm, con đường tốt nhất để rèn kĩ năng là thông qua hoạt động nghiệp vụ. Bởi chỉ thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm, sinh viên mới được thực hành những kĩ năng trong tình huống thực tế mà không phải những tình huống như ở lớp học. Với những lí do trên, chúng tôi nhận thấy việc nghiên cứu về thực trạng kĩ năng quản lí lớp học và rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm là cần thiết nhằm phát triển kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học, góp phần nâng cao chất lượng đội ngũ giáo viên tiểu học. 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên, khảo sát thực trạng kĩ năng quản lí lớp học và thực trạng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học, luận án đề xuất các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học nhằm phát triển kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học.
4 3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động rèn luyện nghiệp vụ sư phạm cho sinh viên trong trường đại học. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học. 4. Giả thuyết khoa học Trong quá trình đào tạo tại các trường đại học thì kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học còn chưa được quan tâm và kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên còn đang ở mức độ chưa tốt. Điều này ảnh hưởng đến năng lực nghề nghiệp của sinh viên khi ra trường. Việc rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học là một hoạt động cần thiết và con đường rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên hiệu quả nhất là thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm. Nếu đề xuất và thực hiện được các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học phù hợp với đặc điểm, tình hình thực tế của sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm tại một số trường đại học sư phạm hiện nay thì sẽ góp phần phát triển kĩ năng quản lí lớp học cho nhóm sinh viên giáo dục tiểu học, từ đó cải thiện năng lực nghề nghiệp cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học. 5. Nhiệm vụ nghiên cứu - Tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm. - Xây dựng cơ sở lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm. - Đánh giá thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học và thực trạng rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho inh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm.
5 - Đề xuất các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên đại học ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm. - Thực nghiệm sư phạm. 6. Phạm vi và giới hạn nghiên cứu 6.1. Về phạm vi đối tượng nghiên cứu Nghiên cứu về nội dung nhóm ngành hình thành kĩ năng nghề nghiệp cho SV thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm, cụ thể: quy trình các bước lên lớp của GV nhằm hình thành kĩ năng quản lí lớp học cho SV, quá trình sinh viên thực hiện thực tập nghiệp vụ sư phạm. - Kĩ năng quản lí lớp học được nhận diện, phân loại theo hệ thống kĩ năng quản lí lớp cơ bản, những kĩ năng tối thiểu cần phải có để GV có thể thực thi được họat động dạy học và giáo dục (thiếu những kĩ năng này, GV không thể thực hiện được hoạt động dạy học và giáo dục). - Nghiên cứu thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của SV ngành giáo dục tiểu học, tập trung vào mức độ đạt được các kĩ năng; mức độ tác động của các yếu tố xuất phát từ phía khách thể đến kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên. 6.2. Về địa bàn và thời gian nghiên cứu Các nghiên cứu thực tiễn được thực hiện ở trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2, trường Sư phạm- trường Đại học Vinh, trường Đại học Sư phạm – Đại học Huế, trường Đại học Sư phạm – Đại học Đà Nẵng, trường Đại học Sư phạm TP. Hồ Chí Minh. Thời gian nghiên cứu: Từ năm học 2017 - 2018 đến năm học 2020 - 2021. 6.3. Mẫu nghiên cứu thực trạng và thực nghiệm tác động - Mẫu nghiên cứu thực trạng: 313 sinh viên năm thứ ba, năm thứ tư đại học, 80 giảng viên và 30 giáo viên tiểu học. - Mẫu thực nghiệm: Thực nghiệm về các biện pháp rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học được thực hiện trên 35 sinh viên. 7. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 7.1. Phương pháp luận
6 7.1.1. Quan điểm lịch sử - lôgic Các lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm là quá trình kế thừa hệ thống lí luận về: công tác giáo viên chủ nhiệm lớp, lí luận dạy học, lí luận giáo dục, giáo dục học, các lí thuyết tâm lí học phát triển, tổ chức hoạt động giáo dục ngoài giờ lên lớp, nghiệp vụ sư phạm, …. Quá trình kế thừa này giúp cho lí luận về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm được chặt chẽ và logic hơn. 7.1.2. Quan điểm cấu trúc - hệ thống Rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm là một hệ thống toàn vẹn bao gồm các thành tố GD: Mục tiêu; nhiệm vụ, nguyên tắc; nội dung; phương pháp; con đường, kết quả giáo dục và các thành tố này không tồn tại độc lập mà tác động qua lại và phụ thuộc lẫn nhau. 7.1.3. Quan điểm hoạt động Kĩ năng quản lí lớp học ở SV ngành giáo dục tiểu học được hình thành và phát triển thông qua hoạt động do đó quá trình rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên muốn đạt được hiệu quả cần tổ chức đa dạng các hoạt động (thực tập sư phạm, tự rèn luyện, xuống thực tế các lớp học,…) nhằm tạo điều kiện để SV được trải nghiệm một cách tích cực, chủ động, sáng tạo theo khả năng của bản thân và phát huy khả năng thích ứng với thực tế môi trường lớp học và thực tế học sinh tiểu học hiện nay. 7.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể 7.2.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lí thuyết Đề tài sử dụng các phương pháp: phân tích, tổng hợp, khái quát hoá, hệ thống hoá lí thuyết từ các tài liệu trong nước và ngoài nước để tổng quan điểm luận và xây dựng cơ sở lí thuyết về rèn luyện kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên ngành giáo dục tiểu học thông qua hoạt động nghiệp vụ sư phạm. 7.2.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi
7 Điều tra sinh viên chuyên ngành giáo dục tiểu học và với giảng viên thực hiện giảng dạy kĩ năng quản lí lớp học cho sinh viên nhằm điều tra thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên ngành giáo dục tiểu học. Trên cơ sở điểm luận các công cụ đo lường kĩ năng quản lí lớp học từ các nghiên cứu trước đây, chúng tôi tham khảo thang đo kĩ năng quản lí lớp học được sử dụng bởi Webster-Stratton, C. (2006) để đo lường thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên ngành giáo dục tiểu học. Chúng tôi thực hiện kết hợp khảo sát trực tiếp và online. Đối với quá trình khảo sát trực tiếp, chúng tôi liên hệ với trường, lớp và trực tiếp hướng dẫn sinh viên thực hiện trả lời phiếu khảo sát tại lớp. Đối với khảo sát online, chúng tôi xin thông tin sinh viên từ phòng đào tạo các trường, liên hệ mời sinh viên tham gia nghiên cứu và gửi phiếu khảo sát online cho sinh viên thông qua hệ thống google form. Kết quả thu được được nhập, lọc, làm sạch và phân tích. 7.2.2.2. Phương pháp tổng kết kinh nghiệm Tổ chức tập huấn quản lí lớp học cho sinh viên chuyên ngành giáo dục tiểu học, so sánh hiệu quả quản lí lớp học trước và sau khi tập huấn. Trên cơ sở thống nhất về thời gian với sinh viên tham gia thực nghiệm, chúng tôi tổ chức triển khai các biện pháp theo kế hoạch. Sau quá trình triển khai biện pháp, chúng tôi tiến hành khảo sát lần 2 để đánh giá thực trạng kĩ năng quản lí lớp học của sinh viên sau khi tham gia thực nghiệm. 7.2.2.3. Phương pháp chuyên gia Xin ý kiến các chuyên gia có nhiều kinh nghiệm về những vấn đề lí luận và thực tiễn tổ chức và quản lí lớp học trong nhà trường tiểu học để xây dựng công cụ khảo sát và cơ sở lí luận của nghiên cứu. Chúng tôi xin ý kiến chuyên gia trước khi xác định vấn đề nghiên cứu và sau khi tổng quan điểm luận để xây dựng cơ sở lí luận, công cụ và kế hoạch nghiên cứu. Tuy nhiên, vì đây không phải phương pháp chính của nghiên cứu này nên chúng tôi không thành lập hội đồng chuyên gia và không có biên bản. 7.2.2.4. Phương pháp thực nghiệm