Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: DOC | Số trang:228

Thêm vào BST

Báo xấu

23
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận án tiến hành khảo sát thực trạng về hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp thuộc tổng cục Công nghiệp Quốc phòng từ năm 2016-2018 và đề xuất một số biện pháp để hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán. Mời các bạn cùng tham khảo luận án để nắm chi tiết nội dung nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp thuộc Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  ĐỖ VĂN HIỆP HOAN THIÊN HÊ THÔNG THÔNG TIN KÊ TOAN ̀ ̣ ̣ ́ ́ ́ TRONG CAC DOANH NGHIÊP THUÔC ́ ̣ ̣ TÔNG CUC CÔNG NGHIÊP QUÔC PHONG ̉ ̣ ̣ ́ ̀ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
HÀ NỘI 2020 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH  ĐỖ VĂN HIỆP HOAN THIÊN HÊ THÔNG THÔNG TIN KÊ TOAN ̀ ̣ ̣ ́ ́ ́ TRONG CAC DOANH NGHIÊP THUÔC ́ ̣ ̣ TÔNG CUC CÔNG NGHIÊP QUÔC PHONG ̉ ̣ ̣ ́ ̀ Chuyên ngành : Kê toan ́ ́ Mã số : 9.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Người hướng dẫn khoa học: PGS,TS. NGÔ THỊ THU HỒNG HÀ NỘI 2020
i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bản Luận án là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả nêu trong Luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Đỗ Văn Hiệp
ii MỤC LỤC Trang LỜI CAM ĐOAN.......................................................................... i MỤC LỤC................................................................................... ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT............................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................... vii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ..................................................... viii MỞ ĐẦU..................................................................................... 1 Chương 1 LÝ LUẬN VỀ HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP............................................... 22 1.1. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN VÀ VAI TRÒ CỦA HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG QUẢN LÝ DOANH NGHIỆP............................................................... 22 1.1.1. Khái niệm hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp................22 1.1.2. Vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong quản lý doanh nghiệp. .24 1.1.3. Mục tiêu và yêu cầu của hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp.............................................................................................. 28 1.2. CÁC YẾU TỐ CẤU THÀNH HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG DOANH NGHIỆP...................................... 31 1.2.1. Căn cứ xác định các yếu tố cấu thành hệ thống thông tin kế toán trong doanh nghiệp.......................................................................... 31 1.2.2. Các yếu tố cấu thành hệ thông thông tin kế toán............................. 34 1.3. CÁC THỦ TỤC KẾ TOÁN................................................. 42 1.3.1. Hệ thống chứng từ kế toán............................................................... 43 1.3.2. Hệ thống tài khoản kế toán............................................................... 45 1.3.3. Hệ thống sổ kế toán......................................................................... 47 1.3.4. Hệ thống báo cáo kế toán................................................................ 50 1.4. CÁC PHƯƠNG TIỆN KỸ THUẬT SỬ DỤNG TRONG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN........................................51 1.4.1. Phần cứng........................................................................................ 52 1.4.2. Phần mềm........................................................................................ 54 1.5. HỆ THỐNG KIỂM SOÁT VÀ KIỂM TRA KẾ TOÁN .........59 1.6. HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN CỦA MỘT SỐ NƯỚC VÀ BÀI HỌC KINH NGHIỆM RÚT RA CHO CÁC DOANH
iii NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG............................................................................. 61 1.6.1. Hệ thống thông tin kế toán của một số nước trên thế giới................61 1.6.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho các doanh nghiệp thuộc tổng cục Công nghiệp Quốc phòng .............................................................. 66 Kết luận chương 1..................................................................................... 68 Chương 2 THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG.............................................. 70 2.1. TỔNG QUAN VỀ CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG .............................70 2.1.1. Khái quát lịch sử Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng......................70 2.1.2. Cơ cấu tổ chức quản lý Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng...........72 2.1.3. Đặc điểm bộ máy quản lý sản xuất kinh doanh................................ 75 2.2. THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG ......................................77 2.2.1. Bộ máy kế toán và nguồn nhân lực trong bộ máy kế toán................77 2.2.2. Thực trạng về dữ liệu kế toán.......................................................... 85 2.2.3. Hệ thống phương tiện kỹ thuật......................................................... 87 2.2.4. Thực trạng về các thủ tục kế toán.................................................... 93 2.2.5. Hệ thống kiểm soát và kiểm tra kế toán......................................... 119 2.2.6. Về ứng dụng công nghệ thông tin.................................................. 122 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TẠI CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG.....................................123 2.3.1. Ưu điểm......................................................................................... 123 2.3.2. Hạn chế.......................................................................................... 125 2.3.3. Nguyên nhân hạn chế.................................................................... 131 Kết luận chương 2.................................................................................... 133 Chương 3 HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG ........................................... 134
iv 3.1. ĐỊNH HƯỚNG CHIẾN LƯỢC PHÁT TRIỂN CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG CỦA TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG.................................................134 3.1.1. Quan điểm, mục tiêu, nhiệm vụ xây dựng và phát triển công nghiệp Quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo của Đảng và Nhà nước....................................................................................... 134 3.1.2. Chiến lược xây dựng và phát triển công nghiệp quốc phòng của Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng những năm tới................................ 136 3.2. YÊU CẦU HOÀN THIỆN................................................. 143 3.2.1. Phải tuân thủ Luật kế toán, các nguyên tắc, chuẩn mực kế toán Việt Nam và các văn bản pháp lý về kế toán hiện hành........................ 143 3.2.2. Phải phù hợp với đặc điểm cụ thể và yêu cầu quản lý của Tổng cục và của các doanh nghiệp trực thuộc.............................................. 144 3.2.3. Phải đảm bảo cung cấp đầy đủ, kịp thời và trung thực các thông tin kinh tế, tài chính phục vụ các đối tượng sử dụng........................... 145 3.2.4. Phải quán triệt quan điểm tiết kiệm, hiệu quả và khả thi.................146 3.3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HỆ THỐNG THÔNG TIN KẾ TOÁN TRONG CÁC DOANH NGHIỆP THUỘC TỔNG CỤC CÔNG NGHIỆP QUỐC PHÒNG ...........................147 3.3.1. Hoàn thiện cơ cấu, sắp xếp lại các doanh nghiệp thuộc Tổng cục phù hợp theo xu thế mới ...................................................................... 147 3.3.2. Hoàn thiện bộ máy kế toán............................................................. 148 3.3.3. Hoàn thiện dữ liệu kế toán............................................................. 155 3.3.4. Hoàn thiện hệ thống chứng từ kế toán........................................... 155 3.3.5. Hoàn thiện việc vận dụng hệ thống tài khoản kế toán ................... 158 3.3.6. Hoàn thiện hệ thống sổ kế toán...................................................... 166 3.3.7. Hoàn thiện hệ thống báo cáo kế toán. ........................................... 168 3.3.8. Hoàn thiện phương tiện kỹ thuật sử dụng trong HTTT kế toán .....177 3.3.9. Hoàn thiện hệ thống kiểm soát và kiểm tra kế toán........................ 178 3.3.10. Hoàn thiện về ứng dụng công nghệ thông tin trong HTTT kế toán ....................................................................................................... 180 3.4. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP......................182 3.4.1. Về phía Nhà nước.......................................................................... 183 3.4.2. Về phía các Hội nghề nghiệp.......................................................... 185 3.4.3. Về phía các doanh nghiệp thuộc Tổng Cục Công nghiệp Quốc phòng ....................................................................................................... 186 Kết luận chương 3.................................................................................... 187 KẾT LUẬN.............................................................................. 188
v DANH MỤC CÔNG TRÌNH KHOA HỌC ĐÃ CÔNG BỐ........190 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO...................................... 191 PHỤ LỤC................................................................................ 198
vi DANH MUC CÁC CH ̣ Ữ VIÊT TĂT ́ ́ Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ BCKQKD Báo cáo kết quả kinh doanh BCKT Báo cáo kế toán BCLCTT Báo cáo lưu chuyển tiền tệ BCTCHN Báo cáo tài chính hợp nhất BHXH Bảo hiểm xã hội BHYT Bảo hiểm y tế BQP Bộ Quốc phòng CNQP Công nghiệp Quốc phòng CNTT Công nghệ thông tin DN Doanh nghiệp GTGT Giá trị gia tăng HTTK Hệ thống tài khoản HTTT Hệ thống thông tin HTTTKT Hệ thống thông tin kế toán KTQT Kế toán quản trị KTTC Kế toán tài chính NCTT Nhân công trực tiếp NQ Nghị quyết NVLTT Nguyên vật liệu trực tiếp QLDN Quản lý doanh nghiệp QUTW Quân ủy trung ương SXC Sản xuất chung SXKD Sản xuất kinh doanh TCT Tổng công ty TK Tài khoản TKKT Tài khoản kế toán TNHHMTV Trách nhiệm hữu hạn một thành viên TSCĐ Tài sản cố định
vii DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 2.1: Một số chỉ tiêu chủ yếu năm 2018...........................76 Bảng 2.2: Trình độ đào tạo của những người làm kế toán trong các doanh nghiệp............................................................ 84 Bảng 2.3: Hình thức tổ chức bộ máy kế toán tại các doanh nghiệp...................................................................................... 84 Bảng 2.4: Thực trạng về việc sử dụng phần mềm kế toán tại các doanh nghiệp................................................................ 91 Bảng 2.5: Những khó khăn khi sử dụng phần mềm kế toán....93 Bảng 2.6: Hình thức sổ kế toán tại các doanh nghiệp thuộc Tổng cục ................................................................................ 103 Bảng 2.7: Tình hình biến động vốn chủ sở hữu tại Công ty TNHH MTV đóng tàu Hải Sơn..............................111 Bảng 2.8: Sở hữu vốn của Tổng công ty và các cổ đông tại Công ty TNHH MTV đóng tàu Hải Sơn..............................111
viii DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Trang Sơ đồ 2.1: Bộ máy quản lý Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng (Theo Quyết định 2057/QĐ-TTg ngày 16/11/2011) ..................73 Sơ đồ: 2.2: Bộ máy quản lý của Tổng cục Công nghiệp Quốc phòng (Theo Quyết định 4406/QĐ-BQP)............................................ 74 Sơ đồ 2.3: Tổ chức bộ máy kế toán các tổng công ty .............78 Sơ đồ 2.4: Mô hình tổ chức bộ máy kế toán của các đơn vị trực thuộc........................................................................................ 82
1 MỞ ĐÂU ̀ 1. Tinh câp thiêt cua đê tai ́ ́ ́ ̉ ̀ ̀ ́ ̉ ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ội nhập sâu Trong bôi canh nên kinh tê Viêt Nam hiên nay ngay cang h ̀ vào kinh tế thế giới, kế toán càng trở nên quan trọng trong việc cung cấp thông tin về kinh tế tài chính phục vụ cho công tác điều hành quá trình sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp noi chung va cac doanh nghiêp Quôc ́ ̀ ́ ̣ ́ phong noi riêng ̀ ́ . ̉ ́ ̣ ̣ Đê co thông tin phuc vu cho công tac ́ điêu hanh ̉ ̀ ̀ quan lý ̉ ̣ cua lanh đao ̃ doanh nghiêp̣ , môi doanh nghiêp đêu phai thiêt lâp cho minh môt hê thông ̃ ̣ ̀ ̉ ́ ̣ ̀ ̣ ̣ ́ ̀ ợp. Tuy nhiên, cách thức tổ chức hệ thống thông tin thông tin kê toan phu h ́ ́ kế toán cua môi doanh nghiêp ph ̉ ̃ ̣ ụ thuộc vào tầm quan trọng và vai trò của hệ thống thông tin kế toán trong việc quản lý, điều hành hoạt động của doanh nghiêp̣ đó. Các doanh nghiêp ̣ thuôc̣ Tông ̉ cuc̣ Công nghiêp ̣ Quôć ̣ ̣ ưa la nh phong, môt măt v ̀ ̀ ̀ ưng đ ̃ ơn vi th ̣ ực hiên ch ̣ ức năng cuả Quân đôị ̣ Nhân dân Viêt Nam ̣ ́ vưa la nh , măt khac ̀ ̀ ưng đ ̃ ơn vi th ̣ ực hiên nhiêm vu kinh ̣ ̣ ̣ tê quôc phong. ́ ́ ̀ Trong nhưng năm gân đây, v ̃ ̀ ấn đề giao quyền tự chủ cho các doanh ̣ ̣ ̣ ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ ̣ nghiêp thuôc Bô quôc phong noi chung va cac doanh nghiêp thuôc Tông cuc ́ ̣ ́ ̀ ́ ̃ ở nên phô biên nhăm phat huy tinh Công nghiêp Quôc phong noi riêng đa tr ̉ ́ ̀ ́ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ ̉ chu đông, sang tao cua cac doanh nghiêp, gop phân nâng cao hiêu qua kinh tê ́ ́ ́ ̀ ́ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ cua cac doanh nghiêp va tinh năng đông cua nên kinh tê Viêt Nam trong th ́ ̀ ́ ̀ ơì ̀ ̣ ̣ ̣ ky hôi nhâp ngay cang sâu rông v ̀ ̀ ới kinh tê thê gi ́ ́ ới. Tuy nhiên, vấn đề về tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng vẫn còn nhiều hạn chế, bất cập, chưa đáp ứng đầy đủ thông tin phục vụ cho lãnh đạo trong việc điều hành quá trình SXKD, đặc biệt là vấn đề tổ chức thu thập dữ liệu thông qua một số phương tiện, thiết bị kỹ thuật cũng như vấn đề về xử lý dữ liệu thu thập
2 được nhằm cung cấp thông tin đầy đủ, chính xác và tin cậy cho công tác quản trị doanh nghiệp. Hơn nữa, trong bối cảnh hội nhập kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng hiện nay, thông tin kinh tế tài chính cần được thu nhận, xử lý một cách toàn diện, đầy đủ và kịp thời. Câu hoi đăt ra cho nh ̉ ̣ ưng nha ̃ ̀ ̉ ̣ quan tri trong các doanh nghi ệp thuộc Tổng cục Công nghiệp quốc phòng là ́ ̀ ̉ lam thê nao đê xây d ̀ ựng được HTTT kê toan phu h ́ ́ ̀ ợp, cung câp đ ́ ược cać ́ ́ ầy đủ, trung thực, kip th thông tin vê tai chinh kê toan đ ̀ ̀ ́ ̣ ơi phuc vu cho công ̀ ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ tac quan tri doanh nghiêp. Chính vì v ́ ậy, nghiên cứu Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiêp thuôc Tông cuc Công nghiêp ̣ ̣ ̉ ̣ ̣ Quôc phong ́ ̀ là một đề tài có tính thời sự, được tac gia chon lam đê tai luân ́ ̉ ̣ ̀ ̀ ̀ ̣ an tiên sy kinh tê. Đê tai có ý nghĩa khoa h ́ ́ ̃ ́ ̀ ̀ ọc cả về lý luận và thực tiễn để phục vụ vấn đề quản trị doanh nghiêp trong bôi canh canh tranh ngay cang ̣ ́ ̉ ̣ ̀ ̀ gay găt không nh ́ ững trong pham vi ca n ̣ ̉ ươc ma con ca pham vi toan câu. ́ ̀ ̀ ̉ ̣ ̀ ̀ 2. Tổng quan cac công trinh liên quan đên đê tai luân an ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ Đê nghiên cưu tông quan cac công trinh liên quan đên đê tai luân an, tac ́ ̉ ́ ̀ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ́ ̉ ̃ ̣ ̀ ̣ gia đa phân loai thanh 2 loai công trinh, đo la (1) cac công trinh nghiên c ̀ ́ ̀ ́ ̀ ưú ̀ ̣ ́ chung vê hê thông thông tin kê toan va (2) cac công trinh nghiên c ́ ́ ̀ ́ ̀ ưu vê hê thông ́ ̀ ̣ ́ ́ ́ ̉ ̣ ́ ̀ ́ ́ ́ ̀ ư về thông tin kê toan quan tri. Trong đo, phân chia thanh cac nhom vân đê nh ́ ̣ ̀ ̣ ̉ ̉ ̣ ́ ̀ ̀ ̉ ̣ khai niêm va đăc điêm cua hê thông thông tin; vê vai tro cua hê thông thông tin ́ ́ ̉ ̣ ́ ́ ề ứng dụng công nghệ kê toan; vê câu truc cua hê thông thông tin kê toan; v ́ ́ ̀ ́ ́ thông tin trong HTTT kế toán; về các nội dung của tổ chức HTTTKT. 2.1. Các công trình nghiên cứu về hệ thống thông tin kế toán ̣ ́ ơi cung nh Hiên nay, trên thê gi ́ ̃ ư ở nươc ta có r ́ ất nhiều công trình nghiên cứu về HTTT kế toán. Tuy nhiên, môi đê tai co cach tiêp cân khác ̃ ̀ ̀ ́ ́ ́ ̣ nhau. Xét trên góc độ tổng quát, các tác giả Boocholdt (1996), Romney và Steinbart (2008) trong hai cuốn sách cùng tên “Accounting Information Systems” đã trình bày các vấn đề chung nhất về hệ thống thông tin kế toán
3 và cách thức tổ chức hệ thống thông tin kế toán trong các tổ chức [44], [46]. Trong nghiên cưu vê HTTT kê toan, tác gi ́ ̀ ́ ́ ả Sbernethy, Margaret A. And Lillin, Anne M. (1995), đã xác định hướng nghiên cứu trong tương lai và cung cấp các hướng dẫn về các phương pháp thích hợp để áp dụng vao th ̀ ực tiên. ̃ Nghiên cứu tập trung vào các nội dung sau: Tổng hợp các định nghĩa về HTTT kế toán cho mục đích của các thảo luận; Giới thiệu về khung nghiên cứu đề xuất: Kim tự tháp nghiên cứu; trình bày tổng quan về bốn phương pháp đã được sử dụng trong nghiên cứu HTTT kế toán [47]. Các công trình nghiên cứu về HTTT kế toán xoay quanh các vấn đề cơ bản sau: ̣ ̀ về khái niệm và đặc điểm của HTTT kế toán Môt la, ̉ Theo tac gia Nguy ́ ễn Đăng Huy (2011), cho răng “K ̀ ế toán dưới góc độ một hệ thống thông tin phải là tập hợp rất nhiều thành phần có liên quan với nhau (con người, phương tiện, công nghệ, quy trình…) tham gia vào quá trình vận hành của hệ thống thông tin kế toán để có được thông tin đáp ứng yêu cầu của người sử dụng” [16]. Theo tac gia Nguyên H ́ ̉ ̃ ưu Đông (2011) ̃ ̀ ̣ ́ ́ ̃ ̉ ̀ Hệ thống thông tin kế toán là một trong luân an tiên sy cua minh cho răng “ ̀ trong các hệ thống nhỏ của tổ chức, là hệ thống thu thập, ghi chép, lưu trữ và xử lý số liệu về các nghiệp vụ kinh tế trong mỗi tổ chức để cung cấp thông tin cho những người ra quyết định” [11]. Nhiều nghiên cứu khác đã đưa ra các khái niệm về HTTT kế toán va đ ̀ ều thống nhất khái niệm về HTTT kế toán trong doanh nghiêp: “là h ̣ ệ thống thu thập, lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin kế toán trong doanh nghiệp”. Tuy theo muc đich cung câp ̀ ̣ ́ ́ ̣ ̣ ́ ́ ượng bên ngoai hay phuc vu cho nôi bô doanh thông tin phuc vu cho cac đôi t ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̣ ́ ́ ́ ̀ ̣ nghiêp ma hê thông thông tin kê toan bao gôm: Hê thông thông tin kê toan tai ́ ́ ́ ̀ ̀ ̣ ́ ̉ ̣ chinh va hê thông thông tin kê toan quan tri. ́ ́ ́ ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ̀ ưng thông tin đ + Hê thông thông tin kê toan tai chinh la nh ̃ ược thu ̣ ưu trữ va x thâp, l ̀ ử ly theo cac quy đinh, chê đô, nguyên tăc va chuân m ́ ́ ̣ ́ ̣ ́ ̀ ̉ ực
4 ́ ́ ́ ́ ̣ ̀ ̀ ́ ́ ́ ượng bên ngoai nh kê toan kê toan hiên hanh nhăm cung câp cho cac đôi t ̀ ư ́ ơ quan quan ly cua nha n cung câp cho cac c ́ ̉ ́ ̉ ̀ ươc, ngân hang, cac nha đâu t ́ ̀ ́ ̀ ̀ ư va cac nha cung câp… ̀ ́ ̀ ́ ̣ ̀ ưng thông tin đ + Hê thông thông tin KTQT la nh ̃ ược thu thâp, l ̣ ưu trư ̃ ̀ ử ly nhăm cung câp cho nôi bô, phuc vu cho viêc điêu hanh qua trinh va x ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̣ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ ̀ ̉ ̉ ̣ ̣ ̉ ́ ̣ SXKD cua nha quan tri trong doanh nghiêp đê quyêt đinh cac ph ̀ ́ ương ań ́ ưu. kinh doanh tôi ̀ ề vai trò và hiệu quả của HTTT kế toán Hai la, v Trong hoạt động của doanh nghiệp, HTTTKT co vai tro đăc biêt quan ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ́ ́ ́ ̀ ́ ̣ ̣ ́ ́ ượng sử trong, cung câp cac thông tin kinh tê tai chinh phuc vu cho cac đôi t ̣ dung khac nhau. Các tác gi ́ ả trên thế giới và trong nước luôn phát triển các nghiên cứu về vai trò và hiệu quả của HTTTKT. Theo Nancy A.Bagranoff và cộng sự (2005): “Kế toán là một hệ thống thông tin, tức là một quá trình thu thập, lưu trữ, xử lý và phân phối thông tin” [62]. Nghiên cứu về vai trò của HTTTKT còn được nhiều tác giả nghiên cứu tại các đơn vị khác nhau. Theo Hall, J.A. và Bennett, P.E, nghiên cứu về vai trò của HTTT kế toán trong việc ra quyết định của nhà quản lý. Nghiên cứu được thực hiện đối với các nhà quản lý tại các công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán Tehran, đã chỉ ra việc thực hiện hệ thống thông tin kế toán có vai trò rất lớn trong việc ra quyết định của nhà quản lý, trong công tác kiểm soát nội bộ và chất lượng của các báo cáo tài chính cũng như tạo thuận lợi cho hoạt động kinh doanh của công ty [60]. Năm 2012, tác giả Hanini, Al (2013) cũng nghiên cứu về HTTT kế toán và vai trò của nó trong việc đo lường và kiểm soát chi phí trong các công ty cổ phần Công nghiệp Jordan nhằm xác định đặc điểm và yêu cầu cần thiết về tài sản, kỹ thuật và tổ chức đối với HTTT kê toan đ ́ ́ ể đáp ứng các yêu cầu của quản lý hiện đại tại các công ty dược phẩm ở Jordan. Nghiên cứu cho thấy HTTTKT cần có
5 các đặc điểm để phân biệt các thông tin tài chính và phi tài chính theo yêu cầu của nhà quản trị phục vụ cho việc ra quyết định. Nghiên cứu cũng đề nghị cần có sự quyết định của nhà quản lý tạo ra nguồn ngân sách cho việc tái thiết kế hệ thống và phát triển các hệ thống, vì nó có vai trò quan trọng trong việc tạo ra thông tin cần thiết nhanh chóng và chính xác [43]. Một khía cạnh khác về vai trò của HTTT kế toán được tác giả nghiên cứu là tác động của việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán đến chất lượng của báo cáo tài chính nộp cho cơ quan thuế thu nhập và bán hàng tại Jordan [43]. Vai trò của hệ thống kế toán còn tác giả Dunn, Philip E. (2002) nghiên cứu sâu hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát trong một đất nước đang phát triển, trường hợp ở Libya. Nghiên cứu xem xét vai trò hiện tại và tiềm năng của HTTTKT trong việc đáp ứng nhu cầu phát triển của các nước đang phát triển, đặc biệt tập trung vào Libya và những yếu tố về pháp lý, kinh tế, chính trị, tôn giáo và bối cảnh xã hội riêng có của nó. Nghiên cứu đã giúp nâng cao nhận thức về vai trò của kế toán và đóng góp của nó vào sự phát triển kinh tế ở cấp vĩ mô và vi mô và là một điểm khởi đầu cho một sự khác biệt ở các nước đang phát triển. Nghiên cứu đã tập trung vào sự phù hợp của hệ thống kế toán trong việc đáp ứng nhu cầu phát triển, ít chú ý đến giải quyết như thế nào để hệ thống này có thể được thực hiện hữu ích hơn trong việc ra quyết định, lập kế hoạch và kiểm soát [50]. Khi nghiên cưu vê vai tro cua HTTTKT, tac gia Ammar Mohammed ́ ̀ ̀ ̉ ́ ̉ Hussein (2011) cho răng: HTTTKT đ ̀ ược coi như công cụ chiến lược để nâng cao hiệu quả của DN, tác giả nay con cho răng HTTT kê toan va chiên ̀ ̀ ̀ ́ ́ ̀ ́ lược kinh doanh có mối quan hệ rất lớn trong việc sử dụng hệ thống thông tin kế toán và việc nâng cao hiệu quả hoạt động của các doanh nghiệp nhỏ và vừa [48]. Ngoài ra, còn rất nhiều công trình khác như: Tác giả Elhamma, Azzouz and Yi Fei, Zhang nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến việc sử
6 dụng và sự hài lòng đối với HTTT kê toan, cũng nh ́ ́ ư mối quan hệ giữa sự hài lòng với tác động của nó đến tổ chức ở Malaysia [51]; tác giả Zsuzsanna (2012) nghiên cứu về chức năng và vị trí của HTTT kế toán nói chung như [55]; tác giả ZhangTing Hu (2013) nghiên cứu các nhân tố tao nên kêt qua ̣ ́ ̉ ̉ ̣ ̣ thành công cua hoat đông SXKD đối với chất lượng dữ liệu HTTT kế toán ́ ượng cua hê thông thông tin kê toan quyêt đinh rât l va cho răng: chât l ̀ ̀ ̉ ̣ ́ ́ ́ ́ ̣ ́ ơn đên ́ ́ sự thanh công trong SXKD cua môt doanh nghiêp, b ̀ ̉ ̣ ̣ ởi vi no se tao điêu kiên ̀ ́ ̃ ̣ ̀ ̣ ̀ ̉ ̣ cho nha quan tri ra được quyêt đinh kinh tê phu h ́ ̣ ́ ̀ ợp nhât [52]. Tác gi ́ ả Robert L. Hurt (2010), khi nghiên cưu vê HTTT kê toan cung cho răng, HTTT kê toan ́ ̀ ́ ́ ̃ ̀ ́ ́ ̣ ́ ơi nha quan tri doanh nghiêp, b co vai tro quan trong đôi v ́ ̀ ́ ̀ ̉ ̣ ̣ ởi no quyêt đinh ́ ́ ̣ phương hương kinh doanh đung đăn đê đat đ ́ ́ ́ ̉ ̣ ược hiêu qua cao nhât [57]. ̣ ̉ ́ Các công trình nghiên cứu trong nước đa kê th ̃ ́ ưa va th ̀ ̀ ống nhất quan điểm với các nghiên cứu trên thế giới, xác định vai trò trọng tâm của HTTTKT trong quá trình thu thập, lưu trữ, xử lý và cung cấp thông tin cho các đối tượng sử dụng. Theo Nguyên Đăng Huy và c ̃ ộng sự (2012): Vai trò cung cấp thông tin, hỗ trợ việc điều hành quản lý hoạt động của DN thể hiện trong viêc cung c ̣ ấp các báo cáo cho các đối tượng sử dụng bên ngoài, hỗ trợ thực hiện và quản lý các hoạt động phát sinh hàng ngày, hỗ trợ ra các quyết định quản trị, hoạch định và kiểm soát, thiết lập hệ thống kiểm soát nội bộ. [16]. Tác giả Vũ Bá Anh (2005) cũng đồng quan điểm, xác định vai trò của HTTT kế toán là thành phần quan trọng nhất trong quá trình cung cấp thông tin ở mọi cấp độ ra quyết định của người lãnh đạo. Ngoài ra, HTTTKT còn thể hiện vai trò chủ đạo trong quá trình kiểm soát nội bộ trong DN [1]. Các công trình nghiên cứu trong nước và trên thế giới nhin chung đêu ̀ ̀ nhất quán về vai trò của HTTT kế toán va đêu cho răng HTTT k ̀ ̀ ̀ ế toán được coi như thành phần quan trọng nhất trong quản trị tài chính của doanh
7 ̣ nghiêp, giữ vai trò trung tâm của quá trình phân phối và cung cấp nhiều loại ̣ thông tin khác nhau trong doanh nghiêp va chinh HTTT kê toan gop phân quan ̀ ́ ́ ́ ́ ̀ ̣ ̣ ̣ ̉ ̉ ̣ trong trong viêc nâng cao hiêu qua SXKD cua doanh nghiêp.. ̀ ề câu thành c Ba la, v ́ ủa HTTT kế toán Nghiên cứu câu thành c ́ ủa HTTT kế toán được nhiều tác giả đề cập đến như: tác giả Marshall Romney và Paul Steibart (2006) [54]; tác giả David Kroenke (1994)[59]; tác giả Nancy A. Bagranoff và cộng sự (2005) [62]… Các nghiên cứu cua cac tac gia nay tuy có nhi ̉ ́ ́ ̉ ̀ ều điểm khác nhau về các nội dung trình bày, song nhin chung v ̀ ẫn co s ́ ự thống nhất về câu thành c ́ ủa HTTT kế toán va cho răng HTTT kê toan đ ̀ ̀ ́ ́ ược cấu thành bởi 5 thành phần: con người, thủ tục, dữ liệu, phần cứng và phần mềm. Khi nghiên cứu vê câu ̀ ́ ̉ ̉ ̀ thanh cua HTTT kê toan, các tac gia đêu xem xét các thành ph ̀ ́ ́ ́ ần trong mối liên hệ với quá trình xử lý thông tin, bao gôm: thu nh ̀ ận thông tin, lưu trữ thông tin, xử lý thông tin va truy ̀ ền đat thông tin. ̣ Năm 2011, hai tác giả Hall, J.A. và Bennett, P.E, trong công trinh ̀ nghiên cưu cua minh đã cho răng HTTT k ́ ̉ ̀ ̀ ế toán bao gồm 3 thành phần: hệ thống xử lý nghiệp vụ hàng ngày, hệ thống báo cáo tài chính và hệ thống báo cáo quản trị [60]. Theo các tác giả Gelinas, U. và cộng sự (2011) thì HTTTKT bao gồm 11 yếu tố cơ bản, gồm: Cơ sở dữ liệu, báo cáo, kiểm soát thông tin, hoạt động kinh doanh, xử lý nghiệp vụ, ra quyết định quản trị, hệ thống phát triển các hoạt động, truyền tải thông tin, các thủ tục và phương pháp kế toán. Theo nghiên cứu này, các yếu tố thuộc về chức năng nhà quản trị nhiều hơn là HTTT kế toán, đây là dòng lưu chuyển dữ liệu trong đơn vị hơn là các thành phần của HTTTKT [58]. Ở nước ta, cung co nhiêu công trinh nghiên c ̃ ́ ̀ ̀ ứu về câu thành c ́ ủa HTTT kế toán. Theo tác giả Nguyễn Mạnh Toàn và Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2015), HTTT kế toán được nhìn nhận xuất phát từ quá trình vận hành của
8 hệ thống nên no bao g ́ ồm tối thiểu 3 thành phần: con người, thủ tục và dữ liệu. Trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin, thì HTTTKT bao gồm 5 thành phần: con người, thủ tục, dữ liệu, phần cứng và phần mềm [26]. Tać ̉ gia Nguyên Đăng Huy và c ̃ ộng sự (2011) cho răng, HTTTKT là m ̀ ột hệ thống con trong nhiều hệ thống con khác của HTTT quản lý, vi thê, HTTT k ̀ ́ ế toán có các thành phần cơ bản của một hệ thống thông tin nói chung. Các thành phần của HTTT kê toan bao g ́ ́ ồm: hệ thống thu nhận dữ liệu, hệ thống xử lý thông tin, hệ thống lưu trữ thông tin và quản trị dự liệu, hệ thống kiểm soát thông tin, hệ thống báo cáo và phân tích thông tin [16]. Tác giả Nguyễn Hữu Đồng (2011) cho răng, các y ̀ ếu tố cấu thành HTTT kế toán bao gồm: bộ máy kế toán; phương tiện kỹ thuật; hệ thống chứng từ, tài khoản, sổ kê toan và ́ ́ báo cáo kế toán; các quá trình kế toán cơ bản và hệ thống kiểm soát [11]. Tác giả Nguyễn Mạnh Toàn và Huỳnh Thị Hồng Hạnh (2011) khi nghiên cứu về HTTT kế toán trong các bệnh viện công, đã tiếp cận theo chu trình phù hợp với hoạt động của bệnh viện, tác giả đã chỉ ra 6 thành phần của HTTT kế toán bao gồm: con người, thủ tục, quy trình, dữ liệu, phần mềm kế toán, cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin và kiểm soát nội bộ [26]. Tuy nhiên, kiểm soát nội bộ được nhiều nghiên cứu xem xét là một nội dung của thủ tục kế toán. Tác giả Vũ Bá Anh (2015) khi nghiên cứu đê tai luân an tiên ̀ ̀ ̣ ́ ́ sy vê HTTT k ̃ ̀ ế toán trong doanh nghiệp sản xuất kinh doanh trong điều kiện ứng dụng công nghệ thông tin đa cho răng, HTTTKT bao g ̃ ̀ ồm 5 thành phần: con người, thủ tục, dữ liệu, phần cứng và phần mềm [1]. Tác giả Nguyêñ ̣ Thi Thu Hương (2016) trong luân an cua minh cho r ̣ ́ ̉ ̀ ằng, xét dưới góc độ hệ thống, nếu được ứng dụng trong điều kiện công nghệ thông tin, HTTTKT bao gồm 4 thành phần cơ bản: Lưu đồ luân chuyển thông tin; quy trình hoạt
9 động của hệ thống; các phương tiện kỹ thuật và kiểm soát nội bộ đối với hệ thống [19]. ́ ̀ ề ứng dụng công nghệ thông tin trong HTTT kế toán Bôn la, v Khi nghiên cưu vê ́ ̀ưng dung công nghê thông tin đôi v ́ ̣ ̣ ́ ơi HTTT kê toan, ́ ́ ́ nhiêu công trinh nghiên c ̀ ̀ ứu trên thế giới va trong n ̀ ươc đ ́ ều đa co s ̃ ́ ự thống nhất về vai trò quan trọng của CNTT đối với HTTT kế toán va cho răng ̀ ̀ HTTT kế toán nói riêng và HTTT nói chung không thể phát triển hiệu quả nếu không áp dụng các phương tiện kỹ thuật. Nhiều nghiên cứu đề cập đến phần mềm hoạch định nguồn nhân lực ERP trong doanh nghiệp. Điên hinh ̉ ̀ la nghiên c ̀ ứu của tác giả Ivana Mamic’ Sac’cer và Ana Oluic’, về tác động của CNTT đối với quy trình kế toán trong các công ty co quy mô l ́ ơn va v ́ ̀ ừa ở Croatian đa cho răng chi co ap dung công nghê thông tin trong HTTT kê toan ̃ ̀ ̉ ́́ ̣ ̣ ́ ́ mơi co thê nâng cao hiêu suât cua viêc thu nhân, x ́ ́ ̉ ̣ ́ ̉ ̣ ̣ ử ly va cung câp thông tin ́ ̀ ́ ̣ ̣ ̉ phuc vu quan ly; Nghiên c ́ ứu của tác giả Zhangxiao Yan (2014) về HTTT kế toán trong môi trường ERP và hiệu quả đối với các doanh nghiêp cung cho ̣ ̃ ́ ̉ ̣ ̣ ́ ̀ ử dung công răng trong bôi canh canh tranh gay găt toan câu hiên nay, vân đê s ̀ ́ ̀ ̀ ̣ ̣ ̣ ̣ nghê ERP vao viêc thu nhân, x ̀ ử ly va cung câp la không thê không th ́ ̀ ́ ̀ ̉ ực hiên ̣ ́ ơi môt tâp đoan, vi no đam bao cho viêc cung câp kip th đôi v ́ ̣ ̣ ̀ ̀ ́ ̉ ̉ ̣ ́ ̣ ơi va chinh xac ̀ ̀ ́ ́ lượng thông tin không lô nhăm cho muc tiêu quan tri doanh nghiêp [61]. ̉ ̀ ̀ ̣ ̉ ̣ ̣ ̣ ưng dung công nghê thông tin đê khai thac d Trong viêc ́ ̣ ̣ ̉ ́ ữ liêu phuc vu ̣ ̣ ̣ ́ ̉ cho công tac quan ly, tác gi ́ ả Zsuzsanna Tóth (2012) đã nghiên cứu về vân đê ́ ̀ ̀ ̀ ̀ công nghệ ảnh hưởng và hỗ trợ rât l nay va cho răng ́ ơn trong quá trình ra ́ quyết định và hỗ trợ trong việc cải thiện chất lượng của các quyết định [55]. Nghiên cứu về CNTT trong HTTTKT, tác giả Zhangxiao Yan (2014) đã đề cập đến mối quan hệ giữa HTTT kê toan và công ngh ́ ́ ệ thông tin và ̣ ̣ ̣ ́ ới cho răng HTTT kê toan va công nghê thông tin co môi quan hê mât thiêt v ̀ ́ ́ ̀ ́ ́