Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán quản trị tại Tổng công ty Xây dựng và Phát triển hạ tầng

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:284

Thêm vào BST

Báo xấu

48
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Trên cơ sở các tài liệu nghiên cứu liên quan, cũng như bản chất của tổ chức công tác kế toán nói riêng, luận án sẽ hệ thống hóa và trình bày một cách logic các vấn đề khái quát về tổ chức công tác KTQT trong doanh nghiệp xây lắp, đặc biệt là doanh nghiệp xây lắp tổ chức theo mô hình Tổng Công ty, với cơ cấu tổ chức gồm Công ty mẹ và các Công ty con.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ Kinh tế: Hoàn thiện tổ chức công tác kế toán quản trị tại Tổng công ty Xây dựng và Phát triển hạ tầng

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ TÀI CHÍNH HỌC VIỆN TÀI CHÍNH PHÙNG THỊ BÍCH HÕA HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG Chuyên ngành: Kế toán Mã số: 62.34.03.01 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: 1. PGS, TS. Chúc Anh Tú 2. PGS, TS. Trần Văn Thuận HÀ NỘI – 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận án này là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Số liệu sử dụng trong Luận án hoàn toàn trung thực. Những kết quả của Luận án chưa được công bố trong bất cứ công trình khoa học nào Tác giả luận án Phùng Thị Bích Hòa i
Trang LỜI CAM ĐOAN i MỤC LỤC ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT iv DANH MỤC BẢNG v DANH MỤC SƠ ĐỒ vii LỜI NÓI ĐẦU 1 22 Chƣơng 1 KHÁI QUÁT VỀ TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 1.1. KHÁI QUÁT TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 22 TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 1.1.1. Khái quát Kế toán quản trị 22 1.1.2. Đặc điểm Kế toán quản trị trong Doanh nghiệp xây lắp 25 1.1.3. Vấn đề cơ bản tổ chức công tác Kế toán quản trị trong Doanh 26 nghiệp xây lắp 1.2. NỘI DUNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 30 TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 1.2.1. Đặc điểm hoạt động Doanh nghiệp xây lắp ảnh hƣởng đến tổ chức 30 công tác Kế toán quản trị 1.2.2. Cơ cấu tổ chức bộ máy kế toán Doanh nghiệp xây lắp 32 1.2.3. Tổ chức thu thập, ghi nhận thông tin Kế toán quản trị trong 35 Doanh nghiệp xây lắp 1.2.4. Tổ chức hệ thống hóa và xử lý thông tin Kế toán quản trị trong 38 Doanh nghiệp xây lắp 1.2.5. Tổ chức lập, phân tích thông tin Kế toán quản trị trong Doanh 53 nghiệp xây lắp 1.3. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƢỞNG ĐẾN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ 57 TOÁN QUẢN TRỊ TRONG DOANH NGHIỆP XÂY LẮP 1.3. 1. Các nhân tố bên trong Doanh nghiệp xây lắp 57 1.3. 2. Các nhân tố bên ngoài Doanh nghiệp xây lắp 59 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1 60 Chƣơng 2 61 THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG 2.1. KHÁI QUÁT VỀ TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN 61 HẠ TẦNG 2.1.1. Quá trình hình thành và phát triển 61 2.1.2. Thông tin về kết quả hoạt động và chỉ tiêu phát triển 65 2.1.3. Đặc điểm hoạt động kinh doanh 69 2.1.4. Đặc điểm tổ chức công tác Kế toán tài chính 78 2.1.5. Các nhân tố ảnh hƣởng đến tổ chức công tác Kế toán quản trị 80 2.2. THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ 81 TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG ii
2.2.1. Tổ chức bộ máy Kế toán quản trị 82 2.2.2. Thực trạng tổ chức thu thập, ghi nhận thông tin Kế toán quản trị 82 2.2.3. Thực trạng tổ chức hệ thống hóa và xử lý thông tin Kế toán quản 92 trị 2.2.4. Thực trạng tổ chức lập, phân tích thông tin Kế toán quản trị 103 2.3. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN 109 QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG 2.3.1. Những kết quả đạt đƣợc 109 2.3.1. Những hạn chế và nguyên nhân 110 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 115 Chƣơng 3 116 GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG 3.1. ĐỊNH HƢỚNG, NGUYÊN TẮC VÀ YÊU CẦU HOÀN THIỆN TỔ 116 CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG 3.1.1. Định hƣớng hoàn thiện 116 3.1.2. Nguyên tắc hoàn thiện 118 3.1.3. Yêu cầu hoàn thiện 119 3.2. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN TỔ CHỨC CÔNG TÁC KẾ TOÁN 120 QUẢN TRỊ TẠI TỔNG CÔNG TY XÂY DỰNG VÀ PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG 3.2.1. Hoàn thiện tổ chức bộ máy Kế toán quản trị và các Trung tâm 121 trách nhiệm 3.2.2. Hoàn thiện tổ chức thu thập, ghi nhận thông tin Kế toán quản trị 123 3.2.3. Hoàn thiện tổ chức hệ thống hóa và xử lý thông tin Kế toán quản 127 trị 3.2.4. Hoàn thiện tổ chức lập, phân tích thông tin Kế toán quản trị 136 3.3. ĐIỀU KIỆN THỰC HIỆN CÁC GIẢI PHÁP 140 3.3.1. Về phía cơ quan quản lý Nhà nƣớc 140 3.3.2. Về phía Tổng công ty Xây dựng và phát triển hạ tầng 142 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3 144 KẾT LUẬN 145 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC PHỤ LỤC iii
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Đầy đủ BXD Bộ xây dựng BTC Bộ tài chính BĐH Ban điều hành BCH Ban chỉ huy CTCP Công ty cổ phần KTKT Kinh tế kỹ thuật KTQT Kế toán quản trị KTTC Kế toán tài chính KTCN Kỹ thuật công nghệ KTKH Kinh tế kế hoạch Licogi Tổng công ty LICOGI - Công ty cổ phần QLVTTB Quản lý vật tư thiết bị SCIC State Capital Investment Corporation TCKT Tài chính kế toán TCCB Tổ chức cán bộ iv
TT Tên Bảng Trang 1 Bảng 1.1. Mối quan hệ giữa chi phí với các loại giá thành 43 2 Bảng 1.2. Dự toán tiền của doanh nghiệp 52 3 Bảng 2.1. Một số chỉ tiêu tài chính của Công ty Mẹ 66 4 Bảng 2.2. Một số chỉ tiêu tài chính của Tổng công ty 67 5 Bảng 2.3. Tình hình thực hiện kế hoạch năm 2017 của Tổng Công 68 ty 6 Bảng 2.4. So sánh các chỉ tiêu tài chính giai đoạn 2015-2017 68 của Tổng Công ty 7 Bảng 2.5. Một số chỉ tiêu tài sản của Tổng Công ty 68 8 Bảng 2.6. Tổng dư Nợ phải trả của Tổng Công ty 69 9 Bảng 2.7. Quy trình quản lý thực hiện hợp đồng thi công xây lắp 75 10 Bảng 2.8. Danh sách Cán bộ kỹ thuật công trường 378 Minh Khai 84 11 Bảng 2.9. Danh sách các khách hàng cung cấp vật tư 85 cho Tổng Công ty 12 Bảng 2.10. Tài sản cố định của Tổng công ty 88,89 13 Bảng 2.11. Các chỉ tiêu sản xuất kinh doanh năm 2018 91 14 Bảng 2.12. Bảng đơn giá chi tiết Công trình 93 15 Bảng 2.13. Bảng giá Nguyên vật liệu 95 16 Bảng 2.14. Bảng tính bù giá Nhiên liệu 96 17 Bảng 2.15. Quy trình quản lý thiết bị 97 18 Bảng 2.16. Quy trình thanh lý thiết bị 99 19 Bảng 2.17. Bảng tổng hợp chi phí thi công Công trình 378 Minh 101 Khai 20 Bảng 2.18. Kết quả thực hiện các chỉ tiêu chủ yếu 104 21 Bảng 2.19. Kế hoạch sản xuất kinh doanh năm 2020 105 22 Bảng 2.20. Bảng tổng hợp tra định mức cọc khoan nhồi 107 23 Bảng 3.1. Tổng hợp và nhận diện chi phí tại Tổng công ty xây 128 dựng và phát triển hạ tầng 24 Bảng 3.2. Hướng dẫn mã hóa Tài khoản Kế toán quản trị 132 v
25 Bảng 3.3. Mã danh điểm Hàng tồn kho 133 26 Bảng 3.4. Bảng dự toán giá trị công trình 135 27 Bảng 3.5. Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch 136 28 Bảng 3.6. Báo cáo đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch năm 137 2016 29 Bảng 3.7. Báo cáo kiểm soát chi phí 137 30 Bảng 3.8. Báo cáo kết quả kinh doanh dạng lãi trên biến phí 138 31 Bảng 3.9. Kết quả xây dựng công trình 139 32 Bảng 3.10. Xác định sự chênh lệch vật tư, sức lao động 140 vi
TT Tên Sơ đồ Trang 1 Sơ đồ 1.1. Tổ chức Bộ máy kế toán 33 2 Sơ đồ 1.2. Tổ chức thu thập thông tin KTQT 37 3 Sơ đồ 1.3. Tổ chức thu thập thông tin tương lai KTQT 38 4 Sơ đồ 1.4. Mối quan hệ các loại chi phí theo phương diện tiếp cận 41 5 Sơ đồ 2.1. Cơ cấu tổ chức tại Tổng Công ty 70 6 Sơ đồ 3.1. Kết hợp giữa KTTC và KTQT trong cùng Bộ máy kế toán 121 7 Sơ đồ 3.2. Cơ cấu tổ chức quản lý và mối quan hệ với cấp quản lý 123 8 Sơ đồ 3.3. Thu thập, ghi nhận các thông tin tương lai 126 vii
LỜI NÓI ĐẦU 1.Tính cấp thiết của đề tài Nghiên cứu KTQT đã và đang đóng vai trò quan trọng trong hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nói chung và Doanh nghiệp xây lắp nói riêng. Tất cả các thông tin mà KTQT cung cấp sẽ là yếu tố then chốt giúp nhà quản lý hoạch định công việc giám sát và điều hành doanh nghiệp một cách hiệu quả nhất. Có rất nhiều cơ quan, tổ chức, doanh nghiệp đang hoạt động trong nền kinh tế. Các tổ chức này có thể rất khác nhau về vai trò, sứ mệnh, mục tiêu tuy nhiên bất cứ một tổ chức nào cũng có đặc điểm chính là đều đưa ra mục tiêu hoạt động và chiến lược hoạt động cụ thể mục tiêu của doanh nghiệp là tối đa doanh thu, giảm tối thiểu chi phí và tăng tối đa lợi nhuận; Mục tiêu quản trị, mọi nhà quản lý đều cần thông tin để điều hành, kiểm soát hoạt động của tổ chức. Tổ chức với quy mô càng lớn thì nhu cầu thông tin cho quản lý đó càng nhiều. Thách thức đặt ra là làm thế nào nhà quản trị công ty nắm bắt thông tin quản trị và đưa ra các quyết định tài chính tối ưu nhất? Các nhà quản trị khi đó sẽ xây dựng cho mình hệ thống thông tin kế toán để phục vụ cho việc kiểm soát hoạt động ra quyết định quản trị doanh nghiệp. Vì thế hiểu rõ về nội dung của KTQT để từ đó triển khai các nội dung tổ chức công tác KTQT thực sự là vấn đề rất quan trọng, có ý nghĩa quan trọng đối với các Doanh nghiệp trong điều kiện hiện nay, đó là xu thế mới trong ngành kế toán trước sự thay đổi của khoa học công nghệ. Trước đây các kế toán viên thường dành 80% - 90% thời lượng công việc cho các nghiệp vụ kế toán hàng ngày như ghi chép sổ sách, đối chiếu giao dịch, lập sổ, theo dõi và quản lý tồn kho, định khoản, lập báo cáo tài chính…Thì ngày nay mọi chuyện đã trở nên rất khác, với việc ra đời các phần mềm kế toán, các ứng dụng tài chính như CRM, ERP đã giúp tiết kiệm rất nhiều thời gian cho các kế toán viên. Đồng thời, xu thế mới đang dần hình thành khi nghề kế toán trở thành một nghề thiên nhiều đến quản trị thông tin tài chính Sự cần thiết về mặt lý luận Hệ thống hóa và trình bày một cách logic về tổ chức công tác KTQT là thực sự cần thiết nhằm làm cơ sở để tiếp cận và trình bày các vấn đề thực trạng, cũng như đưa ra các giải pháp hoàn thiện tại Licogi. Qua tìm hiểu đã có nhiều 1
công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến KTQT tại các doanh nghiệp, nhưng tuy nhiên, những vấn đề lý luận về tổ chức công tác KTQT trong loại hình các Doanh nghiệp xây lắp, như Tổng công ty xây lắp theo mô hình Công ty mẹ - Công ty con là chưa có. Đặc biệt nội dung và cách thức tổ chức công tác KTQT ngày càng thay đổi trong điều kiện phát triển của công nghệ bổ sung, cũng như việc hoàn thiện và trình bày logic hơn nhằm phù hợp với đặc điểm từng loại hình doanh nghiệp Sự cần thiết về mặt thực ti n Các nhà quản lý thực hiện các chức năng cơ bản gắn liền với vai trò và mục tiêu của KTQT. Cụ thể đó là, (i) lập kế hoạch,để xây dựng kế hoạch nhà quản trị thường phải dự đoán, phán đoán kết quả của các chỉ tiêu kinh tế sẽ xảy ra dựa trên những cơ sở khoa học có sẵn; (ii) tổ chức và điều hành các hoạt động. Chức năng này nhằm truyền đạt các chỉ tiêu kế hoạch đã xây dựng cho các bộ phận trong Doanh nghiệp và tổ chức hoạt động tại các bộ phận theo như kế hoạch. Đồng thời, yêu cầu nhà quản lý phải liên kết các bộ phận với nhau, sử dụng nguồn lao động hợp lý nhằm khai thác tối đa các yếu tố của quá trình sản xuất để đạt được các mục tiêu đã dự định; (iii) kiểm tra và đánh giá các kết quả thực hiện,căn cứ vào các chỉ tiêu của các kết quả thực hiện đối chiếu với các kế hoạch đã xây dựng để kiểm tra và đánh giá tình hình thực hiện kết quả của Doanh nghiệp. Qua đó, phân tích và thu nhận các thông tin phục vụ cho quá trình kinh doanh tiếp theo. Thực chất là so sánh sự khác nhau giữa thực hiện với kế hoạch đã xây dựng, từ đó xác định các nguyên nhân ảnh hưởng để điều chỉnh quá trình thực hiện của từng người, từng bộ phận nhằm đạt được các mục tiêu tối ưu; (iv) ra quyết định,đây là chức năng cơ bản nhất của thông tin KTQT. Ra quyết định là công việc thường xuyên của các nhà quản trị ảnh hưởng đến kết quả cuối cùng của Doanh nghiệp. Việc ra quyết định thường dựa trên cơ sở tổng hợp nhiều nguồn thông tin khác nhau, nhưng trong đó thông tin KTQT thường giữ vai trò có tính chất quyết định và độ tin cậy cao Licogi được hình thành và phát triển qua thời gian dài, chuyển đổi từ Tổng Công ty xây dựng và phát triển hạ tầng-Công ty Trách nhiệm hữu hạn Một thành viên theo Quyết định số 2243/QĐ-TTg ngày 11/12/2014 của Thủ tướng 2
Chính phủ phê duyệt phương án cổ phần hóa Công ty mẹ-Tổng Công ty Xây dựng và phát triển hạ tầng. Từ Ngày 31/12/2015 Tổng công ty đăng ký hoạt động theo mô hình công ty cổ phầnvà hoạt động theo mô hình Công ty mẹ-Công ty con. Vì thế, các yêu cầu hoàn thiện về cơ cấu tổ chức, quy trình quản lý đang được triển khai một cách triệt để. Đồng thời, thực tế tổ chức công tác KTQT tại Licogi chưa được thực hiện một cách đầy đủ, khoa học và hệ thống, tức là khi nhà quản lý tại Tổng công ty cần các thông tin hữu ích phục vụ cho việc đưa ra các quyết định kinh doanh thì KTQT chưa cung cấp thông tin đáp ứng được các yêu cầu quản lý. Do đó, tổ chức công tác KTQT cần được tăng cường vận dụng tại Tổng Công ty đối với từng cấp lãnh đạo cấp cao tại Công ty mẹ, lãnh đạo cấp trung là quản lý các Công ty Cổ phần và lãnh đạo cấp thấp và các tổ, đội xây dựng Xuất phát từ những lý do nêu trên, Nghiên cứu sinh đã lựa chọn đề tàiHoàn thiện tổ chức công tác kế toán quản trị tại Tổng Công ty xây dựng và phát triển hạ tầngđể thực hiện Luận án 2. Tổng quan những công trình nghiên cứu có liên quan đến đề tài Các công trình nghiên cứu liên quan đến tổ chức công tác KTQT đượctổng hợp theo thứ tự thời gian tăng dần và có sự tách biệt giữa công trình Nghiên cứu trong nước và công trình nghiên cứu nước ngoài để làm nổi rõ những khoảng trống nghiên cứu cũng như xác định những bài học kinh nghiệm được rút ra mà Việt Nam cần thiết phải học. Cụ thể: 2.1. Nhóm công trình nghiên cứu trong nước liên quan đến đề tài Luận án Phương hướng xây dựng hệ thống báo cáo Kế toán quản trị và tổ chức vận dụng vào các doanh nghiệp Việt Nam, 2002, của Tác giả Phạm Quang[25], đã đưa ra các nguyên tắc cơ bản để xây dựng và tổ chức vận dụng hệ thống báo cáo KTQT vào các doanh nghiệp Việt Nam; Xây dựng các khái niệm về thu nhập, chi phí, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp; xây dựng hệ thống báo cáo KTQT Năm 2002, Luận án Tổ chức Kế toán quản trị và giá thành trong doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam[5], Tác giả Trần Văn Dung,luận án nên được bản chất của KTQT trong việc cung cấp thông tin, hệ thống hóa và phân tích làm rõ 3
cơ sở lý luận về tổ chức KTQT chi phí và giá thành trong các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam, tác giả đã đưa ra các giải pháp hoàn thiện KTQT và giá thành trong doanh nghiệp sản xuất; phân tích hệ thống kế toán chi phí, tổ chức KTQTphối hợp với kế toán tính giá thành cho doanh nghiệp sản xuất từ đó từng bước đưa KTQT vào công tác kế toán tại các doanh nghiệp sản xuất. Tuy nhiên, hiện nay các doanh nghiệp sản xuất rất đa dạng và nghiên cứu chỉ tập trung vào các doanh nghiệp Nhà nước do đó nghiên cứu mang tính chung cho các doanh nghiệp sản xuất mà chưa phân loại doanh nghiệp theo ngành nghề cụ thể Năm 2002, Luận án Tổ chức Kế toán quản trị chi phí và kết quả kinh doanh ở các doanh nghiệp kinh doanh Du lịch[39],Tác giả Phạm Thị Kim Vân, luận án đã làm rõ bản chất, mục tiêu và phương pháp củaKTQTchi phí và kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp sản xuất kinh doanh nói chung và kinh doanh du lịch nói riêng tại thời điểm lúc bấy giờ; đánh giá thực trạng kế toán chi phí và kết quả kinh doanh, đánh giá thực trạng của KTQT trong doanh nghiệp kinh doanh du lịch Việt Nam để từ đó xác định phương hướng xây dựng mô hình tổ chức KTQT chi phí và kết quả kinh doanh dịch vụ du lịch. Tuy nhiên, vì mô hình hệ thống KTQT ở các doanh nghiệp rất rộng nên luận án chỉ tập trung chủ yếu nghiên cứu những nội dung cơ bản để hoàn thiện mục tiêu và phạm vi KTQT; hoàn thiện tổ chức KTQT chi phí và kết quả kinh doanh; hoàn thiện tổ chức phân tích chi phí và kết quả kinh doanh trong phạm vi nghiên cứu các doanh nghiệp du lịch thuộc sở hữu Nhà nước Năm 2002, Luận án Kế toán quản trị và phân tích chi phí sản xuất trong ngành sản xuất công nghiệp ở Việt Nam[35],Tác giả Lê Đức Toàn, luận án nghiên cứu đánh giá thực trạng KTQT và phân tích chi phí của các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp từ đó xây dựng mô hình KTQT và phân tích chi phí, hoàn thiện dự toán chi phí, phân tích đánh giá tình hình tài chính theo biến động của các yếu tố, phân tích trung tâm phí, trung tâm trách nhiệm. Tuy nhiên, luận án chỉ tập trung vào mối liên hệ phân tích chi phí sản xuất với KTQT trong các doanh nghiệp sản xuất công nghiệp ở phạm vi rộng Năm 2002, Luận án Tổ chức Kế toán quản trị và phân tích kinh doanh trong doanh nghiệp nhà nước[40], tác giả Giang Thị Xuyến, luận án nghiên cứu 4
KTQT trong mối quan hệ với phân tích hoạt động kinh doanh doanh nghiệp nhà nước từ đó đánh giá tổng thể về tình hình doanh nghiệp để đưa ra các quyết định tương lai của doanh nghiệp. Tác giả đã đi sâu phân tích thực trạng tổ chức KTQT và phân tích kinh doanh trong các doanh nghiệp Nhà nước Việt Nam trong đó nêu lên thực trạng hoạt động và tổ chức quản lý, thực trạng tổ chức KTQT, thực trạng phân tích kinh doanh, thực trạng tổ chức KTQT một số nước trên thế giới từ đó đưa ra lý do cần thiết và giải pháp hoàn thiện KTQT và phân tích kinh doanh trong doanh nghiệp Nhà nước tại thời điểm này. Giải pháp đã đưa ra hai nội dung cơ bản để hoàn thiện tổ chức KTQT là hoàn thiện bộ máy kế toán và hoàn thiện tổ chức thu nhận, xử lý, hệ thống hóa và cung cấp thông tin KTQT. Tuy nhiên, luận án tập trung chủ yếu nghiên cứu các chỉ tiêu, phương pháp sử dụng trong phân tích hoạt động kinh doanh và chưa thể hiện rõ nét về tổ chức KTQT và chỉ gói gọn trong phạm vi các doanh nghiệp Nhà nước Năm 2004, Xây dựng hệ thống kế toán quản trị trong các doanh nghiệp Dệt Việt Nam[36],Tác giả Dương Thị Mai Hà Trâm, luận án đã phân biệt rõ phạm vi và nội dung của KTQT trong doanh nghiệp; hình thành các chỉ tiêu báo cáo thuộc KTQT trong doanh nghiệp dệt; xây dựng hệ thống KTQT gồm hệ thống chứng từ, sổ KTQT, báo cáo nội bộ; đưa ra mô hình tổ chức KTQT trong các loại hình doanh nghiệp dệt: quy mô lớn, quy mô vừa và nhỏ. Luận án chỉ đưa ra mô hình quản lý chung, chưa phản ánh hết các yếu tố chi phí, yếu tố sản xuất Năm 2004, Luận án Tổ chức kế toán ở các trường Đại học trực thuộc Bộ giáo dục và đào tạo[15],Tác giả Nguyễn Thị Minh Hường,luận án tác giả đã trình bày, cơ sở lý luận, thực trạng tổ chức kế toán ở các trường Đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và đào tạo đến thời điểm năm 2004. Với nội dung này tác giả đã khảo sát 198 trường Đại học và cao đẳng trên cả nước. Tuy nhiên, tác giả trình bày các đặc điểm cơ bản quyết định đến tổ chức kế toán tại các trường Đại học này là các đặc điểm của trường Đại học sử dụng Ngân sách nhà nước. Chính vì vậy thực trạng tổ chức công tác kế toán ở các trường Đại học trực thuộc Bộ Giáo dục và đào tạo cũng theo chế độ kế toán hành chính sự nghiệp của các đơn vị sự nghiệp có thu. Trên cơ sở phân tích thực trạng trên tác giả đã đưa ra các giải pháp hoàn thiện tổ chức kế toán của các trường Đại học trực 5
thuộc Bộ giáo dục và đào tạo cũng trên phương diện là đơn vị hành chính sự nghiệp chứ không chú trọng đến việc tự chủ tài chính của mô hình các trường Đại học ngoài công lập Năm 2007, Luận án Tổ chức Kế toán quản trị doanh thu và kết quả kinh doanh trong doanh nghiệp vừa và nhỏ[38],Tác giả Nguyễn Vũ Việt, luận án đã hệ thống hóa và làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về KTQT, KTQT doanh thu và Kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp nói chung và doanh nghiệp vừa và nhỏ nói riêng; đánh giá thực trạng tổ chức công tác KTQT doanh thu, Kết quả kinh doanh tại các doanh nghiệp vừa và nhỏ ở Việt Nam từ đó đưa ra những định hướng, yêu cầu, nguyên tắc và mục tiêu hoàn thiện tổ chức KTQT doanh thu, chi phí và Kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ. Đồng thời đưa ra các giải pháp hoàn thiện cụ thể theo từng nội dung tổ chức công tác KTQT doanh thu, chi phí và Kết quả kinh doanh trong các doanh nghiệp vừa và nhỏ Năm 2007, Xây dựng mô hình Kế toán quản trị chi phí cho các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm Việt Nam[33],Tác giả Phạm Thị Thủy, luận án đã đi sâu nghiên cứu chế độ kế toán chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất Việt Nam qua các thời kỳ và đánh giá thực trạng kế toán chi phí trong các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm Việt Nam. Luận án đã xây dựng mô hình KTQT chi phí cho các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm Việt Nam trong đó tăng cường kiểm soát chi phí thông qua việc phân loại chi phí, lập dự toán chi phí, phân tích biến động chi phí, xác định quy mô hợp lý cho từng lô sản xuất. Tác giả đã đưa ra các điều kiện để có thể thực hiện được mô hình KTQT chi phí này trong các doanh nghiệp sản xuất dược phẩm Việt Nam, đó là cần có sự kết hợp của cả Nhà nước, doanh nghiệp, Bộ Tài chính và các hội nghề nghiệp. Luận án chỉ tập trung nghiên cứu nội dung KTQT chi phí, chưa đề cập đến tổ chức hệ thống thông tin KTQT chi phí Luận án Xây dựng Kế toán quản trị trong các doanh nghiệp sản xuất ở Việt Nam, 2008, Tác giả Huỳnh Lợi[18],đã làm rõ các vấn đề lý luận và tổ chức thực hiện KTQT; từ thực tế khảo sát 250 doanh nghiệp sản xuất, đã đánh giá tình hình áp dụng KTQT, nêu ra những tồn tại, các nguyên nhân cơ bản đồng thời khẳng định yêu cầu phải xây dựng KTQT đáp ứng yêu cầu của nhà quản lý. 6
Đồng thời, luận án cũng đã đề xuất các giải pháp về xây dựng mô hình và cơ chế vận hành KTQT trong các doanh nghiệp sản xuất với các quy mô khác nhau. Nhưng luận án cũng chưa làm rõ KTQT theo chức năng và theo từng khâu công việc; còn nặng trong phân tích kỹ thuật và chưa gắn kết giữa tổ chức công việc và tổ chức nhân sự để thực hiện từng khâu công việc trong KTQT; mô hình và cơ chế vận hành chưa áp dụng thử nghiệm ở doanh nghiệp cụ thể Năm 2010, Tổ chức Kế toán quản trị với việc tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh trong các doanh nghiệp xây lắp Việt Nam[27], tác giả Hoàng Văn Tưởng. Để hoàn thiện tổ chức KTQT với việc tăng cường quản lý hoạt động kinh doanh trong các doanh nghiệp xây lắp Việt Nam, tác giả đã đưa ra các yêu cầu cung cấp kịp thời, đầy đủ, chính xác thông tin kinh tế tài chính cho nhà quản trị; hoàn thiện cơ chế quản lý của doanh nghiệp xây lắp; phù hợp với chính sách quản lý tài chính đã ban hành để đảm bảo tính hiệu lực; đảm bảo tính khả thi và có hiệu quả; hướng tới sự hội nhập và phát triển kinh tế của Việt Nam. Đồng thời, tác giả đưa ra sáu giải pháp cụ thể như hoàn thiện việc xây dựng hệ thống định mức chi phí và hệ thống dự toán ngân sách; hoàn thiện việc tổ chức KTQT các yếu tố sản xuất; hoàn thiện tổ chức KTQT chi phí; hoàn thiện việc tổ chức kế toán trách nhiệm; hoàn thiện tổ chức hệ thống báo cáo KTQT; hoàn thiện về mô hình tổ chức bộ máy KTQT. Bên cạnh đó, luận án cũng đã đưa ra ba điều kiện cơ bản để hoàn thiện tổ chức KTQT trong các doanh nghiệp xây lắp Việt Nam. Tuy nhiên, luận án nghiên cứu và áp dụng cho các doanh nghiệp đặc thù xây lắp lúc bấy giờ và tập trung chủ yếu vào các Tổng công ty như Tổng công ty xây dựng và Xuất nhập khẩu Việt Nam (VINACONEX), Tổng công ty đầu tư và phát triển nhà đô thị (HUD), Tổng công ty xây dựng công nghiệp Việt Nam (VINAINCON) Luận án Xây dựng nội dung và tổ chức Kế toán quản trị cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam, 2010, Tác giả Phạm Ngọc Toàn[34], đã trình bày và làm rõ hệ thống lý luận của KTQT và kinh nghiệm tổ chức KTQT trên thế giới để rút ra bài học kinh nghiệm cho các Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam. Số liệu khảo sát thực tế 140 doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng như kế hợp nghiên cứu kinh nghiệm KTQT các nước, luận án đã đề xuất vận dụng KTQT phù hợp 7
với từng loại hình doanh nghiệp Nhỏ và vừa, siêu nhỏ; cũng như sự đồng nhất giữa KTTC và KTQT phù hợp với quy mô và đặc điểm hoạt động. Tuy nhiên, luận án chưađưa ra được các giải pháp cụ thể về việc vận dụng vào thực tế Năm 2012, Luận án Tổ chức Kế toán quản trị chi phí vận tải hàng hóa trong các công ty vận tải đường bộ Việt Nam[17],tác giả Nguyễn Thị Ngọc Lan. Trên cơ sở phân tích các đặc điểm và thực trạng tổ chức KTQT chi phí vận tải hàng hóa trong các Công ty vận tải đường bộ Việt Nam, tác giả đã nêu lên các nguyên tắc và yêu cầu để hoàn thiện tổ chức KTQT chi phí vận tải hàng hóa trong các Công ty vận tải đường bộ Việt Nam. Đồng thời đưa ra hai điều điện cụ thể để thực hiện và ba giải pháp như hoàn thiện tổ chức bộ máy KTQT chi phí; hoàn thiện tổ chức thu nhận thông tin ban đầu về KTQT chi phí; hoàn thiện tổ chức, phân tích, xử lý và cung cấp thông tin về KTQT chi phí. Luận án chỉ đưa ra mô hình quản lý chung và áp dụng đặc thù cho các Công ty vận tải đường bộ Năm 2012, Luận án Hoàn thiện tổ chức công tác trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế của Việt Nam[14],Tác giả Lê Thị Thanh Hương, luận án tác giả hệ thống hoá cơ sở lý luận về tổ chức công tác kế toán trong đơn vị dịch vụ công có thu gắn với cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính. Trên cơ sở nghiên cứu thực trạng tổ chức công tác kế toán trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế ở Việt Nam. Vận dụng lý luận để đánh giá thực trạng tổ chức công tác kế toán trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế, tác giả đề ra các yêu cầu, quan điểm và giải pháp hoàn thiện tổ chức công tác kế toán trong các bệnh viện trực thuộc Bộ Y tế ở Việt Nam cũng như điều kiện thực hiện các giải pháp đưa ra Năm 2012, Luận án Xác định và kiểm soát các nhân tố ảnh hưởng đến chất lượng thông tin kế toán trong môi trường ứng dụng Công nghệ hoạch định nguồn lực doanh nghiệp ERP tại các doanh nghiệp Việt Nam, TS Nguyễn Bích Liên [19], đã phân tích các khái niệm chất lượng thông tin kế toán, quản lý chất lượng toàn bộ và mô hình thực "hiện sản phẩm và dịch vụ cho chất lượng thông tin" PSP/IQ, mô hình liên quan hệ thống thông tin để giải quyết các lý luận về phương pháp xác định các nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin kế toán trong môi trường ERP. Đồng thời, đã sử dụng các tiếp cận mới trong xác định nhân tố 8
ảnh hưởng, là phân tích dựa trên mô hình "hệ thống hoạt động" để có một cái nhìn toàn diện, logic, rõ ràng vấn đề nghiên cứu. Kết quả phân tích nhân tố khám phá EF đã xác định được các nhân tố mới và thang đo nhân tố ảnh hưởng chất lượng thông tin kế toán trong môi trường ứng dụng ERP tại Doanh nghiệp Việt Nam, kết quả này là nền tảng giúp phát triển các mô hình nghiên cứu tác động qua lại giữa các nhân tố dễ dàng hơn Năm 2013, Luận án Xây dựng mô hình Kế toán quản trị trong các công ty cổ phần chuyển phát nhanh thuộc tập đoàn bưu chính vi n thông Việt Nam[13], Tác giả Ngụy Thu Hiền, luận án đã hệ thống hóa và làm sáng rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về KTQT. Trên cơ sở đó, đưa ra một số giải pháp xây dựng và vận dụng mô hình KTQTtrong Doanh nghiệp chuyển phát nhanh bưu điện thuộc Tập đoàn Bưu chính Viễn thông Việt Nam. Tuy nhiên, luận án mới đưa ra mô hình KTQT dành cho các công ty chuyển phát nhanh bưuđiện Năm 2015, Luận án Tổ chức công tác Kế toán quản trị trong các Doanh nghiệp thuộc Tổng công ty công nghiệp ô tô Việt Nam[23],Tác giả Phạm Thị Tuyết Minh, luận án đã hệ thống hóa và làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về tổ chức công tác KTQT và tác giả đã làm rõ được nội dung tổ chức công tác KTQT phù hợp với quy mô của các Doanh nghiệp công nghiệp cụ thể là 12 Công ty ô tô tác giả đã phân tích thực trạng và đưa ra được các giải pháp cho các Công ty ô tô có tầm nhìn xa và cụ thể chi tiết về nhiều góc độ. Tác giả tiếp cận cách tổ chức hệ thống thông tin KTQT theo chức năng quản trị cũng như nội dung thông tin cần quản lý bao gồm tổ chức xây dựng định mức và dự toán ngân sách; tổ chức thu nhận thông tin ban đầu; hệ thống hóa và xử lý thông tin kế toán; tổ chức lập báo cáo KTQT, phân tích và cung cấp thông tin KTQT trong các Doanh nghiệp sản xuất và đưa ra được các giải pháp và kiến nghị để hoàn thiện tổ chức công tác KTQT trong các Doanh nghiệp thuộc Tổng công ty công nghiệp ô tô Luận án Tổ chức hệ thống Kế toán quản trị trong các doanh nghiệp chế biến thủy sản, 2016, của Tác giả Nguyễn Bích Hương Thảo[31],đã góp phần làm sáng tỏ hơn các vấn đề lý luận về tổ chức hệ thống hóa KTQT trong các doanh nghiệp sản xuất; tiến hành nghiên cứu, khảo sát và đánh giá thực trạng về tổ chức hệ thống KTQT trong các Doanh nghiệp chế biến thủy sản và phân tích, đánh giá 9
thực trạng tổ chức hệ thống KTQT tại các doanh nghiệp này; Đề xuất các giải pháp hoàn thiện về tổ chức bộ máy KTQT; Hoàn thiện tổ chức hệ thống thông tin KTQT phù hợp với đặc điểm, điều kiện của doanh nghiệp và cung cấp thông tin hữu ích đáp ứng yêu cầu của nhà quản trị Năm 2016, Luận án Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán tại các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics ở Việt Nam,Tác giả Đặng Thị Thúy Hà [10],Luận án đã đóng góp mới về mặt học thuật, lý luận với 05 yếu tố cấu thành nên hệ thống thông tin kế toán đó là con người; hệ thống Chứng từ, Sổ và báo cáo kế toán; các chu trình kế toán; cơ sở hạ tầng Công nghệ thông tin và Kiểm soát nội bộ. Trên cơ sở đánh giá các tồn tại, luận án đã đề xuất 05 nhóm khuyến nghị nhằm hoàn thiện Hệ thống thông tin kế toán trong các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics, bao gồm nhóm khuyến nghị về hoàn thiện yếu tố con người; nhóm khuyến nghị vi mô về tổ chức, cơ cấu tổ chức; nhóm khuyến nghị về hoàn thiện hệ thống Chứng từ-tài khoản và Sổ kế toán; nhóm khuyến nghị về hoàn thiện các chu trình kế toán nhằm phục vụ kiểm soát đầu ra, các hoạt động phát sinh trong chu trình; nhóm khuyến nghị đẩy mạnh áp dụng phần mềm kế toán và cơ sở hạ tầng công nghệ thông tin như áp dụng mô hình quản lý “cơ sở dữ liệu tập trung”, triển khai ứng dụng giải pháp ERP (hệ thống hoạch định nguồn lực doanh nghiệp); nhóm khuyến nghị hoàn thiện hệ thống kiểm soát nội bộ để phù hợp với mục tiêu của tổ chức, xác định rủi ro hiện hữu và tiềm ẩn… Năm 2016, Luận án Hoàn thiện hệ thống thông tin kế toán trong các Công ty cổ phần Xây lắp niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam, Tác giả Nguyễn Thị Thu Thủy [32],đã khẳng định hệ thống thông tin kế toán là một hệ thống trong hệ thống thông tin quản lý của doanh nghiệp; tạo ra kênh thông tin hữu ích bao gồm KTTC và KTQT đối với các chủ thể kinh tế trong và ngoài doanh nghiệp với quá trình ra quyết định trong một môi trường sản xuất kinh doanh ngày càng nhiều biến đổi và cạnh tranh gay gắt; Chỉ ra và đi sâu nghiên cứu các yếu tố cấu thành hệ thống thông tin kế toán theo quy trình xử lý trên quản điểm tiếp cận hệ thống bao gồm 05 yếu tố và mối quan hệ giữa các yếu tố này để thực hiện mục tiêu tổng quản của hệ thống thông tin kế toán là hệ thống thu nhận thông tin kế toán; hệ thống xử lý thông tin kế toán; hệ thống quản trị cơ 10
sở dữ liệu; kiểm soát hệ thống và hệ thống cung cấp thông tin kế toán. Trong đó, mỗi yếu tố đều được nghiên cứu theo nội dung KTTC và KTQT Năm 2016, Luận án Hoàn thiện hệ thống thông tin Kế toán quản trị tại các Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên[22],Tác giả Trần Thị Nhung, luận án đã hệ thống hoá và làm rõ hơn lý luận về Hệ thống thông tin KTQT trong Doanh nghiệp, vai trò của Hệ thống thông tin KTQT đối với nhu cầu thông tin theo từng cấp độ quản lý trong Doanh nghiệp; Luận án phân loại cấu trúc Hệ thống thông tin KTQT theo các tiêu thức khác nhau, trên cơ sở đó, tác giả tìm ra điểm chung của các cách phân loại trên, nghiên cứu sâu cấu trúc Hệ thống thông tin KTQT theo tiến trình cung cấp thông tin của hệ thống. Vai trò cung cấp thông tin của hệ thống lần lượt được thể hiện qua tiến trình cung cấp thông tin; qua chức năng Hệ thống thông tin KTQT...Luận án nghiên cứu và đánh giá kinh nghiệm vận dụng Hệ thống thông tin KTQT tại một số quốc gia trên thế giới như Mỹ, Pháp, Nhật, Trung Quốc và đặc biệt là những quốc gia có điều kiện đặc điểm kinh tế gần giống Việt Nam như Malaysia, Singapore...Từ đó tác giả rút ra bài học cho Doanh nghiệp Việt Nam đặc biệt là Doanh nghiệp có quy mô nhỏ và vừa về công tác xây dựng Hệ thống thông tin KTQT theo tiến trình cung cấp thông tin (phân hệ thu thập - phân hệ xử lý - phân hệ cung cấp - phân hệ lưu trữ).Đồng thời,luận án phân tích rõ đặc điểm của Doanh nghiệp chè ảnh hưởng đến Hệ thống thông tin KTQT trong Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên, trong đó, tác giả đề cập sâu đến các đặc điểm là nhu cầu thông tin cho quản trị, trình độ tổ chức quản lý và khả năng thiết kế hệ thống trong doanh nghiệp chè; Luận án đánh giá thực trạng Hệ thống thông tin KTQT tại các Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên thông qua kết quả điều tra trực tiếp và phiếu khảo sát; Luận án đã chỉ rõ sự cần thiết, yêu cầu, nguyên tắc hoàn thiện Hệ thống thông tin KTQT tại các Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên; Luận án đã đi sâu nghiên cứu, đề xuất các giải pháp cụ thể nhằm hoàn thiện Hệ thống thông tin KTQT tại các Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên theo hướng đáp ứng những yêu cầu và nguyên tắc hoàn thiện phù hợp với điều kiện và đặc điểm của các Doanh nghiệp chè trên địa bàn tỉnh Thái Nguyên 11
Năm 2016, Luận án Các nhân tố tác động đến việc vận dụng Kế toán quản trị trong các Doanh nghiệp Nhỏ và vừa tại Việt Nam, của TS Trần Ngọc Hùng [11]đã trình bày các nhân tố tác động đến việc vận dụng KTQT trong các Doanh nghiệp nhỏ và vừa tại Việt Nam và đo lường mức độ tác động của các nhân tố đến việc vận dụng KTQT trong các Doanh nghiệp Nhỏ và vừa tạiViệt Nam bằng phương pháp định tính và định lượng. Luận án cũng trình bày việc vận dụng KTQT trong các Nhỏ và vừa tại một số quốc gia và khu vực, rút ra những bài học kinh nghiệm cho việc vận dung KTQT trong các Nhỏ và vừa tại Việt Nam. Từ đó, thông qua kết quả nghiên cứu, luận án đã đề xuất các giải pháp đồng bộ để góp phần làm gia tăng tính khả thi của việc vận dụng KTQT trong các Doanh nghiệp Nhỏ và vừa tại Việt Nam Năm 2016, bài hội thảo Những yếu tố ảnh hưởng tới việc thiết kế hệ thống Kế toán quản trị chi phí của các Công ty da giầy Việt Nam trong bối cảnh Việt Nam tham gia TTP, Tác giả Nguyễn Văn Hải, Vũ Mạnh Chiến [16], đã trình bày mô hình hồi quy OLS với mô hình nghiên cứu đề xuất làtổ chức KTQT chi phí bằng (=)α+ β1 (BCKD) + β 2 (CN) + β 3 (CNQLCDN) + ei. Vớicác biến được diễn giải và đo lường thể hiện trên thang đo Likert 5 điểm, để đánhgiá mức độ ảnh hưởng của các nhân tố đến việc tổ chức KTQT chi phí. Đồng thời, đưa ra các khuyến nghị về tác động mạnh nhất của yếu tố chức năng quản lý, các doanh nghiệp Da Giầy Việt Nam muốn xây dựng hệ thống KTQT chi phí tốt, phù hợp, cần xuất phát đầu tiên từ nhu cầu của những nhà quản lý bên trong doanh nghiệp. Đặc biệt, trong bối cảnh gia nhập TPP, nhiều quyết định sẽ cần những thông tin sâu sắc từ hệ thống KTQT chi phí này mang lại. Với tình trạng chậm áp dụng KTQT trong các doanh nghiệp của Việt Nam nói chung và Da Giầy nói riêng, vấn đề này cần được nghiên cứu và triển khai sớm nhằm đem lại lợi ích cho doanh nghiệp cũng như hạn chế các rủi ro trong sản xuất kinh doanh của các doanh nghiệp Da Giầy ViệtNam. Hai yếu tố bối cảnh kinh doanh và Công nghệ có mức độ tác động khá thấp đến thiết kế tổ chức hệ thống KTQT chi phí. Phản ánh nhận thức của các doanh nghiệp Da Giầy còn coi nhẹ công tác vận dụng KTQT 12