Luận án tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế, Việt Nam

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:240

Thêm vào BST

Báo xấu

142
lượt xem 31
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích cơ bản của luận án này là nghiên cứu cơ sở lý luận và phương pháp luận về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch để xây dựng, kiểm định và đề xuất mô hình lý thuyết đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch, và sử dụng trong phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế, Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ LÊ THỊ NGỌC ANH NGHIÊN CỨU NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ, VIỆT NAM Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số : 9340101 LUẬN ÁN TIẾN SĨ QUẢN TRỊ KINH DOANH Người hướng dẫn khoa học PGS.TS. BÙI THỊ TÁM PGS. TS. NGUYỄN ĐĂNG HÀO Huế - Năm 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu độc lập của tôi. Các số liệu, kết quả nghiên cứu, điều tra nêu trong luận án là trung thực. Kết luận khoa học của luận án chưa từng được ai công bố trong các công trình khác. TÁC GIẢ LUẬN ÁN Lê Thị Ngọc Anh i
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, tôi bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc đến PGS.TS Bùi Thị Tám và PGS.TS Nguyễn Đăng Hào đã hướng dẫn và chỉ bảo tận tình cho tôi trong suốt quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận án này. Tôi bày tỏ lời cám ơn tới Khoa Quản trị kinh doanh, Trường Đại học Kinh tế, Đại học Huế; Khoa Du lịch, Đại học Huế cùng các thầy cô trong và ngoài Khoa đã quan tâm, tham gia đóng góp ý kiến và hỗ trợ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận án này. Tôi xin trân trọng gửi lời cám ơn tới các chuyên gia ở Tổng cục Du lịch, ở tỉnh Thừa Thiên Huế và nhiều tỉnh thành trên cả nước, đại diện của các doanh nghiệp du lịch - lữ hành - khách sạn ở các tỉnh Thừa Thiên Huế - Đà Nẵng - Quảng Nam đã nhiệt tình tham gia đóng góp ý kiến, cung cấp những tài liệu và thông tin quý báu giúp tôi có thể thực hiện hoàn thành nghiên cứu này. Sự giúp đỡ của các chuyên gia, các doanh nghiệp và các đồng nghiệp không chỉ là một trong những yếu tố tiên quyết cho thành công của đề tài mà còn là sự khuyến khích về tinh thần và nhiệt huyết hỗ trợ tôi trong suốt hành trình này. Và trên hết, tôi chân thành cám ơn gia đình đã luôn bên cạnh động viên, cám ơn bạn bè đã cổ vũ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu hoàn thiện luận án này./. ii
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT DN Doanh nghiệp ECR European Competitiveness Report (Báo cáo về Năng lực cạnh tranh của Châu Âu) Huế Thừa Thiên Huế Hội An Quảng Nam LTCT Lợi thế cạnh tranh NLCT Năng lực cạnh tranh PCI Provincial Competitiveness Index (Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh) TDCA Tourism Destination Competitiveness and Attractiveness (Khả năng thu hút và khả năng cạnh tranh của điểm đến du lịch) TNDL Tài nguyên du lịch TFP Total Factor Productivity (Năng suất các nhân tố tổng hợp) UNWTO United Nations’ World Tourism Organization (Tổ chức du lịch thế giới của Liên hợp quốc) UBND Uỷ Ban Nhân Dân WCI World Competitiveness Index (Chỉ số cạnh tranh toàn cầu) WEF World Economics Forum (Diễn đàn kinh tế thế giới) WTTC World Travel and Tourism Council (Ủy ban Du lịch và Lữ hành thế giới) iii
MỤC LỤC Lời cảm ơn .............................................................................................................. ii Danh mục các từ viết tắt ........................................................................................ iii Mục lục .................................................................................................................. iv Danh mục các bảng .............................................................................................. viii Danh mục các sơ đồ, biểu đồ ...................................................................................x PHẦN I. MỞ ĐẦU .................................................................................................1 1. Lý do chọn đề tài..................................................................................................1 2.. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...........................................................................5 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu........................................................................5 4. Những đóng góp mới của luận án ........................................................................7 5. Kết cấu của luận án ..............................................................................................9 PHẦN II. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU...............................................................11 CHƯƠNG 1. TỔNG LƯỢC VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.............................11 1.1 Một số khái niệm cơ bản liên quan ..................................................................11 1.1.1 Khái niệm điểm đến, điểm đến du lịch và điểm đến du lịch địa phương .....11 1.1.2 Khả năng thu hút của điểm đến du lịch.........................................................14 1.1.3 Hình ảnh điểm đến ........................................................................................15 1.1.4 Năng lực cạnh tranh và các cấp độ cạnh tranh..............................................16 1.1.5 Lợi thế cạnh tranh và lợi thế so sánh ............................................................21 1.2 Năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch .......................................................24 1.2.1 Khái niệm năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch ...................................24 1.2.2 Các yếu tố cơ bản cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến .........................26 1.2.3 Mối quan hệ giữa khả năng thu hút và năng lực cạnh tranh của điểm đến ...27 1.3. Các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến .....................................29 1.3.1 Các nghiên cứu ngoài nước...........................................................................29 1.3.2 Các nghiên cứu trong nước ..........................................................................34 1.4 Các mô hình lý thuyết về năng lực cạnh tranh điểm đến quốc gia và điểm đến địa phương .............................................................................................................35 1.5 Một số cách tiếp cận khác về phân tích điểm đến cạnh tranh ..........................39 Tiểu kết Chương 1 .................................................................................................52 iv
CHƯƠNG 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .....................................................................................................53 2.1 Đặc điểm địa bàn nghiên cứu...........................................................................53 2.1.1 Về điều kiện tự nhiên ....................................................................................53 2.1.2 Tình hình phát triển kinh tế xã hội của Thừa Thiên Huế ..............................54 2.1.3 Khái quát về tài nguyên du lịch của Thừa Thiên Huế ..................................58 2.1.4 Tình hình phát triển du lịch Thừa Thiên Huế trong mối quan hệ so sánh với Đà Nẵng và Quảng Nam ........................................................................................61 2.2 Phương pháp nghiên cứu .................................................................................66 2.2.1 Thiết kế qui trình nghiên cứu ........................................................................66 2.2.2 Phương pháp thu thập và phân tích số liệu ...................................................68 CHƯƠNG 3. PHÂN TÍCH CÁC NHÂN TỐ CẤU THÀNH NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA ĐIỂM ĐẾN HUẾ............................................................77 3.1 Đề xuất mô hình lý thuyết đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ..77 3.2 Phân tích nhân tố khám phá các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .........................................................................................................88 3.2.1 Kiểm tra độ tin cậy và sự phù hợp của số liệu ..............................................88 3.2.2 Kết quả phân tích nhân tố khám phá .............................................................89 3.3 Phân tích nhân tố khẳng định các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .........................................................................................................93 3.3.1 Mô hình hiệu chỉnh phân tích năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .........93 3.3.2 Kết quả phân tích nhân tố khẳng định thang đo các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ...........................................................................95 3.3.3 Thảo luận ....................................................................................................102 3.4. Đánh giá các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ......104 3.4.1. Đánh giá của các nhóm chuyên gia về các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế ...........................................................................105 3.4.2 Đánh giá chung về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế so với các điểm đến du lịch Đà Nẵng và Hội An ..................................................................112 v
CHƯƠNG 4. MỘT SỐ GIẢI PHÁP VÀ HÀM Ý CHÍNH SÁCH NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC CẠNH TRANH CỦA ĐIỂM ĐẾN DU LỊCH THỪA THIÊN HUẾ ..........................................................................................115 4.1 Định hướng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế đến năm 2020 và tầm nhìn đến 2030......................................................................................................................115 4.1.1 Quan điểm và mục tiêu phát triển du lịch Thừa Thiên Huế........................115 4.1.2 Các định hướng phát triển du lịch Thừa Thiên Huế ...................................115 4.2. Các giải pháp chiến lược nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .......................................................................................................................118 4.2.1. Hoàn thiện và triển khai thực hiện quy hoạch phát triển du lịch tỉnh Thừa Thiên Huế.............................................................................................................119 4.2.2 Tăng cường thu hút các nguồn vốn đầu tư phát triển du lịch theo hướng xã hội hóa..................................................................................................................120 4.2.3 Đầu tư xây dựng hệ thống cơ sở hạ tầng điện- đường- giao thông- thông tin liên lạc nhằm tạo tính thuận lợi, xuyên suốt cho hoạt động du lịch.....................121 4.2.4 Nâng cao chất lượng nguồn nhân lực du lịch .............................................122 4.2.5 Củng cố và phát triển các quan hệ hợp tác khu vực, quốc gia và quốc tế ..123 4.3 Các giải pháp cụ thể nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ..............................................................................................................................124 4.3.1 Nhóm giải pháp về tăng cường hoạt động quản lý điểm đến .....................124 4.3.2 Nhóm giải pháp về phát triển và hoàn thiện các dịch vụ du lịch chủ yếu ..128 4.3.3 Nhóm các giải pháp về cải thiện các dịch vụ mua sắm ..............................131 4.3.4 Nhóm giải pháp về quản lý và phát huy các giá trị tài nguyên du lịch .......132 4.3.5 Nhóm các giải pháp về cải thiện môi trường du lịch, an ninh an toàn điểm đến134 4.3.6 Nhóm các giải pháp về truyền thông và marketing điểm đến.....................136 PHẦN III. KẾT LUẬN ......................................................................................139 CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ................................................141 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................142 PHỤ LỤC ............................................................................................................150 PHỤ LỤC 1. Danh sách và Phiếu thu thập ý kiến đề xuất của các chuyên gia về mô hình lý thuyết nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ................151 vi
PHỤ LỤC 2. Phiếu thu thập ý kiến chuyên gia và doanh nghiệp ........................162 du lịch- lữ hành ....................................................................................................162 PHỤ LỤC 3. Lược trích tổng hợp ý kiến chuyên gia về mô hình lý thuyết ........167 PHỤ LỤC 4. Kiểm tra độ tin cậy của thang đo các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế .....................................................................................174 PHỤ LỤC 5. Kết quả phân tích nhân tố khám phá các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế .....................................................................................177 PHỤ LỤC 6. Kiểm định độ tin cậy thang đo của các nhân tố khám phá các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế ......................................................181 PHỤ LỤC 7. Kiểm tra phân phối chuẩn của các nhóm nhân tố được xác lập cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế.............................................................184 PHỤ LỤC 8. Tóm tắt kết quả phân tích độ phù hợp của mô hình CFA ..............188 PHỤ LỤC 9. Trích kết quả phân tích One Way ANOVA ...................................190 vii
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1.1. Tổng hợp một số cách tiếp cận trong nghiên cứu năng lực cạnh tranh ..........................................................................................................44 Bảng 1.2. Tổng hợp một số cách tiếp cận mở rộng trong nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch .............................................................50 Bảng 2.1: Tình hình phát triển kinh tế xã hội tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2015- 2017........................................................................55 Bảng 2.2 Một số chỉ tiêu phát triển du lịch Thừa Thiên Huế 2012-2017 ........62 Bảng 2.3: Tình hình phát triển du lịch của Huế- Đà Nẵng- Quảng Nam giai đoạn 2013-2017................................................................................65 Bảng 2.4 Tóm tắt quá trình thảo luận nhóm tập trung về mô hình lý thuyết nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch .....................69 Bảng 2.6. Thông tin mẫu điều tra .....................................................................75 Bảng 3.1 Kết quả phân tích nhân tố khám phá các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế .................................................................90 Bảng 3.2 Các biến quan sát của các nhân tố tiềm ẩn cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến Huế ..........................................................................93 Bảng 3.3 Các chỉ số về sự phù hợp tổng thể của mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch Huế .....................................................97 Bảng 3.4 Trọng số chuẩn hóa, độ tin cậy tổng hợp và phương sai trích .........98 Bảng 3.5 Hệ số tương quan các nhân tố tiềm ẩn và giữa các sai số ..............100 Bảng 3.6 Hiệp phương sai giữa các nhân tố tiềm ẩn và giữa các sai số ........101 Bảng 3.7 So sánh đánh giá của các nhóm chuyên gia về các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ..........................................106 Bảng 3.8 So sánh đánh giá của các nhóm chuyên gia khác nhau về độ tuổi đối với các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế 107 Bảng 3.9 So sánh đánh giá của các nhóm chuyên gia khác nhau về kinh nghiệm công tác đối với các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế ...........................................................................108 viii
Bảng 3.10 So sánh đánh giá của các nhóm chuyên gia khác nhau về kinh nghiệm công tác ngành du lịch về các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .........................................................110 Bảng 3.11 So sánh đánh giá của các nhóm chuyên gia khác nhau về nghề nghiệp về các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Huế .................................................................................................111 Bảng 3.12 So sánh các nhân tố năng lực cạnh tranh của các điểm đến Huế, Đà Nẵng và Hội An .............................................................................112 ix
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1 Mô hình Porter về điểm đến cạnh tranh .............................................36 Sơ đồ 1.2 Mô hình cạnh tranh điểm đến của Ritchie và Crouch ........................38 Sơ đồ 2.1 Các bước chính của quá trình nghiên cứu ..........................................67 Sơ đồ 3.1 Mô hình đề xuất nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến ..............80 Sơ đồ 3.2 Mô hình hiệu chỉnh đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế ..............................................................................................93 Sơ đồ 3.3 Kết quả phân tích CFA mô hình đo lường năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế ...............................................................96 SƠ ĐỒ Biểu đồ 2.1 Chỉ số PCI các tỉnh thuộc vùng kinh tế trọng điểm Trung bộ năm 2016 ............................................................................................57 Biểu đồ 2.2 Chỉ số PCI Thừa Thiên Huế giai đoạn 2006- 2016 ............................57 x
PHẦN I. MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong một vài thập niên gần đây thế giới đã chứng kiến sự phát triển với tốc độ bùng phát của ngành du lịch trở thành một trong những ngành công nghiệp lớn nhất của nền kinh tế thế giới, và đóng góp tích cực vào phát triển kinh tế - xã hội của nhiều quốc gia thông qua tạo ra nguồn thu ngoại tệ, việc làm và thu nhập, thúc đẩy các ngành nghề khác phát triển..... Theo Báo cáo năng lực cạnh tranh du lịch và lữ hành 2015 của Diễn đàn kinh tế thế giới [100] ‘...mặc dù thế giới đang đối mặt với những căng thẳng về địa chính trị từ khu vực Trung Đông và Ucraina đến Đông Nam Á, các mối đe dọa về khủng bố đang lan rộng khắp toàn cầu, nhưng tác động của các sự kiện này đến du lịch lữ hành đang là vấn đề chưa rõ ràng’. Trong khi một số quốc gia và địa phương điểm đến đang phải hứng chịu nhiều tác động do sự suy giảm về lượt du khách quốc tế thì một số điểm đến khác lại có tác động ngược lại. Và đặc biệt lý thú là trong mấy năm gần đây ngành du lịch và lữ hành thế giới vẫn tiếp tục tăng trưởng. Tổng lượt du khách quốc tế đạt kỷ lục 1.19 tỉ lượt trong năm 2015, tăng 52 triệu so với 2014 (UNWTO, 2016). Theo đánh giá của Ủy ban Du lịch và Lữ hành thế giới (WTTC) thì du lịch và lữ hành hiện nay đang đóng góp 10.2% GDP thế giới với tổng doanh thu 7,613.3 tỉ đô la Mỹ và chiếm 6.6% kim ngạch xuất khẩu toàn cầu, đóng góp 9.6% việc làm toàn cầu và con số này có thể lên 12.1% trong năm 2027 (WTTC, 2017). Khi thị trường du lịch quốc tế ngày càng phát triển thì năng lực cạnh tranh của điểm đến càng được xem là yếu tố quan trọng tác động đến hoạt động kinh doanh du lịch. Pearce (1997:25) [76] cho rằng “Khi du lịch thế giới ngày càng trở nên cạnh tranh…tất cả nhận thức sâu sắc về sự phát triển, thế mạnh và các điểm yếu trong cạnh tranh của điểm đến sẽ là yếu tố tối quan trọng”. Cũng với quan điểm này, Crouch và Ritchie (2000:6) [82] nhấn mạnh “khả năng cạnh tranh của điểm đến có tác động phân loại nội bộ ngành và vì thế nó (khả năng cạnh tranh) đang là vấn đề thu hút sự quan tâm đặc biệt đối với các doanh nghiệp và các nhà nhà hoạch định chính sách”. Đối với các điểm đến du lịch, năng lực cạnh tranh vừa được coi là động lực và mục tiêu phát triển của điểm đến, bởi năng lực cạnh tranh sẽ gia tăng cơ hội thu hút 1
thị trường du khách, thúc đẩy du lịch phát triển, kéo theo sự phát triển của các ngành bổ trợ, thúc đẩy phát triển kinh tế xã hội của địa phương điểm đến, góp phần xóa đói giảm nghèo. Tiến trình xây dựng và duy trì năng lực cạnh tranh vừa là nhiệm vụ có tính chiến lược, vừa gắn với hoạt động hàng ngày hàng giờ tại điểm đến. Một khi điểm đến du lịch trước khi quyết định triển khai chiến lược và giải pháp phát triển điểm đến, nâng cao năng lực cạnh tranh thì cần giải quyết được một loạt các vấn đề cốt lõi như: các yếu tố nào cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến? Cách thức đo lường đánh giá các nhân tố này? Liệu danh mục các biến số phổ cập chung có thể áp dụng để phân tích năng lực cạnh tranh của một điểm đến cụ thể? Đây là những câu hỏi lớn thu hút sự quan tâm đặc biệt của các nhà nghiên cứu cũng như người làm công tác thực tiễn nhưng cho đến nay vẫn chưa có lời đáp thỏa mãn cho các câu hỏi này. Thậm chí ngay cả khi điểm đến du lịch thành công trong chiếm lĩnh thị trường thì danh mục các biến số phổ cập vẫn khó có thể vận dụng để đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến cụ thể [44]. Đối với ngành du lịch, năng lực cạnh tranh là thước đo mức độ hoạt động của ngành trên thị trường du lịch quốc tế. Mức độ đóng góp của ngành đối với sự phát triển của địa phương, của đất nước phụ thuộc rất lớn vào khả năng cạnh tranh của ngành. Đối với các doanh nghiệp, năng lực cạnh tranh là yếu tố sống còn xác định sự tồn tại và phát triển của doanh nghiệp. Mỗi doanh nghiệp du lịch cần xác định được các yếu tố cấu thành lợi thế cạnh tranh và năng lực cạnh tranh của điểm đến, đánh giá và khai thác các lợi thế cạnh tranh một cách có lợi nhất nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh của doanh nghiệp trên thị trường. Do vậy, năng lực cạnh tranh điểm đến là mối quan tâm của nhiều đối tượng bao gồm những nhà hoạch định chính sách quản lý và phát triển, những nhà nghiên cứu cũng như của các doanh nghiệp. Về phương diện nghiên cứu, mặc dù bắt đầu khá muộn màng nhưng các nghiên cứu về khả năng cạnh tranh của điểm đến đã và đang thu hút nhiều sự chú ý của các chuyên gia cũng như những người làm công tác thực tiễn như nghiên cứu của Crouch & Ritchie, 1993, 1999; Dwyer, Forsyth, & Rao, 2000; Vengesayi, 2003; Ekin và Akbulut, 2015 [22, 23, 30, 96, 33]. Đặc biệt, nghiên cứu của Crouch & Richie (1999) được xem là một trong những nổ lực đáng chú ý trong việc vận hành 2
hóa tổng hợp các biến nghiên cứu cạnh tranh trong du lịch và cạnh tranh ngành để nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch (theo Enright & Newton, 2005) [34]. Thay vì cho một số nghiên cứu trước đó chỉ chủ yếu tập trung vào lợi thế cạnh tranh của một số yếu tố lợi thế tài nguyên hoặc giá cả như trong nghiên cứu của Poon, 1993; Chon &Mayer, 1995 [77, 20]. Có thể thấy các nổ lực nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến trong thời gian qua đã tập trung giải quyết vấn đề khái niệm, cách tiếp cận và vận hành hóa các biến đo lường năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch hoặc ở phạm vi quốc gia, vùng lãnh thổ hoặc địa phương cụ thể. Theo đó, các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch thường bao gồm: 1) các yếu tố kinh doanh; 2) các yếu tố về quản lý, kế hoạch hóa và phát triển điểm đến; và 3) các yếu tố nguồn lực du lịch và tính hấp dẫn của điểm đến [34]. Tuy nhiên, tổng lược các nghiên cứu liên quan trên thế giới cũng nhấn mạnh rằng chưa có một mô hình hoàn thiện về nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch vì các mô hình đề xuất đều chưa cung cấp một khung đánh giá tổng hợp các khía cạnh khác nhau về khả năng cạnh tranh của điểm đến [31, 34, 41, 33]. Thực tế này đặt ra nhu cầu cần thiết đối các nghiên cứu đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch nhằm góp phần hoàn thiện mô hình lý thuyết cũng như cung cấp các khuyến cáo chính sách và giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh điểm đến ở các phạm vi khác nhau. Đối với ngành du lịch Việt Nam, trong những năm qua mặc dù có nhiều chuyển biến tích cực và đạt được tăng trưởng đáng kể, song du lịch Việt Nam nói chung và du lịch Thừa Thiên Huế (từ đây được tóm lược là Huế) nói riêng chưa thực sự phát triển xứng với tiềm năng. Sản phẩm du lịch chưa hấp dẫn và thiếu tính đặc trưng. Khả năng thu hút và hình ảnh của các điểm đến du lịch của Huế còn mờ nhạt đối với du khách (Bùi Thị Tám, 2010, Trần Thị Ngọc Liên, 2013). Số liệu thống kê từ Sở Du lịch Thừa Thiên Huế cũng cho thấy, số ngày lưu trú bình quân tại Thừa Thiên Huế trong giai đoạn 2013-2017 giảm sút từ 2.01 ngày/khách (năm 2013) xuống 1.8 ngày/khách (năm 2017), trong khi các điểm đến lân cận như Đà Nẵng và Hội An lại có sự tăng nhanh. Điều này đặt ra câu hỏi lớn về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. Với thực tế vượt trội về tài nguyên du 3
lịch và với một điểm đến du lịch được phát triển khá sớm ở Việt Nam cũng như ở khu vực Miền Trung (Bùi Thị Tám và Mai Lệ Quyên, 2012; Lê Thị Ngọc Anh, 2018), nhưng du lịch Thừa Thiên Huế vẫn chưa có được những bước phát triển nổi trội khẳng định vị thế của một điểm đến tiên phong trong khu vực. Cho đến nay cũng đã có một số nghiên cứu về khả năng thu hút, hình ảnh điểm đến và năng lực cạnh tranh được thực hiện ở khu vực miền Trung như nghiên cứu của Bùi Thị Tám, 2010; Thái Thanh Hà, 2010, Nguyễn Thị Bích Thủy, 2013 [10, 5]. Tuy nhiên, các nghiên cứu này được thực hiện theo một số cách tiếp cận cụ thể và với tính chất nghiên cứu khám phá về một số khía cạnh cụ thể liên quan đến năng lực cạnh tranh. Do vậy, các khuyến nghị cho nghiên cứu tiếp theo từ các nghiên cứu này đã nhấn mạnh vào việc cần tiếp tục có các nghiên cứu có tính hệ thống cả về nội dung, phương pháp cũng như vận dụng thực tiễn các mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến. Về mặt lý thuyết liệu có thể xây dựng một mô hình cấu trúc và có tính khả thi để đánh giá một cách khoa học các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của một điểm đến du lịch và tương tác giữa chúng? Về phương diện vận dụng thực tiễn, năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế hiện nay như thế nào? các yếu tố nào cấu thành đến năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế và mức độ tương tác hỗ trợ giữa chúng? Các cơ hội và giải pháp cụ thể nào cần được khai thác để nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế? Quyết định số 1622/QĐ-UBND ngày 26/8/2013 của Uỷ Ban Nhân Dân tỉnh Thừa Thiên Huế cũng đã nêu rõ quan điểm: ‘Phát triển du lịch Thừa Thiên Huế nhanh, bền vững, đảm bảo chất lượng và khả năng cạnh tranh, gắn chặt với việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa’, cho thấy được sự quan tâm và tính cấp bách của công tác đánh giá năng lực cạnh tranh của du lịch Huế nhằm thực hiện được mục đích “Tập trung phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, phấn đấu đến năm 2020 đưa Thừa Thiên Huế trở thành điểm đến hàng đầu trong khu vực; đến năm 2030 xây dựng Thừa Thiên Huế trở thành một điểm đến ngang hàng với các thành phố di sản văn hóa thế giới’. 4
Từ thực tế trên, việc nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế để làm rõ thực trạng phát triển và năng lực cạnh tranh, cũng như các yếu tố ảnh hưởng đến năng lực cạnh tranh, từ đó đề xuất khuyến nghị chính sách và giải pháp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế là thực sự cấp thiết. Do đó, luận án “Nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế, Việt Nam” có ý nghĩa khoa học và hy vọng góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh của du lịch Thừa Thiên Huế, đóng góp vào sự phát triển kinh tế xã hội của tỉnh cũng như phát triển du lịch của khu vực Miền Trung trong thời gian tới. 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và phương pháp luận về năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch để xây dựng, kiểm định và đề xuất mô hình lý thuyết đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch, và sử dụng trong phân tích, đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. 2.2 Mục tiêu cụ thể 1. Hệ thống hóa, làm rõ những vấn đề lý luận và phương pháp luận về đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch. 2. Xây dựng khung lý thuyết và hệ thống biến đo lường năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch 3. Phân tích, đánh giá các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế 4. Đề xuất định hướng, giải pháp chủ yếu và các hàm ý chính sách nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1 Đối tượng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu của luận án là những vấn đề lý luận, phương pháp luận và vận dụng thực tiễn về nghiên cứu đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế. 5
- Để thực hiện các nội dung nghiên cứu thì đối tượng điều tra là các chủ thể liên quan đến hoạt động kinh doanh, nghiên cứu, quản lý và phát triển du lịch được tiếp cận khảo sát gồm các chuyên gia thuộc các cơ quan quản lý nhà nước các cấp về du lịch, các tổ chức, các doanh nghiệp, các viện trường liên quan. 3.2. Phạm vi nghiên cứu Để giải quyết các vấn đặt ra và đạt được các mục tiêu của đề tài, phạm vi nghiên cứu của luận án được xác định cụ thể như sau: • Về nội dung nghiên cứu: Luận án lựa chọn cách tiếp cận nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch địa phương – đó là một tỉnh/thành phố cụ thể, mà không nghiên cứu đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến nói chung ở cấp vĩ mô (quốc gia, khu vực…) hay ở cấp độ điểm đến vi mô (như một huyện, thị trấn, một khu du lịch…), và cũng không so sánh đánh giá năng lực cạnh tranh cấp ngành, cấp quốc gia hay cấp doanh nghiệp. Do vậy, các nội dung nghiên cứu chính gồm: - Tập trung nghiên cứu làm rõ các khái niệm về điểm đến và các cấp độ điểm đến, năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch, các vấn đề lý luận và phương pháp luận về đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch. - Lựa chọn, thiết kế mô hình và vận hành hóa hệ thống các biến tổng hợp, các biến chi tiết đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch phù hợp với điều kiện và ngữ cảnh phát triển điểm đến du lịch địa phương. - Giới thiệu khái quát về thực trạng quản lý, phát triển điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế và xây dựng năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. - Phân tích đánh giá các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. - Nghiên cứu các định hướng, giải pháp và hàm ý chính sách nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế. • Về không gian: Với mục tiêu và phạm vi nêu trên, luận án tập trung nghiên cứu điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế (trong luận án này được gọi vắn tắt là Huế và cũng phù hợp với tên gọi thông thường được sử dụng trong các chiến 6
lược quảng bá hình ảnh điểm đến của Thừa Thiên Huế). Việc lựa chọn điểm đến Huế là dựa vào một số tiêu chí sau: - Vai trò, vị trí và giai đoạn phát triển của điểm đến du lịch Huế trong vùng du lịch đồng vị Trung Trung Bộ - Tầm quan trọng và tính phù hợp với chiến lược và quy hoạch phát triển du lịch của khu vực nói riêng và của du lịch Thừa Thiên Huế nói chung - Tính có thể kế thừa và so sánh với các nghiên cứu trước về đánh giá năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch. Đây là yếu tố quan trọng trong nghiên cứu kiểm định khung lý thuyết. - Về mặt khái niệm thì năng lực cạnh tranh của một điểm đến được đánh giá qua các thuộc tính/yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến đó. Do vậy, trong nghiên cứu này việc lựa chọn thêm hai điểm đến phụ cận là Đà Nẵng và Quảng Nam (Hội An) – là các điểm đến vừa có khả năng chia sẻ thị trường với điểm đến Huế, nhưng cũng vừa là các điểm đến hợp tác trong nổ lực phát triển diểm đến khu vực - chỉ nhằm cung cấp thêm thông tin tham khảo, có thể so sánh được và đề xuất các hàm ý quản lý điểm đến. Việc phân tích năng lực cạnh tranh của hai điểm đến tham khảo này không thuộc mục tiêu và phạm vi của nghiên cứu này. • Về thời gian: - Các số liệu thứ cấp về phát triển điểm đến du lịch được thu thập chủ yếu cho giai đoạn 2012-2017 - Các nội dung định hướng và giải pháp nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến du lịch Huế được luận giải và đề xuất cho giai đoạn đến năm 2020. 4. Những đóng góp mới của luận án Trong gần hai thập niên qua, năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch là vấn đề thu hút sự quan tâm của các nhà hoạch định chính sách quản lý và phát triển điểm đến du lịch, các doanh nghiệp du lịch lữ hành, cũng như những nhà nghiên cứu liên quan. Đã có khá nhiều nghiên cứu liên quan nhằm xây dựng khung lý thuyết cũng như vận dụng trong đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch ở những cấp độ điểm đến khác nhau.. Tuy nhiên do tính chất đa chiều và phức tạp của bản thân khái niệm năng lực cạnh tranh điểm đến, đa số các nghiên cứu chỉ dừng lại ở một hoặc một số khía 7
cạnh đánh giá năng lực canh tranh, ngoại trừ một số nghiên cứu năng lực cạnh tranh điểm đến quốc gia. Điều này khẳng định ý nghĩa khoa học và thực tiễn của các nghiên cứu về đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến địa phương. Do vậy, khi thực hiện các mục tiêu đã được xác định, nghiên cứu này có những đóng góp mới sau: • Về mặt lý luận: Thứ nhất, luận án đề xuất mô hình lý thuyết đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến địa phương cùng với hệ thống các biến số đo lường cụ thể phù hợp với điều kiện cụ thể tài nguyên, đặc điểm phát triển và quản lý điểm đến của từng cấp độ điểm đến. Góp phần khẳng định sự cần thiết và tính hợp lý của việc tiếp tục các nghiên cứu hoàn thiện khung lý thuyết đánh giá năng lực điểm đến du lịch theo các cấp độ khác nhau. Thứ hai, khác với hầu hết các nghiên cứu trước đây đều dựa vào việc phân tích và lựa chọn chủ quan của nhà nghiên cứu để xác lập mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch, thì có thể nói đây là một trong số ít các nghiên cứu đầu tiên vận dụng phương pháp Delphi để tìm kiếm sự đồng thuận trong xây dựng mô hình cũng như cụ thể hóa các biến đo lường năng lực cạnh tranh điểm đến. Do vậy, mô hình đề xuất trong nghiên cứu này đảm bảo tính khách quan khoa học. Đây là đóng góp có ý nghĩa về mặt phương pháp luận và kết quả mô hình đề xuất của luận án là tài liệu tham khảo hữu ích cho những nhà nghiên cứu liên quan. Thứ ba, thông thường các nghiên cứu trước chủ yếu chỉ sử dụng phương pháp phân tích nhân tố khám phá (EFA) nên các kết quả chỉ dừng lại mức độ khám phá, chưa có nghiên cứu khẳng định và kiểm định sự phù hợp của mô hình trong vận dụng thực tiễn. Đặc biệt, với số lượng lớn các biến số và tính phức hợp đa diện của chúng thì càng cần có các nghiên cứu khẳng định để kiểm định các nhân tố cấu thành năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch. Trong nghiên cứu này, với qui mô mẫu số liệu đủ lớn, việc kết hợp triệt để phương pháp EFA, phân tích nhân tố khẳng định (CFA) đã giúp giải quyết được hạn chế thường gặp đã nêu trên. Trên cơ sở đó, việc đánh giá năng lực cạnh tranh không dừng lại ở phân tích từng nhân tố riêng biệt, mà còn phân tích và chỉ ra tác động qua lại giữa các nhân tố và từ đó là giải pháp quản lý liên quan. • Về phương diện thực tiễn: 8
Thứ nhất, về mặt thể chế và quản lý, cấp tỉnh là cấp địa phương cao nhất có quyền hạn và trách nhiệm hoạch định và tổ chức triển khai thực hiện các chiến lược, quy hoạch và kế hoạch phát triển du lịch ở địa phương. Do vậy, có thể nói nghiên cứu năng lực cạnh tranh của điểm đến địa phương (cụ thể là cấp tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương) sẽ cung cấp cơ sở dữ liệu khoa học, hợp lý và hữu ích nhất để xây dựng và hiện thực hóa các chiến lược và kế hoạch phát triển điểm đến du lịch. Thứ hai, đây là nghiên cứu đầu tiên chuyên sâu về đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến Thừa Thiên Huế được tiếp cận từ phía cung (chuyên gia, nhà quản lý và các doanh nghiệp), và với việc sử dụng mô hình đánh giá năng lực cạnh tranh điểm đến được xây dựng trên cơ sở khoa học khách quan, nghiên cứu này đã cung cấp những thông tin cụ thể hữu ích về các yếu tố cấu thành năng lực cạnh tranh của điểm đến Thừa Thiên Huế, những điểm mạnh, điểm yếu so với các đối thủ cạnh tranh. Từ đó, giúp cho các nhà hoạch định chiến lược quản lý và phát triển điểm đến du lịch Thừa Thiên Huế có được những chính sách phù hợp nhằm nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến Thừa Thiên Huế. Thứ ba, các giải pháp và hàm ý quản lý dựa trên các kết quả nghiên cứu khách quan, khoa học sẽ giúp cho các nhà quản lý cũng như các doanh nghiệp có được các định hướng và giải pháp cụ thể trong phát triển sản phẩm cũng như quảng bá phù hợp với lợi thế cạnh tranh và lợi thế so sánh của điểm đến Huế, đáp ứng tốt hơn nhu cầu của thị trường, gia tăng sự hài lòng của du khách, góp phần phát triển du lịch Thừa Thiên Huế theo hướng bền vững. 5. Kết cấu của luận án Nội dung của luận án bao gồm 3 phần như sau: Phần I. Mở đầu: giới thiệu tính cấp thiết của đề tài, mục tiêu nghiên cứu, đối tượng và phạm vi nghiên cứu và những đóng góp mới của luận án. Phần II. Nội dung nghiên cứu với 4 chương Chương 1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu: chương này tập trung làm rõ các vấn đề có tính khái niệm về điểm đến, điểm đến du lịch và năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch, phân biệt sự khác biệt giữa các khái niệm năng lực cạnh tranh điểm đến du lịch với khả năng thu hút của điểm đến du lịch và hình ảnh điểm đến; 9