Luận án tiến sĩ Kinh tế: Phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế

Chia sẻ: Huc Ninh | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:226

Thêm vào BST

Báo xấu

53
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế" được nghiên cứu với mục tiêu nhằm đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp chủ yếu phát triển chăn nuôi lợn trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án tiến sĩ Kinh tế: Phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế

ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THANH HÙNG PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN Ở TỈNH THỪA THI N HUẾ LU N ÁN TIẾN S KINH TẾ NÔNG NGHIỆP HUẾ, NĂM 2017
ĐẠI HỌC HUẾ TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ NGUYỄN THANH HÙNG PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN Ở TỈNH THỪA THI N HUẾ CHUY N NGHÀNH: KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Mã số: 62 62 01 15 LU N ÁN TIẾN S KINH TẾ NÔNG NGHIỆP NGƢỜI HƢ NG D N: PGS TS HOÀNG H U H A HUẾ, NĂM 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan Luận án tiến sĩ kinh tế này do chính tôi nghiên cứu và thực hiện. Các thông tin, số liệu được sử dụng trong luận án này hoàn toàn trung thực và chính xác. Tất cả những sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận án này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận án đã được ghi rõ nguồn gốc. Tác giả luận án Nguyễn Thanh Hùng i
LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận án, tôi đã nhận được sự giúp đỡ quý báu của các cơ quan, các cấp lãnh đạo và các cá nhân. Tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn tới tất cả tập thể và cá nhân đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận án. Lời đầu tiên, tôi xin chân thành cảm ơn đến Ban Giám đốc Đại học Huế, Ban Đào tạo Sau đại học – Đại học Huế, Ban Giám hiệu trường Đại học Kinh tế, Phòng Đào tạo Sau đại học, Khoa Kinh tế và phát triển, các phòng ban chức năng và tập thể các nhà Khoa học của trường Đại học Kinh tế đã hỗ trợ, tạo điều kiện và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Hoàng Hữu Hòa đã tận tình giúp đỡ và hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và thực hiện luận án. Tôi xin chân thành cảm ơn đến lãnh đạo Sở NN & PTNT, Cục Thống kê tỉnh Thừa Thiên Huế, Chi cục Thú y, Chăn nuôi, Trung tâm Khuyến nông - Lâm - Ngư nghiệp tỉnh Thừa Thiên Huế, Phòng Nông nghiệp và Phòng Thống kê thị xã Hương Thủy, huyện Quảng Điền và Nam Đông và các hộ gia đình chăn nuôi lợn trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, cung cấp tài liệu và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận án này. Cuối cùng, tôi xin chân thành bày tỏ lòng cảm ơn sự giúp đỡ, động viên của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp trong suốt thời gian qua. Một lần nữa, tôi xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận án Nguyễn Thanh Hùng i
DANH MỤC CÁC CH VIẾT TẮT BQ Bình quân BCN Bán công nghiệp CN Chăn nuôi CN – XD Công nghiệp – Xây dựng CP Cổ phần DT Diện tích DKQH Dự kiến quy hoạch ĐBSH Đồng bằng Sông Hồng ĐNB Đông Nam Bộ ĐVT Đơn vị tính GT Giá trị GTSX Giá trị sản xuất HQ Hiệu quả HQKT Hiệu quả kinh tế HTX Hợp tác xã MC Móng Cái NQ Nghị quyết NLN Nông lâm nghiệp NC Nghiên cứu NN Nông nghiệp NN & PTNT Nông nghệp và phát triển nông thôn TĐPT BQ Tốc độ phát triển bình quân SX Sản xuất TACN Thức ăn chăn nuôi TG Thời gian TP Thành phố TS Thủy sản TT Truyền thống TT.Huế Thừa Thiên Huế TW Trung ương TX Thị xã UBND Ủy ban nhân dân XD Xây dựng VSATTP Vệ sinh an toàn thực phẩm ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ............................................................................................................... i Lời cảm ơn .................................................................................................................. i Danh mục các chữ viết tắt .......................................................................................... ii Mục lục ...................................................................................................................... iii Danh mục các bảng ................................................................................................... vi Danh mục các biểu đồ, sơ đồ .................................................................................. viii MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Mục tiêu nghiên cứu của đề tài ...............................................................................2 3. Các câu hỏi nghiên cứu ...........................................................................................3 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ...........................................................................3 5. Những đóng góp mới của luận án ...........................................................................4 CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LU N VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN .................................................................................................................7 1.1. Cơ sở lý luận về phát triển chăn nuôi lợn ............................................................7 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản ...................................................................................7 1.1.2. Vai trò của phát triển chăn nuôi lợn ................................................................10 1.1.3. Đặc điểm của phát triển chăn nuôi lợn............................................................12 1.1.4. Nội dung nghiên cứu phát triển chăn nuôi lợn ................................................16 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển chăn nuôi lợn ...................................19 1.2. Tổng quan nghiên cứu về phát triển chăn nuôi lợn ............................................24 1.2.1. Nghiên cứu ở nước ngoài ................................................................................24 1.2.2. Nghiên cứu ở Việt Nam ..................................................................................28 1.3. Cơ sở thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn .......................................................34 1.3.1. Tình hình phát triển và kinh nghiệm chăn nuôi lợn trên thế giới ...................34 1.3.2. Tình hình phát triển và kinh nghiệm chăn nuôi lợn ở Việt Nam ....................37 1.3.3. Bài học kinh nghiệm rút ra từ phát triển chăn nuôi lợn ..................................41 iii
CHƢƠNG 2 ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHI N CỨU .....44 2.1. Đặc điểm tự nhiên, kinh tế và xã hội ở Thừa Thiên Huế ...................................44 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ...........................................................................................44 2.1.2. Điều kiện kinh tế - xã hội ................................................................................45 2.2. Phương pháp nghiên cứu ....................................................................................48 2.2.1. Tiếp cận nghiên cứu ........................................................................................48 2.2.2. Khung phân tích ..............................................................................................49 2.2.3. Phương pháp thu thập thông tin ......................................................................51 2.2.4. Phương pháp tổng hợp, xử lý và tính toán tài liệu ..........................................55 2.2.5. Phương pháp phân tích ....................................................................................55 2.2.6. Phương pháp chuyên gia .................................................................................56 2.2.7. Phương pháp ma trận SWOT ..........................................................................56 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu phát triển chăn nuôi lợn (Phụ lục 2) ...................56 CHƢƠNG 3 THỰC TRẠNG PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN Ở TỈNH THỪA THI N HUẾ ...............................................................................................57 3.1. Đánh giá sự phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế ...........................57 3.1.1. Quy mô, tăng trưởng và cơ cấu chăn nuôi lợn ................................................57 3.1.2. Mối quan hệ phát triển giữa CN lợn với ngành chăn nuôi và ngành NN .......67 3.1.3. Quy hoạch và cơ sở hạ tầng phát triển chăn nuôi lợn .....................................70 3.1.4. Thị trường đầu vào và thị trường tiêu thụ sản phẩm .......................................81 3.1.5. Hiệu quả chăn nuôi lợn ...................................................................................88 3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi lợn .........................................101 3.2.1. Nhóm yếu tố bên ngoài .................................................................................101 3.2.2. Nhóm yếu tố bên trong ..................................................................................108 3.3. Những điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và vấn đề cần ưu tiên giải quyết trong phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế .................................114 3.3.1. Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức trong phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế ......................................................................................................114 iv
3.3.2. Những vấn đề cần ưu tiên giải quyết trong phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế ................................................................................................................117 CHƢƠNG 4 ĐỊNH HƢ NG VÀ GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN Ở TỈNH THỪA THI N HUẾ ....................................................................119 4.1. Các quan điểm, định hướng và mục tiêu phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế ................................................................................................................119 4.1.1. Quan điểm .....................................................................................................119 4.1.2. Định hướng....................................................................................................120 4.1.3. Mục tiêu ........................................................................................................121 4.2. Các giải pháp chủ yếu phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế .........123 4.2.1. Nhóm giải pháp về quy hoạch .......................................................................123 4.2.2. Nhóm giải pháp về kỹ thuật ..........................................................................125 4.2.3. Nhóm giải pháp thị trường tiêu thụ ...............................................................131 4.2.4. Nhóm giải pháp về chính sách ......................................................................132 4.2.5. Nhóm giải pháp về phát triển các hình thức tổ chức sản xuất ......................136 KẾT LU N VÀ KIẾN NGHỊ ..............................................................................139 1. Kết luận ...............................................................................................................139 2. Kiến nghị .............................................................................................................141 2.1. Đối với nhà nước và chính quyền địa phương .................................................141 2.2. Đối với các cơ sở chăn nuôi .............................................................................142 TÀI LIỆU THAM KHẢO ....................................................................................143 DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH NGHI N CỨU CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LI N QUAN ĐẾN LU N ÁN .......................................................................151 PHỤ LỤC v
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Số lượng và cơ cấu mẫu khảo sát ........................................................54 Bảng 3.1. Quy mô và tăng trưởng đàn lợn tỉnh TT. Huế giai đoạn 2005-2015 ..58 Bảng 3.2. Sản lượng và giá trị sản lượng thịt lợn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015 ............................................................................60 Bảng 3.3. Năng suất chăn nuôi lợn thịt tỉnh Thừa Thiên Huế, vùng Bắc Trung bộ và cả nước giai đoạn 2010-2015 .........................................................62 Bảng 3.4. Cơ cấu đàn lợn tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015 ................64 Bảng 3.5. Số lượng gia trại, trang trại chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010-2015 ............................................................................65 Bảng 3.6. Số lượng và cơ cấu đàn lợn tỉnh Thừa Thiên Huế theo v ng sinh thái giai đoạn 2005-2015 ............................................................................67 Bảng 3.7. Quy mô và cơ cấu GO của ngành chăn nuôi lợn trong ngành nông nghiệp và chăn nuôi T.T. Huế giai đoạn 2005-2015 ...........................68 Bảng 3.8. Mối quan hệ giữa chăn nuôi lợn và sản xuất lương thực ....................70 Bảng 3.9. Tỷ lệ về số lượng đàn lợn thực tế so với dự kiến quy hoạch năm 2015 ở tỉnh Thừa Thiên Huế ........................................................................71 Bảng 3.10. Kết quả tiêm phòng cho đàn lợn ở Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010-2015 ............................................................................76 Bảng 3.11. Số lượng các cơ sở dịch vụ chăn nuôi ở Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015 ............................................................................77 Bảng 3.12. Tác động vốn đầu tư NN, LN TS đến tăng trưởng GTSX chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010-2015 .......................................80 Bảng 3.13. Nguồn cung giống lợn của các cơ sở điều tra .....................................81 Bảng 3.14. Nguồn cung thức ăn của các cơ sở điều tra trong chăn nuôi lợn ........82 Bảng 3.15. Tình hình nhập, xuất và giết mổ lợn thịt ở Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010- 2015 ...........................................................................83 Bảng 3.16. Mức sản suất và tiêu d ng thịt lợn ở Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010 - 2015 ..........................................................................84 vi
Bảng 3.17. Đóng góp của ngành chăn nuôi lợn trong phát triển kinh tế của tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015...................................88 Bảng 3.18. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi lợn thịt của các cơ sở điều tra phân theo quy mô chăn nuôi ..............................................................90 Bảng 3.19. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi lợn thịt của các cơ sở điều tra phân theo phương thức chăn nuôi ...............................................................91 Bảng 3.20. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi lợn nái sinh sản phân theo quy mô ....92 Bảng 3.21. Kết quả và hiệu quả chăn nuôi lợn nái sinh sản phân theo phương thức chăn nuôi .............................................................................................93 Bảng 3.22. Kết quả chăn nuôi nái sinh sản với các suất chiết khấu khác nhau .....94 Bảng 3.23. Tình hình thu nhập và cơ cấu thu nhập của các cơ sở điều tra ...........96 Bảng 3.24. Tình hình giảm nghèo ở tỉnh Thừa Thiên Huế ....................................97 Bảng 3.25. Quản lý chất thải chăn nuôi lợn tại các cơ sở điều tra ........................99 Bảng 3.26. Kiểm định giả thuyết không có sự tồn tại phi hiệu quả kỹ thuật trong hàm sản xuất biên ngẫu nhiên ..................................................108 Bảng 3.27. Kết quả ước lượng bằng phương pháp MLE hàm sản xuất biên Cobb- Douglas và hàm phi hiệu quả kỹ thuật ..............................................109 Bảng 3.28. Phân tổ mức hiệu quả kỹ thuật của các cơ sở chăn nuôi lợn thịt ......112 Bảng 3.29. Kết quả đánh giá xếp hạng khó khăn ................................................118 Bảng 4.1. Dự kiến chỉ tiêu phát triển chăn nuôi lợn của Thừa Thiên Huế đến năm 2020 ...........................................................................................121 Bảng 4.2. Số lượng trang trại, gia trại chăn nuôi lợn tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020 ...........................................................................................122 vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ BIỂU ĐỒ Biểu đồ 1.1. Sản xuất và tiêu thụ thịt lợn trên thế giới năm 2010 – 2015 .............34 Biểu đồ 1.2. Thị phần các quốc gia xuất, nhập khẩu thịt lợn trên thế giới năm 2015 ...........................................................................................35 Biểu đồ 1.3. Số lượng và tốc độ phát triển số lượng lợn của Việt Nam giai đoạn 2005-2015..........................................................................37 Biểu đồ 1.4. Sản lượng và tốc độ phát triển sản lượng thịt lợn của Việt Nam giai đoạn 2005-2015..........................................................................38 Biểu đồ 1.5. Phân bố đàn lợn ở Việt Nam .............................................................38 Biểu đồ 2.1. Giá trị sản xuất nông nghiệp tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015..........................................................................48 Biểu đồ 3.1. Sản lượng thịt lợn hơi bình quân đầu người tỉnh Thừa Thiên Huế, v ng Bắc Trung bộ và cả nước giai đoạn 2005-2015 .......................60 Biểu đồ 3.2. Giá trị sản xuất ngành chăn nuôi tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015..........................................................................61 Biểu đồ 3.3. Cơ cấu sản lượng sản phẩm gia súc, gia cầm tỉnh Thừa Thiên Huế .69 Biểu đồ 3.4. Đội ng cán bộ thú ý tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2010 -2015 ...73 Biểu đồ 3.5. Ý kiến đánh giá về mức độ xuất hiện và thiệt hại của các loại dịch bệnh ở lợn ..................................................................................75 Biểu đồ 3.6. Biến động giá thịt lợn hơi ở thị trường TT Huế qua các năm 2011-2014................................................................................106 Biểu đồ 3.7. Phân phối tần suất chỉ số hiệu quả kỹ thuật ....................................112 SƠ ĐỒ Sơ đồ 2.1. Khung phân tích phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế ..........50 Sơ đồ 3.1. Kênh tiêu thụ sản phẩm lợn con của các cơ sở điều tra ...........................85 Sơ đồ 3.2. Kênh tiêu thụ sản phẩm lợn thịt của các cơ sở điều tra ...........................86 Sơ đồ 3.3. Tình hình xử lý và sử dụng chất thải CN lợn tại các cơ sở điều tra ........99 viii
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền nông nghiệp Việt Nam đã được hình thành từ lâu đời với 2 ngành sản xuất chính là trồng trọt và chăn nuôi. Hai ngành này luôn gắn bó mật thiết với nhau, c ng thúc đẩy lẫn nhau trong quá trình phát triển. Để có một nền nông nghiệp tiên tiến, hiện đại cần phát triển đồng thời cả 2 ngành cân đối và bền vững. Trong cơ cấu ngành nông nghiệp Việt Nam, giá trị sản xuất sản phẩm chăn nuôi chiếm trên 24,6%. Đối với ngành chăn nuôi, chăn nuôi lợn chiếm tỷ trọng lớn nhất, trên 72,4% tổng sản lượng sản phẩm thịt [94]. Trong thời gian qua, ngành chăn nuôi nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng luôn nhận được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước. Cụ thể, trong chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020 là: “Phát triển ngành chăn nuôi trở thành ngành sản xuất hàng hóa, từng bước đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu...” [7], trong đó nhấn mạnh mục tiêu “Phát triển nhanh quy mô đàn lợn ngoại theo hướng trang trại, công nghiệp ở nơi có điều kiện về đất đai, kiểm soát dịch bệnh và môi trường; duy trì ở quy mô nhất định hình thức chăn nuôi lợn lai, lợn đặc sản phù hợp với điều kiện chăn nuôi của nông hộ và của một số vùng” [7]. Bên cạnh đó Đề án đổi mới chăn nuôi lợn giai đoạn 2007-2020 của Bộ NN PTNT, mục tiêu chung được xác định là: “Phát triển chăn nuôi lợn phù hợp với sự phát triển chăn nuôi các vật nuôi khác trong tổng thể các hoạt động chăn nuôi ở nước ta, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về thịt lợn trong nước và hướng tới xuất khẩu; nâng cao hiệu quả chăn nuôi cùng với năng suất, chất lượng và tính cạnh tranh của sản phẩm; phát triển chăn nuôi lợn bền vững gắn với sự khai thác hợp lý các lợi thế vùng về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội” [8]. Đây là cơ sở pháp lý để Bộ NN PTNT, các Bộ ngành, Hội, Hiệp hội nghề nghiệp liên quan, các UBND tỉnh, thành phố trực thuộc TW có trách nhiệm tổ chức thực hiện, cụ thể hóa chiến lược, đề án cho ngành và địa phương mình. Thừa Thiên Huế là địa phương có nhiều tiềm năng và lợi thế để phát triển chăn nuôi một cách toàn diện. Đó là nguồn nguyên liệu tại chỗ để chế biến thức ăn gia súc như gạo, ngô, khoai, sắn và sản phẩm thủy sản rất lớn và đa dạng. Sản lượng lương thực có hạt hàng năm đạt trên 30 vạn tấn, sản lượng cây có củ lấy bột trên 15 1
vạn tấn. Sản lượng lương thực tăng đã góp phần giải quyết nhu cầu lương thực của người dân, đồng thời góp phần quan trọng trong việc phát triển chăn nuôi của tỉnh. Sản lượng lương thực bình quân đầu người 285 kg, sản lượng thịt lợn hơi bình quân đầu người là 17,7 kg, so với bình quân chung cả nước là 38,1 kg hơi/người/năm [16][55]. Theo quy hoạch tổng thể phát triển chăn nuôi của tỉnh Thừa Thiên Huế đến năm 2020 giá trị sản phẩm ngành chăn nuôi đạt 40% giá trị sản phẩm ngành nông nghiệp, tổng số đầu lợn đạt 296.000 con, tổng sản lượng thịt hơi là 31.986 tấn [40]. Việc đẩy mạnh phát triển cả về số lượng c ng như chất lượng đàn lợn là vô c ng quan trọng, vì thịt lợn chiếm trên 76,8% sản lượng thịt hơi hàng năm của tỉnh. Tuy vậy, sản xuất chăn nuôi nói chung và chăn nuôi lợn nói riêng trên địa bàn Thừa Thiên Huế vẫn còn nhiều bất cập và khó khăn như: qui mô sản xuất còn nhỏ lẻ, số hộ có quy mô chăn nuôi dưới 10 con chiếm 94,52% [17], trình độ thâm canh chăn nuôi còn thấp; nguồn lực đầu tư, chất lượng sản phẩm và hiệu quả chăn nuôi còn hạn chế; thị trường đầu vào và đầu ra cho chăn nuôi không ổn định; sản xuất gặp nhiều rủi ro; nguy cơ dịch bệnh đang tiềm ẩn; vấn đề ô nhiễm môi trường,…; thu nhập của hộ chăn nuôi lợn chưa cao. Vì thế, việc phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế đã thu hút sự quan tâm nghiên cứu của các cơ quan hoạch định chính sách, các nhà khoa học. Trong những năm qua đã có các kết quả nghiên cứu về chăn nuôi lợn đã được công bố như Lê Đình Ph ng [32], Ph ng Thăng Long [31], chủ yếu tập trung nghiên cứu về kỹ thuật chăn nuôi lợn, Nguyễn Thị Minh Hòa [23], đã nghiên cứu về nhận thức của người tiêu d ng đối với an toàn thực phẩm trong tiêu thụ thịt lợn. Nhìn chung, các nghiên cứu này chỉ đề cập từng khía cạnh, tập trung nhiều là kỹ thuật chăn nuôi lợn và an toàn thực phẩm, chưa có một nghiên cứu toàn diện và hệ thống về phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế. Xuất phát từ đó, chúng tôi chọn nghiên cứu đề tài: “Phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế” làm luận án tiến sĩ kinh tế. 2 Mục tiêu nghiên cứu của đề tài 2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng và đề xuất các giải pháp chủ yếu phát triển chăn nuôi lợn trên địa bàn tỉnh Thừa Thiên Huế. 2
2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hoá và làm rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn; - Đánh giá thực trạng và phân tích các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi lợn; - Đề xuất giải pháp phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh TT. Huế đến năm 2020. 3. Các câu hỏi nghiên cứu Đề tài luận án này sẽ tập trung làm rõ các vấn đề sau: - Nội hàm lý luận về phát triển chăn nuôi lợn cần được xem xét trên các phương diện nào? - Thực trạng phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế ra sao? - Đâu là yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi lợn? - Điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội và thách thức đối với phát triển chăn nuôi lợn là gì? - Giải pháp nào bảo đảm cho sự phát triển hiệu quả và bền vững chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế trong thời gian tới? 4 Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4 1 Đối tƣợng nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Luận án tập trung nghiên cứu những vấn đề lý luận, thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế. - Đối tượng khảo sát, điều tra: + Các trang trại, gia trại, hộ chăn nuôi lợn; các đơn vị (tổ chức, cá nhân) liên quan đến đầu vào và đầu ra của các cơ sở chăn nuôi lợn trên địa bàn nghiên cứu phân bố theo các v ng đại diện: đồi núi, đồng bằng, đầm phá ven biển; + Các cán bộ địa phương tham gia công tác quản lý phát triển chăn nuôi lợn trên địa bàn (cán bộ cấp tỉnh, cấp huyện và cấp xã). 4.2. Phạm vi nghiên cứu 4.2.1. Về nội dung Phát triển chăn nuôi lợn là vấn đề có phạm vị nội dung rộng. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của luận án chỉ tập trung làm rõ cơ sở lý luận và thực tiễn về 3
phát triển chăn nuôi lợn; đánh giá sự phát triển chăn nuôi lợn trên các khía cạnh: quy mô, tăng trưởng và cơ cấu; mối quan hệ phát triển giữa chăn nuôi lợn với ngành chăn nuôi và ngành nông nghiệp; quy hoạch và cơ sở hạ tầng phát triển chăn nuôi; thị trường đầu vào và tiêu thụ sản phẩm; hiệu quả chăn nuôi lợn về kinh tế, xã hội và môi trường; phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến sự phát triển chăn nuôi lợn (chủ yếu là các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật và phi hiệu quả kỹ thuật chăn nuôi lợn thịt); làm rõ điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và đề xuất các giải pháp phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế. Những vấn đề liên quan khác ngoài giới hạn phạm vi nghiên cứu có thể xem như hạn chế khó tránh khỏi của luận án. 4.2.2. Về không gian Đề tài được triển khai trên địa bàn toàn tỉnh Thừa Thiên Huế, tuy nhiên trong quá trình nghiên cứu, ngoài những nội dung phản ánh tổng hợp chung của tỉnh, đề tài còn khảo sát một số nội dung chuyên sâu tại 3 huyện, thị xã đại diện cho 3 vùng sinh thái là huyện Nam Đông, thị xã Hương Thủy và huyện Quảng Điền. 4.2.3. Về thời gian Phân tích, đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi lợn trong giai đoạn 2005- 2015 và đề xuất giải pháp phát triển đến năm 2020. Số liệu thứ cấp được thu thập từ năm 2005 đến năm 2015, số liệu sơ cấp được điều tra trong năm 2014. Tóm tắt đối tượng, phạm vi, mục tiêu, phương pháp và nội dung nghiên cứu của đề tài luận án được trình bày ở sơ đồ 1, trong đó, phương pháp nghiên cứu được trình bày chi tiết ở chương 2. 5 Những đóng góp mới của luận án - Luận án đã hệ thống hóa và làm rõ được những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn, các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi lợn. Trên cơ sở đó xác định các nội dung nghiên cứu phát triển chăn nuôi lợn; lựa chọn cách tiếp cận, xây dựng khung phân tích và hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ph hợp. - Luận án đã phân tích, đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi lợn ở tỉnh Thừa Thiên Huế giai đoạn 2005-2015 về quy mô, tăng trưởng và cơ cấu chăn nuôi lợn trong tương quan với ngành nông nghiệp và ngành chăn nuôi, với v ng Bắc 4
Trung bộ và cả nước; quy hoạch và cơ sở hạ tầng phát triển chăn nuôi lợn; thị trường đầu vào và tiêu thụ sản phẩm; hiệu quả chăn nuôi lợn trên các mặt kinh tế, xã hội và môi trường. - Phân tích các yếu tố chủ yếu ảnh hưởng đến phát triển chăn nuôi lợn; lượng hóa các yếu tố ảnh hưởng đến hiệu quả kỹ thuật chăn nuôi lợn thịt bằng hàm sản xuất biên ngẫu nhiên, dạng hàm sản xuất Cobb-Douglas và chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến phi hiệu quả kỹ thuật đối với các hộ chăn nuôi và các gia trại trong phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế. - Làm rõ điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức và những vấn đề đặt ra đối với phát triển chăn nuôi lợn; đề xuất 5 nhóm giải pháp lớn và nhiều giải pháp cụ thể mang tính hệ thống, đồng bộ, góp phần phát triển chăn nuôi lợn ở Thừa Thiên Huế đến năm 2020. 5
Đối tƣợng và Mục tiêu Phƣơng pháp Nội dung phạm vi NC nghiên cứu nghiên cứu nghiên cứu Đối tượng NC: Làm rõ cơ sở lý - Hệ thống hóa, tổng - Tổng quan NC Những vấn đề lý luận và thực tiễn hợp các kết quả NC - Nội dung phát luận, thực tiễn và phát triển CN lợn liên quan triển chăn nuôi lợn Phát giải pháp phát triển CN lợn triển - Thu thập thông tin - Thống kê mô tả; Phát triển chăn chăn Đánh giá thực - Chuỗi dữ liệu TG; nuôi lợn ở TT.Huế trạng phát triển Phạm vi không gian chăn nuôi lợn - Hạch toán kinh tế; 2005-2015. nuôi - Đầu tư dài hạn - Tỉnh TT Huế - Chuỗi cung ứng lợn ở - Khảo sát chuyên sâu 3 v ng sinh thái: tỉnh Đối núi, đồng bằng, Phân tích các yếu - Hàm sản xuất biên Các yếu tố bên đầm phá ven biển tố ảnh hưởng đến ngẫu nhiên: dạng trong và bên ngoài Thừa phát triển CN lợn hàm sản xuất cobb- ảnh hưởng đến phát douglas triển chăn nuôi lợn Thiên Phạm vi thời gian: Huế - Phân tích đánh giá - Điểm mạnh, điểm thực trạng: 2005- Đề xuất giải pháp - Ma trận SWOT; yếu, cơ hội, thách 2015 phát triển chăn - Chuyên gia; thức - Giải pháp đề xuất nuôi lợn - Giải pháp phát đến năm 2020 triển CN lợn Sơ đồ 1 Tóm tắt đối tƣợng, phạm vi, mục tiêu, phƣơng pháp và nội dung nghiên cứu chủ yếu của đề tài luận án 6
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LU N VÀ THỰC TIỄN VỀ PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN 1 1 Cơ sở lý luận về phát triển chăn nuôi lợn 1.1.1. Một số khái niệm cơ bản 1.1.1.1. Phát triển Phát triển được hiểu là một phạm tr triết học d ng để chỉ quá trình vận động tiến lên từ thấp đến cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn của sự vật. Quá trình đó diễn ra vừa dần dần, vừa nhảy vọt, đưa tới sự ra đời của cái mới thay thế cái c . Quan điểm này c ng cho rằng, “Sự phát triển là kết quả của quá trình thay đổi dần dần về lượng dẫn đến sự thay đổi về chất, là quá trình diễn ra theo đường xoáy ốc và hết mỗi chu kỳ sự vật lặp lại dường như sự vật ban đầu nhưng ở cấp độ cao hơn” [30]. Từ khái niệm về phát triển, có thể rút ra khái niệm về phát triển sản xuất: Phát triển sản xuất là quá trình vận động của đối tượng sản xuất từ trình độ thấp đến trình độ cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn; nó cũng là sự gia tăng về số lượng, thay đổi về chất lượng và hoàn thiện về cơ cấu. 1.1.1.2. Phát triển kinh tế Mục tiêu của mỗi quốc gia là tạo ra sự tiến bộ toàn diện, mà tăng trưởng kinh tế chỉ là một điều kiện quan trọng. Sự tiến bộ của quốc gia trong một giai đoạn nhất định được xem xét trên hai mặt: sự gia tăng về kinh tế và sự tiến bộ về xã hội. Sự gia tăng về kinh tế được thay bằng thuật ngữ tăng trưởng kinh tế. Tăng trưởng kinh tế tác động thúc đẩy sự tiến bộ về mọi mặt xã hội, hình thành cơ cấu kinh tế hợp lý là nội dung của phát triển kinh tế [28]. Phát triển kinh tế bao hàm ý nghĩa rộng hơn. Nó không chỉ bao gồm những thay đổi về số lượng như tăng trưởng kinh tế, mà còn bao gồm cả những thay đổi về chất lượng cuộc sống. Như vậy, phát triển kinh tế có thể hiểu là một quá trình tăng tiến về mọi mặt của nền kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Trong đó bao gồm cả 7
sự tăng thêm về quy mô sản lượng và tiến bộ về cơ cấu kinh tế - xã hội. Đó là sự tiến bộ, thịnh vượng và cuộc sống tốt đẹp hơn [5]. Phát triển kinh tế là phạm tr kinh tế - xã hội rộng lớn, xuất phát từ những quan điểm khác nhau các nhà kinh tế đưa ra những khái niệm khác nhau, song tất cả các khái niệm đó đều phản ánh được nội dung cơ bản sau: - Sự tăng lên về quy mô sản xuất, làm tăng thêm giá trị sản lượng của cải vật chất, dịch vụ và sự biến đổi tích cực về cơ cấu kinh tế, tạo ra một cơ cấu kinh tế hợp lý có khả năng khai thác nguồn lực trong nước và nước ngoài. - Sự tác động của tăng trưởng kinh tế làm thay đổi cơ cấu xã hội, cải thiện đời sống dân cư, giảm bớt đói nghèo, rút ngắn khoảng cách giữa các tầng lớp dân cư, bảo đảm công bằng xã hội. - Sự phát triển là quy luật tiến hóa, song nó chịu tác động của nhiều nhân tố, trong đó nhân tố nội lực của nền kinh tế có ý nghĩa quyết định, còn nhân tố bên ngoài có vai trò quan trọng. 1.1.1.3. Phát triển nông nghiệp Thuật ngữ phát triển nông nghiệp được d ng nhiều trong đời sống kinh tế và xã hội. Theo GS.TS. Đỗ Kim Chung: “Phát triển nông nghiệp thể hiện quá trình thay đổi của nền nông nghiệp ở giai đoạn này so với giai đoạn trước đó và thường đạt ở mức độ cao hơn cả về lượng và về chất. Nền nông nghiệp phát triển là một nền sản xuất vật chất không những có nhiều hơn về đầu ra (sản phẩm và dịch vụ) đa dạng hơn về chủng loại và phù hợp hơn về cơ cấu, thích ứng hơn về tổ chức và thể chế, thoả mãn tốt hơn nhu cầu của xã hội về nông nghiệp. Trước hết, phát triển nông nghiệp là một quá trình, không phải trong trạng thái tĩnh. Quá trình thay đổi của nền nông nghiệp chịu sự tác động của quy luật thị trường, chính sách can thiệp vào nền nông nghiệp của Chính phủ, nhận thức và ứng xử của người sản xuất và người tiêu dùng về các sản phẩm và dịch vụ tạo ra trong lĩnh vực nông nghiệp [12]. 1.1.1.4. Phát triển chăn nuôi Hiện nay chưa có khái niệm về phát triển chăn nuôi, trong các văn bản, tài liệu của Chính phủ Việt Nam c ng đã đề cập đến một số hàm ý về phát triển nông 8
nghiệp nói chung và chăn nuôi nói riêng được thể hiện ở các quan điểm, định hướng, mục tiêu phát triển, cụ thể như: Chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn giai đoạn 2011-2020 đã xác định“Phát triển chăn nuôi theo lợi thế của từng vùng sinh thái nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường trong nước theo hướng sản xuất tập trung công nghiệp, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, phòng chống dịch bệnh và bảo vệ môi trường” [6]. Quan điểm về phát triển chăn nuôi được nêu rõ trong chiến lược phát triển chăn nuôi đến năm 2020 là: “Phát triển ngành chăn nuôi trở thành ngành sản xuất hàng hóa, từng bước đáp ứng nhu cầu thực phẩm cho tiêu dùng trong nước và xuất khẩu...” [6], với mục tiêu chung: “Đến năm 2020 ngành chăn nuôi cơ bản chuyển sang sản xuất phương thức trang trại, công nghiệp, đáp ứng phần lớn nhu cầu thực phẩm đảm bảo chất lượng cho tiêu dùng và xuất khẩu” [7]; “Phát triển nhanh quy mô đàn lợn ngoại theo hướng trang trại, công nghiệp ở nơi có điều kiện về đất đai, kiểm soát dịch bệnh và môi trường; duy trì ở quy mô nhất định hình thức chăn nuôi lợn lai, lợn đặc sản phù hợp với điều kiện chăn nuôi của nông hộ và của một số vùng” [7]. 1.1.1.4. Phát triển chăn nuôi lợn Khái niệm “Chăn nuôi lợn bền vững” c ng được nêu rõ trong một nghiên cứu của Honeyman: Chăn nuôi lợn bền vững (Sustainable Swine Production) là một sự kết hợp kỹ thuật chăn nuôi nhằm nâng cao lợi nhuận và cải thiện điều kiện về môi trường và kinh tế - xã hội của một vùng” [80]. Theo Đề án đổi mới chăn nuôi lợn giai đoạn 2007-2020 của Bộ NN PTNT, mục tiêu chung được xác định là: “Phát triển chăn nuôi lợn phù hợp với sự phát triển chăn nuôi các vật nuôi khác trong tổng thể các hoạt động chăn nuôi ở nước ta, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về thịt lợn trong nước và hướng tới xuất khẩu; nâng cao hiệu quả chăn nuôi cùng với năng suất, chất lượng và tính cạnh tranh của sản phẩm; phát triển chăn nuôi lợn bền vững gắn với sự khai thác hợp lý các lợi thế vùng về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội” [8]. Trên cở sở tổng quan các kết quả nghiên cứu liên quan và hệ thống cơ sở lý luận về phát triển, phát triển kinh tế, phát triển nông nghiệp nói chung và chăn nuôi 9