Luận án Tiến sĩ: Quản lý tài chính ở Ban tôn giáo Chính phủ

Chia sẻ: Na Na | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:185

Thêm vào BST

Báo xấu

94
lượt xem 25
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ để tìm giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ trong điều kiện hiện nay; nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là: Hệ thống hoá và bổ sung cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các CQNN có tính đặc thù như Ban Tôn giáo Chính phủ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận án Tiến sĩ: Quản lý tài chính ở Ban tôn giáo Chính phủ

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN HỮU NHƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở BAN TÔN GIÁO CHÍNH PHỦ LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ HÀ NỘI - 2015
HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH NGUYỄN HỮU NHƯỜNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở BAN TÔN GIÁO CHÍNH PHỦ Chuyên ngành : Quản lý kinh tế Mã số : 62 34 04 10 LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ Người hướng dẫn khoa học: PGS. TS. Nguyễn Hữu Thắng HÀ NỘI - 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nêu trong luận án là trung thực có nguồn gốc rõ ràng và được trích dẫn đầy đủ theo quy định. Những kết luận khoa học của luận án chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả Nguyễn Hữu Nhường
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU 1 Chương 1: TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN 7 ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. Tình hình nghiên cứu liên quan đến vấn đề quản lý tài chính 7 1.2. Khái quát các công trình nghiên cứu có liên quan đến tôn giáo ở 19 Việt Nam 1.3. Đánh giá chung các kết quả nghiên cứu liên quan đến đề tài luận 25 án và vấn đề đặt ra cần tiếp tục nghiên cứu Chương 2: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH TRONG CƠ 35 QUAN NHÀ NƯỚC CÓ HOẠT ĐỘNG SỰ NGHIỆP 2.1. Khái quát về tài chính trong cơ quan nhà nước có hoạt động sự nghiệp 35 2.2. Quản lý tài chính trong cơ quan nhà nước có hoạt động sự nghiệp 47 Chương 3: THỰC TRẠNG TÀI CHÍNH VÀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH Ở 68 BAN TÔN GIÁO CHÍNH PHỦ 3.1. Khái quát về quá trình phát triển, tổ chức bộ máy và đặc điểm của 68 Ban Tôn giáo Chính phủ 3.2. Thực trạng quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ 75 3.3. Đánh giá chung về quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ 100 Chương 4: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ 123 TÀI CHÍNH Ở BAN TÔN GIÁO CHÍNH PHỦ 4.1. Bối cảnh hiện nay và phương hướng hoàn thiện quản lý tài chính ở 123 Ban Tôn giáo Chính phủ 4.2. Giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ 135 KẾT LUẬN 152 CÁC CÔNG TRÌNH NGHIÊN CỨU CỦA TÁC GIẢ LIÊN QUAN 154 ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 155 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CQNN : Cơ quan nhà nước NSNN : Ngân sách nhà nước QLNN : Quản lý nhà nước TW : Trung ương UBND : Uỷ ban nhân dân XHCN : Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 3.1: Tình hình thu tài chính của Ban Tôn giáo Chính phủ giai 76 đoạn 2008-2013 Bảng 3.2: Tình hình chi tài chính của Ban Tôn giáo Chính phủ giai 79 đoạn 2008-2013 Bảng 3.3: Cơ sở tính chi quản lý nhà nước giai đoạn 2008-2013 81 Bảng 3.4: Nội dung lập dự toán ngân sách của Ban Tôn giáo Chính 83 phủ giai đoạn 2008 - 2014 Bảng 3.5: Phân bổ dự toán chi thường xuyên của Ban Tôn giáo Chính 86 phủ giai đoạn 2008 - 2014 Bảng 3.6. Phân bổ dự toán cho mục tiêu chi đầu tư phát triển của Ban 87 Tôn giáo Chính phủ giai đoạn 2008 - 2014 Bảng 3.7: Nội dung chấp hành dự toán ngân sách của Ban Tôn giáo 88 Chính phủ giai đoạn 2008 - 2014 Bảng 3.8: Quyết toán chi ngân sách của Ban Tôn giáo Chính phủ giai 90 đoạn 2008 - 2011 Bảng 3.9: Tổng hợp nguồn thu từ hoạt động sự nghiệp ở Ban Tôn 93 giáo Chính phủ giai đoạn 2008-2013 Bảng 3.10: Tổng hợp nguồn chi từ hoạt động sự nghiệp 95 Bảng 3.11: Cán bộ phụ trách tài chính của các đơn vị sự nghiệp ở 99 Ban Tôn giáo Chính phủ năm 2013
DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 3.1: Sơ đồ các đơn vị trực thuộc Ban Tôn giáo Chính phủ 70 Hình 3.2: Đánh giá nguồn tài chính cho hoạt động của các đơn vị 78 trực thuộc Ban Tôn giáo Chính phủ Hình 3.3: Tình hình thu - chi tài chính của Ban Tôn giáo Chính phủ 80 giai đoạn 2008-2013 Hình 3.4: Tổng hợp dự toán chi NSNN của Ban Tôn giáo Chính phủ 82 giai đoạn 2008 - 2014 Hình 3.5: Sơ đồ bộ máy quản lý tài chính của Phòng Tài chính - Kế 98 toán Ban Tôn giáo Chính phủ Hình 3.6: Đánh giá hiệu quả công tác lập dự toán thu - chi NSNN 110 của Ban Tôn giáo Chính phủ Hình 3.7: Nhận xét về định mức chi hỗ trợ các tôn giáo 117
1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quản lý tài chính nhà nước là quá trình tác động của nhà nước đến các nguồn tài chính nhằm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước một cách hiệu quả nhất. Việc quản lý sử dụng nguồn tài chính tại các cơ quan hành chính, sự nghiệp Nhà nước liên quan trực tiếp đến hiệu quả của tài chính nhà nước, do đó đòi hỏi phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra, nhằm tạo động lực khuyến khích các cơ quan hành chính, sự nghiệp tích cực, chủ động tự xác định số biên chế cần có, sắp xếp, tổ chức và phân công lao động hợp lý, nâng cao chất lượng công việc, sử dụng kinh phí với hiệu quả cao, hạn chế những đòi hỏi về tăng biên chế và chi phí hành chính. Thông qua đó, làm cho bộ máy hành chính nhà nước hoạt động có hiệu lực và hiệu quả, đáp ứng nhu cầu và đòi hỏi ngày càng cao của các tổ chức và công dân. Ở Việt Nam, từ khi thực hiện Luật NSNN năm 2002 và Nghị định 60/2003/NĐ-CP ngày 6/6/2003 của Chính phủ và các văn bản quy phạm pháp luật khác, các hoạt động quản lý tài chính ở CQNN được đổi mới căn bản; cơ chế phân cấp quản lý NSNN từng bước được thực hiện theo nguyên tắc bảo đảm tính thống nhất của Nhà nước XHCN, tập trung cho ngân sách trung ương sức mạnh tài chính phù hợp, vừa bảo đảm tính độc lập, tự chủ và quyền hạn của chính quyền địa phương. Nhờ đó, nguồn lực tài chính của Nhà nước được sử dụng có hiệu quả, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ của các cơ quan QLNN. Ban Tôn giáo Chính phủ Việt Nam là một cơ quan thuộc Bộ Nội vụ, thực hiện một số nhiệm vụ, quyền hạn QLNN về lĩnh vực tôn giáo trong phạm vi cả nước; QLNN đối với các dịch vụ công thuộc lĩnh vực tôn giáo theo quy định của pháp luật tại Nghị định 91/2003/NĐ-CP, ngày 13/8/2003. Hoạt động của Ban Tôn giáo Chính phủ vừa thực hiện chức năng QLNN về tôn giáo, vừa tham mưu đề xuất với Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính
2 sách về tôn giáo, hướng dẫn cho chức sắc, chức việc, tín đồ các tôn giáo hoạt động theo đúng pháp luật. Đồng thời, cung cấp các dịch vụ công về tôn giáo như xuất bản các ấn phẩm, tài liệu tôn giáo; đào tạo, bồi dưỡng về nghiệp vụ tôn giáo cho các cán bộ làm công tác tôn giáo, phổ biến hướng dẫn chức sắc, chức việc, tín đồ tôn giáo hoạt động theo đúng pháp luật; các hoạt động thông tin truyền thông... Để đáp ứng hoạt động của đơn vị, hàng năm, Ban Tôn giáo Chính phủ được dự toán nguồn tài chính trên dưới 100 tỷ đồng, đòi hỏi quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ phải luôn được chú trọng. Thực hiện Luật NSNN 2002, các hoạt động tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ đã từng bước được đổi mới căn bản. Các nguồn lực tài chính của Nhà nước được sử dụng có hiệu quả, góp phần thực hiện tốt nhiệm vụ QLNN về tôn giáo cho các tổ chức, chức sắc, tín đồ của các tôn giáo đang hoạt động trên phạm vi cả nước. Tuy nhiên, các hoạt động tôn giáo rất phức tạp, đa dạng, trong khi nguồn lực tài chính có hạn nên công tác tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ chưa thực sự đáp ứng những yêu cầu, nhiệm vụ đề ra. Tình hình tôn giáo phức tạp, sự lợi dụng tôn giáo của các thế lực thù địch nhằm gây mất ổn định trật tự an toàn xã hội khiến cho nguồn ngân sách dành cho công tác tôn giáo dù có tăng lên hàng năm, song vẫn không đáp ứng được nhu cầu thực tế của công tác tôn giáo, đặc biệt đối với các điểm nóng về tôn giáo. Đặc trưng nguồn kinh phí duy trì hoạt động của Ban Tôn giáo Chính phủ có rất nhiều các khoản chi đặc thù như hỗ trợ đối với các chức sắc, chức việc các tôn giáo hay chi hỗ trợ cho các hoạt động tôn giáo đòi hỏi một nguồn kinh phí tương đối lớn, trong thời gian dài nên việc cân đối thu - chi từ ngân sách đối với các hoạt động của Ban Tôn giáo Chính phủ là rất khó khăn. Điều này ảnh hưởng rất lớn đến tình hình quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ nói riêng và hiệu quả thực hiện nhiệm vụ của Ban nói chung. Vì vậy, nghiên cứu về quản lý tài chính ở một CQNN như Ban Tôn giáo Chính phủ đòi hỏi phải có cái nhìn toàn diện về vấn đề tài chính và quản
3 lý tài chính ở CQNN nói chung và ở Ban Tôn giáo Chính phủ nói riêng, đồng thời phải xem xét tới lĩnh vực hoạt động có tính đặc thù của cơ quan đó mà cụ thể ở đây là lĩnh vực tôn giáo. Từ thực tế đó, việc nghiên cứu làm rõ đặc thù của hoạt động quản lý tài chính nhà nước tại Ban Tôn giáo Chính phủ, phân tích thực trạng và đề xuất những giải pháp phù hợp nhằm góp phần nâng cao chất lượng quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ là một nhiệm vụ quan trọng, bức thiết. Đó là lý do của việc lựa chọn vấn đề: "Quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ" làm đề tài nghiên cứu tiến sỹ kinh tế. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu đề tài Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận, đánh giá thực trạng quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ để tìm giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ trong điều kiện hiện nay. Để đạt được mục đích trên, nhiệm vụ nghiên cứu đặt ra là: - Hệ thống hoá và bổ sung cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các CQNN có tính đặc thù như Ban Tôn giáo Chính phủ. - Phân tích thực trạng quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ và đánh giá những ưu điểm và nhược điểm, chỉ ra nguyên nhân và các vấn đề cần tập trung giải quyết để nâng cao chất lượng quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ. - Đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu hoàn thiện quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ đến năm 2020, tầm nhìn 2030 phù hợp với tình hình và nhiệm vụ mới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu đề tài là quản lý tài chính ở một cơ quan đặc thù là Ban Tôn giáo Chính phủ, vừa thực hiện nhiệm vụ quản lý hành chính nhà nước, vừa có hoạt động sự nghiệp trong lĩnh vực tôn giáo rất nhạy cảm và phức tạp.
4 Phạm vi nghiên cứu: Việc nghiên cứu đề tài tập trung làm rõ thực trạng quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ trong giai đoạn 2008-2014. Các hoạt động tài chính cần quản lý ở đây bao gồm tài chính của toàn Ban và tài chính của bộ phận trực thuộc với các nội dung quản lý tài chính từ NSNN và từ hoạt động sự nghiệp. Nguồn tài chính được nghiên cứu trong luận án là nguồn tiền từ NSNN và các khoản thu - chi sự nghiệp của công tác Tôn giáo. 4. Phương pháp nghiên cứu Cơ sở lý luận: Việc nghiên cứu đề tài dựa trên phương pháp luận nghiên cứu kết hợp phép duy vật biện chứng và duy vật lịch sử để phân tích, đánh giá vấn đề. Phương pháp nghiên cứu: Các phương pháp nghiên cứu sử dụng trong luận án là kết hợp: diễn giải, phân tích, tổng hợp, hệ thống hoá, thống kê,... để nghiên cứu. Những phương pháp cụ thể này được áp dụng phù hợp theo mục đích, yêu cầu, nhiệm vụ của từng chương, tiết. Cụ thể: Chương 1, chủ yếu sử dụng phương pháp hệ thống hoá, phân tích, đánh giá tổng hợp kết quả nghiên cứu của các công trình trong và ngoài nước liên quan đến đề tài luận án, rút ra các kết luận khoa học về kết quả đạt được, vấn đề đang nghiên cứu và vấn đề chưa được nghiên cứu. Chương 2, sử dụng phương pháp diễn giải - quy nạp, hệ thống hoá để tìm hiểu về các nội dung của quản lý tài chính nhà nước; vị trí, vai trò, đặc điểm, các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả quản lý tài chính nhà nước; làm rõ tính đặc thù của công tác tôn giáo và hoạt động QLNN của Ban Tôn giáo Chính phủ tác động trực tiếp đến nội dung tài chính và quản lý tài chính của Ban. Chương 3, tiếp cận phương pháp duy vật lịch sử, logic quá trình quản lý tài chính nhà nước trong các cơ quan QLNN. Tác giả sử dụng phương pháp nghiên cứu chuyên ngành quản lý kinh tế là phương pháp xã hội học, phương pháp toán học, phương pháp kinh tế, để phân tích đối tượng nghiên cứu là hoạt động quản lý tài chính nhà nước để từ đó làm sáng tỏ kết quả đạt được,
5 những mâu thuẫn, vấn đề nảy sinh trong hoạt động quản lý tài chính nhà nước tại Ban Tôn giáo Chính phủ. Các phương pháp: phân tích tổng hợp, đối chiếu, so sánh, điều tra xã hội học cũng được sử dụng để hoàn thành nhiệm vụ của chương này. Đồng thời, sử dụng sơ đồ, biểu đồ, đồ thị để minh hoạ kết quả nghiên cứu. Chương 4, sử dụng phương pháp hệ thống hoá và quy nạp, đồng thời phân tích tổng hợp để chỉ ra phương hướng và giải pháp hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính nhà nước tại Ban Tôn giáo Chính phủ phù hợp với những vấn đề đặt ra ở chương 3 để giải pháp có tính khả thi và đúng hướng đáp ứng yêu cầu đổi mới hoạt động quản lý tài chính nhà nước theo Luật Ngân sách 2002 và Dự thảo Luật NSNN 2015. 5. Đóng góp mới về khoa học của luận án - Góp phần làm rõ nội dung quản lý tài chính ở đơn vị đặc thù là Ban Tôn giáo Chính phủ, vừa thực hiện chức năng QLNN về tôn giáo, vừa tham mưu đề xuất với Đảng, Nhà nước các chủ trương, chính sách về tôn giáo, đồng thời, cung cấp các dịch vụ công về tôn giáo. Nêu bật những đặc điểm và các nhân tố tác động đến hoạt động quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ, đặc biệt là các nhân tố về con người, cơ chế, chính sách đối với hoạt động quản lý tài chính. Và sự cần thiết hoàn thiện hoạt động quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ theo các yêu cầu của Luật NSNN 2002 và Luật NSNN 2015. - Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Ban Tôn giáo Chính phủ ở cả hai mặt quản lý tài chính từ NSNN và quản lý tài chính các hoạt động sự nghiệp có thu. Chỉ ra những mặt mạnh, điểm hạn chế trong công tác quản lý tài chính một cách khách quan, khoa học làm tiền đề xây dựng giải pháp một cách hợp lý, hiệu quả đối với công tác quản lý tài chính của Ban. - Đề xuất những quan điểm về quản lý tài chính đối với công tác tôn giáo trong ngắn hạn và dài hạn để nâng cao chất lượng quản lý tài chính tại
6 Ban Tôn giáo Chính phủ nhằm đáp ứng những yêu cầu mới về quản lý tài chính trong CQNN. 6. Kết cấu của luận án Ngoài các phần Lời mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận án gồm 4 chương, 10 tiết. Chương 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án Chương 2: Cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong cơ quan nhà nước có hoạt động sự nghiệp Chương 3: Thực trạng tài chính và quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ Chương 4: Phương hướng và giải pháp hoàn thiện quản lý tài chính ở Ban Tôn giáo Chính phủ
7 Chương 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1.1. TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU LIÊN QUAN ĐẾN VẤN ĐỀ QUẢN LÝ TÀI CHÍNH 1.1.1. Những công trình nghiên cứu về quản lý tài chính công Với quy mô mỗi ngày một lớn hơn trong các quan hệ kinh tế - tài chính, tài chính công luôn chiếm vị trí đáng kể ở nước ta cũng như hầu hết các nước trên thế giới. Thông qua các chính sách, cơ chế cụ thể, vai trò của tài chính công luôn chiếm vị trí quan trọng và được thể hiện chủ yếu qua 3 điểm chính là: duy trì sự tồn tại và hoạt động của bộ máy nhà nước và các cấp chính quyền địa phương các cấp, bảo đảm an ninh, quốc phòng, trật tự và an toàn xã hội; là công cụ để nhà nước tác động vĩ mô (và vi mô) vào đời sống kinh tế - xã hội, bảo đảm công bằng và phù hợp với các quy luật khách quan; là công cụ để nhà nước thực hiện việc điều tiết, kiềm chế và bổ trợ cho thị trường, khắc phục các khuyết tật của thị trường, duy trì sự bình đẳng trong xã hội, bảo vệ môi trường, tạo cơ sở cho tăng trưởng và phát triển bền vững. Để thực hiện vai trò của mình, vấn đề lớn nhất của tài chính công là cách thức quản lý của nhà nước nhằm đạt mục tiêu nhất định. Các công trình nghiên cứu đã đánh giá cải cách quản lý tài chính công tại Việt Nam, cũng như những bài học kinh nghiệm về quản lý tài chính công phục vụ cho các mục tiêu kinh tế - xã hội của một số quốc gia có nền tài chính phát triển. Tác giả Nguyễn Công Nghiệp trong Đánh giá cải cách hành chính nhà nước trong lĩnh vực quản lý tài chính công từ năm 1992 đến năm 2000 [76] đã phân tích cụ thể về hệ thống tài chính công trong nền kinh tế thị trường và những đặc trưng chủ yếu của tài chính công ở Việt Nam; cải cách NSNN và mối quan hệ với cải cách hành chính; thực trạng cải cách ngân sách ở Việt Nam; kiểm toán ngân sách - công cụ để tăng cường kỷ luật và nâng cao hiệu quả sử dụng ngân sách.
8 Kết quả của quá trình cải cách tài chính công giai đoạn 1992-2000 đã xác định rõ trách nhiệm, quyền hạn của các cơ quan nhà nước, các tổ chức, cá nhân trong trong lĩnh vực ngân sách, tài chính công; tổ chức lại hệ thống ngân sách bao gồm 4 cấp tương ứng với 4 cấp chính quyền; đơn giản hoá, giảm thủ tục và tránh lãng phí trong quản lý thu, chi NSNN; xây dựng và đưa vào hoạt động hệ thống cơ quan kiểm toán với vai trò của cơ quan kiểm tra, kiểm soát tài chính công. Tác giả, bên cạnh đó, cũng chỉ ra những vấn đề lớn còn tồn tại trong quá trình cải cách tài chính công. Thời gian qua chưa xác định rõ cải cách tài chính công là một nội dung của cải cách hành chính Nhà nước phải được tiến hành đồng bộ với cải cách thể chế, cải cách tổ chức bộ máy và xây dựng, kiện toàn đội ngũ cán bộ,công chức. Thẩm quyền quyết định về ngân sách của Hội đồng nhân dân các cấp về cơ bản vẫn là hình thức. Tính chủ động của cơ quan hành chính từ các Bộ, ngành đến Uỷ ban nhân dân các cấp trong sử dụng các nguồn lực tài chính công chưa được nâng cao, vẫn phụ thuộc nhiều vào quyền quyết định của các cơ quan kế hoạch và tài chính ở Trung ương và địa phương. Chưa ban hành đủ và đồng bộ các chế độ, chính sách, định mức chi tiêu, do đó vẫn còn nhiều trở ngại cho các cơ quan hành chính trong tổ chức thực hiện ngân sách phục vụ cho các nhiệm vụ được giao của mình. Chưa tạo lập được sự đồng bộ giữa 3 yếu tố là tổ chức bộ máy, tiền lương và ngân sách. Chậm nghiên cứu để ban hành các cơ chế, chính sách tài chính hỗ trợ cho quá trình thực hiện cải cách hành chính, ví dụ như chính sách khoán biên chế và kinh phí hành chính, cơ chế tài chính cho hoạt động của tổ chức sự nghiệp có thu. Trách nhiệm của cơ quan kiểm toán không được phân biệt rõ ràng với các cơ quan kiểm tra khác, dẫn tới sự chồng chéo chức năng hoạt động, gây phiền hà cho các đơn vị bị kiểm tra. Nguyễn Ngọc Hiến trong Quản lí tài chính công ở Việt Nam [53] đã tập trung nghiên cứu các lý luận cơ bản về tài chính công và vai trò, chức năng tài chính công, đồng thời phân tích thực trạng quản lý tài chính công ở
9 nước ta bao gồm hoạt động đánh thuế, chi tiêu NSNN trong điều kiện chuyển sang nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN ở Việt Nam. Phân tích thực trạng quản lý tài chính công ở Việt Nam những năm đầu thế kỉ XXI và đề xuất các giải pháp để tăng cường quản lý tài chính công trong giai đoạn tiếp theo. Trần Trí Trinh trong luận án tiến sĩ: Các giải pháp cải cách quản lý tài chính công nhằm thúc đẩy cải cách hành chính nhà nước ở Việt Nam [85] đã hệ thống hoá và làm rõ một số vấn đề cơ bản về cải cách quản lý tài chính công trong mối quan hệ gắn bó với cải cách hành chính nhà nước, đặc biệt là các nội dung, nguyên tắc, yêu cầu của quản lý tài chính công, cũng như vai trò, mối quan hệ và tác động của cải cách quản lý tài chính công đối với cải cách hành chính nhà nước. Từ phân tích quản lý tài chính công là quá trình tác động, điều chỉnh của nhà nước đến tài chính công nhằm phục vụ cho việc thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của nhà nước một cách có hiệu quả nhất - tác giả luận án đã đưa ra 3 nguyên tắc quản lý tài chính công: kỷ luật tài chính, đảm bảo hiệu quả phân bổ nguồn lực và đảm bảo hiệu quả hoạt động với các yêu cầu về tính trách nhiệm, tính tiên liệu, tính linh hoạt và sự tham gia của xã hội để phân tích các hoạt động của cải cách quản lý tài chính công đến cải cách hành chính nhà nước. Tác giả luận án nêu lên được một cách tổng quát và phân tích, đánh giá khá xác đáng, trung thực, khách quan tình hình thực hiện cải cách quản lý tài chính công những năm gần đây ở nước ta. Qua đánh giá thực trạng, tác giả luận án đã chỉ rõ được các thành tựu, các mặt hạn chế, vướng mắc và nguyên nhân của chúng. Một số vấn đề quan trọng đặt ra từ thực trạng cải cách quản lý tài chính công cần giải quyết trong thời gian tới đã được luận án đề cập tới như các nội dung có liên quan đến chính sách tiền lương, cơ chế tự chủ tài chính, tự chịu trách nhiệm đối với các đơn vị sự nghiệp, thực hiện xã hội hoá dịch vụ công và phân cấp quản lý tài chính.
10 Bài viết của Anand Rajaram, Tuan Minh Le, Nataliya Biletska và Jim Brumby Một khuôn khổ chuẩn cho đánh giá quản trị đầu tư công [97] đã cung cấp một cách tiếp cận thực dụng và khách quan quá trình chẩn đoán để đánh giá hệ thống quản lý đầu tư công cho các chính phủ. Từ những yếu kém trong quản lý đầu tư công có thể phủ nhận lập luận cốt lõi là mở rộng không gian tài khoá bổ sung cho đầu tư công có thể nâng cao triển vọng kinh tế trong tương lai, vì vậy, các quy trình phối hợp lựa chọn và quản lý đầu tư công là rất quan trọng. Bài viết đã chỉ ra 8 đặc trưng cơ bản của một hệ thống đầu tư công tốt: (1) hướng dẫn đầu tư, phát triển dự án và sàng lọc sơ bộ; (2) thẩm định dự án chính thức; (3) đánh giá độc lập thẩm định; (4) lựa chọn và ngân sách của dự án; (5) thực hiện dự án; (6) điều chỉnh dự án; (7) hoạt động cơ sở; và (8) đánh giá dự án. Các tác giả nhấn mạnh vai trò của các quá trình lập và điều hành ngân sách (liên kết ở giai đoạn thích hợp để mở rộng nguồn lực ngân sách) có khả năng mang lại hiệu quả lớn nhất cho các quyết định đầu tư công, là giải pháp cơ bản nhằm cải cách những thiếu sót trong chi tiêu đầu tư công, hướng tới hoàn thiện quản lý chi đầu tư từ NSNN. Wolfgang Streeck và Daniel Mertens trong Thắt chặt tài chính và đầu tư công: Có cần thiết phải đối lập? [108] đã đề cập đến cơ cấu chi đầu tư công trong điều kiện ngân sách hạn chế, thông qua khảo sát thực tế đầu tư công của ba nước: Mỹ, Đức và Thuỵ Điển từ năm 1981 đến năm 2007. Chi đầu tư công của các quốc gia này xu hướng tăng cao trong cả giai đoạn 1981- 2007 và chủ yếu tăng đầu tư về giáo dục, nghiên cứu và phát triển, hỗ trợ cho gia đình, chính sách thị trường lao động. Các tác giả đánh giá năng lực của Chính phủ trong điều kiện thắt lưng buộc bụng tài chính để chuyển các nguồn lực tài chính vốn đã hạn hẹp sang tài trợ cho cho các chương trình định hướng tương lai nhằm thực hiện mục tiêu xã hội công bằng và hiệu quả hơn. Những dữ liệu tại Đức, Thuỵ Điển và Mỹ trong những năm 1981-2007 là cơ sở để để khám phá những động lực cho chính sách chi tiêu với sự kỳ vọng rằng những
11 nỗ lực củng cố mục tiêu công bằng và hiệu quả hơn sẽ được thực hiện trong thập kỷ tới. Bộ Chiến lược và Tài chính Hàn Quốc trong Mô đun kinh nghiệm phát triển 2012 của Hàn Quốc: Kinh nghiệm về quản lý hệ thống thông tin tài chính của Hàn Quốc - cấu trúc, vận hành và kết quả [103] cho rằng: tiết kiệm, hiệu quả, chống lãng phí là nguyên tắc căn bản trong quản lý, sử dụng kinh phí NSNN (NSNN) của nhiều nước trên thế giới. Tại Hàn Quốc, từ năm 1961, Luật Quản lý tài chính đã có những quy định để điều chỉnh vấn đề này. Đến nay, Luật Quản lý tài chính của Hàn Quốc đã được sửa đổi, bổ sung 25 lần nhằm cụ thể hoá hơn các quy định, đảm bảo tỉnh công khai, minh bạch, đồng thời tăng cường công tác kiểm tra, thanh tra, giám sát của các cơ quan chức năng để nâng cao hiệu quả thực thi Luật. Các văn bản hướng dẫn triển khai của Chính phủ, của Bộ Tài chính Hàn Quốc đã đưa ra các quy định cụ thể nhằm kiểm soát ngay từ khâu phân bổ ngân sách đảm bảo tập trung, không dàn trải. Theo đó, việc bố trí ngân sách cho hoạt động của các CQNN phải gắn với chức năng, nhiệm vụ của từng cơ quan, đơn vị. Công tác lập dự toán kinh phí hàng năm được xác định là khâu quan trọng. Các cơ quan, đơn vị phải căn cứ vào hệ thống định mức chi tiêu quy định tại Luật Quản lý ngân sách và Các khoản trợ cấp, đồng thời được Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành xây dựng dự toán cho cơ quan, đơn vị mình. Bộ Tài chính có trách nhiệm thẩm tra, thủ trưởng các cơ quan, đơn vị sử dụng kinh phí NSNN có trách nhiệm giải trình để làm rõ từng nội dung, đồng thời chịu trách nhiệm cá nhân trong khâu tổ chức thực hiện dự toán bảo đảm tiết kiệm, hiệu quả. Đối với việc bố trí kinh phí NSNN cho các chương trình, dự án, cơ quan, đơn vị chủ trì thực hiện phải thuyết minh làm rõ mục tiêu, lợi ích về kinh tế - xã hội và những tác động ảnh hưởng đến các vấn đề khác có liên quan để có căn cứ bố trí kinh phí thực hiện. Việc giám sát thực hiện được chú
12 trọng đến công tác giải ngân để đảm bảo theo đúng kế hoạch, hàng năm có đánh giá kết quả của chương trình, dự án so với mục tiêu đã đề ra. Trường hợp giải ngân chậm hoặc kết quả không đạt được mục tiêu sẽ bị cắt giảm kinh phí, thậm chí dừng thực hiện chương trình, dự án kém hiệu quả. Theo kinh nghiệm của Hàn Quốc thì nếu kiểm soát tốt việc thực hiện các chương trình, dự án như trên sẽ hạn chế được tình trạng lãng phí NSNN. Ngoài ra, trong tổ chức thực hiện, việc tăng cường trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan, đơn vị đồng thời có chế tài xử lý triệt để các hành vi vi phạm trong thực hiện quy trình lập, phân bổ, quản lý, sử dụng NSNN là giải pháp quan trọng cho việc tiết kiệm, hiệu quả, chống lãng phí. Ngoài ra, còn khá nhiều công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận án như: Giải pháp nâng cao hiệu quả sử dụng nguồn tài chính công trong các cơ quan hành chính nhà nước [1]; Quản lý tài chính công: lý luận và thực tiễn [57]; Quản lý tài chính công: những vấn đề lý luận và thực tiễn [59]. Nhiều cuốn sách nghiên cứu về cải cách quản lý tài chính công trong cải cách hành chính nhà nước như: Cải cách bộ máy hành chính cấp trung ương trong công cuộc đổi mới hiện nay ở nước ta [51]; Cải cách hành chính nhà nước; thực trạng, nguyên nhân; giải pháp [77]; Các giải pháp thúc đẩy cải cách hành chính ở Việt Nam [53];… Một số nghiên cứu cải cách quản lý tài chính công có thể tìm thấy trong các tài liệu tham khảo nước ngoài như: Báo cáo phát triển Việt Nam 2004: Quản lý và điều hành [60]; Việt Nam quản lý chi tiêu công để tăng trưởng và giảm nghèo [49]. 1.1.2. Những công trình nghiên cứu về quản lý ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước là xương sống của tài chính nhà nước và là nguồn lực quan trọng cho đầu tư phát triển, đảm bảo quốc phòng an ninh và duy trì hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước. Việc nâng cao hiệu quả quản trị điều hành ngân sách trung ương và địa phương luôn là vấn đề được các nhà nghiên cứu quan tâm. Các công trình nghiên cứu về NSNN được nêu đều
13 khẳng định vai trò quan trọng của công tác điều hành ngân sách với việc thực hiện các mục tiêu kinh tế - xã hội của trung ương và địa phương, song những bất cập của quản lý, điều hành NSNN vẫn tồn tại, đặc biệt là những bất cập về cơ chế, chính sách. Tô Thiện Hiền trong Nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang giai đoạn 2011 - 2015 và tầm nhìn đến 2020 [55] cho rằng quản lý NSNN gắn liền với việc thực hiện các chính sách kinh tế, chính trị, xã hội của nhà nước trong từng thời kỳ. Việc khai thác, huy động nguồn thu vào NSNN và sử dụng vốn NSNN, chi tiêu NSNN một cách tiết kiệm, có hiệu quả là bộ phận không thể tách rời của vấn đề phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia. Luận án góp phần lý giải trên phương diện khoa học những lý luận cơ bản về hiệu quả quản lý NSNN và các hình thức quản lý ngân sách tỉnh An Giang. Đồng thời, trên cơ sở phân tích thực trạng về hiệu quả quản lý ngân sách của tỉnh và kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và một số tỉnh đồng bằng sông Cửu Long, tác giả luận án nêu ra mục tiêu và quan điểm về vấn đề quản lý thu - chi ngân sách ở An Giang, và cơ sở cơ bản để đề ra những giải pháp hữu hiệu nhằm nâng cao hiệu quả quản lý NSNN tỉnh An Giang trong thời gian tới, góp phần đẩy mạnh phát triển kinh tế - xã hội của địa phương một cách vững chắc. Trịnh Thị Thuý Hồng trong Quản lý chi ngân sách nhà nước trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Bình Định [61] đã làm rõ vai trò của quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản và đưa ra các chỉ tiêu đánh giá quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản: kết quả chi, hiệu quả chi NSNN; khảo sát chu trình quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản từ khâu lập kế hoạch, lập dự toán, chấp hành dự toán, quyết toán cho đến khâu kiểm tra, thanh tra, đánh giá chương trình. Các phân tích về thực trạng quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh Bình Định cho thấy được điểm mạnh nhất, yếu nhất trong từng khâu của chu trình quản lý chi NSNN trong đầu tư xây dựng cơ bản trên địa bàn tỉnh, các nguyên nhân dẫn