Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

Chia sẻ: Hao999 Hao999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:99

Thêm vào BST

Báo xấu

43
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về chất lượng viên chức hành chính, luận văn đề xuất định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI NGUYỄN THANH VÂN CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ CÔNG Hà Nội, 12/ 2020
BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI NGUYỄN THANH VÂN CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG Chuyên ngành: Quản lý công Mã số: 83.40.403 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Nguyễn Minh Phương Hà Nội, 12/ 2020
LỜI CAM ĐOAN Em xin cam đoan, luận văn thạc sĩ quản lý công “Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam” là công trình nghiên cứu và tìm hiểu của bản thân. Các thông tin, số liệu có nguồn gốc rõ ràng tuân thủ đúng nguyên tắc và kết quả trình bày trong luận văn được thu thập trong quá trình nghiên cứu là trung thực, khách quan chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nghiên cứu nào khác. Tác giả Luận văn Nguyễn Thanh Vân
LỜI CẢM ƠN Trước hết, cho em xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Quý Thầy, Cô của Trường Đại học Nội vụ Hà Nội - những người đã giúp đỡ, dành nhiều thời gian, tâm huyết để truyền dạy những kiến thức cũng như kinh nghiệm quý báu giúp em nâng cao được trình độ và khả năng ứng dụng những kiến thức đã học vào thực tiễn cuộc sống, thực tiễn công việc. Đặc biệt, qua đây em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Minh Phương - người thầy đáng kính đã trực tiếp hướng dẫn tận tình và giúp đỡ em hoàn thành luận văn tốt nghiệp. Em cũng xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo Viện Hàn lâm, Lãnh đạo Văn phòng, Lãnh đạo Ban Tổ chức - Cán bộ, đồng nghiệp tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, gia đình và bạn bè đã hỗ trợ, tạo điều kiện trong suốt quá trình tìm hiểu, nghiên cứu, thu thập thông tin, số liệu làm luận văn cũng như có những ý kiến đóng góp, định hướng giúp em để em hoàn thành xong khóa học của mình. Bằng thực lực và sự cố gắng của bản thân, em đã hoàn thành luận văn thạc sĩ định hướng ứng dụng. Tuy nhiên, do khả năng cũng như kinh nghiệm nghiên cứu còn hạn chế nên luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Em rất mong nhận được những ý kiến đóng góp của Quý Thầy, Cô, bạn bè, đồng nghiệp cùng độc giả để giúp đỡ em có điều kiện hoàn thiện hơn nữa. Em xin chân thành cảm ơn! Tác giả Luận văn Nguyễn Thanh Vân
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài ................................................. 2 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu......................................................... 5 5. Phương pháp nghiên cứu ...................................................................... 5 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Đề tài ................................................. 6 7. Kết cấu của luận văn ............................................................................. 6 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI CÁC TỔ CHỨC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ ............... 7 1.1. Các khái niệm liên quan ..................................................................... 7 1.1.1. Khái niệm tổ chức khoa học và công nghệ ..................................... 7 1.1.2. Khái niệm viên chức và viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ ....................................................................................... 7 1.1.3. Khái niệm chất lượng và chất lượng viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ ..................................................................... 9 1.2. Đặc điểm, vai trò của viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ..................................................................................... 11 1.2.1. Đặc điểm của viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ................................................................................................ 11 1.2.2. Vai trò viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ......................................................................................................... 13 1.3. Các tiêu chí đánh giá và yêu cầu nâng cao chất lượng viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ............................ 14 1.3.1. Tiêu chí chung ............................................................................... 14 1.3.2. Tiêu chí đánh giá chất lượng viên chức hành chính trong các tổ chức KHCN ............................................................................................. 14 1.3.3. Yêu cầu nâng cao chất lượng viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ................................................................... 17
1.4. Các yếu tố tác động đến chất lượng viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ ............................................................... 18 1.4.1. Thể chế quản lý viên chức hành chính.......................................... 18 1.4.2. Tổ chức sử dụng và quản lý viên chức hành chính....................... 18 1.4.3. Chế độ, chính sách đãi ngộ viên chức hành chính ........................ 19 1.4.4. Các điều kiện bảo đảm hoạt động của viên chức hành chính ....... 21 1.4.5. Ý thức rèn luyện nâng cao phẩm chất, trình độ, năng lực của viên chức hành chính ...................................................................................... 22 TIỂU KẾT CHƯƠNG 1 ......................................................................... 23 Chương 2 THỰC TRẠNG CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM ..... 24 2.1. Khái quát về tổ chức và hoạt động của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam............................................................................... 24 2.1.1. Quá trình xây dựng và phát triển của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam............................................................................... 24 2.1.2. Vị trí và chức năng, nhiệm vụ của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam............................................................................... 25 2.1.3. Cơ cấu tổ chức của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ VN.. 27 2.1.4. Số lượng và cơ cấu đội ngũ viên chức Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam............................................................................... 27 2.1.5. Về số lượng và cơ cấu viên chức hành chính .............................. 28 2.2. Đánh giá về chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN ................................................................................................ 36 2.2.1 Những ưu điểm .............................................................................. 38 2.2.2. Một số hạn chế .............................................................................. 39 2.2.3. Nguyên nhân ................................................................................. 42 TIỂU KẾT CHƯƠNG 2 ......................................................................... 43 Chương 3 ĐỊNH HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM ........................................................................... 44 3.1. Mục tiêu và định hướng nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam ............................. 44 3.1.1. Mục tiêu ........................................................................................ 44 3.1.2. Định hướng ................................................................................... 45
3.2. Các giải pháp nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam........................................... 46 3.2.1. Nâng cao nhận thức về vai trò của viên chức hành chính ............ 46 3.2.2. Hoàn thiện thể chế quản lý viên chức hành chính ........................ 49 3.2.3. Đổi mới quản lý viên chức hành chính ......................................... 50 3.2.4. Bảo đảm các điều kiện về cơ sở vật chất, kỹ thuật, điều kiện làm việc của đội ngũ viên chức hành chính ................................................... 54 3.2.5. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của Viện Hàn lâm Khoa học và công nghệ Việt Nam tạo điều kiện nâng cao chất lượng viên chức hành chính của Viện ................................................................................ 54 3.2.6. Nâng cao trình độ năng lực của viên chức hành chính ................. 55 3.2.7. Nâng cao kỹ năng nghiệp vụ của viên chức hành chính............... 56 3.2.8. Nâng cao phẩm chất, đạo đức nghề nghiệp của viên chức hành chính ........................................................................................................ 57 3.2.9. Nâng cao về thể lực đối với viên chức hành chính ....................... 57 TIỂU KẾT CHƯƠNG 3 ......................................................................... 59 KẾT LUẬN .................................................................................................... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 69
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CNTT : Công nghệ thông tin CMCN : Cách mạng công nghiệp CNH, HĐH : Công nghiệp hoá, hiện đại hoá GS : Giáo sư KHCN : Khoa học công nghệ KHCNVN : Khoa học và Công nghệ Việt Nam PGS : Phó Giáo sư TS : Tiến sỹ TSKH : Tiến sỹ khoa học ThS : Thạc sỹ
DANH MỤC CÁC BẢNG VÀ BIỂU ĐỒ TT TÊN BẢNG/ BIỂU ĐỒ TRANG Hình 1: Phân bổ lực lượng viên chức năm 2019 của Viện 1. 28 Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam Hình 2: Số lượng GS, PGS, NCVCC của Viện Hàn lâm 2. 28 Khoa học và Công nghệ Việt Nam 3. Bảng số lượng viên chức hành chính theo độ tuổi 29 4. Biểu 1: Tỷ lệ cơ cấu viên chức hành chính theo độ tuổi 30 5. Biểu 2: Tỷ lệ cơ cấu viên chức hành chính theo giới tính 31 6. Biểu 3: Tỷ lệ cơ cấu viên chức hành chính theo trình độ 32 Biểu 4: Tỷ lệ cơ cấu viên chức hành chính có trình độ đại 7. 33 học Biểu 5: Tỷ lệ cơ cấu viên chức hành chính có trình độ 8. 34 ngoại ngữ 9. Biểu 6: Tỷ lệ mức hoàn thành nhiệm vụ 35
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong những năm cuối của thế kỷ XX, đầu thế kỷ XXI, thế giới đã chứng kiến sự tác động mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học, công nghệ (KHCN) đối với quá trình phát triển của xã hội loài người. Các quốc gia trên thế giới đều nhận thấy sự cần thiết và cấp bách phải nắm lấy KHCN để phát triển kinh tế, xã hội, làm cho dân giàu, nước mạnh và nâng cao vị thế quốc tế của mình. Vai trò của nguồn nhân lực có trình độ chuyên môn, có năng lực sáng tạo ngày càng có ý nghĩa quyết định, đặc biệt là trong bối cảnh toàn cầu hoá như giai đoạn hiện nay. Đổi mới công tác quản lý và nâng cao chất đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm bởi đây là nhân tố then chốt góp phần thực hiện thành công chương trình cải cách nền hành chính nhà nước, ổn định hệ thống chính trị và chất lượng bộ máy nhà nước. Ngày 08 tháng 11 năm 2011, Chính phủ đã ban hành Chương trình tổng thể cải cách thủ tục hành chính nhà nước giai đoạn 2011-2020 mà trọng tâm cải cách của Chương trình là xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức có đủ phẩm chất, năng lực, trình độ, đáp ứng yêu cầu phục vụ nhân dân và sự phát triển của đất nước, Đề án cũng xác định rõ mục tiêu: “Chuyên nghiệp, trách nhiệm, năng động, minh bạch, hiệu quả”. Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (gọi tắt là Viện Hàn lâm) là cơ quan nghiên cứu khoa học hàng đầu của đất nước, thực hiện các hoạt động nghiên cứu cơ bản về khoa học tự nhiên và phát triển công nghệ một cách toàn diện, trình độ cao. Trong những năm qua, Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam đã từng bước xây dựng tiềm lực KHCN đáp ứng các đòi hỏi của thực tiễn cuộc sống cũng như phục vụ phát triển kinh tế xã hội của đất nước. Đồng thời Viện cũng là cơ sở đào tạo nhân lực KHCN có trình độ cao cho đất nước. Hiện tại Viện có 19 Viện nghiên cứu chuyên ngành là cơ sở đào tạo sau đại học, hàng năm đào tạo hàng trăm tiến sỹ và thạc sỹ. 1
Chất lượng nhân lực luôn có ý nghĩa hết sức quan trọng trong bất kỳ cơ quan, tổ chức nào. Tuy nhiên chất lượng của đội ngũ viên chức, trong đó viên chức hành chính của Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam vẫn còn những hạn chế nhất định, ảnh hưởng đến hiệu quả công tác tham mưu và phục vụ sự phát triển của Viện. Trước yêu cầu của sự phát triển kinh tế xã hội và bảo vệ an ninh, quốc phòng của đất nước trong bối cảnh hội nhập quốc tế và kinh tế tri thức, việc quy hoạch và phát triển nguồn nhân lực, xây dựng lực lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm đủ về số lượng, có trình độ, có năng lực, chuyên nghiệp, vững vàng về chính trị, tinh thông nghiệp vụ, hoàn thành nhiệm vụ chính trị được giao, phục vụ nhu cầu phát triển của Viện càng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Với những lý do trên, học viên đã chọn đề tài: “Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam” làm đề tài luận văn Thạc sỹ của mình. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức là vấn đề nhận được sự quan tâm của nhiều nhà nghiên cứu, nhà quản lý. Tuy nhiên trực tiếp nghiên cứu về vấn đề chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN, có thể kể đến một số công trình nghiên cứu có những liên quan như: - Văn Đình Tấn (2004), Nguồn nhân lực trong công cuộc công nghiệp hoá, hiện đại hoá ở nước ta, Tạp chí Khoa học, Đại học Đà Nẵng; - Nguyễn Ngọc Ánh (2014), Tăng cường quản lý nhà nước đối với nguồn nhân lực khoa học và công nghệ ở Viện Hàn lâm KHCNVN trong giai đoạn hiện nay, Luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, Hà Nội. Luận văn đánh giá thực trạng nguồn nhân lực KHCN ở Viện Hàn lâm KHCNVN, những ưu điểm, tồn tại và định hướng tăng cường quản lý nhà nước đối với nguồn nhân lực KHCN tại Viện Hàn lâm KHCNVN. - Đỗ Thị Lâm Thanh (2015), Xây dựng chính sách thu hút nhân lực KHCN chất lượng cao trong điều kiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm tại Viện Hàn lâm KHCNVN, Luận văn thạc sĩ Quản lý Khoa học và Công nghệ, 2
Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội. Luận văn đánh giá hiện trạng và xây dựng chính sách thu hút nhân lực KHCN chất lượng cao tại Viện Hàn lâm KHCNVN. - Ninh Khắc Thành Nam (2017), Phát triển nguồn nhân lực khoa học và công nghệ tại Viện Hàn lâm KHCNVN giai đoạn 2015 - 2020, Luận văn thạc sĩ Quản trị kinh doanh, Học viện Khoa học Xã hội, Hà Nội. Luận văn đánh giá thực trạng, ưu điểm, tồn tại và giải pháp để phát triển nguồn nhân lực KHCN tại Viện Hàn lâm KHCNVN trong giai đoạn 2015 - 2020. - Lê Như Minh Nam (2017), Năng lực viên chức Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ, Luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã phân tích thực trạng, chỉ ra những ưu điểm, tồn tại, nguyên nhân tồn tại, đề xuất giải pháp nhằm nâng cao năng lực viên chức Viện Khoa học Tổ chức Nhà nước, Bộ Nội vụ. - Trần Kim Anh (2017), Chất lượng đội ngũ viên chức tại Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia. Luận văn đã phân tích thực trạng, chỉ ra những ưu điểm, hạn chế và đưa giải pháp nhằm nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức tại Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước. - Đỗ Thị Châm (2018), Chất lượng nguồn nhân lực khoa học công nghệ tại Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam, Luận văn thạc sĩ Quản lý công, Học viện Hành chính Quốc gia, Hà Nội. Luận văn đánh giá thực trạng và định hướng nâng cao chất lượng nguồn nhân lực KHCN tại Viện Hàn lâm KHCNVN. - Bùi Đình Trí (2016), Xây dựng chương trình phát triển tiềm lực cán bộ khoa học và công nghệ Viện Hàn lâm KHCNVN giai đoạn 2016 - 2025, tầm nhìn 2030, nhiệm vụ Khoa học và Công nghệ cấp Bộ, Hà Nội. Những công trình nghiên cứu trên đã có những đóng góp về mặt lý luận cũng như thực tiễn đối với đề tài. Tuy nhiên có thể thấy rằng đến nay chưa có đề tài nào nghiên cứu trực diện về chất lượng đội ngũ viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN mặc dù trải qua chặng đường hơn 40 năm xây 3
dựng và trưởng thành, Viện Hàn lâm KHCNVN không ngừng phát triển cả về số lượng và chất lượng. Viện đã có hơn 4000 cán bộ trong đó có nhiều cán bộ có trình độ cao. Với những tiềm năng, thế mạnh của mình, Viện Hàn lâm KHCNVN phấn đấu thực hiện mục tiêu “Xây dựng Viện trở thành một trung tâm nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ hàng đầu cả nước, nghiên cứu đa ngành, đa lĩnh vực, cơ sở vật chất kỹ thuật hiện đại, đạt trình độ tiên tiến ở khu vực và trên thế giới, đáp ứng tốt các yêu cầu phát triển khoa học và công nghệ và sự phát triển kinh tế - xã hội bền vững của đất nước”, “làm đầu tàu, động lực phát triển khoa học và công nghệ của đất nước” đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt tại Quyết định số 2133/QĐ-TTg ngày 01/12/2011 phê duyệt Quy hoạch tổng thể phát triển Viện Hàn lâm KHCNVN đến năm 2020 và tầm nhìn đến năm 2030. Vì vậy, với đề tài “Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN” là một đề tài mới học viên rất tâm huyết và mong muốn thực hiện nhằm góp phần xây dựng và phát triển đội ngũ viên chức có chất lượng cao cho Viện Hàn lâm cũng như hoàn thiện và góp phần thực hiện mục tiêu mà lãnh đạo Viện Hàn lâm đã đề ra. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn về chất lượng viên chức hành chính, luận văn đề xuất định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng đội ngũ viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu trên, luận văn phải thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu cơ bản như sau: Một là: Hệ thống hóa và phân tích làm rõ những vấn đề lý luận cơ bản về chất lượng viên chức trong các đơn vị sự nghiệp công lập; Hai là: Phân tích, đánh giá thực trạng chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN; Ba là: Đề xuất định hướng và các giải pháp nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN. 4
4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Đề tài tập trung vào các nội dung liên quan đến chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCNVN. - Về không gian: Tại các viện, trung tâm, đơn vị thuộc Viện Hàn lâm KHCNVN - Về thời gian: Luận văn đánh giá thực trạng viên chức hành chính giai đoạn từ năm 2016 đến 2020 và đề xuất giải pháp nâng cao chất lượng viên chức hành chính của Viện Hàn lâm KHCNVN giai đoạn 2021-2025. 5. Phương pháp nghiên cứu Trong quá trình nghiên cứu, luận văn đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như sau: Phương pháp phân tích và xử lý thông tin được sử dụng để phân tích các số liệu thống kê và tình hình thực tiễn để đánh giá hạn chế của hoạt động nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm và xác định những vấn đề cần giải quyết. Phương pháp lịch sử, cụ thể: Nghiên cứu, xem xét chất lượng nhân lực trong bối cảnh lịch sử cụ thể theo trình tự thời gian trong mối quan hệ với các đối tượng khác nhằm chỉ ra điểm khác biệt của viên chức hành chính Phương pháp nghiên cứu tài liệu phân tích các nguồn số liệu, tư liệu sẵn có về thực trạng chất lượng viên chức tại Viện Hàn lâm KHCNVN. Phương pháp so sánh dùng để so sánh về tình hình chất lượng viên chức hành chính từng thời điểm, từng năm để có sự tổng hợp và đưa ra các giải pháp tốt nhất nhằm nâng cao chất lượng viên chức hành chính. Phương pháp tổng hợp: Nghiên cứu và liên kết các mặt, các bộ phận, các thông tin liên quan tác động tới công tác nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm hiện nay. 5
Phương pháp điều tra thực tiễn: Thông qua các báo cáo về số lượng người làm việc hưởng lương từ ngân sách nhà nước (độ tuổi, số lượng, chất lượng) của Văn phòng, các Ban chức năng, các Viện nghiên cứu và các đơn vị sự nghiệp trực thuộc Viện Hàn lâm, báo cáo Ban Tổ chức - Cán bộ thường kỳ và thường niên. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận Đề tài góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề lý luận về chất lượng viên chức hành chính và nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại các tổ chức khoa học và công nghệ; đề xuất một số giải pháp nâng cao chất lượng viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ; 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài cung cấp luận cứ khoa học nâng cao chất lượng viên chức hành chính tại các tổ chức khoa học và công nghệ, trong đó có Viện Hàn lâm KHCNVN, từ đó góp một phần đổi mới quản lý nhằm nâng cao hơn nữa chất lượng đội ngũ viên chức hành chính tại các các tổ chức khoa học và công nghệ nói chung và Viện Hàn lâm nói riêng. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, nội dung đề tài được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về chất lượng viên chức hành chính tại các tổ chức khoa học và công nghệ. Chương 2: Thực trạng chất lượng viên chức hành chính tại Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam. Chương 3: Định hướng và giải pháp nâng cao chất lượng viên chức hành chính của Viện Hàn lâm KHCN Việt Nam. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CHẤT LƯỢNG VIÊN CHỨC HÀNH CHÍNH TẠI CÁC TỔ CHỨC KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ 1.1. Các khái niệm liên quan 1.1.1. Khái niệm tổ chức khoa học và công nghệ Theo Điều 3, Luật Khoa học và Công nghệ năm 2013, Tổ chức khoa học và công nghệ là tổ chức có chức năng chủ yếu là nghiên cứu khoa học, nghiên cứu triển khai và phát triển công nghệ, hoạt động dịch vụ khoa học và công nghệ, được thành lập và đăng ký hoạt động theo quy định của pháp luật. 1.1.2. Khái niệm viên chức và viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ a) Khái niệm viên chức Viên chức, theo Điều 2, Luật Viên chức năm 2010 “là công dân Việt Nam được tuyển dụng theo vị trí việc làm, làm việc tại đơn vị sự nghiệp công lập theo chế độ hợp đồng làm việc, hưởng lương từ quỹ lương của đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của pháp luật”[14]. Khác với hoạt động công vụ của cán bộ, công chức, hoạt động nghề nghiệp của viên chức là việc thực hiện công việc hoặc nhiệm vụ có yêu cầu về trình độ, năng lực, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ trong đơn vị sự nghiệp công lập theo quy định của Luật Viên chức và các quy định khác của pháp luật có liên quan, như Luật Giáo dục, Luật Khám chữa bệnh, Luật Khoa học và công nghệ... nhằm cung cấp các dịch vụ cơ bản, thiết yếu cho người dân như: giáo dục, đào tạo, y tế, khoa học, công nghệ, thông tin, văn hóa, nghệ thuật, thể dục, thể thao.... Viên chức được phân loại theo vị trí việc làm, gồm: Viên chức quản lý và Viên chức không giữ chức vụ quản lý; theo chức danh nghề nghiệp, có các cấp độ từ cao xuống thấp là: hạng I; hạng II; hạng III; hạng IV. Theo đó, viên chức quản lí “là người được bổ nhiệm giữ chức vụ quản lý có thời hạn, chịu trách nhiệm điều hành, tổ chức thực hiện một hoặc một số công việc trong ĐVSNCL nhưng không phải là công chức và được hưởng phụ cấp chức vụ 7
quản lý”. Và viên chức không giữ chức vụ quản lý gồm những người chỉ thực hiện chuyên môn nghiệp vụ theo chức danh nghề nghiệp trong đơn vị sự nghiệp công lập. b) Khái niệm viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ Hiện nay vẫn chưa văn bản cụ thể nêu rõ khái niệm về viên chức hành chính, nhưng thực tế tại các đơn vị sự nghiệp công lập trong các lĩnh giáo dục, đào tạo, dạy nghề, y tế, khoa học, công nghệ, văn hóa, thông tin - truyền thông, thể dục, thể thao, du lịch, lao động - thương binh và xã hội, tài nguyên môi trường, dịch vụ,... đội ngũ viên chức được phân thành 2 nhóm: - Viên chức chuyên môn là những người thực hiện nhiệm vụ có tính chất chuyên môn, nghiệp vụ theo chức danh nghề nghiệp như: giáo viên, giảng viên, bác sĩ, điều dưỡng, nghiên cứu viên, kỹ sư, phóng viên, biên tập viên, diễn viên, huấn luyên viên.... - Viên chức hành chính là những người không trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn như giảng dạy, khám, chữa bệnh, nghiên cứu khoa học, thông tin, truyền thông, biểu diễn nghệ thuật, huấn luyện hoặc thi đấu thể thao..., mà họ làm các công việc có tính chất nghiệp vụ hành chính như: công tác tổ chức cán bộ, văn phòng, tổng hợp, kế toán - tài chính và các bộ phận khác không trực tiếp thực hiện chuyên môn nghiệp vụ theo chức danh nghề nghiệp trong đơn vị sự nghiệp công lập. Căn cứ vào điều kiện cụ thể của các tổ chức KHCN có thể hiểu viên chức hành chính như sau: Viên chức hành chính trong các tổ chức KHCN là những người không trực tiếp thực hiện các nhiệm vụ chuyên môn như giảng dạy, nghiên cứu khoa học,…mà họ làm các công việc có tính chất nghiệp vụ hành chính như: Công tác tổ chức cán bộ, văn phòng, tổng hợp, kế toán - tài chính và các bộ phận khác. Và theo Luật Sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Cán bộ, công chức và luật Viên chức năm 2019, những người giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý trong đơn vị sự nghiệp công lập được xác định là công chức theo quy định của Luật cán bộ, công chức năm 2008 cũng được xem là 8
viên chức hành chính. Và như vậy, viên chức hành chính là trung tâm của quản lý hành chính trong các tổ chức KHCN. 1.1.3. Khái niệm chất lượng và chất lượng viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ a) Khái niệm chất lượng Chất lượng là một khái niệm còn gây nhiều tranh cãi bởi có rất nhiều quan điểm khác nhau tùy từng lĩnh vực khác nhau mà có những cách hiểu khác nhau. Chất lượng có thể được hiểu là sự phán xét về một thực thể nào đó hoặc là kết quả từ sự so sánh giữa kỳ vọng của cá nhân và thực tế. Có thể hiểu chất lượng là một khía cạnh khách quan hay tính năng của một vật hay sự kiện. “Chất lượng là sự phù hợp với nhu cầu” (theo Juran - Giáo sư người Mỹ). “Chất lượng là sự phù hợp với các yêu cầu hay đặc tính nhất định” (theo Giáo sư Crosby). “Chất lượng là sự thỏa mãn nhu cầu thị trường với chi phí thấp nhất” (theo Ishikawa - Giáo sư người Nhật). Theo tiêu chuẩn của Trung Quốc G/T 6583-1994 đã định nghĩa chất lượng là “Phản ánh đặc tính tổng hòa của yêu cầu tiềm ẩn và những yêu cầu đã được xác định rõ ràng”. Những yêu cầu đã được xác định rõ ràng là tiêu chuẩn, quy phạm, bản vẽ, văn kiện kỹ thuật đều được quy định thông qua hợp đồng và do bên cung cấp đảm bảo thực hiện. Theo SEAMEO 2003, chất lượng là sự phù hợp với mục tiêu. Sự phù hợp với mục tiêu có thể bao gồm việc đáp ứng hay vượt qua các chuẩn mực đã được đặt ra. Sự phù hợp với mục tiêu cũng đề cập đến những yêu cầu về sự hoàn thiện của đầu ra và hiệu quả đầu tư. Tiêu chuẩn ISO 9001-2000 đưa ra: “Chất lượng là mức độ mà một tập hợp các đặc tính vốn có đáp ứng các yêu cầu”. Tiêu chuẩn Việt Nam (TCVN) 5814:1994: Chất lượng là tập hợp các đặc tính của một thực thể (đối tượng), đó là khả năng thỏa mãn những nhu cầu đã nêu ra hoặc tiềm ẩn. Các thực thể này được hiểu là các sản phẩm theo nghĩa rộng: Một hoạt động, một tổ chức hay một cá nhân. Các sản phẩm này 9
đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng thông qua các đặc tính của mình; đặc tính đó có thể thể hiện bằng phần cứng - giá trị hình thái vật chất và phần mềm - giá trị tinh thần. Theo Đại từ điển tiếng Việt: Chất lượng là cái tạo nên phẩm chất, giá trị của một con người, một sự vật, sự việc hay chất lượng là cái tạo nên bản chất của một con người, một sự vật làm cho sự vật này khác sự vật kia, phân biệt với số lượng. Nói cách khác, chất lượng là hệ thống những yếu tố đặc trưng cơ bản để hình thành giá trị, tính chất tốt đẹp của từng con người, từng sự vật. Từ những quan điểm về chất lượng nêu trên có thể rút ra chất lượng là các đặc tính, đặc trưng của sản phẩm (dịch vụ); là các tiêu chuẩn, chuẩn mực, thông số kỹ thuật; đáp ứng được yêu cầu và mục tiêu của người sử dụng. b) Khái niệm chất lượng viên chức hành chính các tổ chức khoa học và công nghệ Chất lượng viên chức hành chính là vấn đề chưa có sự thống nhất về khái niệm, có thể hiểu theo 3 quan điểm chính sau: Thứ nhất, chất lượng viên chức hành chính được đánh giá bằng “đầu vào” nghĩa là được đào tạo chuyên môn, bằng cấp, học hàm, học vị, các kỹ năng, kỹ xảo, kinh nghiệm và năng lực giải quyết công việc. Thứ hai, chất lượng viên chức hành chính được đánh giá bằng “đầu ra” nghĩa là thông qua đánh giá năng suất, chất lượng, hiệu quả, mức độ sáng tạo, tính thích nghi, tính năng động và linh hoạt, phẩm chất đạo đức, các kỹ năng sử dụng các công cụ hỗ trợ trong hoạt động nghề nghiệp. Thứ ba, chất lượng viên chức hành chính được đánh giá bằng “giá trị gia tăng”, nghĩa là được xác định bằng giá trị của “đầu ra” trừ đi giá trị của “đầu vào” thông qua các chỉ tiêu tỉ lệ hoàn trả trong khoa học, giáo dục, tiền lương - thu nhập, điều kiện và làm việc. Chất lượng viên chức hành chính là mức độ đáp ứng yêu cầu của viên chức về các tiêu chuẩn của vị trí việc làm thông qua việc đạt được các mục tiêu của cá nhân viên chức và mức độ hoàn thành mục tiêu của đơn vị. Theo 10
đó, chất lượng viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ là sự thống nhất giữa phẩm chất chính trị và năng lực công tác, thể hiện ở kết quả hoàn thành nhiệm vụ đối với tổ chức. Chất lượng viên chức là tập hợp các yếu tố phản ánh chất lượng cá nhân mỗi viên chức qua ba nhóm thể lực - trí lực - tâm lực với các yếu tố khác nhau như: - Thể lực biểu hiện ở các chỉ tiêu về sức khỏe trên phương diện sinh học: chiều cao, cân nặng, sức khỏe, độ bền bĩ, khả năng chịu đựng. Viên chức có sức khỏe tốt có thể mang lại thành công cao trong công việc nhờ sự dẻo dai và tập trung trong khi làm việc, nhờ vậy họ có thể tiếp thu nhanh chóng những kiến thức và kỹ năng trong giải quyết công việc. - Trí lực biểu hiện qua trình độ, kỹ năng chuyên môn, nghiệp vụ và năng lực công tác. Đây là điều kiện quan trọng phản ánh chất lượng của viên chức, trong xu thế phát triển của đất nước. - Tâm lực biểu hiện chủ yếu qua thái độ, phẩm chất chính trị, trách nhiệm trong công tác. Đây là yêu cầu quan trọng và cơ bản nhất đối với viên chức trong thực hiện nhiệm vụ. Như vậy, có thể hiểu chất lượng viên chức hành chính là mức độ đáp ứng các yêu cầu tại vị trí việc làm mà viên chức đảm nhiệm tại tổ chức KHCN như phẩm chất, trình độ, kỹ năng, kinh nghiệm, sức khỏe, đạo đức và được phản ánh thông qua mức độ hoàn thành công việc của viên chức trong quá trình thực hiện công việc được giao. Chất lượng viên chức hành chính là một trong những nhân tố quan trọng bảo đảm sự phát triển của các tổ chức KHCN. 1.2. Đặc điểm, vai trò của viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ 1.2.1. Đặc điểm của viên chức hành chính trong các tổ chức khoa học và công nghệ 1.2.1.1. Viên chức hành chính trong các tổ chức KHCN được đào tạo theo nhiều chuyên ngành khác nhau như: Khoa học quản lý, hành chính, luật 11