Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Hao999 Hao999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:79

Thêm vào BST

Báo xấu

41
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách công và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, luận văn đề xuất một số quan điểm và giải pháp tăng cường thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Định hướng ứng dụng: Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội

BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI ĐỖ KHẮC CANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG Hà Nội, 12/2020
BỘ NỘI VỤ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NỘI VỤ HÀ NỘI ĐỖ KHẮC CANH THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ ĐỊNH HƯỚNG ỨNG DỤNG CHUYÊN NGÀNH: CHÍNH SÁCH CÔNG MÃ SỐ: 8340402 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG THỊ HƯƠNG Hà Nội, 12/2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và chưa được sử dụng ở bất kỳ công trình khoa học nào. Tên luận văn và nội dung luận văn được thực hiện trên cơ sở Đề cương chi tiết Hội đồng xét duyệt đề cương trường Đại học Nội vụ Hà Nội thông qua. Tác giả hoàn toàn chịu trách nhiệm về luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Tác giả luận văn Đỗ Khắc Canh
LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành đến cô giáo, giảng viên hướng dẫn TS. Hoàng Thị Hương đã nhiệt tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến toàn thể các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Khoa học chính trị, Phòng Quản lý Đào tạo Sau đại học - Trường Đại học Nội vụ Hà Nội đã quan tâm, tham gia đóng góp ý kiến và hỗ trợ tôi trong quá trình nghiên cứu, giúp tôi có kiến thức và phương pháp nghiên cứu để hoàn thiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn các Phòng ban chuyên môn thuộc Ủy ban nhân dân huyện Thạch Thất như Phòng Kinh tế và các cơ quan hữu quan khác đã hỗ trợ, cung cấp tài liệu, tạo điều kiện cho tôi có số liệu để nghiên cứu hoàn thành luận văn. Dù đã có nhiều cố gắng nhưng do giới hạn về trình độ nghiên cứu, giới hạn về tài liệu nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong nhận được sự góp ý, chỉ bảo của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp và những người quan tâm. Hà Nội, ngày 15 tháng 12 năm 2020 Tác giả luận văn Đỗ Khắc Canh
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................... 1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ........................... 3 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu ........................................................ 6 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ......................................................... 6 5. Phương pháp nghiên cứu....................................................................... 7 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài .................................................. 8 7. Bố cục của luận văn .............................................................................. 8 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN........................................................ 9 1.1. Ngành nghề nông thôn và chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ............................................................................................................ 9 1.1.1. Ngành nghề nông thôn .................................................................... 9 1.1.1.1. Khái niệm ..................................................................................... 9 1.1.1.2. Phân loại ..................................................................................... 11 1.1.2. Chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ................................ 12 1.1.2.1. Khái niệm ................................................................................... 12 1.1.2.2. Hệ thống các chính sách phát triển ngành nghề ở nông thôn .... 14 1.2. Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn .................. 17 1.2.1. Khái niệm ...................................................................................... 17 1.2.2. Mục tiêu thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ..... 18 1.2.3. Chủ thể thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ..... 19 1.2.4. Quy trình thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn .... 19 1.2.4.1. Xây dựng kế hoạch triển khai thực hiện chính sách .................. 19 1.2.4.2. Phổ biến, tuyên truyền chính sách ............................................. 20 1.2.4.3. Phân công, phối hợp thực hiện chính sách ................................. 21 1.2.4.4. Đôn đốc, kiểm tra, giám sát việc thực hiện chính sách ............. 21
1.2.4.5. Tổng kết, đánh giá rút kinh nghiệm việc thực hiện chính sách . 21 1.2.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ......................................................................................... 21 Tiểu kết chương 1.................................................................................... 24 Chương 2. THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THỰC TRẠNG VÀ NGUYÊN NHÂN ....................................................... 25 2.1. Khái lược về điều kiện tự nhiên, thế mạnh và tình hình phát triển các ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ............. 25 2.1.1. Điều kiện tự nhiên và thế mạnh phát triển ngành nghề nông thôn của huyện Thạch Thất ............................................................................. 25 2.1.2. Tình hình phát triển các ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất .... 26 2.2. Phân tích thực trạng thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ................................. 28 2.2.1. Thực trạng tổ chức bộ máy và quy trình thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ..... 28 2.2.2. Thực trạng thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ..................................................... 31 2.2.2.1. Chính sách hỗ trợ mặt bằng sản xuất ......................................... 31 2.2.2.2. Chính sách hỗ trợ vốn, tín dụng ................................................. 33 2.2.2.3. Chính sách hỗ trợ hoạt động xúc tiến thương mại ..................... 34 2.2.2.4. Chính sách hỗ trợ triển khai, ứng dụng kết quả khoa học và công nghệ ................................................................................................ 36 2.2.2.5. Chính sách đào tạo, bồi dưỡng nhân lực .................................... 37 2.3. Đánh giá chung về thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội ........................................ 40 2.3.1. Những kết quả đạt được ................................................................ 40 2.3.1.1. Xét theo nội dung chính sách phát triển ngành nghề nông thôn 40 2.3.2. Những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân ........................................ 44 2.3.2.1. Những tồn tại, hạn chế ............................................................... 44 2.3.2.2. Nguyên nhân của hạn chế .......................................................... 46 Tiểu kết chương 2.................................................................................... 49
Chương 3. QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN Ở HUYỆN THẠCH THẤT, THÀNH PHỐ HÀ NỘI .................................................... 50 3.1. Một số quan điểm cơ bản về thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ........................ 50 3.1.1. Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn phải gắn với chiến lược phát triển kinh tế - xã hội, phù hợp với thế mạnh của địa phương .......... 50 3.1.2. Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn phải kết hợp hài hòa giữa tăng trưởng kinh tế với bảo vệ môi trường, truyền thống với hiện đại .............................................................................................. 51 3.2. Một số giải pháp tăng cường thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội ........................ 52 3.2.1. Nâng cao chất lượng cán bộ, công chức của địa phương trong việc thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ........................... 52 3.2.2. Nâng cao nhận thức của các chủ thể về tầm quan trọng của quá trình thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn .................. 53 3.2.3. Nâng cao tính chủ động, tích cực, sáng tạo của các đối tượng chịu sự tác động và thụ hưởng chính sách ...................................................... 55 3.2.4. Tăng cường các nguồn lực cần thiết để thực hiện chính sách phát triểnngành nghề nông thôn ...................................................................... 56 3.2.5. Một số giải pháp khác ................................................................... 58 Tiểu kết chương 3.................................................................................... 59 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ...................................................................... 60 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 62 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 NNNT Ngành nghề nông thôn 2 LĐ Lao động 3 CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa 4 HTX Hợp tác xã 5 NXB Nhà xuất bản 6 UBND Ủy ban nhân dân 7 XHCN Xã hội chủ nghĩa 8 CCN Cụm công nghiệp 9 DN Doanh nghiệp 10 TM - DV Thương mại - Dịch vụ
DANH MỤC CÁC BẢNG STT Bảng Nội dung Trang Đào tạo nhân lực đảm bảo phát triển ngành nghề 1 Bảng 1 38 nông thôn trên địa bàn huyện Thạch Thất Nhân lực đáp ứng quá trình phát triển các ngành 2 Bảng 2 38 nghề trên địa bàn huyện Thạch Thất
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngành nghề nông thôn (NNNT) là một bộ phận quan trọng trong cơ cấu kinh tế ở khu vực nông thôn, là động lực để chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn; góp phần làm tăng giá trị sản xuất công nghiệp và dịch vụ; tạo việc làm, nâng cao thu nhập và cải thiện đời sống người dân ở khu vực nông thôn. Đẩy mạnh phát triển NNNT là công cụ để thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn và đẩy nhanh tiến độ thực hiện Chương trình mục tiêu Quốc gia về xây dựng nông thôn mới. Hiện nay, trong xu thế phát triển mạnh mẽ và hội nhập kinh tế thế giới ngày càng sâu rộng của nước ta. Trước sức ép dư thừa lao động ở nông thôn và sự chuyển dịch lao động ra thành phố ngày càng lớn, sự chênh lệch về thu nhập giữa nông thôn và thành thị ngày một gia tăng. Phát triển NNNT không chỉ quan trọng đối với khu vực nông thôn mà còn là nền tảng để bảo đảm sự phát triển bền vững của đất nước. Vì vậy, phát triển NNNT là một trong những nội dung luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội quốc gia. Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra nhiều chính sách nhằm phát triển ngành nghề ở khu vực nông thôn và luôn chủ trương phát triển kinh tế khu vực nông thôn theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa, tạo việc làm, góp phần nâng cao thu nhập cho người dân. Với những chủ trương đúng đắn của Đảng và Nhà nước ta đã làm cho kinh tế khu vực nông thôn ngày càng phát triển, đời sống vật chất và tinh thần của người dân ở khu vực nông thôn được nâng cao. Nằm ở phía Tây thủ đô Hà Nội, huyện Thạch Thất có tổng diện tích đất tự nhiên là 18.459,05 ha, là huyện có tiềm năng lớn về phát triển kinh tế, nhất là kinh tế công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, thương mại và dịch vụ. Trong những năm qua, thực hiện chính sách phát triển NNNT, các ngành nghề, làng nghề truyền thống đã và đang được khôi phục. Các chính sách đã tạo điều kiện thúc đẩy NNNT phát triển, góp phần tăng trưởng kinh tế - xã hội, chuyển 1
dịch cơ cấu kinh tế huyện theo hướng tích cực, tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, giảm tỷ trọng nông nghiệp, nâng cao đời sống vật chất và tinh thần của người dân. Một số ngành nghề có đóng góp quan trọng trong nền kinh tế của huyện như cơ kim khí Phùng Xá (xã Phùng Xá); mộc, may Hữu Bằng (xã Hữu Bằng); mây tre giang đan Thái Hòa, Phú Hòa, Bình Xá (xã Bình Phú); mộc Chàng Sơn (xã Chàng Sơn); mộc, xây dựng Canh Nậu (xã Canh Nậu); mộc, xây dựng Dị Nậu (xã Dị Nậu); chè lam Thạch Xá (xã Thạch Xá). Tuy nhiên, sự phát triển NNNT của huyện còn nhiều bất cập, đặt ra những vấn đề cần giải quyết như: phần lớn các cơ sở ngành nghề có quy mô nhỏ, tính hợp tác chưa cao; sản phẩm làm ra phần lớn tiêu thụ nội địa, ít có cơ hội trực tiếp xuất khẩu; các cơ sở ngành nghề thiếu vốn, khả năng tiếp cận nguồn vốn tín dụng hạn chế; công nghệ lạc hậu, chậm đổi mới; sản phẩm làm ra chưa có nhãn hiệu, thương hiệu; một số ngành nghề còn gây ô nhiễm môi trường; lao động làm việc trong các cơ sở sản xuất phần lớn tự làm, tự học, không qua trường lớp đào tạo; cán bộ quản lý liên quan đến phát triển NNNT còn thiếu và bất cập;… Những hạn chế, bất cập này đòi hỏi phải được khắc phục trong quá trình CNH, HĐH nông nghiệp, nông thôn theo định hướng của Đảng và chính sách phát triển NNNT của Nhà nước. Chính sách phát triển NNNT của Nhà nước đã được triển khai thông qua các công cụ quản lý nhà nước như: Nghị quyết, Quyết định, Kế hoạch của Trung ương và Thành phố Hà Nội nhằm tạo cơ sở pháp lý cho các địa phương trên thành phố Hà Nội triển khai thực hiện. Trên cơ sở đó, các cấp ủy Đảng, chính quyền huyện Thạch Thất đã tổ chức triển khai thực hiện chính sách phát triển NNNT như ban hành Đề án, kế hoạch; tuyên truyền; phân công, phối hợp; kiểm tra, giám sát; tổng kết, đánh giá. Kết quả thực hiện chính sách phát triển NNNT đã góp phần thúc đẩy kinh tế - xã hội và nâng cao đời sống của nhân dân huyện Thạch Thất. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện chính sách phát triển NNNT cũng bộc lộ một số hạn chế, tồn tại do những nguyên nhân khách quan và chủ quan. Do đó, việc nghiên cứu thực trạng và đề xuất giải pháp nâng 2
cao hiệu quả thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội có ý nghĩa cả về mặt lý luận và thực tiễn. Xuất phát từ những lý do nêu trên, tác giả lựa chọn đề tài “Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội” để làm luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Chính sách công. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Phát triển NNNT là vấn đề được các cấp, các ngành, các địa phương quan tâm, đã có rất nhiều tác giả nghiên cứu và viết bài trên các sách báo, tạp chí, luận văn, đề tài khoa học, công trình nghiên cứu về phát triển NNNT và chính sách phát triển NNNT. Về ngành nghề nông thôn: Tiêu biểu về lĩnh vực này bao gồm những cuốn sách, công trình nghiên cứu của các tác giả sau: - Nguyễn Mạnh Dũng (2004), “Phát triển ngành nghề ở nông thôn”, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. Cuốn sách cung cấp những kiến thức, kỹ năng cơ bản và cần thiết về lĩnh vực phát triển ngành nghề ở nông thôn cho đội ngũ cán bộ cấp xã, huyện phù hợp với sự phát triển của xã hội hiện đại và phục vụ yêu cầu CNH, HĐH nông nghiệp nông thôn của Đảng và Nhà nước ta. - Nguyễn Văn Huệ (2011), “Phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang”, Luận văn thạc sỹ Kinh tế nông nghiệp, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Luận văn đã phân tích, đánh giá thực trạng phát triển NNNT trên địa bàn huyện Hiệp Hòa, tỉnh Bắc Giang; Từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả của ngành nghề nông thôn trên địa bàn huyện Hiệp Hòa. - Nguyễn Hữu Danh (2010), “Giải pháp phát triển ngành nghề nông thôn tỉnh Đồng Nai”, Luận văn thạc sỹ kinh tế, chuyên ngành Quản lý kinh tế và chính sách, trường Đại học Kinh tế quốc dân. Luận văn cũng đã chỉ ra những vấn đề lý luận về phát triển ngành nghề nông thôn; Đánh giá thực trạng phát triển ngành nghề nông thôn tỉnh Đồng Nai, xác định các tồn tại, hạn chế, từ đó tìm ra nguyên nhân của tồn tại, hạn chế cần giải quyết. Đề xuất một số 3
giải pháp quản lý nhà nước của chính quyền tỉnh Đồng Nai nhằm tạo điều kiện thúc đẩy ngành nghề nông thôn tỉnh Đồng Nai phát triển trong thời gian tới. - Trần Mạnh Hải (2012), “Phát triển ngành nghề nông thôn - Trường hợp nghiên cứu nghề thêu ren ở xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam”, Báo cáo nghiên cứu khoa học, Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Trong Báo cáo cho thấy thực trạng phát triển NNNT (Trường hợp nghiên cứu nghề thêu ren) ở xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam; từ đó đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm phát triển và nâng cao hiệu quả của ngành nghề nông thôn, cụ thể là nghề thêu ren ở xã Thanh Hà, huyện Thanh Liêm, tỉnh Hà Nam. - Đức Dũng (2018), “Phát triển ngành nghề nông thôn: Tìm giải pháp từ đột phá công nghệ”, trên BNEWS/TTXVN. Bài viết phân tích sự ứng dụng, chuyển giao công nghệ nhằm đánh thức tiềm năng, thế mạnh của các làng nghề dân tộc, giúp các ngành nghề phát triển đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và cuộc cách mạng công nghiệp 4.0. - Võ Văn Cư (2006), “Phát triển ngành nghề nông thôn ở Bình Dương”, tr.54 - 57, Tạp chí Quản lý Nhà nước số 122, Học viện Hành chính Quốc gia. Bài viết cũng đã chỉ ra thực trạng và giải pháp phát triển NNNT ở tỉnh Bình Dương. Về chính sách phát triển NNNT và việc thực hiện chính sách phát triển NNNT cũng được nhiều tác giả nghiên cứu với những công trình sau: - Nguyễn Phương (2018), “Cẩm nang xây dựng nông thôn mới, Chính sách phát triển ngành nghề nông nghiệp, nông thôn”, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. Cuốn sách hệ thống hóa đầy đủ những quy định chung của Nhà nước liên quan đến việc phát triển nông nghiệp, nông thôn; để từ đó thấy được vai trò của phát triển NNNT trong quá trình phát triển nông nghiệp và xây dựng nông thôn mới ở nước ta hiện nay. - Viện Chính sách và Chiến lược phát triển nông nghiệp nông thôn - Bộ Nông nghiệp & PTNT (2011) “Một số chính sách về phát triển ngành nghề nông thôn”, NXB Nông nghiệp, Hà Nội. Cuốn sách tổng hợp một số chủ trương, chính sách của Đảng, Chính phủ và hướng dẫn của các Bộ, ngành có 4
liên quan trong thực hiện chính sách phát triển NNNT. Chỉ đạo việc thực hiện chính sách phát triển NNNT, Chính phủ và các Bộ ngành đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật nhằm bảo đảm tính nhất quán trong công tác chỉ đạo, tránh chồng chéo trong quá trình triển khai thực hiện các nội dung NNNT, xây dựng nông thôn mới, cụ thể như: Nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày 07 tháng 7 năm 2006 về phát triển ngành nghề nông thôn; Nghị định số 83/2018/NĐ-CP ngày 24/5/2018 Về khuyến nông; Quyết định số 490/QĐ-TTg ngày 07/5/2018 Phê duyệt chương trình mỗi xã một sản phẩm giai đoạn 2018 - 2020; Nghị định số 57/2018/NĐ-CP ngày 17/04/2018 Về cơ chế, chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào nông nghiệp, nông thôn; Nghị định số 52/2018/NĐ-CP ngày 12/4/2018 Về phát triển ngành nghề nông thôn và làng nghề;... Riêng UBND TP Hà Nội cũng ban hành những văn bản gắn với những chính sách khuyến khích phát triển NNNT như: Nghị quyết 11/2019/NQ-HĐND ngày 04/12/2019 về một số chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề nông thôn và làng nghề thành phố Hà Nội; Kế hoạch 60/KH-UBND ngày 23/3/2020 về phát triển ngành nghề nông thôn thành phố Hà Nội năm 2020; … Nhìn chung, các công trình nghiên cứu nêu trên mới đã đề cập đến NNNT và phát triển NNNT, chính sách phát triển NNNT nhưng chưa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống về thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Hay nếu có nghiên cứu về kinh tế nông nghiệp nông thôn ở huyện Thạch Thất thì cũng tập trung nghiên cứu về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, nông thôn hay phát triển làng nghề. Vì vậy, trên cơ sở kế thừa có chọn lọc các kết quả nghiên cứu đã được công bố, luận văn tiếp tục nghiên cứu theo hướng chuyên sâu, cụ thể nhằm nêu rõ những kết quả đạt được, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của việc thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. Trên cơ sở đó đề xuất một số quan điểm cơ bản và giải pháp chủ yếu tăng cường thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 5
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở phân tích những vấn đề lý luận về thực hiện chính sách công và đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội, luận văn đề xuất một số quan điểm và giải pháp tăng cường thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích trên, luận văn tập trung nghiên cứu các nhiệm vụ sau: - Một là, hệ thống hóa một số vấn đề lý luận về thực hiện chính sách phát triển NNNT. - Hai là, khảo sát, đánh giá thực trạng thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020, nêu ra những thành tựu, hạn chế và nguyên nhân. - Ba là, đề xuất một số quan điểm và giải pháp chủ yếu tăng cường thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Việc thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Về nội dung: Luận văn nghiên cứu từ cách tiếp cận nội dung của các chính sách theo Nghị định số 52/2018/NĐ-CP của Chính phủ ngày 12/4/2018 về phát triển ngành nghề nông thôn: hỗ trợ mặt bằng sản xuất; đầu tư, tín dụng; xúc tiến thương mại; triển khai ứng dụng kết quả khoa học, công nghệ; đào tạo nhân lực. - Về không gian: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách phát triển NNNT ở 6
huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội qua 07 xã điển hình: xã Phùng Xá; xã Hữu Bằng; xã Bình Phú; xã Chàng Sơn; xã Canh Nậu; xã Dị Nậu; xã Thạch Xá. - Về thời gian: Nghiên cứu việc thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội giai đoạn 2016 - 2020. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở các quan điểm, đường lối của Đảng và văn bản pháp luật của Nhà nước về thực hiện chính sách phát triển NNNT. 5.2. Phương pháp cụ thể - Phương pháp thu thập dữ liệu thứ cấp: để có được dữ liệu thứ cấp, học viên tổng hợp, nghiên cứu từ các công trình nghiên cứu trước đó có liên quan đến thực hiện chính sách phát triển NNNT đã được công bố như: giáo trình, đề tài nghiên cứu, luận án tiến sỹ, bài báo đăng trên các tạp chí khoa học, các văn bản, báo cáo của huyện Thạch Thất như: Báo cáo Chính trị Đại hội đại biểu lần thứ XXIV Đảng bộ Huyện, Đề án “Phát triển Thương mại dịch vụ du lịch huyện Thạch Thất giai đoạn 2016 - 2020”, Kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và các văn bản liên quan đến thực hiện chính sách phát triển NNNT của huyện trong giai đoạn 2016 - 2020, các văn bản khác của Phòng Kinh tế huyện Thạch Thất. - Phương pháp thống kê, phân tích: thông qua việc thu thập các các bảng biểu, báo cáo hàng năm của chính quyền địa phương, kết hợp với phương pháp quan sát thực tế, đánh giá thực tế về thực trạng thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội trong giai đoạn 2016 - 2020. - Phương pháp phân tích, tổng hợp nhằm đề xuất các quan điểm, giải pháp chủ yếu tăng cường thực hiện các chính sách liên quan đến phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội trong thời gian tới. 7
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài 6.1. Ý nghĩa lý luận Kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần hệ thống hóa một số vấn đề lý luận và thực tiễn để bổ sung, hoàn thiện những vấn đề trong việc thực hiện chính sách nói chung và thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội nói riêng. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Các phân tích, đánh giá về thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội đã giúp nhìn nhận rõ hơn những kết quả, những tồn tại trong việc hoạch định chính sách và thực thi chính sách. Qua đó, đề xuất giúp cho cơ quan quản lý, các sở, ban ngành có liên quan, các nhà hoạch định chính sách có cơ sở khoa học và thực tiễn để vận dụng, tổ chức thực hiện chính sách phát triển NNNT ở huyện Thạch Thất, Thành phố Hà Nội đạt được các mục tiêu của chính sách 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, Danh mục tài liệu tham khảo, Phụ lục, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn Chương 2: Thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội - Thực trạng và nguyên nhân Chương 3: Quan điểm, giải pháp tăng cường thực hiện chính sách phát triển ngành nghề nông thôn ở huyện Thạch Thất, thành phố Hà Nội 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THỰC HIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN NGÀNH NGHỀ NÔNG THÔN 1.1. Ngành nghề nông thôn và chính sách phát triển ngành nghề nông thôn 1.1.1. Ngành nghề nông thôn 1.1.1.1. Khái niệm Thuật ngữ NNNT trước đây thường được hiểu là những ngành tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn. Hiện nay, NNNT được hiểu ở phạm vi rộng hơn, tại Quyết định số 132/2000/QĐ-TTg ngày 24/11/2000 của Thủ Tướng chính phủ về “Một số chính sách khuyến khích phát triển ngành nghề nông thôn” và Nghị định số 66/2006/NĐ-CP ngày 7/7/2006 của Chính phủ về “Phát triển ngành nghề nông thôn”, NNNT bao gồm các ngành tiểu thủ công nghiệp, thương mại, dịch vụ. Cụ thể: chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản; sản xuất vật liệu xây dựng, đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, cơ khí nhỏ ở nông thôn; xử lý, chế biến nguyên vật liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn; sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ; ngành gây trồng và kinh doanh sinh vật cảnh; xây dựng, vận tải trong nội bộ liên xã và các dịch vụ khác phục vụ đời sống dân cư nông thôn. Bên cạnh đó, qua quá trình nghiên cứu, khảo sát NNNT theo quy mô toàn quốc, các nhà khoa học và chuyên gia của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cũng đã đưa ra khái niệm về NNNT. Khái niệm này được tác giả Nguyễn Mạnh Dũng trình bày trong cuốn sách “Phát triển ngành nghề ở nông thôn”: “NNNT là những hoạt động kinh tế phi nông nghiệp bao gồm tiểu thủ công nghiệp, các hoạt động dịch vụ sản xuất và đời sống, có quy mô vừa và nhỏ với các thành phần kinh tế như hộ gia đình, hộ sản xuất (gọi chung là hộ), các tổ chức kinh tế HTX, doanh nghiệp tư nhân, Công ty TNHH... (gọi chung là cơ sở sản xuất). Các tổ chức hộ và cơ sở này với mức độ khác nhau 9
đều gắn kết mật thiết với nông thôn và có sử dụng các nguồn lực của nông thôn (như: đất đai, lao động, nguyên liệu và các nguồn lực khác) và có ảnh hưởng lớn tới quá trình phát triển kinh tế xã hội của nông thôn” [18, tr.10]. Qua khái niệm về NNNT, có thể rút ra một số đặc điểm cơ bản của NNNT như sau: Thứ nhất, NNNT liên quan đến nghề truyền thống, làng nghề và làng nghề truyền thống, trong đó nghề truyền thống được hiểu là nghề đã được hình thành từ lâu đời, tạo ra những sản phẩm độc đáo, có tính riêng biệt, được lưu truyền và phát triển đến ngày nay hoặc có nguy cơ bị mai một, thất truyền. Làng nghề là một hoặc nhiều cụm dân cư cấp thôn, ấp, bản, làng,... tham gia hoạt động ngành nghề nông thôn. Làng nghề truyền thống là làng nghề có nghề truyền thống được hình thành từ lâu đời. Thứ hai, NNNT là các hoạt động sản xuất, kinh doanh diễn ra chủ yếu trên địa bàn nông thôn với trình độ sản xuất theo hướng công nghiệp hiện đại nhưng tính chất chuyên môn hóa thấp do sử dụng công cụ bán cơ khí, số ít sử dụng công cụ cơ khí với quy mô nhỏ; sử dụng lao động tại chỗ, lao động phổ thông; nguồn nguyên liệu đầu vào từ sản xuất nông nghiệp là chủ yếu hoặc tại địa bàn nông thôn. Thứ ba, quy mô sản xuất NNNT nhỏ, sử dụng số lao động và mức vốn thấp, tương đương tiêu chí của các doanh nghiệp vừa và nhỏ theo quy định của Nhà nước. Thứ tư, hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ của các NNNT rất đa dạng, mềm dẻo và linh hoạt theo nhu cầu của người tiêu dùng và sự vận động của thị trường. Mặt khác, để phù hợp với chủ trương CNH, HĐH, chuyển dịch cơ cấu kinh tế, phát triển kinh tế thị trường của nước ta, khái niệm NNNT ngày càng được làm rõ và thể hiện sự tham gia của cả hoạt động sản xuất công nghiệp, dịch vụ, thương mại. Theo tác giả, NNNT được hiểu là: NNNT là những hoạt động sản xuất công nghiệp, thương mại dịch vụ với quy mô nhỏ trên địa bàn 10
nông thôn; trong quá trình sản xuất kinh doanh, chủ yếu sử dụng lao động thủ công, công cụ bán cơ khí và kết hợp một phần công cụ cơ khí và máy móc hiện đại để sản xuất đa dạng các loại sản phẩm từ nguồn nguyên liệu trên địa bàn nông thôn phục vụ nhu cầu khác nhau của xã hội và cung cấp dịch vụ phục vụ đời sống dân cư nông thôn. Tác giả sử dụng khái niệm này làm cơ sở lý luận nghiên cứu của luận văn. 1.1.1.2. Phân loại Trong nghiên cứu hoạt động NNNT có nhiều cách tiếp cận với các tiêu chí phân loại khác nhau. Để phù hợp với mục đích nghiên cứu, tác giả lựa chọn tiêu chí phân loại NNNT là: (i) Cùng thực hiện một phương pháp công nghệ hoặc công nghệ tương tự; (ii) Cùng một loại nguyên liệu hay nguyên liệu đồng loại; (iii) Sản phẩm có cùng công dụng hoặc tương tự giống nhau. Căn cứ tiêu chí trên và theo Nghị định số 52/2018/NĐ-CP ngày 12/4/2018 của Chính phủ về phát triển NNNT thì các hoạt động NNNT bao gồm: 1. Chế biến, bảo quản nông, lâm, thủy sản. 2. Sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ. 3. Xử lý, chế biến nguyên vật liệu phục vụ sản xuất ngành nghề nông thôn. 4. Sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, thủy tinh, dệt may, sợi, thêu ren, đan lát, cơ khí nhỏ. 5. Sản xuất và kinh doanh sinh vật cảnh. 6. Sản xuất muối. 7. Các dịch vụ phục vụ sản xuất, đời sống dân cư nông thôn. Với sự phân loại trên càng làm rõ thêm bức tranh toàn cảnh về lĩnh vực NNNT, xác định rõ cách tiếp cận nghiên cứu NNNT. Bên cạnh đó, làm rõ môi trường hoạt động của NNNT chính là khu vực nông thôn, gắn bó chặt chẽ với các làng nghề tại các thôn, làng, xã. Làng nghề ở nông thôn Việt Nam có bề dày lịch sử lâu đời, nhưng nhìn chung có quy mô sản xuất nhỏ, thường mang tính chất gia đình; lao động thủ công là chủ yếu và lực lượng lao động trong làng nghề không được đào tạo chính quy, chủ yếu dựa vào kinh nghiệm, cha truyền con nối. 11