Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Chia sẻ: Thiên Vũ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

18
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của bài nghiên cứu này là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2007- 2012. Bài nghiên cứu giúp người đọc quan tâm đến lĩnh vực hoạt động ngân hàng, cơ chế cơ bản, các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ……..…….. MAI THỊ THÙY DUNG CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH, 2014
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH ……..…….. MAI THỊ THÙY DUNG CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM Chuyên ngành : Tài chính – Ngân hàng Mã ngành : 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THỊ XUÂN LIỄU TP. HỒ CHÍ MINH, 2014
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là: Mai Thị Thùy Dung Sinh ngày: 21/08/1987 Là học viên Cao học K20 Ngành Tài Chính – Ngân Hàng. Mã số học viên: 7701100739 Cam đoan đề tài: “CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM” Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Xuân Liễu Luận văn được thực hiện tại trường đại học Kinh Tế TP.HCM Đề tài này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, không sao chép bất kỳ tài liệu nào và chưa được công bố nội dung này bất kỳ ở đâu; các số liệu được chú thích nguồn gốc rõ ràng, minh bạch. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về lời cam đoan của tôi. TP Hồ Chí Minh, ngày tháng 05 năm 2014 Tác giả
MỤC LỤC TRANG BÌA PHỤ LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC BẢNG BIỂU DANH MỤC ĐỒ THỊ PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI..................................................................................... 1 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU .......................................................................................... 2 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................. 2 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU .............................................................. 3 5. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................... 3 6. Ý NGHĨA THỰC TIỄN ................................................................................................ 4 CHƯƠNG 1: ...................................................................................................................... 5 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG ............. 5 SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................. 5 1.1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........................................ 5 1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại ........................................................................... 5 1.1.2 Đặc trưng của ngân hàng thương mại ..................................................................... 6 1.1.3 Vai trò và chức năng của ngân hàng thương mại.................................................... 7 1.1.4 Xu hướng phát triển hiện nay đối với hoạt động của các ngân hàng thương mại .. 8 1.1.5 Tổng quan các nghiên cứu trước đây về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ............................................................................................ 10 1.2 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI .................................................................................................................. 15 1.2.1 Khái niệm về khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ................................. 15 1.2.2 Các chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ..................... 16 1.2.2.1 Tỷ suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) ............................................................ 16
1.2.2.2 Tỷ suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) ...................................................... 17 1.2.2.3 Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM)...................................................................... 17 1.2.2.4 Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên (NNIM) ......................................................... 18 1.3 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ...................................................................................................... 18 1.3.1 Nhóm nhân tố khách quan .................................................................................... 19 1.3.1.1 Môi trường kinh tế, chính trị, xã hội:................................................................. 19 1.3.1.2 Môi trường pháp lý ............................................................................................ 19 1.3.1.3 Sự thanh tra, giám sát của ngân hàng trung ương các cấp ................................. 19 1.3.1.4 Sự cạnh tranh giữa các ngân hàng thương mại .................................................. 19 1.3.2 Nhóm nhân tố chủ quan ....................................................................................... 20 1.3.2.1 Năng lực tài chính: ............................................................................................. 20 1.3.2.2 Năng lực điều hành, quản trị: ............................................................................. 20 1.3.2.3 Ứng dụng tiến bộ khoa học công nghệ .............................................................. 21 1.3.2.4 Trình độ, chất lượng của người lao động ........................................................... 21 1.4 CÁC PHƯƠNG PHÁP ĐÁNH GIÁ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ........................................ 21 1.4.1 Phương pháp phân tích định tính........................................................................... 21 1.4.1.1 Nhóm chỉ tiêu liên quan đến tài sản của ngân hàng thương mại ....................... 22 1.4.1.2 Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng đảm bảo về vốn: .......................................... 23 1.4.2 Phương pháp định lượng ....................................................................................... 24 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ................................................................................................ 25 CHƯƠNG 2: .................................................................................................................... 27 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2007 - 2012 .................... 27 2.1 THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2007 - 2012 ................................................... 27
2.1.1 Giới thiệu tổng quan về hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2007 - 2012 ................................................................................................................ 27 2.1.2 Suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) .................................................................... 28 2.1.3 Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) .............................................................. 29 2.1.4 Chỉ số thu nhập lãi cận biên (NIM)...................................................................... 30 2.1.5 Tỷ lệ thu nhập ngoài lãi cận biên (NNIM) ............................................................ 31 2.2 CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2007 – 2012.................... 31 2.2.1 Nhóm chỉ tiêu phản ánh quy mô, chất lượng tài sản ............................................. 31 2.2.1.1 Quy mô tài sản ................................................................................................... 31 2.2.1.2 Cơ cấu tài sản: .................................................................................................... 32 2.2.1.3 Tỷ lệ nợ xấu........................................................................................................ 33 2.2.2 Nhóm chỉ tiêu phản ánh khả năng đảm bảo về vốn .............................................. 35 2.2.2.1 Vốn điều lệ ......................................................................................................... 35 2.2.2.2 Hệ số đòn bẩy tài chính: ..................................................................................... 37 2.3 KIỂM ĐỊNH CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2007 – 2012 BẰNG MÔ HÌNH ĐỊNH LƯỢNG .................................................................................... 38 2.3.1 Lựa chọn biến ......................................................................................................... 38 2.3.1.1 Biến phụ thuộc.................................................................................................... 38 2.3.1.2 Biến độc lập ........................................................................................................ 38 2.3.2 Thống kê mô tả các biến nhập lượng ...................................................................... 44 2.3.3 Mô hình nghiên cứu .............................................................................................. 46 2.3.4 Kết quả thực nghiệm chạy mô hình hồi quy ......................................................... 47 2.3.4.1 Mô hình ước lượng (ROA) ................................................................................. 47 2.3.4.2 Mô hình ước lượng (ROE) ................................................................................. 51
2.4 NHẬN XÉT CHUNG VỀ KHẢ NĂNG SINH LỜI VÀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2007 – 2012.............................................................................. 52 2.4.1 Những kết quả đạt được ........................................................................................ 52 2.4.2 Những hạn chế trong hoạt động ngân hàng thương mại Việt Nam ...................... 53 2.4.3 Những nguyên nhân chủ yếu ................................................................................. 53 2.4.3.1 Môi trường kinh tế vĩ mô ................................................................................... 53 2.4.3.2. Môi trường pháp lý ........................................................................................... 54 2.4.3.3 Hoạt động thanh tra, giám sát, điều hành hệ thống ngân hàng thương mại của Ngân hàng Nhà nước .......................................................................................................... 54 2.4.3.4 Tính cạnh tranh trên thị trường .......................................................................... 55 2.4.3.5 Năng lực quản lý, điều hành của các ngân hàng thương mại ............................ 55 2.4.3.6 Ứng dụng công nghệ thông tin ........................................................................... 56 2.4.3.7 Trình độ, chất lượng nhân viên ngân hàng ........................................................ 57 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ................................................................................................ 57 CHƯƠNG 3: .................................................................................................................... 58 GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ........................ 58 3.1 ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN CỦA HỆ THỐNG NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ĐẾN NĂM 2020 ............................................................................................ 58 3.2 GIẢI PHÁP KIỂM SOÁT CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................................................................................ 59 3.2.1 Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng tài sản của các ngân hàng thương mại cổ phần .................................................................................................................................... 59 3.2.1.1 Xử lý nợ xấu ....................................................................................................... 59 3.2.1.2 Hoàn thiện cơ chế quản trị rủi ro tín dụng ......................................................... 60 3.2.2 Tăng nguồn vốn tự có ............................................................................................ 61
3.2.3 Giải pháp nhằm tăng doanh thu............................................................................. 61 3.2.4 Giải pháp tiết kiệm chi phí .................................................................................... 62 3.2.5 Giải pháp trong việc ứng dụng công nghệ kỹ thuật .............................................. 63 3.2.6 Giải pháp nhằm liên quan đến đội ngũ nhân lực ................................................... 63 3.3 KIẾN NGHỊ ĐỐI VỚI CÁC CƠ QUAN QUẢN LÝ NHẰM TẠO ĐIỀU KIỆN CHO CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI NÂNG CAO KHẢ NĂNG SINH LỜI TRONG THỜI GIAN TỚI ................................................................................................. 64 3.3.1 Kiến nghị đối với các cơ quản quản lý Nhà nước ................................................. 64 3.3.1.1 Tạo môi trường kinh tế thuận lợi cho sự phát triển của hoạt động ngân hàng .. 64 3.3.1.2 Tiếp tục hoàn thiện hệ thống pháp luật .............................................................. 65 3.3.2 Đề xuất đối với Ngân hàng Nhà nước ................................................................... 66 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ................................................................................................ 67 KẾT LUẬN...................................................................................................................... 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tiếng Anh Tiếng Việt An Binh Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần ABB Bank An Bình ACB Asia Commercial Bank Ngân hàng thương mại cổ phần Á Châu Viet Capital commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần BANVIET Bank Bản Việt Joint Stock Commercial Bank for Ngân hàng thương mại cổ phần BIDV Investment and Development of Đầu tư và Phát triển Việt Nam Vietnam Bao Viet Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần BVB Bank Bảo Việt Ngân hàng thương mại cổ phần DAB Eastern Asia Commercial Bank Đông Á Ngân hàng thương mại cổ phần DAIA DaiA Joint Stock Commercial Bank Đại Á Vietnam Export Import Commercial Ngân hàng thương mại cổ phần EXIM Joint Stock Bank Xuất Nhập Khẩu Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần Ho Chi Minh City Housing HDB Phát triển Thành phố Hồ Chí Development Bank Minh Kien Long Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần KLB Bank Kiên Long LIENVIET LienViet Post Joint Stock Commercial Ngân hàng thương mại cổ phần
Bank Bưu điện Liên Việt Military Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần MB Bank Quân đội Mekong Development Commercial Ngân hàng thương mại cổ phần MDB Joint Stock Bank Phát triển Mê Kông Ngân hàng thương mại cổ phần MHB Housing Bank of Mekong Delta Phát triển nhà đồng bằng sông Cửu Long Vietnam Maritime Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần MSB Stock Bank Hàng hải Việt Nam Ngân hàng thương mại cổ phần NAMA Nam A Commercial Joint Stock Bank Nam Á Nam Viet Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần NAVI Bank Nam Việt Ngân hàng thương mại cổ phần OCB Orient Commercial Joint Stock Bank Phương Đông Ngân hàng thương mại cổ phần OCEAN Ocean Commercial Joint Stock Bank Đại Dương Petrolimex Group Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần PGB Stock Bank Xăng dầu Petrolimex Southern Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần PNB Bank Phương Nam Ngân hàng thương mại cổ phần SAIGON Saigon Bank For Industry And Trade Sài Gòn Công Thương Southeast Asia Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần SEABANK Stock Bank Đông Nam Á STB Saigon Thuong Tin Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần
Stock Bank Sài Gòn Thương Tín Vietnam Technological and Ngân hàng thương mại cổ phần TECHCOM Commercial Joint Stock Bank Kỹ Thương Việt Nam Tien Phong Commercial Joint Ngân hàng thương mại cổ phần TPB Stock Bank Tiên Phong TB Trung bình Joint stock commercial Bank for Ngân hàng thương mại cổ phần VCB Foreign Trade of Vietnam Ngoại thương Việt Nam Vietnam International commercial Ngân hàng thương mại cổ phần VIB joint stock bank Quốc Tế Việt Nam Industrial and Commercial Bank of Ngân hàng thương mại cổ phần VIETIN Vietnam Công Thương Việt Nam Vietnam Prosperity Joint - Stock Ngân hàng thương mại cổ phần VPB Commercial Bank Việt Nam Thịnh Vượng Western Commercial Joint Stock Ngân hàng thương mại cổ phần WES Bank Phương Tây TCTD Tổ chức tín dụng
DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 2.1: Tỷ lệ tài sản cố định, dư nợ cho vay của các ngân hàng thương mại cổ phần giai đoạn 2007 – 2012 .............................................................................................................. 33 Bảng 2.2: Kỳ vọng về dấu của hệ số các biến độc lập ...................................................... 44 Bảng 2.3: Thống kê mô tả các biến độc lập và phụ thuộc trong mô hình nghiên cứu ...... 47 Bảng 2.4: Kết quả hồi quy (ROA) .................................................................................... 47 Bảng 2.5: Kết quả hồi quy (ROE....................................................................................... 51
DANH MỤC ĐỒ THỊ Đồ thị 2.1: Suất sinh lời trên tổng tài sản (ROA) bình quân của 29 ngân hàng thương mại cổ phần giai đoạn 2007 – 2012 .......................................................................................... 28 Đồ thị 2.2: Suất sinh lời trên vốn chủ sở hữu (ROE) của 29 ngân hàng thương mại cổ phần giai đoạn 2007 - 2012 .............................................................................................. 30 Đồ thị 2.3: Chỉ số thu nhập lãi cận biên, thu nhập ngoài lãi cận biên của các ngân hàng thương mại cổ phần giai đoạn 2007 – 2012 ...................................................................... 30 Đồ thị 2.4: Tốc độ tăng trưởng tài sản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2007 – 2012 ....................................................................................................... 32 Đồ thị 2.5: Tình hình nợ xấu toàn hệ thống ngân hàng từ năm 2007- tháng 2/2013 ........ 34 Đồ thị 2.6: Tốc độ tăng vốn điều lệ, vốn chủ sở hữu và tổng tài sản của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2007 – 2012...................................................... 36 Đồ thị 2.7: Hệ số đòn bẩy tài chính của các ngân hàng thương mại giai cổ phần Việt Nam đoạn 2007 – 2012 ............................................................................................................. 37
1 PHẦN MỞ ĐẦU 1. SỰ CẦN THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Hệ thống ngân hàng thương mại là một trong những cơ sở quan trọng thúc đẩy kinh tế phát triển. Với trình độ công nghệ thông tin ngày càng phát triển cũng như xu hướng hội nhập kinh tế toàn cầu, hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại ngày càng đa dạng phong phú nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro. Cuộc khủng hoảng kinh tế năm 2008 với sự sụp đổ của các ngân hàng thương mại lớn ở Mỹ kéo theo khủng hoảng kinh tế toàn cầu là một minh chứng khẳng định sự cần thiết phải quản lý, giám sát hoạt động của các ngân hàng thương mại. Cũng nằm trong xu hướng phát triển kinh tế và hội nhập kinh tế, Việt Nam đang không ngừng thay đổi trên mọi mặt, trong đó có lĩnh vực tài chính – ngân hàng. Trải qua nhiều giai đoạn thăng trầm với bước ngoặc của sự ra đời hệ thống ngân hàng 2 cấp gồm Ngân hàng Nhà nước và các ngân hàng thương mại, các ngân hàng thương mại, đặc biệt là các ngân hàng thương mại cổ phần đã có những bước chuyển mình mạnh mẽ, khẳng định vai trò ngày càng quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Tuy nhiên, từ sau năm 2008, các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam bắt đầu bộc lộ những vấn đề lớn cần quan tâm như khả năng thanh khoản kém, tỷ lệ nợ xấu cao, đặc biệt lợi nhuận và khả năng sinh lời ngày càng giảm sút. Để giải quyết những vấn đề như vậy, chúng ta cần phải trả lời được những câu hỏi như “Các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam đang hoạt động như thế nào?”, “Những nhân tố nào đang ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong thời gian qua?”. Với lý do đó, tác giả chọn thực hiện đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam”. Luận văn được thực hiện nhằm đánh giá lại thực trạng hiệu quả hoạt động dưới góc độ khả năng sinh lời, cũng như xác định những nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam, từ đó đưa ra những giải pháp nhằm giúp các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam phát triển ổn định và bền vững trong thời gian tới.
2 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU Với đề tài “Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam”, luận văn tập trung chủ yếu làm sáng tỏ các vấn đề sau: - Vấn đề 1: Thực trạng khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2007 – 2012 như thế nào? Những yếu tố nào ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2007 – 2012? - Vấn đề 2: Từ những phân tích về thực trạng khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2007 – 2012, luận văn phân tích định lượng thông qua mô hình hồi quy nhằm phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. - Vấn đề 3: Dựa vào phân tích thực nghiệm và kết quả của mô hình, luận văn đề ra những giải pháp nhằm nâng cao khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong thời gian tới. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Để đạt được mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, luận văn áp dụng các phương pháp nghiên cứu sau: - Phương pháp nghiên cứu định tính: Tiến hành thu thập và xử lí các số liệu liên quan đến các chỉ tiêu tài chính phản ánh hoạt động của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Sau khi xử lí số liệu, tác giả tiến hành so sánh, phân tích theo phương pháp diễn dịch, quy nạp để thấy được khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại đã thay đổi như thế nào trong giai đoạn năm 2007 – 2012. - Phương pháp nghiên cứu định lượng: Áp dụng phương pháp mô hình hồi quy theo phương pháp GMM để xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam giai đoạn 2007 – 2012.
3 4. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Về đối tượng nghiên cứu: Khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại là một khái niệm rộng, được đo lường thông qua nhiều phương pháp tiếp cận khác nhau…Bên cạnh đó, hoạt động của các ngân hàng thương mại chịu sự tác động của nhiều yếu tố khách quan và chủ quan. Vì vậy, đề tài tập trung vào đối tượng nghiên cứu là các nhân tố thuộc năng lực tài chính và môi trường kinh tế ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại. Về thời gian: Số liệu được thu thập để xử lý và phân tích tập trung ở giai đoạn từ năm 2007 – 2012. Đây là giai đoạn mà hoạt động của các ngân hàng thương mại Việt Nam có những thay đổi rõ rệt do chịu sự tác động của khủng hoảng kinh tế với hàng loạt các vấn đề nổi cộm về lợi nhuận sụt giảm, tỷ lệ nợ xấu tăng cao… Về không gian: Do giới hạn về số liệu nên luận văn tập trung vào 29 ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Bài viết chỉ sử dụng dữ liệu của các ngân hàng thương mại cổ phần nội địa, không tính đến các ngân hàng thương mại nhà nước chưa cổ phần hóa, ngân hàng liên doanh, ngân hàng và chi nhánh nước ngoài bởi sự hạn chế về dữ liệu thu thập được. 5. KẾT CẤU CỦA ĐỀ TÀI Ngoài lời mở đầu và kết luận, đề tài gồm có 3 chương, gồm có: Chương 1: Cơ sở lý thuyết về các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại Chương 2: Các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2007 – 2012 Chương 3: Giải pháp kiểm soát các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng cổ phần Việt Nam.
4 6. Ý NGHĨA THỰC TIỄN Mục đích của bài nghiên cứu này là xác định các nhân tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam trong giai đoạn 2007- 2012. Bài nghiên cứu giúp người đọc quan tâm đến lĩnh vực hoạt động ngân hàng, cơ chế cơ bản, các nhân tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Điều này không chỉ cho phép các nhà quản lý có trách nhiệm, các thành viên trong ngành ngân hàng đánh giá và xây dựng một ngân hàng lành mạnh mà kiến thức này còn quan trọng với những nhà hoạch định chính sách để thiết kế các quy tắc quản lý an toàn và hiệu quả trong lĩnh vực ngân hàng, từ đó có thể giảm thiểu được những tác động tiêu cực đến khả năng sinh lợi của ngân hàng.
5 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng là một loại hình tổ chức có vai trò quan trọng đối với nền kinh tế nói chung và đối với từng cộng đồng địa phương, chủ thể tham gia nói riêng. Với vai trò quan trọng như vậy, nhưng quan niệm thế nào về một ngân hàng và sự phân biệt nó với các tổ chức phi Ngân hàng khác không hẳn là điều đơn giản. Rõ ràng có thể định nghĩa Ngân hàng thông qua chức năng của nó, tuy nhiên vấn đề ở chỗ không chỉ chức năng của các Ngân hàng thay đổi mà có sự thâm nhập vào chức năng hoạt động Ngân hàng của các đối thủ cạnh tranh. Do đó tùy theo điều kiện của mỗi nước và sự phát triển của hệ thống tài chính nước đó mà có những định nghĩa khác nhau về Ngân hàng. Ngân hàng thương mại là loại ngân hàng giao dịch trực tiếp với các công ty, xí nghiệp, tổ chức kinh tế các nhân, bằng cách nhận tiền gửi, tiền tiết kiệm, rồi sử dụng vốn đó để cho vay, chiết khấu, cung cấp các phương tiện thanh toán và cung ứng dịch vụ ngân hàng cho các đối tượng nói trên. Ngân hàng thương mại là loại ngân hàng có số lượng lớn và rất phổ biến trong nền kinh tế. Sự có mặt của Ngân hàng thương mại hầu hết các mặt hoạt động của nền kinh tế, xã hội đã chứng minh rằng: ở đâu có một hệ thống Ngân hàng thương mại phát triển, thì ở đó sẽ có sự phát triển với tốc độ cao của nền kinh tế xã hội và ngược lại. Đạo luật Ngân hàng của Cộng hòa Pháp 1941 đã định nghĩa: Ngân hàng thương mại là những cơ sở mà nghề nghiệp thường xuyên là nhận tiền bạc của công chúng dưới hình thức ký thác, hoặc dưới các hình thức khác, và sử dụng nguồn lực đó cho chính họ trong các nghiệp vụ chiết khấu, tín dụng và tài chính. Theo luật Đan Mạnh năm 1930: Những nhà băng thiết yếu bao gồm những nghiệp vụ nhận tiền gửi, buôn bán vàng bạc, hành nghề thương mại và các giá trị địa ốc, các
6 phương tiện tín dụng và hối phiếu, thực hiện các nghiệp vụ chuyển ngân, đứng ra bảo hiểm…. Theo luật các Tổ chức tín dụng năm 2011, ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định nhằm mục tiêu lợi nhuận. Tóm lại, sự phát triển rộng lớn về số lượng, mạng lưới hoạt động cùng với việc “thực hiện nhiều chức năng tài chính nhất so với bất kỳ một tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế” đã làm cho ngân hàng thương mại trở thành trung gian tài chính quan trọng bậc nhất của nền kinh tế. 1.1.2 Đặc trưng của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại là một doanh nghiệp đặc biệt trong nền kinh tế bởi đối tượng kinh doanh của ngân hàng thương mại là tiền và các sản phẩm tài chính. Cụ thể hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại mang tính chất trung gian như trung gian về lãi suất, mệnh giá, kỳ hạn…. Điều này thể hiện qua việc các hoạt động của ngân hàng là nhận tiền gửi từ các chủ thể thừa tiền trong nền kinh tế để cấp tín dụng hoặc đầu tư cho các chủ thể thiếu vốn trong nền kinh tế. Hoạt động này mang lại nguồn thu nhập chủ yếu là nguồn thu nhập từ lãi cho ngân hàng thương mại bên cạnh các khoản thu nhập ngoài lãi nhờ cung ứng các dịch vụ ngân hàng. Tuy nhiên, những tài sản tài chính mà ngân hàng kinh doanh mang tính rủi ro cao, chịu sự chi phối mạnh mẽ của môi trường như môi trường kinh tế, pháp luật…Chỉ một thay đổi về lãi suất, giá vàng, lạm phát, tỷ giá… cũng có thế ảnh hưởng rất lớn đến khả năng tạo ra lợi nhuận của ngân hàng. Mặc dù có tính rủi ro cao nhưng sức khỏe của các ngân hàng thương mại ảnh hưởng rất lớn đến toàn bộ các ngành nghề cũng như tâm lý của người dân, vì vậy, các ngân hàng thương mại luôn chịu sự giám sát chặt chẽ của ngân hàng trung ương.
7 1.1.3 Vai trò và chức năng của ngân hàng thương mại Trong sự phát triển của nền kinh tế - xã hội, ngân hàng thương mại là một yếu tố không thể thiếu bởi các chức năng cơ bản của nó: là trung gian tài chính, tạo phương tiện thanh toán, trung gian thanh toán, tạo tiền. Ngân hàng thương mại là một tổ chức trung gian tài chính với hoạt động chủ yếu là chuyển tiết kiệm thành đầu tư, đòi hỏi sự tiếp xúc với hai loại cá nhân và tổ chức trong kinh tế. Các cá nhân và tổ chức tạm thời thâm hụt chi tiêu (tức là chi tiêu cho tiêu dùng và đầu tư vượt quá thu nhập và vì thế họ là những người cần bổ sung vốn). Các cá nhân và tổ chức thặng dư tạm thời trong chi tiêu (tức là thu nhập hiên tại của họ lớn hơn các khoản chi tiêu cho hàng hóa, dịch vụ và do vậy họ có tiền để tiết kiệm). Sự tồn tại của hai loại cá nhân và tổ chức trên hoàn toàn độc lập với Ngân hàng, và điều tất yếu là tiền sẽ chuyển từ nhóm thứ hai sang nhóm thứ nhất nếu cả hai cùng có lợi. Khi đó sẽ hình thành nên mối quan hệ tài chính, mà có thể là quan hệ trực tiếp dưới hình thức tín dụng hoặc quan hệ cấp phát, hùn vốn và cũng có thể là quan hệ gián tiếp nếu trong quan hệ trực tiếp bị nhiều giới hạn do không phù hợp về qui mô, thời gian, không gian... Với quan hệ gián tiếp đòi hỏi có sự tham gia của các trung gian tài chính mà với sự chuyên môn hóa họ có thể giảm chi phí giao dịch xuống, làm tăng thu nhập cho người tiết kiệm từ đó mà khuyến khích được tiết kiệm, đồng thời giảm phí tổn tín dụng cho người đầu tư và cũng khuyến khích đầu tư. Trung gian tài chính đã tập hợp những người tiết kiệm và đầu tư, vì vậy giải quyết được mâu thuẫn của quan hệ tài chính trực tiếp. Đồng thời do sự phân bổ không đều thông tin và năng lực phân tích thông tin thường được gọi là tình trạng “thông tin không cân xứng” làm giảm tính hiệu quả của thị trường và các Ngân hàng thương mại có năng lực để làm giảm đến mức thấp nhất những sai lệch đó. Như ta đã biết tiền - vàng có một chức năng quan trọng là làm phương tiện thanh toán trong trao đổi mua bán hàng hóa, dịch vụ, song khi nền sản xuất phát triển cao hơn, lượng phân phối qua lại ngày càng nhiều thì trong thanh toán bằng tiền mặt, vàng gặp nhiều khó khăn và ngân hàng thương mại đã tạo phương tiện thanh toán với những ưu