Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:90

Thêm vào BST

Báo xấu

15
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu tổng quát của đề tài này là tìm ra các yếu tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm gia tăng khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÊ MỘNG LINH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh - Năm 2016
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP. HỒ CHÍ MINH LÊ MỘNG LINH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính - Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THANH PHONG TP. Hồ Chí Minh - Năm 2016
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ với đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam” là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Tôi đã tự mình nghiên cứu, tìm hiểu vấn đề, vận dụng các kiến thức đã học và trao đổi với người hướng dẫn khoa học, bạn bè… Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng được thu thập từ nhiều nguồn khác nhau và có ghi trong phần tài liệu tham khảo. TP.Hồ Chí Minh, tháng 05 năm 2016 Tác giả Lê Mộng Linh
MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các chữ viết tắt Danh mục các bảng Danh mục các hình vẽ Chương 1: GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU .................................................... 1 1.1 Lý do chọn đề tài....................................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu.................................................................................................. 2 1.2.1 Mục tiêu tổng quát ............................................................................................. 2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể................................................................................................... 2 1.3 Câu hỏi nghiên cứu ................................................................................................... 2 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................................. 2 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu ........................................................................................ 2 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu............................................................................................ 3 1.5 Phương pháp nghiên cứu........................................................................................... 4 1.5.1 Phương pháp nghiên cứu định tính .................................................................... 4 1.5.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng................................................................. 4 1.6 Kết cấu đề tài............................................................................................................. 5 1.7 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài....................................................................................... 5 Chương 2: TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI....................................................... 7 2.1 Ngân hàng thương mại và hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại.......... 7 2.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại...................................................................... 7 2.1.2 Đặc thù kinh doanh ngân hàng........................................................................... 7 2.1.3 Các hoạt động kinh doanh ngân hàng ................................................................ 8
2.1.3.1 Hoạt động huy động vốn .......................................................................... 8 2.1.3.2 Hoạt động cấp tín dụng ............................................................................ 8 2.1.3.3 Hoạt động thanh toán ............................................................................... 9 2.1.3.4 Hoạt động đầu tư ...................................................................................... 9 2.1.3.5 Hoạt động kinh doanh khác...................................................................... 9 2.1.4 Kết quả kinh doanh của ngân hàng thương mại ............................................. 10 2.1.4.1 Các khoản thu nhập của ngân hàng thương mại .................................... 10 2.1.4.2 Các khoản chi phí của ngân hàng thương mại. ...................................... 11 2.1.4.3 Lợi nhuận của ngân hàng ....................................................................... 11 2.2 Khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại......................................................... 12 2.2.1 Khái niệm khả năng sinh lời ............................................................................ 12 2.2.2 Chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ...................... 12 2.3 Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại .............. 14 2.3.1 Các yếu tố thuộc về ngân hàng thương mại..................................................... 14 2.3.1.1 Quy mô ngân hàng ................................................................................. 14 2.3.1.2 Vốn chủ sở hữu ...................................................................................... 14 2.3.1.3 Khả năng thanh khoản............................................................................ 15 2.3.1.4 Quy mô cấp tín dụng .............................................................................. 16 2.3.1.5 Rủi ro trong kinh doanh ngân hàng........................................................ 16 2.3.1.6 Chi phí hoạt động ................................................................................... 17 2.3.1.7 Năng lực quản lý .................................................................................... 17 2.3.2 Các yếu tố kinh tế vĩ mô .................................................................................. 17 2.3.2.1 Tăng trưởng kinh tế................................................................................ 17 2.3.2.2 Lạm phát................................................................................................. 18 2.3.2.3 Lãi suất ................................................................................................... 18 2.3.2.4 Tỷ giá hối đoái........................................................................................ 18 2.4 Các nghiên cứu thực nghiệm về ảnh hưởng của các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại ...................................................................... 19 2.4.1 Nghiên cứu nước ngoài .................................................................................... 19
2.4.2 Nghiên cứu trong nước .................................................................................... 20 Tóm tắt chương ............................................................................................................. 23 Chương 3: THỰC TRẠNG KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM ...................................................................................... 24 3.1 Tổng quan về hệ thống ngân hàng thương mại Việt Nam ...................................... 24 3.1.1 Quá trình phát triển của hệ thống ngân hàng Việt Nam .................................. 24 3.1.2 Ngân hàng thương mại Việt Nam .................................................................... 26 3.1.3 Kết quả hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại Việt Nam............. 27 3.1.3.1 Hoạt động huy động vốn .......................................................................... 27 3.1.3.2 Hoạt động cấp tín dụng ............................................................................ 28 3.2 Khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam từ 2007 – 2014 ........ 29 3.3 Tương quan của các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam.................................................................................................... 32 3.3.1 Quy mô vốn chủ sở hữu ................................................................................... 32 3.3.2 Khả năng thanh khoản ..................................................................................... 33 3.3.3 Quy mô cấp tín dụng........................................................................................ 35 3.3.4 Dự phòng rủi ro tín dụng ................................................................................. 36 3.3.5 Chi phí hoạt động............................................................................................. 37 3.3.6 Tăng trưởng GDP............................................................................................. 38 3.3.7 Lạm phát .......................................................................................................... 39 Tóm tắt chương ............................................................................................................. 40 Chương 4: KIỂM ĐỊNH CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM...................... 42 4.1 Để xuất mô hình nghiên cứu ................................................................................... 42 4.2 Mô tả biến ............................................................................................................... 42 4.2.1 Biến phụ thuộc ................................................................................................. 42 4.2.2 Biến độc lập ..................................................................................................... 43 4.2.3 Biến kiểm soát.................................................................................................. 43 4.3 Phương pháp kiểm định mô hình ............................................................................ 45
4.4 Kết quả nghiên cứu ................................................................................................. 46 4.4.1 Kết quả phân tích thống kê mô tả .................................................................... 46 4.4.2 Kết quả phân tích tương quan .......................................................................... 48 4.4.3 Kết quả hồi quy và các kiểm định các giả thuyết hồi quy ............................... 49 4.4.3.1 Kết quả kiểm định lựa chọn mô hình ....................................................... 49 4.4.3.2 Kiểm định các vi phạm giả thuyết mô hình ............................................ 50 Tóm tắt chương ............................................................................................................. 54 Chương 5: GIẢI PHÁP CHO CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI VIỆT NAM...................... 55 5.1 Định hướng phát triển ngân hàng thương mại Việt Nam đến năm 2020................ 55 5.2 Giải pháp cho các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam.................................................................................................... 57 5.2.1 Tăng quy mô vốn chủ sở hữu ........................................................................... 57 5.2.2 Nâng cao khả năng thanh khoản ...................................................................... 58 5.2.3 Tăng trưởng tín dụng ....................................................................................... 59 5.2.4 Ngăn ngừa rủi ro tín dụng ................................................................................ 60 5.2.5 Quản lý chi phí ................................................................................................. 63 5.3 Kiến nghị đối với Chính phủ, ngân hàng Nhà nước và cơ quan chức năng ........... 64 5.3.1 Đối với ngân hàng Nhà nước ........................................................................... 64 5.3.2 Đối với Chính phủ............................................................................................ 65 5.4 Giới hạn của đề tài và kiến nghị hướng nghiên cứu tiếp theo ................................ 66 5.4.1 Giới hạn của đề tài ........................................................................................... 66 5.4.2 Hướng nghiên cứu mới của đề tài.................................................................... 66 KẾT LUẬN .................................................................................................................. 67 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BCTC Báo cáo tài chính BCTN Báo cáo thường niên CSTT Chính sách tiền tệ DATC Công ty Mua bán nợ và tài sản tồn đọng DNVVN Doanh nghiệp vừa và nhỏ Eximbank Ngân hàng thương mại cổ phần Xuất nhập khẩu Việt Nam MDB Ngân hàng thương mại cổ phần Phát triển Mê Kông NamABank Ngân hàng thương mại cổ phần Nam Á NHNN Ngân hàng Nhà nước NHTM Ngân hàng thương mại NHTMCP Ngân hàng thương mại cổ phần NHTW Ngân hàng Trung ương Sacombank Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Thương Tín SaiGonBank Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn Công thương SHB Ngân hàng thương mại cổ phần Sài Gòn – Hà Nội TCTD Tổ chức tín dụng Techcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ thương Việt Nam WTO Tổ chức Thương mại Thế giới VAMC Công ty Quản lý Tài sản VCCI Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam Vietcombank Ngân hàng thương mại cổ phần Ngoại thương Việt Nam Vietinbank Ngân hàng thương mại cổ phần Công thương Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu Nội dung bảng Trang bảng 1.1 Các NHTM Việt Nam trong phạm vi bài nghiên cứu đề tài 3 2.1 Mô tả tóm tắt kết quả các nghiên cứu thực nghiệm 21 3.1 Số lượng các ngân hàng Việt Nam giai đoạn 2007 - 2014 26 4.1 Diễn giải và kỳ vọng của các biến trong mô hình 44 4.2 Thống kê mô tả các biến 46 4.3 Kết quả phân tích tương quan của các biến 48 4.4 Kết quả hồi quy và các kiểm định các giả thuyết hồi quy 49 4.5 Kiểm định phương sai của sai số thay đổi và tự tương quan 50 4.6 So sánh kết quả phân tích thực tế và kỳ vọng 51
DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ Số hiệu Nội dung hình vẽ Trang hình vẽ 3.1 Tăng trưởng huy động vốn giai đoạn 2007 – 2014 27 3.2 Tăng trưởng tín dụng giai đoạn 2007 – 2014 28 3.3 ROA bình quân giai đoạn 2007 – 2014 30 3.4 Quy mô vốn chủ sở hữu giai đoạn 2007 – 2014 32 3.5 Tỷ lệ thanh khoản giai đoạn 2007 – 2014 34 3.6 Tỷ lệ dư nợ cho vay giai đoạn 2007 – 2014 35 3.7 Tỷ lệ dự phòng rủi ro tín dụng giai đoạn 2007 - 2014 36 3.8 Tỷ lệ chi phí hoạt động giai đoạn 2007 – 2014 37 3.9 Tỷ lệ GDP giai đoạn 2007 – 2014 38 3.10 Tỷ lệ lạm phát giai đoạn 2007 – 2014 39
1 Chương 1 GIỚI THIỆU ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1 Lý do chọn đề tài Ngân hàng thương mại (NHTM) là một định chế tài chính trung gian quan trọng của nền kinh tế, nó đóng vai trò là cầu nối giữa bên thừa vốn và bên có nhu cầu về vốn. Một hệ thống ngân hàng kinh doanh hiệu quả sẽ mang lại sự ổn định đồng thời giúp hệ thống tài chính giảm thiểu tác động của những cú sốc bên ngoài. Một trong những chỉ tiêu để đánh giá hiệu quả kinh doanh của ngân hàng là lợi nhuận. Lợi nhuận không những cho thấy năng lực, khả năng cạnh tranh của ngân hàng mà nó còn là yếu tố sống còn và cần thiết cho sự phát triền ổn định của ngân hàng. Ngành ngân hàng Việt Nam đã tăng trưởng rất ấn tượng trong quá khứ. Tuy nhiên, trong những năm gần đây sự tăng trưởng đã giảm đáng kể. Lợi nhuận ngành ngân hàng 2012, 2013 sụt giảm khá mạnh, thậm chí nhiều đơn vị không đạt chỉ tiêu đặt ra. Trên thế giới, nhiều tác giả đã tiến hành nghiên cứu về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng, có thể kể đến một số tác giả như: Usman Dawood (2014) ở Pakistan, Ong Tze San & Teh Boon Heng (2013) tại Malaysia, Bashir (2000) ở khu vực Trung Đông, Munther Al Nimer & các cộng sự (2013) ở Jordan, Muhammad Sajid Saeed (2014) ở Anh… Tại Việt Nam, bên cạnh phương pháp phân tích định tính thì phương pháp nghiên cứu định lượng cũng được một số tác giả tiếp cận như: Tiến sĩ Nguyễn Thị Mỹ Linh và cộng sự (2013), Thạc sĩ Trần Việt Dũng (2014), Tiến sĩ Trịnh Quốc Trung và cộng sự (2013)... Trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, các ngân hàng thương mại không chỉ cạnh tranh lẫn nhau mà còn chịu sức ép của các ngân hàng thương mại nước ngoài. Mối quan tâm hàng đầu của các ngân hàng thương mại hiện nay là khả năng sinh lời, từ những đòi hỏi mang tính thực tiễn và nhu cầu cấp thiết ở Việt Nam việc nghiên cứu thực nghiệm các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam nhằm đưa ra các giải pháp giúp cho các ngân hàng thương mại Việt Nam có thể kiểm soát các yếu tố ảnh hưởng từ đó nâng cao khả năng sinh lời là vấn đề cần thiết và có ý nghĩa.
2 Xuất phát từ lý do đó, nên tác giả chọn đề tài “Các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các ngân hàng thương mại Việt Nam” để làm luận văn thạc sĩ. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1 Mục tiêu tổng quát Mục tiêu tổng quát của đề tài này là tìm ra các yếu tố ảnh hưởng và mức độ ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp nhằm gia tăng khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. 1.2.2 Mục tiêu cụ thể Phân tích thực trạng khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam thông qua chỉ tiêu đo lường khả năng sinh lời của ngân hàng. Tìm ra các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam và kiểm định sự ảnh hưởng của các yếu tố đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. Đề xuất giải pháp cho các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời nhằm góp phần nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. 1.3 Câu hỏi nghiên cứu Để thực hiện các mục tiêu nghiên cứu đã đề ra, nội dung đề tài sẽ trả lời các câu hỏi nghiên cứu sau: - Các yếu tố nào ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2007 - 2014? - Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam trong giai đoạn 2007 - 2014? - Giải pháp nào góp phần nâng cao khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam? 1.4 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 1.4.1 Đối tượng nghiên cứu Đề tài nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. Tuy nhiên trong phạm vi nghiên cứu đề tài, tác giả chỉ phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến chỉ số lợi nhuận ròng trên tổng tài sản (ROA). ROA là chỉ tiêu
3 quan trọng để đo lường lợi nhuận của ngân hàng, là đại diện tiêu biểu cho thấy chất lượng của công tác quản lý tài sản Có, ROA đánh giá khả năng tạo ra lợi nhuận của ngân hàng từ tài sản không phân biệt tài sản được hình thành từ nợ hay vốn chủ sở hữu. 1.4.2 Phạm vi nghiên cứu Không gian nghiên cứu: Đề tài nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời (ROA) của NHTM Việt Nam. Tuy nhiên, do hạn chế về thu thập dữ liệu nghiên cứu nên trong phạm vi nghiên cứu của đề tài này tác giả chỉ phân tích trên phạm vi 19 ngân hàng thương mại Việt Nam, cụ thể trình bày trong bảng 1.1 Bảng 1.1: Các NHTM Việt Nam trong phạm vi nghiên cứu đề tài STT Tên ngân hàng STT Tên ngân hàng 1 NHMCP Á Châu 11 NHTMCP Sài Gòn Công Thương 2 NHTMCP An Bình 12 NHTMCP Sài Gòn Thương Tín 3 NH TMCP Hàng Hải Việt Nam 13 NHTMCP Xăng Dầu Petrolimex NHTMCP Kỹ Thương Việt NHTMCP Xuất Nhập Khẩu Việt 4 14 Nam Nam NHTMCP Ngoại thương Việt 5 Ngân hàng TMCP Kiên Long 15 Nam 6 NHTMCP Nam Á 16 NHTMCP Phát Triển Mê Kông NHTMCP Công Thương Việt 7 NHTMCP Quốc dân 17 Nam NHTMCP Việt Nam Thịnh NHTMCP Đầu tư và Phát triển 8 18 Vượng Việt Nam 9 NH TMCP Quân Ðội 19 NHTMCP Phương Đông 10 NHTMCP Quốc tế Nguồn: Tổng hợp của tác giả Thời gian nghiên cứu: Dữ liệu sử dụng để thực hiện luận văn được thu thập từ báo cáo tài chính của các ngân hàng và tổng hợp của tác giả từ năm 2007 - 2014.
4 Ngoài ra, tác giả cũng sử dụng số liệu thu thập từ World Bank, báo cáo thường niên NHNN. 1.5 Phương pháp nghiên cứu Đề tài sử dụng phương pháp nghiên cứu định tính kết hợp với phương pháp nghiên cứu định lượng để phân tích các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. 1.5.1 Phương pháp nghiên cứu định tính Phương pháp diễn dịch, phương pháp qui nạp, tổng hợp dữ liệu thống kê, phân tích thống kê mô tả, so sánh dữ liệu. Phương pháp diễn dịch: Trình bày lý thuyết cơ bản về kết quả kinh doanh, các chỉ tiêu đánh giá khả năng sinh lời, các yếu tố nội sinh và ngoại biên ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng thương mại. Phương pháp phân tích qui nạp: Phân tích thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời. Tổng hợp dữ liệu: Dữ liệu vi mô sử dụng trong các phân tích dựa trên cơ sở dữ liệu thu thập được từ báo cáo tài chính của các ngân hàng thương mại Việt Nam trong giai đoạn 2007 - 2014; dữ liệu vĩ mô được thu thập từ website của ngân hàng Nhà nước và World Bank. So sánh: So sánh khả năng sinh lời của các NHTM qua các thời kỳ, so sánh với dữ liệu ngành để thấy sự tăng giảm, dự đoán xu hướng phát triển trong tương lai. Phân tích thống kê mô tả: Thống kê mô tả được sử dụng để mô tả những đặc tính cơ bản của dữ liệu thu thập nhằm có cái nhìn tổng quát nhất về mẫu nghiên cứu. Thông qua thống kê mô tả ta có thể thấy được giá trị nhỏ nhất, giá trị lớn nhất, giá trị trung bình, độ lệch chuẩn của các biến nghiên cứu bao gồm các biến độc lập và biến phụ thuộc của các NHTM Việt Nam giai đoạn 2007 - 2014. 1.5.2 Phương pháp nghiên cứu định lượng Thực hiện phân tích tương quan để lượng hóa mức độ chặt chẽ của mối liên hệ tuyến tính giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc. Giữa biến độc lập và biến phụ thuộc phải có tương quan thì các biến đó mới được đem vào để phân tích hồi quy.
5 Sử dụng dữ liệu bảng thông qua hồi quy tuyến tính đa biến để lượng hóa ảnh hưởng của các biến độc lập lên biến phụ thuộc trong các mô hình. Trước tiên nghiên cứu sẽ kiểm định hiện tượng đa cộng tuyến giữa các biến độc lập trong mô hình thông qua hệ số nhân tử phóng đại phương sai (VIF), nếu hệ số lớn hơn hoặc bằng 10 thì hiện tượng đa cộng tuyến được đánh giá là nghiêm trọng (Gujrati, 2003). Tiếp theo đó, nghiên cứu tiến hành kiểm định hiện tượng tự tương quan và hiện tượng phương sai của sai số thay đổi. Nếu không có hiện tượng tương quan và phương sai của sai số thay đổi thì nghiên cứu sẽ sử dụng các phương pháp thông thường trên dữ liệu bảng: Mô hình ước lượng bình phương nhỏ nhất (Pooled OLS), mô hình hồi quy tác động ngẫu nghiên (REM), mô hình hồi quy tác động cố định (FEM)… Tuy nhiên nếu có hiện tượng tự tương quan và phương sai của sai số thay đổi thì nghiên cứu sẽ sử dụng phương pháp bình phương bé nhất tổng quát khả thi (Feasible – FGLS). Wooldridge (2002) cho rằng phương pháp này rất hữu hiệu khi kiểm soát được hiện tượng tự tương quan và phương sai của sai số thay đổi. 1.6 Kết cấu đề tài Đề tài được bố cục thành 5 chương Chương 1: Giới thiệu đề tài nghiên cứu. Chương 2: Tổng quan về các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM. Chương 3: Thực trạng khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. Chương 4: Kiểm định các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. Chương 5: Giải pháp cho các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của các NHTM Việt Nam. 1.7 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Đề tài thực nghiệm tìm ra các yếu tố có ảnh hưởng đến khả năng sinh lời các NHTM Việt Nam. Bên cạnh đó, đây cũng là một nghiên cứu với mục tiêu kiểm nghiệm lại những kết quả nghiên cứu trước đây cũng như mở ra những hướng nghiên cứu mới cho những nghiên cứu sau này mà đề tài còn hạn chế. Chính vì vậy,
6 kết quả nghiên cứu phản ánh độ tin cậy cũng như bổ sung và phát triển về mặt phương pháp luận trong đánh giá khả năng sinh lời và đề xuất các giải pháp khả thi.
7 Chương 2 TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN KHẢ NĂNG SINH LỜI CỦA NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 2.1 Ngân hàng thương mại và hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại 2.1.1 Khái niệm ngân hàng thương mại Theo ngân hàng Thế giới: Ngân hàng là tổ chức tài chính nhận tiền gửi chủ yếu dưới dạng không kỳ hạn hoặc tiền gửi được rút ra với một thông báo ngắn hạn (tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm). Dưới tiêu đề “các ngân hàng” gồm có: NHTM chỉ tham gia vào các hoạt động nhận tiền gửi; cho vay ngắn hạn, trung dài hạn. Theo điều 4, Luật các tổ chức tín dụng số 47/2010/QH12, ngày 16 tháng 06 năm 2010: Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng và các hoạt động kinh doanh khác theo quy định của luật các TCTD nhằm mục tiêu lợi nhuận. Như vậy, NHTM là tổ chức được thành lập theo quy định của pháp luật, kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, với hoạt động thường xuyên là nhận tiền gửi để cấp tín dụng và cung cấp các dịch vụ thanh toán cho các chủ thể trong nền kinh tế vì mục tiêu lợi nhuận. 2.1.2 Đặc thù kinh doanh ngân hàng NHTM là một doanh nghiệp đặc biệt. Nét đặc thù của doanh nghiệp ngân hàng được thể hiện qua các nội dung sau: Lĩnh vực kinh doanh của ngân hàng là tiền tệ, tín dụng và dịch vụ ngân hàng. Đây là một lĩnh vực đặc biệt vì trước hết nó liên quan trực tiếp đến tất cả các ngành, liên quan mọi mặt của đời sống kinh tế - xã hội. Mặt khác lĩnh vực tiền tệ ngân hàng là lĩnh vực rất nhạy cảm, nó đòi hỏi một sự thận trọng trong điều hành hoạt động ngân hàng để tránh những thiệt hại cho nền kinh tế - xã hội. Chất liệu kinh doanh của ngân hàng là tiền tệ, mà tiền tệ là công cụ được Nhà nước sử dụng để quản lý vĩ mô nền kinh tế, nó quyết định đến sự phát triển hoặc suy thoái của cả một nền kinh tế, do đó chất liệu này được Nhà nước kiểm soát rất chặt chẽ.
8 - Là một doanh nghiệp nhưng nguồn vốn chủ yếu mà ngân hàng sử dụng trong kinh doanh là vốn huy động từ bên ngoài, trong khi đó vốn riêng của ngân hàng lại chiếm tỷ trọng rất thấp trong tổng nguồn vốn kinh doanh. - Trong tổng tài sản của ngân hàng, tài sản hữu hình chiếm tỷ trọng rất thấp, mà chủ yếu là tài sản vô hình. Nó tồn tại dưới hình thức các tài sản tài chính, chẳng hạn như các loại kỳ phiếu, trái phiếu, thương phiếu, cổ phiếu, hợp đồng tín dụng, khế ước nhận nợ và các loại giấy tờ có giá trị khác. - Hoạt động kinh doanh của NHTM chịu sự chi phối rất lớn của chính sách tiền tệ của ngân hàng Nhà nước. Một NHTM không thể mở rộng kinh doanh khi NHNN đang áp dụng chính sách đóng băng tiền tệ, hạn chế lạm phát và ngược lại. NHTM là một trung gian tín dụng, đóng vai trò một tổ chức trung gian đứng ra tập trung huy động các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế (bao gồm tiền gửi tiết kiệm của các tầng lớp dân cư, tiền gửi của các đơn vị tổ chức kinh tế, v.v...), biến nó thành nguồn vốn tín dụng để cho vay đáp ứng nhu cầu vốn kinh doanh và vốn đầu tư cho các ngành kinh tế, nhu cầu vốn tiêu dùng của toàn xã hội. 2.1.3 Các hoạt động kinh doanh ngân hàng 2.1.3.1 Hoạt động huy động vốn Huy động vốn là hoạt động tiếp nhận nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi từ các tổ chức và cá nhân bằng nhiều hình thức khác nhau để hình thành nên nguồn vốn hoạt động của ngân hàng. Các hình thức huy động vốn của NHTM: - Hình thức huy động bằng nhận tiền gửi. Đây là hoạt động huy động vốn thường xuyên và chủ yếu nhất hình thành nên nguồn vốn của NHTM gồm: Tiền gửi không kỳ hạn, tiền gửi có kỳ hạn, tiền gửi tiết kiệm. - Huy động vốn bằng việc phát hành giấy tờ có giá. - Huy động vốn bằng hình thức vay từ các tổ chức tín dụng khác và NHNN. 2.1.3.2 Hoạt động cấp tín dụng Hoạt động cấp tín dụng là hoạt động sử dụng nguồn vốn của NHTM. Trong đó, NHTM sẽ phân phối nguồn vốn huy động cho các chủ thể trong nền kinh tế.
9 Tín dụng được thực hiện thông qua việc cung ứng các sản phẩm dịch vụ: Cho vay, chiết khấu, tái chiết khấu, cho thuê tài chính, bao thanh toán, bảo lãnh ngân hàng và các nghiệp vụ cấp tín dụng khác. Trong đó, cho vay là sản phẩm chủ yếu nhất và thu về lợi nhuận nhiều nhất cho ngân hàng. 2.1.3.3 Hoạt động thanh toán Đây là hoạt động mang tính dịch vụ đơn thuần mà không cần sử dụng đến nguồn vốn của ngân hàng, thêm vào đó nó còn tạo ra một nguồn vốn tương đối lớn cho ngân hàng thông qua quá trình thanh toán. Cung ứng các dịch vụ thanh toán qua tài khoản là việc cung ứng phương tiện thanh toán; thực hiện dịch vụ thanh toán séc, lệnh chi, ủy nhiệm chi, nhờ thu, ủy nhiệm thu, thư tín dụng, thẻ ngân hàng, dịch vụ thu hộ và chi hộ; và các dịch vụ thanh toán khác sau khi được ngân hàng Nhà nước chấp thuận. Thông qua các dịch vụ thanh toán, NHTM không những thu được các khoản phí mà còn tăng sức cạnh tranh của mình đối với các đối thủ. 2.1.3.4 Hoạt động đầu tư Bên cạnh hoạt động tín dụng – công cụ sinh lời chủ yếu của ngân hàng thương mại thì hoạt động đầu tư tài chính cũng là hoạt động sinh lời và phân tán rủi ro cho NHTM. Đầu tư tài chính là việc sử dụng vốn của ngân hàng, đầu tư vào các tài sản tài chính như: Giấy tờ có giá của Nhà nước, chứng khoán của công ty, các công cụ phái sinh. Thực hiện hoạt động này, các NHTM chủ yếu nhằm mục đích sinh lời, kế đến là để đa dạng hóa các khoản mục bên tài sản Có nhằm hạn chế rủi ro, nâng cao khả năng thanh khoản và đa dạng hóa các hoạt động kinh doanh của ngân hàng. 2.1.3.5 Hoạt động kinh doanh khác Mặc dù mục tiêu đầu tiên và quan trọng nhất của ngân hàng là lợi nhuận nhưng NHTM vẫn cần có sự an toàn, tránh được các rủi ro trong hoạt động kinh doanh của mình. Do vậy, ngoài các hoạt động chính là tín dụng, thanh toán, đầu tư tài chính, các NHTM hiện đại ngày nay ngày càng quan tâm đến việc phát triển các dịch vụ
10 mới, đáp ứng tối đa nhu cầu của khách hàng qua đó ngân hàng tìm kiếm lợi nhuận với mức rủi ro thấp nhất. Các dịch vụ khác mà ngân hàng cung cấp vô cùng phong phú, gồm có: Dịch vụ bảo hiểm, hoạt động kinh doanh ngoại hối và kinh doanh vàng trên thị trường trong nước và thị trường Quốc tế khi NHNN cho phép, dịch vụ ủy thác, dịch vụ tư vấn... Ngoài các dịch vụ trên, ngân hàng thương mại còn cung cấp các sản phẩm dịch vụ khác như: Quản lý ngân quỹ, cho thuê két… Nói tóm lại, các NHTM hiện nay, ngoài việc thực hiện các nghiệp vụ truyền thống còn thực hiện đa dạng hóa các nghiệp vụ khác bằng cách đầu tư vào các thiết bị kỹ thuật, ứng dụng công nghệ thông tin vào việc cung ứng các sản phẩm dịch vụ cho khách hàng sao cho có thể trở thành ngân hàng đa năng hiện đại, đáp ứng tối đa nhu cầu của khách hàng để từ đó thu về các khoản lợi nhuận. 2.1.4 Kết quả kinh doanh của ngân hàng thương mại 2.1.4.1 Các khoản thu nhập của ngân hàng thương mại Hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại với mục đích là lợi nhuận. Muốn thu được lợi nhuận cao thì vấn đề then chốt là quản lý tốt các khoản mục sử dụng nguồn vốn, nhất là khoản mục cho vay và đầu tư, cùng các hoạt động trung gian khác. Các khoản thu nhập của ngân hàng bao gồm hai khoản chính: - Thu nhập lãi như: Thu lãi cho vay, thu lãi chiết khấu, phí cho thuê tài chính, phí bảo lãnh… Nguồn thu từ hoạt động tín dụng luôn chiếm một tỷ lệ lớn trong tổng thu nhập ngân hàng. Ở Việt Nam, thu từ nghiệp vụ này thường chiếm tỷ trọng trên 70% tổng thu nhập ngân hàng. - Thu nhập ngoài lãi (thu nhập hoạt động): Về dịch vụ thanh toán và ngân quỹ như thu lãi tiền gửi, dịch vụ thanh toán, dịch vụ ngân quỹ… Mục đích của các khoản tiền này không phải là hưởng lãi mà là để tham gia các hoạt động thanh toán, dự trữ bắt buộc theo quy định của ngân hàng Nhà nước và bảo toàn vốn. Đây là khoản thu lớn thứ hai và ngày càng chiếm tỷ trọng cao trong thu nhập của NHTM. - Thu nhập khác: Từ nghiệp vụ đầu tư liên doanh liên kết, kinh doanh chứng khoán, thu nhập từ kinh doanh ngoại tệ, thu về nghiệp vụ ủy thác, đại lý, thu dịch vụ tư vấn, thu kinh doanh bảo hiểm... Ngoài các khoản thu trên, NHTM còn có các