Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP phát triển TP HCM-HDBANK- chi nhánh Vũng Tàu

Chia sẻ: Acacia2510 _Acacia2510 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:146

Thêm vào BST

Báo xấu

31
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm xác định mức độ quan trọng của từng yếu tố ảnh tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng. Phân tích hoạt động tín dụng và đánh giá thực trạng về quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu. Đề xuất hàm ý quản trị nhằm góp phần hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong giai đoạn phát triển sắp tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP phát triển TP HCM-HDBANK- chi nhánh Vũng Tàu

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA – VŨNG TÀU TRẦN KIÊN NGHỊ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHÁT TRIỂN TP HCM – HDBANK CHI NHÁNH VŨNG TÀU LUẬN VĂN THẠC SĨ Bà Rịa – Vũng Tàu, tháng 8 năm 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÀ RỊA – VŨNG TÀU TRẦN KIÊN NGHỊ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHÁT TRIỂN TP HCM – HDBANK CHI NHÁNH VŨNG TÀU Chuyên ngành : QUẢN TRỊ KINH DOANH Mã số : 60.34.01.02 LUẬN VĂN THẠC SĨ Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN THÀNH LONG Bà Rịa – Vũng Tàu, tháng 8 năm 2017
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nghiên cứu của luận văn là trung thực, không sao chép của bất kỳ ai. Các số liệu trong luận văn có nguồn gốc cụ thể, rõ ràng, đáng tin cậy. Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày tháng năm 2017 Học viên Trần Kiên Nghị
LỜI CẢM ƠN Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới các giảng viên, các nhà khoa học đã trang bị cho tác giả những kiến thức quý báu trong quá trình đào tạo tại trường Đại học Bà Rịa – Vũng Tàu. Đặc biệt, tác giả xin được chân thành cảm ơn TS Nguyễn Thành Long, người đã giúp đỡ tác giả rất tận tâm trong quá trình thực hiện luận văn này. Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn lãnh đạo các Phòng, Ban và các đồng nghiệp tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM đã tận tình giúp đỡ, chỉ dẫn, cung cấp tài liệu để giúp tác giả hoàn thành nghiên cứu này. Bà Rịa – Vũng Tàu, ngày tháng năm 2017 Học viên Trần Kiên Nghị
i MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CẢM ƠN MỤC LỤC .............................................................................................................. i DANH MỤC BẢNG BIỂU ................................................................................. iv DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ .......................................................................v DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ................................................................ vi DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC ........................................................................... vii CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ........................................1 1.1. LÝ DO CHỌ ĐỀ TÀI ..................................................................................................... 1 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 2 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU ................................................................ 2 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................... 3 1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU ................................. 3 1.6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN ........................................................................................ 4 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ...............5 2.1. RỦI RO TÍN DỤNG....................................................................................................... 5 2.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng ............................................................................. 5 2.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng ............................................................................... 5 2.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng ........................................................................ 7 2.1.4. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng: ................................................................. 7 2.1.5. Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng và nền kinh tế xã hội ................................................................................................. 9 2.2. QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ..................... 10 2.2.1. Khái niệm quản trị rủi ro tín dụng .............................................................. 10 2.2.2. Mục tiêu của quản trị rủi ro tín dụng .......................................................... 12
ii 2.2.3. Các nguyên tắc trong quản trị rủi ro ........................................................... 13 2.3. KINH NGHIỆM QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI MỘT SỐ NHTM TRÊN THẾ GIỚI 14 2.3.1. Kinh nghiệm của Ngân hàng Hong Kong và Shanghai - HSBC ................ 14 2.3.2. Kinh nghiệm của Ngân hàng United Overseas - UOB ............................... 16 2.3.3. Bài học kinh nghiệm cho các ngân hàng Việt Nam ................................... 18 2.4. CÁC MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN..................................................... 19 2.4.1. Phân tích các luận án, luận văn có liên quan .............................................. 19 2.4.2. Các mô hình nghiên cứu trước đây ............................................................ 20 2.5. MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU ĐỀ XUẤT VÀ CÁC GIẢ THUYẾT ............................... 25 2.5.1. Mô hình nghiên cứu đề xuất ....................................................................... 25 2.5.2. Các các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng ............................. 26 CHƯƠNG 3 PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ...............................................36 3.1. TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU ....................................................................... 36 3.2. TIẾN TRÌNH NGHIÊN CỨU ...................................................................................... 36 3.3. NGHIÊN CƯU ĐỊNH TÍNH HOÀN THIỆN MÔ HÌNH VÀ XÂY DỰNG THANG ĐO 37 3.3.1. Nghiên cứu định tính hoàn thiện mô hình .................................................. 37 3.3.2. Xây dựng thang đo ..................................................................................... 38 3.4. NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG SƠ BỘ ...................................................................... 41 3.4.1. Phương pháp nghiên cứu sơ bộ .................................................................. 41 3.4.2. Phương pháp chọn mẫu sơ bộ .................................................................... 42 3.4.3. Phương pháp xử lý số liệu sơ bộ ................................................................ 42 3.5. NGHIÊN CỨU ĐỊNH LƯỢNG CHÍNH THỨC ......................................................... 48 3.5.1. Phương pháp chọn mẫu .............................................................................. 48 3.5.2. Phương pháp xử lý thông tin ...................................................................... 50 CHƯƠNG 4 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ...........................................................52 4.1. TỔNG QUAN VỀ NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN PHÁT TRIỂN TPHCM
iii 52 4.1.1. Thực trạng hoạt động tín dụng của Ngân hàng TMCP Phát triển TPHCM54 4.1.2. Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng TMCP phát triển TPHCM .............................................................................................................. 64 4.2. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ........................................................................................... 76 4.2.1. Giới thiệu mẫu nghiên cứu ......................................................................... 76 4.2.2. Kiểm định độ tin cậy Cronbach alpha của các khái niệm nghiên cứu ....... 77 4.2.3. Phân tích nhân tố khám phá........................................................................ 80 4.2.4. Phân tích tương quan .................................................................................. 83 4.2.5. Phân tích hồi quy ........................................................................................ 85 CHƯƠNG 5 KẾT LUẬN VÀ HÀM Ý QUẢN TRỊ .........................................96 5.1. KẾT LUẬN .................................................................................................................. 96 5.2. HÀM Ý QUẢN TRỊ ..................................................................................................... 97 5.2.1. Nhân tố Thông tin tín dụng: ....................................................................... 97 5.2.2. Nhân tố Chính sách tín dụng: ..................................................................... 98 5.2.3. Nhân tố Chất lượng nguồn nhân lực: ......................................................... 99 5.2.4. Nhân tố Môi trường bên ngoài: ................................................................ 101 5.2.5. Nhân tố Xếp hạng tín dụng: ..................................................................... 104 5.2.6. Nhân tố Quy trình cấp tín dụng: ............................................................... 105 5.3. HẠN CHẾ CỦA NGHIÊN CỨU VÀ HƯỚNG NGHIÊN CỨU TIẾP THEO .......... 108 KẾT LUẬN ........................................................................................................110 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................112 TÀI LIỆU TIẾNG VIỆT .......................................................................................... 112 TÀI LIỆU NƯỚC NGOÀI ....................................................................................... 115
iv DANH MỤC BẢNG BIỂU Bảng 3.3-1 Thang đo lường các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng .......38 Bảng 3.4-1 Hệ số KMO phân tích xoay nhân tố sơ bộ .............................................45 Bảng 3.4-2 Kết quả ma trận xoay nhân tố.................................................................45 Bảng 4.1-1 Tổng tài sản và tổng dư nợ cho vay của HDBank..................................54 Bảng 4.1-2 Cơ cấu dư nợ theo thời gian của HDBank .............................................56 Bảng 4.1-3 Cơ cấu dư nợ theo đối tượng khách hàng của HDBank .........................57 Bảng 4.1-4 Cơ cấu dư nợ theo ngành nghề của HDBank .........................................58 Bảng 4.1-5 Nợ quá hạn và nợ xấu của HDBank .......................................................59 Bảng 4.1-6 Phân loại dư nợ cho vay của HDBank ...................................................61 Bảng 4.2-1 Đặc điểm mẫu nghiên cứu ......................................................................76 Bảng 4.2-2 Hệ số Cronbach alpha của các khái niệm nghiên cứu ............................77 Bảng 4.2-3 Kiểm định KMO and Bartlett's Test .......................................................80 Bảng 4.2-4 Ma trận xoay các yếu tố .........................................................................81 Bảng 4.2-5 KMO and Bartlett's Test .........................................................................82 Bảng 4.2-6 Phân tích nhân tố của khái niệm sự hài lòng khách hàng ......................83 Bảng 4.2-7 Tương quan giữa các biến độc lập và biến phụ thuộc ............................84 Bảng 4.2-8 Kết quả hồi quy tuyến tính .....................................................................85 Bảng 4.2-9 Tổng hợp mô hình ..................................................................................86 Bảng 4.2-10 Kiểm định Spearman’s rhos .................................................................87 Bảng 4.2-11 Phân tích ANOVAa ..............................................................................89 Bảng 4.2-12 Thứ tự ảnh hưởng của các nhân tố .......................................................91 Bảng 4.2-13 Trình bày kết quả hồi quy ....................................................................91 Bảng 4.2-14 Kết quả kiểm định các giả thuyết .........................................................92
v DANH MỤC CÁC HÌNH, SƠ ĐỒ Hình 1.6-1 Kết cấu của luận văn .................................................................................4 Hình 3.2-1 Quy trình nghiên cứu .............................................................................37 Hình 3.4-1 Mô hình nghiên cứu chính thức ..............................................................47 Hình 4.1-1Cơ cấu tổ chức Ngân hàng TMCP Phát triển TP.HCM...........................54 Hình 4.1-2 Dư nợ cho vay và tốc độ tăng trưởng dư nợ của HDBbank ...................55 Hình 4.1-3 Tỷ trọng dư nợ theo ngành nghề của HDBank năm 2015 ......................59 Hình 4.1-4 Tỷ lệ nợ xấu một số NHTM năm 2015 ...................................................60 Hình 4.1-5 Tỷ trọng các loại dư nợ cho vay của HDBank .......................................62 Hình 4.1-6 Dự phòng rủi ro tín dụng của HDBank ..................................................63 Hình 4.2-1 Mật độ phân phối chuẩn của phần dư .....................................................88
vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Basel Ủy ban giám sát ngân hàng quốc tế BĐS Bất động sản CNTT Công nghệ thông tin CLNL Chất lượng nguồn nhân lực CSTD Chính sách tín dụng DN Doanh nghiệp DNNVV Doanh nghiệp nhỏ và vừa HĐQT Hội đồng quản trị HT XHTD Hệ thống xếp hạng tín dụng KH Khách hàng MTBN Môi trường bên ngoài NH Ngân hàng NHNN Ngân hàng Nhà Nước NVTD Nhân viên tín dụng NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương QTCTD Quy trình cấp tín dụng QTRRTD Quản trị rủi ro tín dụng RRTD Rủi ro tín dụng TCTD Tổ chức tín dụng TMCP Thương mại cổ phần TNHH Trách nhiệm hữu hạn TSĐB Tài sản đảm bảo TTTD Thông tin tín dụng HDBank Ngân hàng thương mại cổ phần Phát triển TP HCM
vii DANH MỤC CÁC PHỤ LỤC Phụ lục 1 RỦI RO TÍN DỤNG ...............................................................................116 Phụ lục 2 BẢNG KHẢO SÁT VẾ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI HDBANK ..............................................................124 Phụ lục 3 KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .....................................................................127
1 CHƯƠNG 1 TỔNG QUAN ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU 1.1. LÝ DO CHỌ ĐỀ TÀI Nền kinh tế Việt Nam bị ảnh hưởng không nhỏ từ cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu năm 2008, kinh tế thế giới không ngừng biến động. Yếu tố kinh tế vĩ mô như lạm phát (lạm phát năm 2008 lên tới gần 20% và duy trì ở hai con số năm 2010 và 2011), lãi suất tăng cao, tốc độ tăng trưởng sản lượng quốc gia giảm (Giai đoạn 2002 – 2007, Việt Nam có tốc độ tăng trưởng bình quân đạt 7,8%, sau khi gia nhập tổ chức Thương mại Thế Giới (WTO) năm 2007, tốc độ tăng trưởng GDP lên tới gần 8,5%. Từ khi khủng hoảng kinh tế toàn cầu nổ ra năm 2008, Việt Nam, cả giai đoạn này, tăng GDP luôn thấp hơn 7% và ngày càng đi xuống, đến năm 2012 chỉ còn 5,03%), hàng tồn kho cao, doanh nghiệp phá sản ngày càng nhiều (Lúc bấy giờ Chủ tịch nước Trương Tấn Sang nhận xét, trong khoảng 600.000 doanh nghiệp đã đăng ký thành lập, đến nay chỉ còn gần 380.000 đơn vị hoạt động, trong số này có tới 70% “bị thương”, tức làm ăn không có lãi) và những vấn đề khác gây khó khăn trong hoạt động kinh doanh của các ngân hàng thương mại. Tình trạng yếu kém trong quản trị ngân hàng bộc lộ rõ trong đó đáng chú ý là công tác quản trị rủi ro tín dụng còn yếu kém dẫn đến tình trạng nợ xấu tăng cao trong các hệ thống ngân hàng (Nợ xấu của hệ thống ngân hàng Việt Nam tăng từ 2.5% năm 2010 lên 3.1% trong 6 tháng đầu năm và 3.3% vào cuối năm 2011, tương ứng với khoảng 85.000 tỷ đồng. Đặc biệt, nợ xấu của hệ thống chỉ tính đến ngày 30/9/2012 đã đột biến tăng cao là 8.8%, tương đương 232.100 tỷ đồng), hơn nữa tình trạng thanh khoản của ngân hàng căng thẳng không đáp ứng được nhu cầu rút tiền của khách hàng. Chính vì vậy, quản trị rủi ro tín dụng là một việc rất quan trọng trong quá trình điều hành, hoạt động và phát triển của ngân hàng. Quản trị rủi ro hiệu quả không những giảm thiểu rủi ro tín dụng – một hoạt động chính yếu ở các ngân hàng thương mại Việt Nam hiện nay – mà còn góp phần đảm bảo lợi nhuận, nâng cao uy tín và năng lực hoạt động cho ngân hàng. Vì lý do trên, tác giả quyết định chọn đề tài “CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG
2 ĐẾN QUẢN TRỊ RỦI RO TÍN DỤNG TẠI NGÂN HÀNG TMCP PHÁT TRIỂN TP HCM – HDBANK – CHI NHÁNH VŨNG TÀU” để nghiên cứu trong luận văn tốt nghiệp của mình. Dựa vào cơ sở lý thuyết quản trị rủi ro tín dụng, luận văn xây dựng mô hình định lượng nhằm đánh giá xem xét tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại HDBank. Từ đó, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng tại ngân hàng cho giai đoạn phát triển sắp tới. Do thời gian và kinh nghiệm còn hạn chế, nghiên cứu chắc chắn sẽ có những thiếu sót nhất định. Tác giả mong rằng nghiên cứu này có giá trị thực tiễn cao và mang lại hiệu quả, có khả năng áp dụng trong công việc của đơn vị. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU • Hệ thống các lý thuyết về quản trị rủi ro tín dụng trong lĩnh vực Ngân hàng • Xác định các yếu tố ảnh tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu. • Xác định mức độ quan trọng của từng yếu tố ảnh tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng. • Phân tích hoạt động tín dụng và đánh giá thực trạng về quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu. • Đề xuất hàm ý quản trị nhằm góp phần hoàn thiện hoạt động quản trị rủi ro tín dụng trong giai đoạn phát triển sắp tới 1.3. ĐỐI TƯỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU Đối tượng nghiên cứu: là các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu Xuất phát từ lý do chọn đề tài nghiên cứu, đối tượng nghiên cứu của bài luận văn là “Quản trị rủi ro tín dụng”. Đồng thời, nhằm đạt được mục tiêu trong nghiên cứu, luận văn tiến hành nghiên cứu đối với một số đối tượng bổ trợ khác như: rủi ro tín dụng, nội dung và phương pháp quản trị rủi ro tín dụng, các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng. Đối tượng khảo sát: lãnh đạo, nhân viên tại bộ phận thẩm định, kinh doanh tín dụng và nhân viên kiểm tra kiểm soát nội bộ.
3 Phạm vi nghiên cứu - Nghiên cứu này tập trung vào các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu. - Thời gian nghiên cứu: từ tháng 10/2016 đến tháng 4/2017. - Nội dung và yêu cầu quản trị rủi ro tín dụng của các NHTM. - Thực trạng quản trị rủi ro tín dụng tại HDBank giai đoạn 2011 – 2015. - Nghiên cứu định lượng các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng tại HDBank. Từ đó, đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng của HDBank. 1.4. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU Phương pháp nghiên cứu: nghiên cứu này sử dụng phương pháp hỗn hợp, trên cơ sở kết hợp giữa nghiên cứu định tính và định lượng. Phương pháp định tính: Thảo luận, họp nhóm, phân tích dữ liệu thứ cấp, tham khảo ý kiến chuyên gia nhằm hoàn thiện mô hình nghiên cứu và xây dựng thang đo. Phương pháp định lượng: Thông qua mô hình và bộ thang đo tác giả tiến hành khảo sát các đối tượng là lãnh đạo, nhân viên tại bộ phận thẩm định, kinh doanh tín dụng và nhân viên kiểm tra kiểm soát nội bộ tại Ngân hàng TMCP Phát triển TP HCM – HDBank – Chi nhánh Vũng Tàu. Số liệu thu thập được nhập vào phần mềm xử lý số liệu thống kê SPSS để kiểm tra độ tin cậy của thang đo, phân tích nhân tố khám phá EFA và kiểm định mô hình bằng phân tích hồi qui.  Thông tin cần thu thập: Số liệu về tình hình hoạt động tín dụng của HDBank từ báo cáo kết quả hoạt động kinh doanh của đơn vị từ năm 2011 đến năm 2015. Ý kiến khảo sát về các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng 1.5. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN CỦA NGHIÊN CỨU Nghiên cứu đã xây dựng được mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro tín dụng thông qua mô hình hồi quy bội. Đây là điểm mới trong
4 nghiên cứu quản trị rủi ro tín dụng so với tài liệu nghiên cứu trước đây được sử dụng, nghiên cứu đã kế thừa những thành tựu của các nghiên cứu trước và phân tích thêm một số điểm mới. Tuy nhiên, do còn nhiều hạn chế nên nghiên cứu mối quan hệ giữa các yếu tố ảnh hưởng đến quản trị rủi ro cần được tiếp tục hoàn thiện. Với mục tiêu của đề tài là hoàn thiện quản trị rủi ro tín dụng, kết hợp nghiên cứu định tính và nghiên cứu định lượng từ đó đề xuất giải pháp mang tính thực tiễn nhằm đóng góp vào công tác quản trị rủi ro tín dụng tại HDBank được hoàn thiện hơn, đảm bảo an toàn và mục tiêu phát triển bền vững của Ngân hàng. 1.6. KẾT CẤU CỦA LUẬN VĂN Luận văn có kết cấu gồm 5 chương chính như sau: Chương 1: Tổng quan đề tài nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý thuyết và mô hình nghiên cứu Chương 3: Phương pháp nghiên cứu Chương 4: Kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận và hàm ý quản trị Chương 1: Tổng quan đề tài nghiên cứu Chương 2: Cơ sở lý Chương 3: Phương Chương 4: Kết quả thuyết và mô hình pháp nghiên cứu nghiên cứu nghiên cứu Chương 5: Kết luận và hàm ý quản trị Hình 1.6-1 Kết cấu của luận văn
5 CHƯƠNG 2 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VÀ MÔ HÌNH NGHIÊN CỨU 2.1. RỦI RO TÍN DỤNG 2.1.1. Khái niệm rủi ro tín dụng Theo Thomas P.Fitch (1990): “Rủi ro tín dụng là loại rủi ro xảy ra khi người vay không thanh toán được nợ theo thoả thuận hợp đồng dẫn đến sai hẹn trong nghĩa vụ trả nợ”. Theo Hennie van Greuning – Sonja B rajovic Bratanovic (2009): “Rủi ro tín dụng được định nghĩa là nguy cơ mà người đi vay không thể chi trả tiền lãi, hoặc hoàn trả vốn gốc so với thời hạn đã ấn định trong hợp đồng tín dụng. Đây là thuộc tính vốn có của hoạt động ngân hàng. Rủi ro tín dụng tức là việc chi trả bị trì hoãn, hoặc tồi tệ hơn là không hoàn trả được toàn bộ. Điều này gây ra sự cố đối với dòng chu chuyển tiền tệ và gây ảnh hưởng tới khả năng thanh khoản của ngân hàng”. Rủi ro tín dụng trong hoạt động ngân hàng của tổ chức Tín dụng là khả năng xảy ra tổn thất trong hoạt động ngân hàng của tổ chức Tín dụng do khách hàng không thực hiện hoặc không có khả năng thực hiện nghĩa vụ của mình theo cam kết. 2.1.2. Phân loại rủi ro tín dụng  Căn cứ vào nguyên nhân phát sinh rủi ro  Rủi ro giao dịch: là một hình thức của rủi ro tín dụng mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quá trình giao dịch và xét duyệt cho vay, đánh giá khách hàng. Rủi ro giao dịch bao gồm rủi ro lựa chọn, rủi ro đảm bảo và rủi ro nghiệp vụ: + Rủi ro lựa chọn: là rủi ro có liên quan đến đánh giá và phân tích tín dụng khi NH lựa chọn những phương án vay vốn có hiệu quả để ra quyết định cho vay. + Rủi ro đảm bảo: phát sinh từ các tiêu chuẩn bảo đảm như các điều khoản trong hợp đồng cho vay, các loại tài sản đảm bảo, chủ thể đảm bảo, hình thức đảm bảo và mức cho vay trên giá trị của tài sản đảm bảo.
6 + Rủi ro nghiệp vụ: là rủi ro liên quan đến công tác quản lý khoản vay và hoạt động cho vay, bao gồm cả việc sử dụng hệ thống xếp hạng rủi ro và kỹ thuật xử lý các khoản vay có vấn đề.  Rủi ro danh mục: là rủi ro mà nguyên nhân phát sinh là do những hạn chế trong quản lý danh mục cho vay của NH, được phân thành rủi ro nội tại và rủi ro tập trung. + Rủi ro nội tại: xuất phát từ các yếu tố, đặc điểm riêng bên trong của mỗi chủ thể đi vay hoặc ngành, lĩnh vực kinh tế. Nó xuất phát từ đặc điểm hoạt động hoặc đặc điểm sử dụng vốn vay của khách hàng vay. + Rủi ro tập trung: là trường hợp NH tập trung cho vay quá nhiều đối với một số khách hàng, cho vay quá nhiều khách hàng hoạt động trong cùng một ngành, lĩnh vực kinh tế hoặc trong cùng một vùng địa lý nhất định,...  Căn cứ theo tính khách quan, chủ quan của nguyên nhân gây ra rủi ro  Rủi ro khách quan là rủi ro do các nguyên nhân khách quan như thiên tai, địch họa, người vay bị chết, mất tích và các biến động ngoài dự kiến khác làm thất thoát vốn vay trong khi người vay đã thực hiện nghiêm túc chế độ chính sách.  Rủi ro chủ quan do nguyên nhân thuộc về chủ quan của người vay và người cho vay vì vô tình hay cố ý làm thất thoát vốn vay hay vì những lý do chủ quan khác.  Căn cứ vào khả năng trả nợ của khách hàng  Rủi ro không hoàn trả nợ đúng hạn: Khi thiết lập mối quan hệ tín dụng, ngân hàng và khách hàng phải quy ước về khoản thời gian hoàn trả nợ vay. Tuy nhiên, đến thời hạn quy ước nhưng ngân hàng vẫn chưa thu hồi được vốn vay.  Rủi ro do không có khả năng trả nợ: Là rủi ro xảy ra trong trường hợp doanh nghiệp đi vay mất khả năng chi trả, ngân hàng phải thanh lý TSĐB của doanh nghiệp để thu nợ.  Rủi ro tín dụng không giới hạn ở hoạt động cho vay: Bao gồm các hoạt động khác mang tính chất tín dụng của ngân hàng như bảo lãnh, cam kết, chấp thuận tài trợ thương mại, cho vay thị trường liên ngân hàng, tín dụng thuê mua, đồng tài
7 trợ… 2.1.3. Đặc điểm của rủi ro tín dụng Rủi ro tín dụng mang tính gián tiếp: Rủi ro tín dụng xảy ra sau khi ngân hàng giải ngân vốn vay và trong quá trình sử dụng vốn vay của khách hàng. Do tình trạng thông tin bất cân xứng nên thông thường ngân hàng ở vào thế bị động, ngân hàng thường biết thông tin sau hoặc biết thông tin không chính xác về những khó khăn, thất bại của khách hàng và do đó thường có những ứng phó chậm trễ. Rủi ro tín dụng có tính chất đa dạng và phức tạp: đặc điểm này biểu hiện ở sự đa dạng, phức tạp của nguyên nhân, hình thức, hậu quả của rủi ro tín dụng do đặc trưng ngân hàng là tổ chức trung gian tài chính tiền tệ. Do đó khi phòng ngừa và xử lý rủi ro tín dụng phải chú ý đến mọi dấu hiệu rủi ro, xuất phát từ nguyên nhân bản chất và hậu quả do rủi ro tín dụng đem lại để có biện pháp phòng ngừa phù hợp. Rủi ro tín dụng có tính tất yếu: Rủi ro tín dụng luôn tồn tại và gắn liền với hoạt động tín dụng của ngân hàng thương mại. Chấp nhận rủi ro là tất yếu trong hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng cần phải đánh giá các cơ hội kinh doanh dựa trên mối quan hệ rủi ro – lợi ích nhằm tìm ra những cơ hội đạt được những lợi ích xứng đáng với mức rủi ro chấp nhận. Ngân hàng sẽ hoạt động tốt nếu mức rủi ro mà ngân hàng gánh chịu là hợp lý và kiểm soát được, nằm trong phạm vi khả năng các nguồn lực tài chính và năng lực tín dụng của ngân hàng. 2.1.4. Nguyên nhân của rủi ro tín dụng:  Nhóm các nguyên nhân khách quan:  Các yếu tố về điều kiện tự nhiên (thời tiết, khí hậu …): Những hiện tượng xấu xảy ra trong tự nhiên như hạn hán, thiên tai, lũ lụt, hoả hoạn … gây ảnh hưởng rất nặng nề và trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của khách hàng cũng như Ngân hàng.  Các yếu tố về môi trường kinh doanh: Môi trường kinh doanh không ổn định và không thuận lợi, các chính sách quản lý của Nhà nước chưa hoàn thiện,… đã làm cho việc hoạt động kinh doanh của khách hàng vay vốn bị trở ngại, khó khăn và ảnh hưởng đến khả năng thanh toán nợ vay cho ngân hàng. Ngoài ra, vai trò quản
8 lý của Nhà nước còn nhiều hạn chế, công tác thanh tra, kiểm tra còn yếu kém đã không phát hiện và ngăn chặn được các hành vi lừa đảo.  Các yếu tố khách quan khác: Tình hình an ninh, chính trị hoặc khủng hoảng kinh tế trong nước và trong khu vực không ổn định,… cũng là một trong những nguyên nhân gây nên rủi ro tín dụng cho ngân hàng.  Nhóm các nguyên nhân từ phía Ngân hàng:  Chính sách tín dụng không hợp lý: Chính sách tín dụng có vai trò rất quan trọng và có ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng tín dụng của NHTM. Một chính sách tín dụng không hợp lý biểu hiện ở: Cơ sở thiết lập cơ cấu tín dụng hợp lý không căn cứ trên cơ cấu kinh tế địa bàn và khả năng nguồn vốn cụ thể của ngân hàng; Chính sách lãi suất không linh động; Cơ chế giám sát không phù hợp, phương thức kiểm tra không đa dạng.  Quy trình tín dụng thiếu chặt chẽ và không phù hợp: thông tin cần thiết để thực hiện ở các bước trong quy trình không được quy định chặt chẽ và chi tiết; quá trình giải ngân thiếu căn cứ xác đáng về đối tượng vay vốn, thời điểm giải ngân; công tác kiểm tra, giám sát khách hàng chưa được chặt chẽ trong suốt thời gian thực hiện hợp đồng tín dụng,…  Yếu tố về nguồn nhân lực của Ngân hàng: trình độ chuyên môn, nghiệp vụ của cán bộ tín dụng còn hạn chế, thiếu am hiểu về thị trường, lĩnh vực kinh doanh cũng như về tình hình kinh doanh của khách hàng vay vốn, do đó không thể tư vấn cho khách hàng những phương án vay vốn tối ưu hoặc thẩm định hồ sơ không chính xác; đạo đức nghề nghiệp của cán bộ tín dụng còn thấp, phẩm chất không tốt, bị khách hàng mua chuộc, hối lộ,… rất nhiều trường hợp gây ra hậu quả nghiêm trọng cho ngân hàng vì sự cấu kết và cố ý làm trái pháp luật của cán bộ tín dụng và khách hàng; quy trình cho vay không được tuân thủ theo đúng quy định của ngân hàng,…  Các nguyên nhân khác: Do ngân hàng quản lý không chặt chẽ thanh khoản, làm thiếu khả năng chi trả ; Việc cho vay và đầu tư quá liều lĩnh, cụ thể: Ngân hàng cho vay tập trung vào một đơn vị kinh tế hoặc một ngành kinh tế nào đó hoặc chú trọng đầu tư vào một loại chứng khoán có rủi ro cao,… Những nguyên nhân này
9 cũng tạo ra rủi ro tín dụng và gây nên những hậu quả nghiêm trọng cho NHTM.  Nhóm các nguyên nhân từ phía khách hàng vay vốn: khách hàng sử dụng vốn vay sai mục đích; khách hàng lập hồ sơ giả để lừa đảo ngân hàng; khách hàng vay vốn thiếu năng lực pháp lý; hoạt động kinh doanh thua lỗ liên tục; việc quản lý không hiệu quả, thiếu sự thống nhất trong ban điều hành,… 2.1.5. Ảnh hưởng của rủi ro tín dụng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng và nền kinh tế xã hội  Ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của ngân hàng Khi rủi ro tín dụng xảy ra, ngân hàng không thu được vốn tín dụng đã cấp và lãi cho vay, nhưng ngân hàng phải trả vốn và lãi cho khoản tiền huy động khi đến hạn, điều này sẽ làm cho ngân hàng mất cân đối trong việc thu chi, vòng quay vốn tín dụng giảm làm cho ngân hàng kinh doanh không hiệu quả, chi phí của ngân hang tăng lên so với dự kiến. Nếu một khoản vay nào đó bị mất khả năng thu hồi thì ngân hàng phải sử dụng các nguồn vốn của mình để trả cho người gửi tiền, đến một chừng mực nào đấy, ngân hàng không có đủ nguồn vốn để trả cho người gửi tiền thì ngân hàng sẽ rơi vào tình trạng mất khả năng thanh toán, có thể dẫn đến nguy cơ gặp rủi ro thanh khoản. Và kết quả là làm thu hẹp quy mô kinh doanh, năng lực tài chính giảm sút, uy tín, sức cạnh tranh giảm không những trong thị trường nội địa mà còn lan rộng ra các nước, kết quả kinh doanh của ngân hàng ngày càng xấu có thể dẫn ngân hàng đến thua lỗ hoặc đưa đến bờ vực phá sản nếu không có biện pháp xử lý, khắc phục kịp thời.  Ảnh hưởng đến nền kinh tế xã hội Bắt nguồn từ bản chất và chức năng của ngân hàng là một tổ chức trung gian tài chính chuyên huy động vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế để cho các tổ chức, các doanh nghiệp và cá nhân có nhu cầu vay lại. Do đó, thực chất quyền sở hữu những khoản cho vay là quyền sở hữu của người đã gửi tiền vào ngân hàng. Bởi vậy, khi rủi ro tín dụng xảy ra thì không những ngân hàng chịu thiệt hại mà quyền lợi của người gửi tiền cũng bị ảnh hưởng.