Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:152

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài góp phần tham gia vào việc hoàn thiện mô hình xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các MHTMCP tại Việt Nam. Đồng thời bài nghiên cứu cũng đi kiểm nghiệm lại kết quả nghiên cứu của các nghiên cứu trước đây cũng như mở ra hướng nghiên cứu mới cho các nghiên cứu trong tương lai. Mời các bạn cùng tham khảo nội dung chi tiết.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ------------------------------------------------------------ HUỲNH THỊ ĐIỂM CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. Hồ Chí Minh – Năm 2015
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ------------------------------------------------------------ HUỲNH THỊ ĐIỂM CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM Chuyên ngành: Tài chính – Ngân hàng Mã số: 60340201 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. HOÀNG ĐỨC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2015
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn thạc sĩ kinh tế “Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” là công trình nghiên cứu của tôi, có sự hướng dẫn hỗ trợ từ người hướng dẫn khoa học là PGS. TS. Hoàng Đức. Các nội dung nghiên cứu và kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa từng ai công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu khoa học nào. Nếu có bất kỳ sai sót, gian lận nào tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm trước Hội Đồng cũng như kết quả luận văn của mình. TP. Hồ Chính Minh, ngày 05 tháng 11 năm 2015 Tác giả Huỳnh Thị Điểm
MỤC LỤC TRANG PHỤ BÌA LỜI CAM ĐOAN MỤC LỤC DANH MỤC VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG.................................................................................................. 1 1.1 Lý do nghiên cứu ................................................................................................................... 1 1.2 Mục tiêu nghiên cứu.............................................................................................................. 1 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................................ 2 1.4 Phương pháp nghiên cứu...................................................................................................... 2 1.5 Câu hỏi nghiên cứu ............................................................................................................... 2 1.6 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu .............................................................................. 3 1.7 Kết cấu của luận văn ............................................................................................................. 3 Chương 2: TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM..................................................... 4 Giới thiệu chương 2........................................................................................................................... 4 2.1 Tỷ suất sinh lợi ngân hàng và các chỉ số thể hiện tỷ suất sinh lợi ngân hàng .................. 4 2.1.1 Khái niệm tỷ suất sinh lợi ngân hàng .................................................................. 4 2.1.2 Các chỉ số thể hiện tỷ suất sinh lợi ngân hàng .................................................... 5 2.1.2. 1 Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sỡ hữu (ROE – Return on Equity Average) ......... 5 2.1.2. 2 Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản bình quân (ROA – Return on Asset Average) 6 2.1.2. 3 Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ( NIM – Net Interest Margin) ................................. 7 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng ................................................ 7 2.2. 1 Các yếu tố nội bộ của ngân hàng ........................................................................... 8 2.2.1. 1 Yếu tố nguồn vốn .................................................................................................... 8 2.2.1. 2 Hiệu quả trong quản lý chi phí ........................................................................... 9 2.2.1. 3 Chất lượng tín dụng ........................................................................................... 9 2.2.1. 4 Tốc độ tăng trưởng tiền gửi hàng năm ............................................................. 10 2.2.1. 5 Sự khác nhau giữa tăng trưởng tín dụng ngân hàng so với thị trường ............. 11 2.2.1. 6 Quy mô ngân hàng ........................................................................................... 11
2.2.1. 7 Thu nhập từ lãi ................................................................................................. 12 2.2.1. 8 Chi phí trả lãi tiền gửi ...................................................................................... 12 2.2.1. 9 Độ tuổi của ngân hàng và hình thức sở hữu .................................................... 12 2.2. 2 Các yếu tố vĩ mô .................................................................................................. 13 2.2.2. 1 Tốc độ tăng trưởng GDP thực hàng năm............................................................. 13 2.2.2. 2 Cấu trúc kỳ hạn của lãi suất ............................................................................. 13 2.3 Các nghiên cứu trước đây .................................................................................................. 14 2.3. 1 Các nghiên cứu trên thế giới .............................................................................. 14 2.3. 2 Các nghiên cứu tại Việt Nam.............................................................................. 19 2.4 Đóng góp mới của đề tài ..................................................................................................... 19 Kết luận chương 2 ........................................................................................................................... 20 Chương 3: THỰC TRẠNG VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM ......................................... 21 Giới thiệu chương 3......................................................................................................................... 21 3.1 Tổng quan tình hình hoạt động của hệ thống ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam giai đoạn 2008 – 2014 ...................................................................................................................... 21 3.1.1 Sự tăng trưởng về quy mô tổng tài sản, nguồn vốn ........................................... 24 3.1.2 Kết quả hoạt động kinh doanh của các NHTMCP Việt Nam ........................... 28 3.2 Phân tích thực trạng tỷ suất sinh lợi của 28 Ngân hàng TMCP Việt Nam 2008-2014 .. 31 3.3 Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng TMCP Việt Nam 2008-2014 ................................................................................................................................ 33 3.3.1 Các yếu tố nội bộ ngân hàng .............................................................................. 33 3.3.1.1 Yếu tố nguồn vốn .................................................................................................. 33 3.3.1.2 Hiệu quả trong quản lý chi phí............................................................................. 34 3.3.1.3 Chất lượng tín dụng ............................................................................................. 35 3.3.1.4 Tốc độ tăng trưởng tiền gửi hàng năm................................................................. 36 3.3.1.5 Sự khác nhau giữa tăng trưởng tín dụng ngân hàng so với thị trường ................ 37 3.3.1.6 Quy mô ngân hàng ............................................................................................... 38 3.3.1.7 Thu nhập từ lãi ..................................................................................................... 38 3.3.1.8 Chi phí trả lãi tiền gửi .......................................................................................... 39 3.3.1.9 Độ tuổi của ngân hàng và hình thức sở hữu ........................................................ 39 3.3.2 Các yếu tố vĩ mô .................................................................................................. 40 3.3.2.1 Tốc độ tăng trưởng GDP thực hàng năm............................................................. 40
3.3.2.2 Cấu trúc kỳ hạn của lãi suất................................................................................. 40 Kết luận chương 3 ........................................................................................................................... 41 Chương 4: PHƯƠNG PHÁP, DỮ LIỆU VÀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU ................................. 42 Giới thiệu chương 4......................................................................................................................... 42 4.1 Mô hình nghiên cứu ............................................................................................................ 42 4.1.1 Xác định các biến nghiên cứu ............................................................................ 42 4.1.2 Mô hình nghiên cứu ........................................................................................... 47 4.1.3 Giả thiết nghiên cứu ........................................................................................... 49 4.2 Phương pháp nghiên cứu.................................................................................................... 50 4.2.1 Phân tích thống kê mô tả .................................................................................... 50 4.2.2 Phân tích tương quan ......................................................................................... 50 4.2.3 Phân tích hồi quy ................................................................................................ 50 4.2.4 Kiểm định mô hình.............................................................................................. 51 4.3 Thu thập và xử lý dữ liệu.................................................................................................... 52 4.3.1 Dữ liệu quan sát .................................................................................................. 52 4.3.2 Nguyên tắc chọn dữ liệu ..................................................................................... 52 4.3.3 Dữ liệu thu thập .................................................................................................. 52 4.4 Kết quả nghiên cứu ............................................................................................................. 53 4.4.1 Thống kê mô tả dữ liệu nghiên cứu ................................................................... 53 4.4.2 Phân tích tương quan ......................................................................................... 56 4.4.3 Kiểm định khuyết tật của mô hình ..................................................................... 58 4.4.3.1 Kiểm tra tính nội sinh của các biến trong mô hình .............................................. 58 4.4.3.2 Kiểm định Hansen và Arellano - Bond................................................................. 59 4.4.4 Kiểm định giả thiết nghiên cứu .......................................................................... 60 4.4.5 Thảo luận kết quả nghiên cứu............................................................................ 62 Kết luận chương 4 ........................................................................................................................... 66 Chương 5: KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ CÁC GIẢI PHÁP GIA TĂNG TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM................................. 67 5.1 Các kết quả chính của đề tài nghiên cứu .......................................................................... 67 5.2 Định hướng nâng cao hiệu quả hoạt động kinh doanh cho các NHTMCP Việt Nam .. 68 5.3 Giải pháp gia tăng tỷ suất sinh lợi của các NHTMCP Việt Nam.................................... 69 5.3.1 Các giải pháp do bản thân các NHTMCP tổ chức thực hiện............................ 69 5.3.1.1 Tăng nguồn vốn chủ sở hữu ................................................................................. 69
5.3.1.2 Nâng cao quản lý chi phí hoạt động .................................................................... 72 5.3.1.3 Giảm thiểu rủi ro và nâng cao chất lượng tín dụng ............................................. 74 5.3.1.4 Duy trì tăng trưởng tiền gửi ở mức hợp lý ........................................................... 76 5.3.1.5 Cải thiện thu nhập lãi thuần................................................................................. 77 5.3.1.6 Nâng cao năng lực tiềm lực của các NHTMCP Việt Nam ................................... 77 5.3.2 Các giải pháp hỗ trợ từ Chính Phủ và từ Ngân hàng Nhà Nước ..................... 78 5.3.2.1 Đối với Chính phủ ................................................................................................ 78 5.3.2.2 Đối với Ngân hàng nhà nước ............................................................................... 79 5.4 .Hạn chế của đề tài và hướng nghiên cứu trong tương lai............................................... 80 5.4.1 Hạn chế của đề tài............................................................................................... 80 5.4.2 Hướng nghiên cứu trong tương lai .................................................................... 80 Kết luận chương 5 ........................................................................................................................... 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO PHỤ LỤC
DANH MỤC VIẾT TẮT CAMEL : Mô hình phân tích tình hình hoạt động và rủi ro ngân hàng COSR : Tỷ lệ chi phí trên tổng thu nhập DEPOSIT : Tăng trưởng tiền gửi hàng năm DIFLOAN : Chênh lệch tăng trưởng tín dụng của ngân hàng với thị trường DUM_AGE : Biến giả đại diện độ tuổi ngân hàng DUM_BANK : Biến giả đại diện hình thức sở hữu ngân hàng EA : Tỷ lệ vốn chủ sở hữu/ tổng tài sản FEM : Mô hình tác động cố định FUNDCOST : Chi phí trả lãi trên tổng tiền gửi GDPr : Tăng trưởng thực tổng sản phẩm quốc nội hàng năm GMM : Phương pháp mô-men tổng quát I_INCOME : Tỷ lệ thu nhập từ lãi trên tổng thu nhập LLR : Tỷ lệ chi phí dự phòng rủi ro tín dụng trên tổng dư nợ NHNN : Ngân hàng nhà nước NHTM : Ngân hàng Thương Mại NHTMCP : Ngân hàng thương Mại Cổ Phần NIM : Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên OLS : Phương pháp bình phương bé nhất
RATE : Chênh lệch lợi suất trái phiếu chính phủ 5 năm và 2 năm REM : Mô hình tác động ngẫu nhiên ROA : Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản ROE : Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu SIZE : Quy mô tài sản SIZE2 : Bình phương quy mô tài sản TCTD : Tổ chức tín dụng TMCP : Thương Mại Cổ Phần VAMC : Công ty quản lý tài sản Việt Nam
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3. 1 Quy mô tổng tài sản của 28 NHTMCP Việt Nam 2008 - 2014 ( Đơn vị: triệu đồng) ..........................................................................................................24 Bảng 3. 2 Quy mô vốn chủ sở hữu của 28 NHTMCP Việt Nam 2008-2014 (Đơn vị: triệu đồng) ..........................................................................................................26 Bảng 3. 3 Tình hình huy động vốn bình quân và cho vay bình quân của 28 NHTMCP Việt Nam 2008-2014 (đơn vị: tỷ đồng) ............................................29 Bảng 3. 4 Mô tả giá trị ROA, ROE, NIM bình quân giai đoạn 2008-2014 của 28 NHTMCP Việt Nam (đơn vị:%) ........................................................................31 Bảng 3. 5 Tỷ lệ EA (vốn chủ sở hữu/ tổng tài sản) bình quân của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%). ...........................................34 Bảng 3. 6 Tỷ lệ COSR bình quân (chi phí/tổng thu nhập) của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%) ........................................................34 Bảng 3. 7 Tỷ lệ LLR bình quân (dự phòng rủi ro tín dụng/tổng nợ) của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%) ...................................35 Bảng 3. 8 Tỷ lệ tăng trưởng tiền gửi bình quân của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%).........................................................................36 Bảng 3. 9 Chênh lệch tăng trưởng tín dụng bình quân của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam so với tăng trưởng tín dụng thị trường giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%) ..37 Bảng 3. 10 Tỷ lệ bình quân (thu nhập lãi thuần/thổng thu nhập) của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%) ............................................38 Bảng 3. 11 Tỷ lệ bình quân (lãi tiền gửi phải trả/ tổng tiền gửi) của 28 ngân hàng TMCP Việt Nam giai đoạn 2008-2014 (đơn vị:%) ............................................39 Bảng 4. 1 Tổng hợp các biến nghiên cứu thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng thương mại Việt Nam ........................................42 Bảng 4. 2 Mối tương quan giữa các biến độc lập với biến phụ thuộc qua các nghiên cứu thực nghiệm và kỳ vọng về dấu của tác giả ................................................45
Bảng 4. 3 Thống kê mô tả các biến nghiên cứu ........................................................53 Bảng 4. 4 Phân tích tương quan giữa các biến độc lập .............................................57 Bảng 4. 5 Kiểm định Hansen và Arellano - Bond ....................................................59
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 3. 1 Tốc độ tăng trưởng GDP 2006 – 2014 .................................................23 Biểu đồ 3. 2 Chỉ số giá tiêu dùng của Việt Nam 2006 – 2014..................................24 Biểu đồ 3. 3 Tỷ lệ tăng trưởng quy mô tài sản của khối NHTMCP nhà nước và MHTMCP giai đoạn 2008-2014.........................................................................26 Biểu đồ 3. 4 Tình hình vốn điều lệ của 28 NHTMCP Việt Nam tại thời điểm 31/12/2014 ..........................................................................................................28 Biểu đồ 3. 5 Tăng trưởng cho vay bình quân của các NHTMCP Việt Nam 2008- 2014 ....................................................................................................................30 Biểu đồ 3. 6 Tăng trưởng GDP thực của Việt Nam từ 2008-2014 ..........................40 Biểu đồ 3. 7 Chênh lệch giữa lợi suất trái phiếu chính phủ Việt Nam kỳ hạn 5 năm và 2 năm giai đoạn 2008 – 2014.........................................................................41
1 Chương 1: GIỚI THIỆU CHUNG 1.1 Lý do nghiên cứu Trong mọi nền kinh tế, Ngân hàng luôn được xem là khu vực then chốt, có vai trò vô cùng quan trọng, là mạch sống của nền kinh tế đảm bảo cho nền kinh tế hoạt động nhịp nhàng. Vì vậy mà khu vực này luôn được nhà nước và chính phủ các nước đặc biệt quan tâm và giám sát chặt chẽ. Từ khi cuộc khủng hoảng kinh tế thế giới 2008 nổ ra và cho tới nay, hoạt động của ngành ngân hàng gặp nhiều khó khăn, tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng cũng suy giảm đáng kể, và Việt Nam cũng không phải trường hợp ngoại lệ. Tỷ suất sinh lợi bị ảnh hưởng đã thu hút nhiều sự quan tâm của các nhà nghiên cứu, các nhà đầu tư các nhà quản lý tìm hiểu yếu tố nào ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi ngân hàng để đánh giá đúng thực trạng và đưa ra các giải pháp phù hợp. Và gần đây trên thế giới, có nhiều nghiên cứu đã chỉ ra các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại gồm các yếu tố nội bộ (như quy mô của ngân hàng, rủi ro tín dụng, rủi ro thanh khoản, quản lý chi phí,…) và các yếu tố vĩ mô như tăng trưởng kinh tế, lãi suất,.... Vậy liệu các yếu tố này có thực sự ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại Việt Nam hay không ? Xuất phát từ thực tế đó, tác giả lựa chọn đề tài “ Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam” để nghiên cứu cho luận văn thạc sỹ. 1.2 Mục tiêu nghiên cứu Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là tìm ra giải pháp gia tăng tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam. Cụ thể thông qua việc xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi ngân hàng, dựa trên những tác động của các yếu tố này để tìm ra các giải pháp nhằm gia tăng tỷ suất sinh lợi cho các NHTMCP Việt Nam.
2 1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu  Đối tượng nghiên cứu của đề tài là: Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các NHTMCP Việt Nam bao gồm: + Các yếu tố nội bộ: Yếu tố nguồn vốn, hiệu quả quản lý chi phí, chất lượng tín dụng, tốc độ tăng trưởng tiền gửi hàng năm, tỷ lệ tăng trưởng tín dụng NH/ tăng trưởng tín dụng thị trường, quy mô ngân hàng, thu nhập từ lãi, chi phí trả lãi tiền gửi, độ tuổi của ngân hàng, hình thức sỡ hữu. + Các yếu tố vĩ mô: Tốc độ tăng trưởng GDP thực, cấu trúc kỳ hạn lãi suất.  Phạm vi nghiên cứu là 28 ngân hàng TMCP Việt Nam trong giai đoạn 2008 – 2014 cụ thể:  Đối với nhóm NHTMCP nhà nước tác giả thu thập được dữ liệu của 4 ngân hàng là BIDV, CTG, VCB và MHB (MHB sáp nhập với BIDV vào tháng 5/ 2015 nên vẫn lấy dữ liệu từ 2008 – 2014.  Nhóm NHTMCP tác giả thu thập được dữ liệu của 24 ngân hàng với đầy đủ dữ liệu từ năm 2008 – 2014, một số ngân hàng như: Bảo Việt bank, PVcombank, GPbank, Vietbank, Bắc Á bank, Southern bank và Tiên Phong bank có dữ liệu bị gián đoạn thì tác giả loại bỏ khỏi mẫu nghiên cứu. 1.4 Phương pháp nghiên cứu Để đo lường tác động của các yếu tố ảnh hưởng đến khả năng sinh lời của ngân hàng, tác giả sử dụng phương pháp GMM để hồi quy. Bên cạnh đó phân tích thống kê mô tả để biết dữ liệu phân tích như thế nào, phân tích tương quan được sử dụng để xem xét các biến có quan hệ với nhau ra sao. Sau khi hồi quy kết quả, để đảm bảo kết quả hồi quy phù hợp thì tác giả đi kiểm định mô hình với kiểm định Hansen test và Arellano – bond test. 1.5 Câu hỏi nghiên cứu Những giải pháp nào sẽ gia tăng tỷ suất sinh lợi cho các NHTMCP Việt Nam? Cụ thể : Những giải pháp nào được đưa ra dựa vào sự tác động của các yếu tố nội bộ lên tỷ suất sinh lợi các NHTMCP Việt Nam? Những giải pháp nào được đưa ra dựa vào sự tác động của các yếu tố vĩ mô lên tỷ suất sinh lợi các NHTMCP Việt Nam?
3 1.6 Ý nghĩa thực tiễn của đề tài nghiên cứu Đề tài góp phần tham gia vào việc hoàn thiện mô hình xác định các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các MHTMCP tại Việt Nam. Đồng thời bài nghiên cứu cũng đi kiểm nghiệm lại kết quả nghiên cứu của các nghiên cứu trước đây cũng như mở ra hướng nghiên cứu mới cho các nghiên cứu trong tương lai. Bằng những kiến thức đã được tiếp thu trên ghế nhà trường tác giả đã vận dụng vào luận văn đi nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng, phân tích thực trạng các chỉ tiêu nguồn vốn, hiệu quả quản lý chi phí, chất lượng tín dụng, tốc độ tăng trưởng tiền gửi hàng năm, tỷ lệ tăng trưởng tín dụng NH so với tăng trưởng tín dụng thị trường, quy mô ngân hàng, thu nhập từ lãi, chi phí trả lãi tiền gửi, độ tuổi của ngân hàng, hình thức sở hữu qua các năm và kiểm định các yếu tố này từ đó sẽ giúp các nhà quản trị ngân hàng, các cổ đông, các nhà đầu tư tiềm năng sẽ nhận thấy sự tác động các yếu tố nội bộ và vĩ mô đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng để có sự điều chỉnh phù hợp các quyết định của mình. Mặt khác đề tài cũng cung cấp các thông tin bổ ích về hoạt động tài chính ngân hàng để khách hàng lựa chọn mục tiêu giao dịch tốt nhất. Đề tài cũng đưa ra các bằng chứng thực nghiệm về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các NHTMCP Việt Nam cho các nghiên cứu sau này. 1.7 Kết cấu của luận văn Luận án gồm có 5 chương: Chương 1: Giới thiệu chung Chương 2: Tổng quan về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Chương 3: Thực trạng về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam Chương 4: Phương pháp, dữ liệu và kết quả nghiên cứu Chương 5: Kết luận và khuyến nghị các giải pháp gia tăng tỷ suất sinh lợi của các ngân hàng thương mại cổ phần Việt Nam
4 Chương 2: TỔNG QUAN VỀ CÁC YẾU TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN TỶ SUẤT SINH LỢI CỦA CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN VIỆT NAM Giới thiệu chương 2 Ngân hàng thương mại là tổ chức tín dụng thể hiện nhiệm vụ cơ bản nhất của ngân hàng đó là huy động vốn và cho vay vốn. Ngân hàng thương mại là cầu nối giữa các cá nhân và tổ chức, hút vốn từ nơi nhàn rỗi và bơm vào nơi khan thiếu. Hoạt động của ngân hàng thương mại phục vụ cho nhu cầu về vốn của mọi tầng lớp dân chúng, doanh nghiệp và các tổ chức khác trong xã hội. Ngân hàng thương mại hoạt động với mục đích thu lợi nhuận, chính vì vậy các ngân hàng thương luôn tìm các giải pháp để ngân hàng hoạt động hiệu quả nhằm gia tăng nguồn lợi nhuận từ đó làm gia tăng tỷ suất sinh lợi của ngân hàng. Trong chương 2 này tác giả sẽ đi vào tìm hiểu khung lý thuyết về tỷ suất sinh lợi ngân hàng, thông qua tổng quan các nghiên cứu trước đây ở nước ngoài và trong nước về yếu tố ảnh hưởng tỷ suất sinh lợi ngân hàng để đưa ra lý thuyết về các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của các NHTMCP Việt Nam. 2.1 Tỷ suất sinh lợi ngân hàng và các chỉ số thể hiện tỷ suất sinh lợi ngân hàng 2.1.1 Khái niệm tỷ suất sinh lợi ngân hàng Theo nhà kinh tế Hennie Van Greuning và Sonja Brajovic Bratanovic (1999, trang 83-103) đã từng nói về khả năng sinh lợi: “Một hệ thống ngân hàng phát triền bền vững được dựa trên khả năng sinh lợi và nguồn vốn dồi dào. Khả năng sinh lợi là một chỉ số thể hiện vị thế cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường ngân hàng và thể hiện hiệu quả trong quản lý của ngân hàng. Khả năng sinh lợi cho phép ngân hàng duy trì một mức độ rủi ro nhất định và cung cấp một tấm chắn chống lại các rủi ro phát sinh trong ngắn hạn. Khả năng sinh lợi, thể hiện con số qua lợi nhuận giữ lại thường là một trong những nguồn quan trọng bổ sung vào nguồn vốn. Lợi nhuận giữ lại là kết quả cuối cùng cho thấy những tác động ròng của các chính sách và hoạt động ngân hàng trong năm tài chính. Sự ổn định và tăng trưởng của lợi nhuận
5 giữ lại là dấu hiệu biểu hiện tốt nhất về hiệu suất của ngân hàng trong quá khứ và tương lai.” “Khả năng sinh lợi (cụ thể là tỷ suất sinh lợi) được đo lường thông qua các chỉ số tài chính như: thu nhập lãi ròng/ tổng tài sản, , thu nhập ngoài lãi/ tổng tài sản, chi phí lãi/ tổng tài sản, lợi nhuần ròng/ tổng tài sản (ROA), lợi nhuận ròng/ vốn chủ sở hữu ( ROE),…” (Hennie Van Greuning và Sonja Brajovic Bratanovic , 1999, trang 99). Tuy nhiên các chỉ số đại diện cho tỷ suất sinh lợi đo lường hiệu quả của việc sử dụng các nguồn lực của ngân hàng chủ yếu là ROA, ROE. 2.1.2 Các chỉ số thể hiện tỷ suất sinh lợi ngân hàng Các chỉ số thể hiện tỷ suất sinh lợi của ngân hàng bao gồm: Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu (ROE), tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản (ROA), tỷ lệ thu nhập lãi cận biên (NIM). Ngoài ra còn có các biến khác như: tỷ lệ thu nhập lãi ngoài biên (NNIM), tỷ lệ thu nhập hoạt động cận biên, chênh lệch lãi suất bình quân, tỷ lệ hiệu suất sử dụng tài sản cố định, tỷ lệ sinh lợi hoạt động, tỷ lệ hiệu quả sử dụng tài sản,… 2.1.2. 1 Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sỡ hữu (ROE – Return on Equity Average) Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sỡ hữu (ROE) là tỷ số quan trọng đo lường tỷ lệ thu nhập cho các cổ đông ngân hàng. ROE cho biết lợi nhuận ròng được tạo ra từ vốn đầu tư của các cổ đông ngân hàng là như thế nào. 𝐿ợ𝑖 𝑛ℎ𝑢ậ𝑛 𝑟ò𝑛𝑔 𝑅𝑂𝐸 = 𝑉ố𝑛 𝑐ℎủ 𝑠ở ℎữ𝑢 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 Vốn chủ sở hữu cao thể hiện vị thế bền vững và an toàn của ngân hàng. Khi vốn chủ sở hữu thấp hoặc lợi nhuận ròng cao thì ROE sẽ cao. Tỷ lệ ROE càng cao cho thấy ngân hàng sử dụng hiệu quả đồng vốn của mình.
6 ROE có thể được phân tích thành hai thành tố là sức sinh lời trên tổng tài sản và hệ số nhân EM: ROE = ROA x EM 𝐿ợ𝑖 𝑛ℎ𝑢ậ𝑛 𝑟ò𝑛𝑔 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 𝑅𝑂𝐸 = 𝑥 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 𝑉ố𝑛 𝑐ℎủ 𝑠ỡ ℎữ𝑢 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 Trong đó: ROA: Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản bình quân EM: Số nhân Số nhân phản ánh tổng tài sản sẵn có trên một đồng vốn được đầu tư bởi chủ sở hữu và cung cấp thông tin về đòn bẩy tài chính của ngân hàng. Mà 𝐸𝑀 = 1 𝑁ợ 𝑝ℎả𝑖 𝑡𝑟ả Số nhân của các ngân hàng thường cao vì hoạt động của ngân 1− 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 hàng chủ yếu được tài trợ từ các khoản phải trả là tiền gửi và tiền gửi tiết kiệm của khách hàng. 2.1.2. 2 Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản bình quân (ROA – Return on Asset Average) Tỷ suất sinh lợi trên tổng tài sản bình quân (ROA) là chỉ tiêu đánh giá tính hiệu quả quản lý của ngân hàng. ROA cho thấy khả năng lãnh đạo ngân hàng trong quá trình chuyển tài sản thành thu nhập ròng. Hay nói cách khác, ROA thể hiện khả năng sinh lợi trên một đồng tài sản. 𝐿ợ𝑖 𝑛ℎ𝑢ậ𝑛 𝑟ò𝑛𝑔 𝑅𝑂𝐴 = 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛 ROA có thể được phân tích thành hai thành tố là tỷ suất sinh lợi trên doanh thu và hiệu suất sử dụng tài sản. 𝐿ợ𝑖 𝑛ℎ𝑢ậ𝑛 𝑟ò𝑛𝑔 𝐷𝑜𝑎𝑛ℎ 𝑡ℎ𝑢 𝑅𝑂𝐴 = 𝑥 𝐷𝑂𝑎𝑛ℎ 𝑡ℎ𝑢 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 𝑏ì𝑛ℎ 𝑞𝑢â𝑛
7 Tỷ suất sinh lợi trên doanh thu thể hiện mối quan hệ giữa thu nhập - doanh thu và đo lường khả năng sinh lợi của ngân hàng trên mức độ doanh thu đạt được. Hiệu suất sử dụng tài sản thể hiện mối quan hệ giữa doanh thu và tài sản, đo lường tính hiệu quả trong việc sử dụng tài sản tạo ra doanh thu. Khi ROA cao cho thấy ngân hàng đã thiết lập một doanh mục tài sản một cách hợp lý để đạt kết quả kinh doanh cao. Ngược lại, ROA thấp có thể là kết quả của việc phân bố danh mục tài sản chưa hợp lý như chính sách đầu tư chưa đúng, cấp tín dụng không hiệu quả, hay thu nhập lãi từ hoạt động kinh doanh chứng khoán thua lỗ,… dẫn đến tỷ lệ lợi nhuận ròng / doanh thu thấp dẫn đến ROA thấp. Ngoài ra ROA thấp còn do hiệu suất sử dụng tài sản thấp. 2.1.2. 3 Tỷ lệ thu nhập lãi cận biên ( NIM – Net Interest Margin) Thu nhập lãi cận biên được đo lường bằng cách lấy thu nhập ròng từ lãi trừ đi chi phí trả lãi rồi chia cho tổng tài sản. 𝑇ℎ𝑢 𝑛ℎậ𝑝 𝑡ừ 𝑙ã𝑖 − 𝑐ℎ𝑖 𝑝ℎí 𝑡ừ 𝑙ã𝑖 𝑁𝐼𝑀 = 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 Chỉ tiêu NIM cho biết thu nhập lãi thuần từ các khoản đầu tư bởi nguồn huy động vốn từ tiền gửi, đi vay ngân hàng và là nguồn quan trọng tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng. Thu nhập từ lãi là các khoản thu nhập mà ngân hàng có được từ tài sản như: cho vay, thấu chi, tài trợ thương mại, đầu tư chứng khoán, cho thuê tài chính và các hoạt động cấp tín dụng khác. Chi phí trả lãi bao gồm các khoản chi trả lãi tiền gửi của khách hàng, chi phí trả lãi phát hành giấy tờ có giá và chi phí huy động vốn khác.Ngân hàng huy động vốn với lãi suất thấp và cấp tín dụng với lãi suất cao hơn. 2.2 Các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng Cũng giống như các doanh nghiệp, tỷ suất sinh lợi ngân hàng chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố như chất lượng nguồn vốn, quy mô tài tài, quản trị chi phí, ngoài ra còn chịu ảnh hưởng bởi các yếu tố đặc trưng của ngành như chất lượng tín dụng, tăng
8 trưởng tiền gửi, tăng trưởng tín dụng,…Nhiều nghiên cứu trước đây đã phân loại các yếu tố mà ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi trên thành 2 nhóm là các yếu tố nội bộ và các yếu tố vĩ mô. Yếu tố nội bộ là các yếu tố chịu ảnh hưởng bởi các quyết định quản lý và mục tiêu chính sách của ngân hàng. Yếu tố vĩ mô là các yếu tố không liên quan đến các quyết định quản lý ngân hàng.Trong bài nghiên cứu của mình tác giả cũng chia các yếu tố ảnh hưởng đến tỷ suất sinh lợi của ngân hàng thành 2 nhóm: các yếu tố nội bộ và các yếu tố vĩ mô. 2.2. 1 Các yếu tố nội bộ của ngân hàng 2.2.1. 1 Yếu tố nguồn vốn Vốn chủ sở hữu hay vốn tự có của ngân hàng là nguồn vốn do các chủ sở hữu đóng góp ban đầu và được bổ sung trong quá trình kinh doanh. Sự an toàn nguồn vốn của ngân hàng được đo lường bởi tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản (EA). 𝑉ố𝑛 𝑐ℎủ 𝑠ở ℎữ𝑢 𝐸𝐴 = 𝑇ổ𝑛𝑔 𝑡à𝑖 𝑠ả𝑛 Sự an toàn toàn của nguồn vốn được đề cập đến đó là khả năng giải quyết các rủi ro xảy ra trong hoạt động ngân hàng, bù đắp các khoản lỗ phát sinh không lường trước. EA là tỷ lệ quan trọng cho thấy khả năng ứng phó với các rủi ro tiềm ẩn có nguy cơ xảy ra. Một ngân hàng mà có tỷ lệ này cao hơn có nghĩa là ngân hàng này an toàn hơn, ít rủi ro hơn sẽ có thể chống chọi với các khó khăn khi thiếu vốn giảm thiểu sự lệ thuộc vào nguồn vốn đi vay từ bên ngoài. Chính vì vậy đã xuất hiện quan điểm cho rằng tỷ lệ vốn chủ sở hữu trên tổng tài sản cao hơn sẽ giúp ngân hàng an toàn hơn, tăng mức độ tín nhiệm xếp hạng tín dụng, giảm chi phí sử dụng vốn bên ngoài; điều này có tác động tích cực tới tỷ suất sinh lợi của ngân hàng (Bourke ,1989; Demirguc-Kunt và Huizinga, 1999; Abreu and Mendes, 2002; Goddard và cộng sự, 2004, Naceur và Goaied, 2001, 2008; Pasiouras và Kosmidou, 2007 và García-Herrero và cộng sự , 2009).