Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:104

Thêm vào BST

Báo xấu

14
lượt xem 4
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Đề tài hướng tới mục tiêu đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Trường Đại học Hải Dương, góp phần nâng cao khả năng tự chủ, độc lập và chất lượng giáo dục đào tạo của Nhà trường.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Kinh tế: Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI NGUYỄN TUẤN ANH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ HÀ NỘI, 2017
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC THƯƠNG MẠI NGUYỄN TUẤN ANH HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNG CHUYÊN NGÀNH : TÀI CHÍNH – NGÂN HÀNG MÃ SỐ : 60 34 02 01 LUẬN VĂN THẠC SỸ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS,TS. DƯƠNG ĐĂNG CHINH HÀ NỘI, 2017
i LỜI CAM ĐOAN Tác giả xin cam đoan luận văn “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương” là công trình nghiên cứu độc lập, các tài liệu tham khảo, số liệu thống kê phục vụ mục đích nghiên cứu trong công trình này được sử dụng đúng quy định, không vi phạm quy chế bảo mật của Nhà nước. Tác giả xin cam đoan những vấn đề nêu trên là đúng sự thật. Nếu sai, Tác giả xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước pháp luật. Tác giả Luận văn Nguyễn Tuấn Anh
ii LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành và sâu sắc nhất tới thầy giáo hướng dẫn PGS,TS. Dương Đăng Chinh đã tận tình hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu để hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Trường Đại học Thương mại đã tận tâm giảng dạy, truyền đạt những kiến thức quý báu cho tôi trong suốt thời gian tôi học tập tại Trường. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn các anh chị Phòng Kế hoạch - Tài chính Trường Đại học Hải Dương và phòng Tài chính Hành chính sự nghiệp - Sở Tài chính Hải Dương đã cung cấp số liệu cũng như giúp đỡ tôi để hoàn thành đề tài nghiên cứu này. Cuối cùng, tôi muốn gửi lời cảm ơn của mình tới gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã luôn ở bên, động viên và giúp đỡ tôi rất nhiều trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu này. Mặc dù đã cố gắng hoàn thành nội dung nghiên cứu bằng tất cả năng lực và sự nhiệt tình của bản thân, tuy nhiên luận văn này không thể tránh khỏi những thiếu sót, khiếm khuyết, tôi rất mong nhận được các ý kiến đóng góp quý báu của các thầy, cô để hoàn thiện hơn nữa luận văn của mình. Xin chân thành cảm ơn!
iii MụC LụC LỜI CAM ĐOAN ...................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ........................................................................................................... ii MụC LụC ................................................................................................................. iii DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT.................................................................................. vi DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ ...................................................................... vii LỜI MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài....................................................................2 3. Mục đích nghiên cứu ...............................................................................................4 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu ..............................................................................5 5. Phương pháp nghiên cứu đề tài ...............................................................................5 6. Kết cấu của luận văn ...............................................................................................7 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP .................................................................8 1.1. Tổng quan về các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ chế quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập .....................................................................................8 1.1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp công lập ......................................................8 1.1.2. Cơ chế quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập ..................13 1.2. Tự chủ tài chính tại các trường đại học công lập ...............................................15 1.2.1. Khái niệm về tự chủ tài chính tại các trường đại học công lập .................15 1.2.2. Sự cần thiết quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các trường đại học công lập .....................................................................................................................17 1.2.3. Nội dung quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các trường đại học công lập .....................................................................................................................19 1.2.4. Chỉ tiêu phản ánh năng lực tự chủ tài chính của các trường đại học công lập .....................................................................................................................24
iv 1.2.5. Các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các trường đại học công lập ................................................................................26 1.2.6. Kinh nghiệm của một số trường đại học công lập và bài học rút ra cho Trường Đại học Hải Dương ......................................................................................30 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNG ....................................................33 2.1. Khái quát về Trường Đại học Hải Dương ..........................................................33 2.1.1. Lịch sử hình thành và phát triển của Trường Đại học Hải Dương ............33 2.1.2. Cơ cấu tổ chức, chức năng, nhiệm vụ.........................................................39 2.2. Thực trạng quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương ..42 2.2.1. Cơ sở pháp lý thực hiện quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương thời gian qua ............................................................................42 2.2.2. Nội dung quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương .................................................................................................................44 2.3. Đánh giá thực trạng quản lý tài chính tại Trường ĐH Hải Dương ..........................65 2.3.1. Những kết quả đạt được ..............................................................................65 2.3.2. Hạn chế và nguyên nhân.............................................................................67 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ TÀI CHÍNH THEO HƯỚNG TỰ CHỦ TẠI TRƯỜNG ĐẠI HỌC HẢI DƯƠNG .....................73 3.1. Cơ sở thực hiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương ..........................................................................................................73 3.1.1. Cơ sở pháp lý ..............................................................................................73 3.1.2. Định hướng phát triển của Trường ............................................................74 3.2. Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương ...................................................................................................76 3.2.1. Nâng cao nhận thức về chủ trương tự chủ tài chính ..................................76 3.2.2. Hoàn thiện cơ chế khai thác và quản lý nguồn thu ....................................79 3.2.3. Tăng cường quản lý, nâng cao hiệu quả các khoản chi .............................81 3.2.4. Tăng cường công tác quản lý tài sản ..........................................................84
v 3.2.5. Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát tài chính ....................................86 3.2.6. Nâng cao trình độ đội ngũ cán bộ tài chính trong Nhà trường ..................87 3.3. Một số kiến nghị.................................................................................................88 3.3.1. Kiến nghị với Nhà nước ..............................................................................88 3.3.2. Kiến nghị với Bộ Tài chính .........................................................................91 3.3.3. Đối với các cơ quan chủ quản và Bộ Giáo dục và Đào tạo: ......................91 KẾT LUẬN ..............................................................................................................93 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................94
vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nguyên nghĩa 1 BHYT Bảo hiểm y tế 2 BHXH Bảo hiểm xã hội 3 CBVC Cán bộ viên chức 4 ĐH Đại học 5 ĐHCL Đại học công lập 6 GDĐH Giáo dục đại học 7 GD - ĐT Giáo dục - Đào tạo 8 KPCĐ Kinh phí công đoàn 9 NCKH Nghiên cứu khoa học 10 NCS Nghiên cứu sinh 11 NS Ngân sách 12 NSNN Ngân sách Nhà nước 13 TCTC Tự chủ tài chính 14 TSCĐ Tài sản cố định
vii DANH MỤC BẢNG BIỂU, SƠ ĐỒ Tên Nội dung Trang Quy mô nhân sự của Trường Đại học Hải Dương giai Bảng 2.1 36 đoạn 2014 - 2016 Trình độ nhân sự của Trường Đại học Hải Dương giai Bảng 2.2 37 đoạn 2014 - 2016 Bảng 2.3 Quy mô đào tạo của Trường Đại học Hải Dương 39 Sơ đồ 2.1 Bộ máy tổ chức Trường Đại học Hải Dương 40 Bảng 2.4 Các nguồn thu của Trường Đại học Hải Dương 46 Thực trạng nguồn thu tại Trường Đại học Hải Dương giai Biểu đồ 2.1 47 đoạn 2013 - 2016 Bảng 2.5 Nguồn Ngân sách nhà nước cấp giai đoạn 2013 - 2016 49 Mức thu học phí tại Trường Đại học Hải Dương giai đoạn Bảng 2.6 51 2013 - 2016 Mức thu học phí tại Trường Đại học Hải Dương năm học Bảng 2.7 52 2016 - 2017 Bảng chi tiết nguồn thu sự nghiệp tại Trường Đại học Hải Bảng 2.8 53 Dương giai đoạn 2013 - 2016 Nguồn thu sự nghiệp của Trường Đại học Hải Dương Biểu đồ 2.2 53 giai đoán 2013 - 2016 Các nguồn thu khác của Trường Đại học Hải Dương giai Bảng 2.9 54 đoạn 2013 - 2016 Bảng 2.10 Tổng hợp nội dung chi giai đoạn 2013 - 2016 58 Bảng 2.11 Bảng chi tiết chi thường xuyên giai đoạn 2013 - 2016 59 Nguồn thu và chi phí đào tạo bình quân cho một sinh Bảng 2.12 62 viên Bảng 2.13 Chênh lệch thu - chi thường xuyên giai đoạn 2013 - 2016 63
1 LỜI MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Quản lý tài chính là một bộ phận, một khâu của quản lý kinh tế xã hội và là khâu quản lý mang tính tổng hợp. Quản lý tài chính được coi là hợp lý, có hiệu quả nếu nó tạo ra được một cơ chế quản lý thích hợp, có tác động tích cực tới các quá trình kinh tế xã hội theo các phương hướng phát triển đã được hoạch định. Việc quản lý, sử dụng nguồn tài chính ở các đơn vị sự nghiệp có liên quan trực tiếp đến hiệu quả kinh tế xã hội do đó phải có sự quản lý, giám sát, kiểm tra nhằm hạn chế, ngăn ngừa các hiện tượng tiêu cực, tham nhũng trong khai thác và sử dụng nguồn lực tài chính đồng thời nâng cao hiệu quả việc sử dụng các nguồn tài chính. Ngày nay, trong điều kiện kinh tế thị trường, nguồn tài chính cho hoạt động sự nghiệp rất đa dạng, nó không chỉ bó hẹp trong phạm vi Ngân sách Nhà nước cấp mà còn được hình thành trong quá trình “xã hội hoá” các hoạt động sự nghiệp - Một xu thế tất yếu trong thời đại mới. Việc nghiên cứu các biện pháp huy động và quản lý có hiệu quả nguồn tài chính đầu tư cho giáo dục là hết sức cần thiết. Bên cạnh các chính sách thu hút đầu tư mọi nguồn lực trong và ngoài nước, các cơ sở giáo dục cũng được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc huy động và sử dụng mọi nguồn tài chính để phát triển giáo dục. Tuy nhiên vấn đề đặt ra ở đây là việc khai thác và sử dụng các nguồn tài chính cho hoạt động sự nghiệp trong các đơn vị sự nghiệp hiện nay còn nổi lên nhiều bất cập: Cơ chế tài chính chưa phù hợp và đồng bộ, còn nhiều sơ hở gây lãng phí và lúng túng trong quản lý; mặt khác hạn chế đến tính chủ động, sáng tạo và tạo tâm lý ỷ lại vào Nhà nước, các đơn vị sự nghiệp không coi trọng đến tính hiệu quả trong quá trình khai thác và sử dụng các nguồn tài chính - Đây là một trong những nguyên nhân chính làm giảm chất lượng của các hoạt động sự nghiệp, chưa tương xứng với tiềm năng và yêu cầu đòi hỏi của các hoạt động đó. Nhằm tháo gỡ những bất cập trên, Chính phủ ban hành Nghị định 43/2006/NĐ-CP ngày 25 tháng 04 năm 2006 quy định quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm và thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập và mới đây nhất là Nghị định 16/2015/NĐ-CP ngày 14/02/2015 của Chính phủ quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sự nghiệp công lập. Nghị định số 16/2015/NĐ-CP được đánh giá là bước đột phá mới trên lộ trình đổi mới toàn diện,
2 cơ cấu lại các đơn vị sự nghiệp công; Đẩy mạnh việc giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp. Trong đó, tự chủ về tài chính đối với đơn vị sự nghiệp công lập được đánh giá là một nội dung đặc biệt quan trọng. Điều này đã tạo ra những chuyển biến tích cực trong quản lý tài chính của những đơn vị sự nghiệp có thu, với chủ trương xã hội hóa các hoạt động sự nghiệp chuyển đổi cơ chế tài chính theo hướng tự chủ, lấy nguồn thu sự nghiệp bù đắp chi phí, giảm bớt gánh nặng NSNN. Trường Đại học Hải Dương là một đơn vị sự nghiệp hoạt động trong lĩnh vực GD - ĐT. Trong quá trình thực hiện cơ chế tài chính mới Trường đã có những bước tiến triển đáng kể. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được vẫn còn những hạn chế về nhận thức, về công tác quản lý và thực hiện cần khắc phục. Xuất phát từ lý luận và thực tiễn, tôi đã quyết định chọn đề tài: “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương” làm luận văn thạc sĩ với mong muốn tìm hiểu thực trạng công tác quản lý tài chính trong việc thực hiện cơ chế tự chủ tài chính, chỉ ra những thành tựu cũng như hạn chế và nguyên nhân hạn chế trong công tác quản lý tài chính. Từ đó, có những đề xuất nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương một cách hiệu quả, nâng cao chất lượng giáo dục của Nhà trường. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài Công tác quản lý tài chính tại các đơn vị hành chính sự nghiệp công lập nói chung cũng như tại các đơn vị sự nghiệp đào tạo công lập nói riêng đang là vấn đề cần đổi mới và hoàn thiện đối với các cơ quan quản lý nhà nước và chính tại các đơn vị sự nghiệp đào tạo công lập. Trong những năm qua, có không ít đề tài nghiên cứu khoa học, luận văn thạc sỹ, tiến sỹ nghiên cứu đã nghiên cứu về công tác quản lý tài chính đối với các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung và đơn vị sự nghiệp đào tạo công lập nói riêng: Luận án tiến sỹ kinh tế năm 2012 của tác giả Vũ Thị Thanh Thủy với đề tài “Quản lý tài chính các trường Đại học công lập ở Việt Nam”. Luận án hệ thống hóa được cơ sở lý luận về quản lý tài chính, đưa ra quan điểm mới về quản lý tài chính các trường Đại học công lập. Trong đó, đặt ra mục tiêu quản lý tài chính đối với các trường đại học công lập là tăng thu, tiết kiệm chi, tăng tích lũy hướng đến bền vững
3 tài chính gắn với chất lượng đầu ra. Chất lượng đầu ra phải được đánh giá trên cơ sở các chỉ tiêu so sánh với mô hình chuẩn của các trường đại học trong khu vực và trên thế giới. Luận án nhấn mạnh quản lý tài chính các trường đại học công lập theo hướng tự chủ tài chính cần được chú trọng trong điều kiện hạn hẹp về Ngân sách Nhà nước, luận án đã đề xuất khái niệm mới về tự chủ tài chính các trường đại học công lập, khác biệt với quan điểm của nhiều chuyên gia kinh tế và nhà quản lý thực tiễn ở Việt Nam, trong đó, nhấn mạnh tự chủ tài chính đối với các trường đại học công lập nhằm mục tiêu cuối cùng là đảm bảo thu đủ bù đắp chi phí tương ứng với chất lượng đào tạo, hướng tới bền vững tài chính. Khái niệm này là cơ sở lý luận quan trọng để xác định nội dung cụ thể của quản lý tài chính. Luận văn thạc sĩ kinh tế năm 2013 của tác giả Nguyễn Thị Thu Hà, Trường Đại học Kinh tế Quốc dân với đề tài “Hoàn thiện quản lý tài chính tại Trường Đại học Kinh tế-Kỹ thuật Hải Dương” nay là Trường Đại học Hải Dương. Luận văn đã hệ thống hóa quá trình hình thành và phát triển trường đại học công lập ở Việt Nam cùng cơ sở lý luận về cơ chế tự chủ, tự chịu trách nhiệm và cơ chế quản lý tài chính công tại các trường đại học công lập hiện nay, luận văn đã khẳng định vai trò của các nguồn tài chính trong giáo dục đại học, trong đó nguồn NSNN và nguồn thu học phí, lệ phí giữ vai trò quan trọng; Thông qua phân tích, đánh giá thực trạng quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. Luận văn đã chỉ ra những ưu điểm cùng những hạn chế về quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính. Trên cơ sở thực trạng quản lý và sử dụng nguồn lực tài chính Luận văn đã trình bày một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng các nguồn lực tài chính ở Trường Đại học Hải Dương nói riêng, các trường ĐHCL nói chung. Với những giải pháp đề xuất sẽ giúp hoàn thiện công tác QLTC tại các trường, giúp các trường thuận lợi trong việc thực hiện tự chủ tài chính và đảm bảo nguồn tài chính để các trường phát triển bền vững. Luận văn thạc sỹ kinh tế Đại học Tài chính - Marketing năm 2014 của tác giả Nguyễn Ngọc Hiếu với đề tài “ Hoàn thiện quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Bệnh viện đa khoa Bưu Điện”. Trước tiên, tác giả hệ thống hóa cơ sở lý luận về quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp y tế công lập, trong đó đưa ra kinh nghiệm của một số nước trên thế giới và ở Việt Nam về quản lý tài chính theo
4 hướng tự chủ, rút ra bài học kinh nghiệm cho Bệnh viện đa khoa Bưu Điện. Sau đó, bằng các phương pháp thu thập, phân tích và xử lý số liệu tác giả đã cho thấy thực trạng tài chính và mức độ tự chủ tài chính của bệnh viện trong giai đoạn 2009 – 2013 từ đó tìm ra những tồn tại, hạn chế và đưa ra đề xuất để hoàn thiện chế độ tài chính. Tuy nhiên, phạm vi nghiên cứu của đề tài chỉ tập trung vào lĩnh vực y tế chính vì vậy đề tài còn bỏ sót nhiều khía cạnh khác của công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị hành chính sự nghiệp và đặc biệt là các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo. Khoảng trống của đề tài nghiên cứu Qua các đề tài nghiên cứu này đã đưa ra các nội dung cơ bản về quản lý tài chính, đưa ra quan điểm mới về quản lý tài chính các trường Đại học công lập và bệnh viện, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính hướng tới mục tiêu tự chủ tài chính phù hợp với xu hướng phát triển của đất nước và của trường đại học công lập. Mặc dù vậy, chưa có một đề tài nào nghiên cứu một cách chuyên sâu về công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ theo Nghị định số 16/2015/NĐ-CP ngày 14 tháng 02 năm 2015 của Chính phủ Quy định cơ chế tự chủ của đơn vị sư nghiệp công lập: Tự chủ về bộ máy, nhân sự, giá, phí sự nghiệp công .. và công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. Vì vậy, có thể nói rằng đề tài “Hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương” là một đề tài không trùng lặp với các đề tài khác. Nhận thức tầm quan trọng của công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các đơn vị sự nghiệp công lập nói chung cũng như các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo công lập nói riêng, tôi đưa ra chủ đề nghiên cứu về công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương để tối ưu hóa hiệu quả việc quản lý các nguồn tài chính nhằm nâng cao chất lượng đào tạo trong các đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo công lập trên địa bàn tỉnh Hải Dương nói chung và Trường Đại học Hải Dương nói riêng. 3. Mục đích nghiên cứu Đề tài hướng tới mục tiêu đề xuất một số giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Trường Đại học Hải Dương, góp phần nâng cao khả năng tự chủ, độc lập và chất lượng giáo dục đào tạo của Nhà trường. Để giải quyết được mục tiêu nghiên cứu nói trên, đề tài cần phải thực hiện được 3 nhiệm vụ nghiên cứu:
5 - Nghiên cứu những vấn đề cơ bản về tự chủ tài chính trong các trường đại học công lập nói chung về mặt lý thuyết; - Tìm hiểu thực trạng quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. Từ đó, đánh giá và nhận định thành tựu đạt được cũng như những hạn chế và nguyên nhân hạn chế của công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Trường; - Đề xuất một số giải pháp và kiến nghị với cơ quan quản lý nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương trong thời gian tới. 4. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài: Công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại các trường đại học công lập. Phạm vi nghiên cứu của đề tài: - Về nội dung: Trong phạm vi nghiên cứu đề tài này, tác giả nghiên cứu các vấn đề lý luận và thực tiễn liên quan đến nội dung quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. Tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý tài chính trong điều kiện thực hiện cơ chế tự chủ tài chính tại Trường Đại học Hải Dương, các nhân tố ảnh hưởng đến công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương từ đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. - Về thời gian: Đề tài giới hạn sử dụng dữ liệu thứ cấp nghiên cứu thực trạng trong 4 năm gần đây (2013 - 2016), từ đó đề xuất giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương đến năm 2020. - Về không gian: Giới hạn nghiên cứu tại Trường Đại học Hải Dương. 5. Phương pháp nghiên cứu đề tài Trong quá trình nghiên cứu, luận văn sử dụng một số phương pháp khác nhau để giải quyết mục tiêu và nhiệm vụ nghiên cứu đã đặt ra. Cụ thể, đề tài sử dụng hai nhóm phương pháp là phương pháp thu thập dữ liệu và phương pháp phân tích dữ liệu. Về thu thập dữ liệu, tác giả sử dụng chủ yếu là dữ liệu thứ cấp. Dữ liệu thứ cấp được tìm kiếm, thu thập từ các đề tài của các sách, giáo trình, luận án, luận văn, bài báo khoa học,… là những dữ liệu có nội dung liên quan đến
6 quản lý tài chính theo hướng tự chủ trong các trường đại học công lập. Những dữ liệu thứ cấp này sẽ được dùng để làm cơ sở lý luận cho đề tài như: Khái niệm về trường đại học công lập, khái niệm cơ chế tự chủ tài chính, các nội dung quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại trường đại học công lập… sử dụng viết cho Chương I của đề tài. Đồng thời, dữ liệu thứ cấp còn được thu thập từ các văn bản pháp luật quy định quyền và nghĩa vụ thực hiện công tác tự chủ tài chính của các trường đại học. Đặc biệt, đề tài sử dụng dữ liệu thứ cấp từ báo cáo tài chính của Trường Đại học Hải Dương, các dữ liệu từ quyết toán chi ngân sách địa phương tỉnh Hải Dương. Đề tài cũng kế thừa kết quả nghiên cứu của các công trình có liên quan đồng thời dựa vào các chủ trương, đường lối của Đảng và chính sách của Nhà nước về phát triển giáo dục đại học. Phương pháp phân tích thống kê: Phương pháp này được sử dụng để đưa ra các số liệu, các thông tin cần thiết trong phạm vi thời gian nghiên cứu đề tài nhằm tìm ra bản chất và tính quy luật của hiện tượng nghiên cứu. Phương pháp tổng hợp dữ liệu: Phương pháp này được sử dụng để tổng hợp các kết quả thu thập từ nhiều nguồn để đưa ra các kết luận, đánh giá phục vụ cho mục đích nghiên cứu của đề tài. Dựa vào các số liệu đã thu thập được ở trên tiến hành tổng hợp dưới dạng văn bản word, bảng excel, xây dựng các bảng biểu, sơ đồ, hình vẽ… Phương pháp so sánh: Phương pháp này được thực hiện thông qua việc đối chiếu giữa các sự vật, hiện tượng với nhau để thấy được những điểm giống và khác nhau giữa chúng. Phương pháp này được thực hiện trong việc nghiên cứu đề tài là so sánh thực trạng thực hiện cơ chế tự chủ tại một số đơn vị khác nhau để đưa ra được các kết luận cần thiết. Phương pháp đánh giá: Dựa trên các số liệu đã phân tích để đưa ra nhìn nhận, đánh giá đối với thực trạng vấn đề nghiên cứu. Từ đó đưa ra những ưu điểm và hạn chế trong công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ của Trường, tìm được nguyên nhân, phương pháp hoàn thiện hơn nữa công tác quản lý này. Ngoài ra, còn sử dụng một số phương pháp khác.
7 6. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo và các phụ lục liên quan luận văn được trình bày trong 03 chương: Chương 1: Những vấn đề cơ bản về tự chủ tài chính tại các trường đại học công lập. Chương 2: Thực trạng quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương. Chương 3: Một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác quản lý tài chính theo hướng tự chủ tại Trường Đại học Hải Dương.
8 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ CƠ BẢN VỀ TỰ CHỦ TÀI CHÍNH TẠI CÁC TRƯỜNG ĐẠI HỌC CÔNG LẬP 1.1. Tổng quan về các đơn vị sự nghiệp công lập và cơ chế quản lý tài chính trong các đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1. Tổng quan về đơn vị sự nghiệp công lập 1.1.1.1. Khái niệm và đặc điểm đơn vị sự nghiệp công lập Khái niệm về đơn vị sự nghiệp công lập được sử dụng thống nhất tại Nghị định 43/NĐ-CP ngày 16 tháng 01 năm 2002 của Chính phủ. Theo đó, đơn vị sự nghiệp công lập “là những đơn vị hoạt động trong các lĩnh vực sự nghiệp giáo dục, khoa học công nghệ, môi trường, y tế, văn hóa nghệ thuật, thể dục thể thao, sự nghiệp kinh tế, dịch vụ việc làm... do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập. Các đơn vị sự nghiệp được Nhà nước đầu tư cơ sở vật chất, bảo đảm một phần hoặc toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên để thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn được giao. Ngoài ra, đơn vị được phép thu một số khoản phí, lệ phí theo quy định của Nhà nước, thu thông qua hoạt động sản xuất cung ứng dịch vụ rất đa dạng và ở hầu hết các lĩnh vực”. Đơn vị sự nghiệp công lập được xác định dựa trên những tiêu chuẩn sau: - Có văn bản quyết định thành lập đơn vị sự nghiệp của cơ quan có thẩm quyền ở Trung ương hoặc địa phương; - Được nhà nước cấp kinh phí và tài sản để hoạt động thực hiện nhiệm vụ chính trị, chuyên môn và được phép thực hiện một số khoản thu phí, lệ phí theo chế độ Nhà nước quy định; - Có tổ chức bộ máy biên chế và bộ máy quản lý kế toán theo chế độ nhà nước quy định; - Có mở tài khoản tại kho bạc nhà nước để kiểm soát các khoản thu, chi tài chính. Các đơn vị sự nghiệp công lập có những đặc điểm cơ bản sau: - Đơn vị sự nghiệp công lập là những tổ chức hoạt động theo nguyên tắc phục vụ xã hội, không vì mục tiêu lợi nhuận.
9 Khác với hoạt động sản xuất kinh doanh, hoạt động sự nghiệp cung ứng dịch vụ cho nền kinh tế nhưng mục đích chính không phải vì mục tiêu lợi nhuận. Nhà nước duy trì, tổ chức, tài trợ cho các hoạt động sự nghiệp để cung cấp dịch vụ cho thị trường trước hết nhằm thực hiện vai trò của nhà nước trong việc phân phối lại thu nhập và thực hiện chính sách phúc lợi công cộng khi can thiệp vào thị trường. Nhờ đó, nhà nước hỗ trợ cho các ngành kinh tế hoạt động bình thường, nâng cao dân trí, bồi dưỡng nhân tài, đảm bảo và phát triển nguồn nhân lực, thúc đẩy hoạt động kinh tế phát triển và ngày càng đạt hiệu quả cao hơn, đảm bảo không ngừng nâng cao đời sống, sức khỏe, văn hoá và tinh thần của nhân dân. - Kết quả của hoạt động sự nghiệp chủ yếu là tạo ra các dịch vụ công, phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp quá trình tái sản xuất xã hội. Nhờ việc sử dụng các hàng hóa công cộng do hoạt động sự nghiệp tạo ra mà quá trình tái sản xuất ra của cải vật chất trong xã hội được thuận lợi và ngày càng đạt hiệu quả cao. Hoạt động sự nghiệp giáo dục đào tạo, y tế, thể dục, thể thao mang đến tri thức và đảm bảo sức khoẻ cho lực lượng lao động, tạo điều kiện cho nguồn nhân lực có chất lượng ngày càng tốt hơn. Hoạt động sự nghiệp khoa học, văn hóa mang lại những hiểu biết về tự nhiên, xã hội, tạo ra những công nghệ mới phục vụ sản xuất và đời sống. Vì vậy, hoạt động sự nghiệp luôn gắn bó hữu cơ và tác động tích cực tới quá trình tái sản xuất xã hội. - Hoạt động sự nghiệp trong các đơn vị sự nghiệp công lập luôn gắn liền và bị chi phối bởi các chương trình phát triển kinh tế xã hội của nhà nước. Trong nền kinh tế thị trường, nhà nước tổ chức, duy trì hoạt động sự nghiệp để đảm bảo thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội. Để thực hiện mục tiêu phát triển kinh tế xã hội nhất định, trong mỗi thời kỳ, nhà nước có các chủ trương, chính sách, có các chương trình mục tiêu kinh tế xã hội nhất định như: Chương trình xoá mù chữ, chương trình xóa đói giảm nghèo, chương trình dân số - kế hoạch hoá gia đình, chương trình phòng chống HIV - AIDS…. Các chương trình này chỉ có nhà nước, với vai trò của mình mới có thể thực hiện một cách đầy đủ và hiệu quả. Nhà nước duy trì và phát triển các hoạt động sự nghiệp gắn với các chương trình mục tiêu quốc gia, các chương trình phát triển kinh tế xã hội của đất nước nhằm mang lại lợi ích cho người dân.
10 1.1.1.2. Vai trò của đơn vị sự nghiệp công lập Hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập là một bộ phận của nền kinh tế và có vị trí, vai trò đặc biệt quan trọng trong nền kinh tế. Trong thời gian qua, các đơn vị sự nghiệp công đã có nhiều đóng góp cho sự ổn định và phát triển kinh tế xã hội của đất nước, thể hiện: - Thứ nhất, cung cấp các dịch vụ công về giáo dục, y tế, văn hóa, thể dục, thể thao…. có chất lượng cao cho xã hội, đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng của nhân dân, góp phần cải thiện đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. - Thứ hai, thực hiện các nhiệm vụ chính trị được giao như: đào tạo và cung cấp nguồn nhân lực có chất lượng và trình độ cao; khám chữa bệnh, bảo vệ sức khỏe người dân, nghiên cứu và ứng dụng các kết quả khoa học, công nghệ; cung cấp các sản phẩm văn hóa, nghệ thuật…. phục vụ cho sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. - Thứ ba, đối với từng lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, các đơn vị sự nghiệp công lập đều có vai trò chủ đạo trong việc tham gia đề xuất và thực hiện các đề án, chương trình lớn phục vụ sự phát triển kinh tế xã hội của đất nước. - Thứ tư, thông qua hoạt động thu phí, lệ phí theo quy định của nhà nước đã góp phần tăng cường nguồn lực, đẩy mạnh đa dạng hóa và xã hội hóa nguồn lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội. Thực hiện chủ trương xã hội hóa hoạt động sự nghiệp của nhà nước, trong thời gian qua các đơn vị sự nghiệp ở tất cả các lĩnh vực đã tích cực mở rộng các loại hình, phương thức hoạt động, một mặt đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của nhân dân, đồng thời qua đó cũng thực hiện xã hội hóa bằng cách thu hút sự đóng góp của nhân dân đầu tư cho sự phát triển của hoạt động sự nghiệp. 1.1.1.3. Phân loại đơn vị sự nghiệp công lập a) Phân loại theo nguồn thu Đơn vị sự nghiệp công lập thực hiện quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tài chính là các đơn vị sự nghiệp do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định thành lập (đơn vị dự toán độc lập, có con dấu và tài khoản riêng, tổ chức bộ máy kế toán theo quy định của Luật kế toán). Căn cứ vào nguồn thu sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp công được phân thành 3 loại đơn vị thực hiện quyền tự chủ về tài chính:
11 - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động thường xuyên, mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên bằng hoặc lớn hơn 100%, nhà nước không phải dùng ngân sách để cấp kinh phí hoạt động thường xuyên cho đơn vị. (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm chi phí hoạt động); - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên là đơn vị có nguồn thu sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động thường xuyên, phần còn lại được NSNN cấp, mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên từ trên 10% đến dưới 100%, nhà nước vẫn phải cấp một phần kinh phí hoạt động thường xuyên cho đơn vị (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp tự bảo đảm một phần chi phí hoạt động); - Đơn vị có nguồn thu sự nghiệp thấp, đơn vị sự nghiệp không có nguồn thu, kinh phí hoạt động thường xuyên theo chức năng, nhiệm vụ do NSNN bảo đảm toàn bộ kinh phí hoạt động, mức tự bảo đảm chi phí hoạt động thường xuyên từ 10% trở xuống (gọi tắt là đơn vị sự nghiệp do NSNN bảo đảm toàn bộ chi phí hoạt động). b) Phân loại theo nội dung hoạt động Căn cứ vào lĩnh vực hoạt động sự nghiệp, đơn vị sự nghiệp công được phân thành: - Đơn vị sự nghiệp giáo dục đào tạo. - Đơn vị sự nghiệp y tế - Đơn vị sự nghiệp văn hóa - Đơn vị sự nghiệp thể dục, thể thao và du lịch - Đơn vị sự nghiệp thông tin truyền thông, báo chí - Đơn vị sự nghiệp khoa học công nghệ, môi trường - Đơn vị sự nghiệp kinh tế (duy tu, sửa chữa đê điều…) - Đơn vị sự nghiệp khác 1.1.1.4. Hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập Nhà nước thực hiện trao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm cho các đơn vị sự nghiệp công lập về tổ chức bộ máy, biên chế và tài chính: - Về tổ chức bộ máy và quy chế hoạt động: + Về thành lập mới: Đơn vị sự nghiệp công lập được thành lập các tổ chức sự nghiệp trực thuộc để hoạt động dịch vụ phù hợp với chức năng, nhiệm vụ được giao; phù hợp với phương án tự chủ, tự chịu trách nhiệm về thực hiện nhiệm vụ, tổ chức bộ máy, biên chế và tự bảo đảm kinh phí hoạt động.