Luận văn Thạc sĩ Lâm nghiệp: Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý rừng tự nhiên hiệu quả ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Xedapbietbay Xedapbietbay | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:108

Thêm vào BST

Báo xấu

19
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của đề tài là đánh giá và phân tích được những tác động cũng như những bất cấp trong công tác quản lý tài nguyên rừng tự nhiên của 3 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp, từ đó đề xuất được các giải pháp nhằm nâng quản lý, bảo vệ, sử dụng rừng tự nhiên hiệu quả đối với khu vực nghiên cứu.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Lâm nghiệp: Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý rừng tự nhiên hiệu quả ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị

ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HUẾ TRẦN TRỌNG DŨNG ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỪNG TỰ NHIÊN HIỆU QUẢ Ở HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM NGHIỆP Chuyên ngành: Lâm học HUẾ - 2017 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ĐẠI HỌC HUẾ TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM HUẾ TRẦN TRỌNG DŨNG ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG VÀ ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ RỪNG TỰ NHIÊN HIỆU QUẢ Ở HUYỆN HƯỚNG HÓA, TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ LÂM NGHIỆP Chuyên ngành: Lâm học Mã số: 60620201 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS. NGUYỄN VĂN LỢI HUẾ - 2017 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
i LỜI CAM ĐOAN Tôi cam đoan đây là công trình nghiên cứu riêng của tôi. Các số liệu, kết quả trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tác giả luận văn Trần Trọng Dũng PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ii LỜI CẢM ƠN Tôi xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu Trường Đại học Nông lâm Huế, Phòng Đào tạo sau Đại học, quý thầy cô giáo khoa Lâm nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi giúp tôi hoàn thành chương trình học tập và nghiên cứu này. Đặc biệt tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn chân thành và sâu sắc nhất tới PGS.TS. Nguyễn Văn Lợi đã trực tiếp hướng dẫn chỉ bảo tận tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Đồng thời tôi cũng xin gửi lời cảm ơn tới Hạt Kiểm Lâm huyện Hướng Hóa, các đồng chí lãnh đạo UBND huyện, Ban quản lý rừng phòng hộ Hướng Hóa-Đakrông, UBND xã Hướng Tân, Tân Hợp, Húc và một số cơ quan, đơn vị trên địa bàn huyện Hướng Hóa đã tạo mọi điều kiện giúp đỡ khi điều tra thực địa. Tôi xin bày tỏ lòng cảm ơn sâu sắc đến những người thân trong gia đình, bạn bè đã luôn sát cánh và động viên giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và thực hiện luận văn. Mặc dù đã rất cố gắng trong quá trình thực hiện, nhưng do kiến thức còn nhiều hạn chế, thời gian và tư liệu tham khảo cũng có hạn nên luận văn chắc chắn không tránh khỏi thiếu sót. Kính mong nhận được những ý kiến đóng góp quý báu, bổ sung của các nhà khoa học và các bạn đồng nghiệp để luận văn hoàn thiện hơn. Xin trân trọng cảm ơn! Huế, tháng năm 2018 Tác giả luận văn Trần Trọng Dũng PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iii TÓM TẮT Hướng Hóa là huyện miền núi nằm về phía Tây Nam của tỉnh Quảng Trị diện tích tự nhiên 115.235 ha là huyện có diện tích tự nhiên lớn trong đó 3 xã thuộc khu vực nghiên cứu gồm xã Húc, Hướng Tân và Tân hợp là ba xã thuộc 3 khu vực đại diện các đặc trưng về tự nhiên, kinh tế - xã hội cho toàn huyện: Bắc Hướng Hóa, Nam Hướng Hóa và khu vực dọc đường chín với tổng diện tích rừng tự nhiên của 03 xã là 3.550 ha chiếm 7,87% diện tích rừng tự nhiên của toàn huyện và là các xã thuộc xã đặc biệt khó khăn với trên 50% số hộ gia đình thuộc hộ nghèo[1]. Tình hình phá rừng trái pháp luật, lấn chiếm đất lâm nghiệp, chặt cây rừng lấy gỗ, đốt than, mua bán, cất giữ, vận chuyển lâm sản, trái phép trên địa bàn huyện vẫn còn xãy ra, tình hình thực hiện các dự án phát triển kinh tế làm ảnh hưởng đến rừng và đất rừng tự nhiên. Nhằm đánh giá thực trạng quản lý bảo vệ rừng và đề ra những giải pháp chiến lược tốt để thực hiện nhiệm vụ quản lý bảo vệ và sử dụng rừng tự nhiên có hiệu quả trước mắt cũng như lâu dài trên địa bàn Huyện. Xuất phát từ thực tế đó, đề tài “Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý rừng tự nhiên hiệu quả ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị" đặt ra là hết sức cần thiết. Mục đích của đề tài: Đánh giá và phân tích được những tác động cũng như những bất cấp trong công tác quản lý tài nguyên rừng tự nhiên của 3 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp, từ đó đề xuất được các giải pháp nhằm nâng quản lý, bảo vệ, sử dụng rừng tự nhiên hiệu quả đối với khu vực nghiên cứu. Để thực hiện được các nội dung và mục tiêu, đề tài tiến hành sử dụng các phương pháp nghiên cứu chính sau: Kế thừa kết quả nghiên cứu và các tài liệu đã có.Tiến hành khảo sát thực tiễn tại địa bàn. Sử dụng phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA) trong quá trình nghiên cứu. Tham khảo ý kiến của các chuyên gia và các nhà quản lý, ý kiến của cán bộ địa phương, hội thảo liên quan tới lĩnh vực nghiên cứu. Các kết quả chính đạt được của đề tài: Hiện trạng rưng tự nhiên của xã Húc với diện tích là: 2.012,4 ha được quản lý chủ yếu là BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa – Đakrông, UBND xã và các hộ gia đình, Rừng tự nhiên của xã Hướng Tân với diện tích là 330,4 ha được quản lý bởi BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa – Đakrông, cộng đồng và UBND xã, Rừng tự nhiên của xã Tân Hợp với diện tích là 918,4 ha được quản lý bởi BQL rừng phòng hộ Hướng Hóa – Đakrông, các hộ gia đình, cộng đồng, UBND xã và UBND xã. Về công tác quản lý bảo vệ rừng và lâm sản trên địa bàn huyện Hướng Hóa nói chúng và 03 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp nói riêng là một trong những khu PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
iv vực của huyện vi phạm về quản lý lâm sản cao nhất với những diễn biến phức tạp qua các năm cụ thể: Năm 2014 là 55 vụ, số gỗ thu giữ là: 57,49 m 3; năm 2015 là 32 vụ Số gỗ thu giữ là: 55,17 m3 , năm 2016 là 28 vụ, số gỗ thu giữ là: 40,93 m 3. Tình trạng chặt phá rừng, lấn chiếm đất rừng diễn ra trên diện rộng quy mô phức tạp và tăng dần qua các năm. Trên địa bàn huyện xảy ra trên các điểm nóng xã Tân Hợp, xã Húc, xã Hướng Tân cụ thể: Năm 2014 là 34 vụ, với diện tích lấn chiếm là 56 ha, năm 2015 là 40 vụ với diện tích là 72 ha, năm 2016 là 52 vụ với diện tích là 91 ha. Khai thác gỗ và lâm sản ngoài gỗ xảy ra quanh năm chủ yếu tập trung vào các loài gỗ có giá trị cao như Lim xẹt, Sến mủ, Giổ, Trường, Sao… các loại LSNG bị khai thác nhiều đó là măng tre, lan Kim Tuyến, các loại Phong Lan rừng, cây Huyết Đằng, hạt Giổi, các loại mây, lá nón...Hoạt động săn bắt là mối đe dọa chính lên sự sống còn của các loài động vật hoang dã trong khu vực. Tình hình chuyển đổi mục đích sự dụng rừng và đất rừng để thực hiện các dự án phát triển kinh tế, trong đó diện tích rừng tự nhiên ở khu vực nghiên cứu bị chuyển đổi trong năm 2016 là 404,5 ha, kèm theo đó là hệ lụy về tình hình mất an ninh trật tự trên địa bàn, sự mâu thuẫn của người dân địa phương với chính quyền và với các dự án. Công tác phối hợp giữa các chủ rừng còn hạn chế chưa thống nhất đồng bộ, đang còn cơ chế “mệnh ai người đó làm”. Hệ thống chính sách pháp luật về quản lý bảo vệ rừng và lâm sản đã tương đối đầy đủ và hoàn thiện đáp ứng những đòi hỏi khách quan trong công tác quản lý bảo vệ rừng và lâm sản từ các chủ trương, chính sách về giao đất, giao rừng, bảo vệ phát triển rừng, cơ chế ứng trước gỗ khi giao rừng cho cộng đồng, kinh doanh chế biến lâm sản, hỗ trợ đầu tư, các quy định về quy hoạch phân loại rừng, tổ chức quản lý bảo vệ... Nhưng bên cạnh đó việc tổ chức vẫn còn chung chung, chưa đưa ra được các chính sách phù hợp với các điều kiện của từng địa phương vẫn còn chung chung so với toàn huyện. Trong các chính sách vẫn còn nhiều kẻ hở, chưa sát thực nên trong quá trình triển khai thực hiện còn gặp nhiều vướng mắc. Công tác quản lý bảo vệ rừng tự nhiên và lâm sản tại huyện Hướng Hóa nói chung và 03 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp nói riêng ngoài những thuận lợi thì vẫn tồn tại một số khó khăn nhất định như diện tích rừng rộng lớn, địa hình hiểm trở và chia cắt mạnh, điều kiện dân sinh, kinh tế đồng bào các vùng núi còn gặp nhiều khó khăn đời sống một bộ phận nhân dân chủ yếu là sản xuất nông nghiệp truyền thống và còn phụ thuộc vào các hoạt động khai thác lâm sản, săn bắt động vật hoang dã. Qua việc nghiên cứu đề tài đưa ra một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả quản lý bảo vệ rừng tự nhiên: Hoàn thiện thể chế, chính sách và pháp luật lâm PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
v nghiệp. Chú trọng các chương trình phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân. Đẩy mạnh hoạt động kiểm tra, kiểm soát, ngăn chặn, xử lý các hành vi khai thác, vận chuyển, buôn bán, tàng trữ, chế biến lâm sản trái phép. Xem xét việc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng và đất rừng để phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường đặc biệt là rừng tự nhiên. Vận động mọi tầng lớp người dân tham gia, có cơ chế chính sách từ trên xuống nhằm thực hiện một cách đồng bộ và bảo vệ rừng được tốt hơn. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vi MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN.................................................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................................... ii TÓM TẮT ...........................................................................................................................iii MỤC LỤC ........................................................................................................................... vi DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT............................................................................................... x DANH MỤC BẢNG ........................................................................................................... xi DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ ......................................................................................... xii MỞ ĐẦU .............................................................................................................................. 1 1. ĐẶT VẤN ĐỀ .................................................................................................................. 1 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI ............................................................................................... 2 2.1. MỤC TIÊU CHUNG .................................................................................................... 2 2.2. MỤC TIÊU CỤ THỂ .................................................................................................... 2 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỂN...................................................................... 2 3.1. Ý NGHĨA KHOA HỌC ................................................................................................ 2 3.2. Ý NGHĨA THỰC TIỄN ............................................................................................... 3 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU ..................................................................... 4 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU. .......................................... 4 1.1.1 Tổng quan về quản lý rừng.......................................................................................... 4 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỂN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ................................................. 5 1.2.1. Những nghiên cứu về quản lý rừng trên thế giới........................................................ 5 1.2.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam .................................................................................. 6 1.2.3. Tình hình quản lý bảo vệ rừng trên thế giới ............................................................... 8 1.2.4. Tình hình quản lý bảo vệ rừng ở Việt Nam.............................................................. 11 CHƯƠNG 2 ĐỐI TƯỢNG, PHẠM VI, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................................... 16 2.1. ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU: ................................ 16 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu: .............................................................................................. 16 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu: ................................................................................................. 16 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
vii 2.2. NỘI DUNG NGHIÊN CỨU ....................................................................................... 16 2.2.1. Nghiên cứu về điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội vùng nghiên cứu. ....................... 16 2.2.2. Đánh giá hiện trạng tài nguyên rừng tự nhiên của 3 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp. .................................................................................................................................... 16 2.2.3. Nghiên cứu các phong tục tập quán của từng địa phương cụ thể trong việc quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng tự nhiên. ....................................................................................... 16 2.2.4. Nghiên cứu các tác động đến tài nguyên rừng tự nhiên tại khu vực nghiên cứu. ..................................................................................................................................... 16 2.2.5. Thực trạng công tác quản lý, bảo vệ, sử dụng rừng tự nhiên trên địa bàn xã Húc, xã Hướng Tân, Tân Hợp, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị................................................ 16 2.2.6. Đề xuất một số biện pháp quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng tự nhiên cho xã Húc, xã Hướng Tân, Tân Hợp, huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị................................................ 17 2.3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU .............................................................................. 17 2.3.1. Kế thừa kết quả nghiên cứu và các tài liệu đã có về vấn đề liên quan ..................... 17 2.3.2. Khảo sát thực tiễn tại địa bàn nghiên cứu................................................................. 17 2.3.3. Phương pháp chuyên gia .......................................................................................... 18 CHƯƠNG 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN .......................................... 19 3.1. ĐIỀU KIỆN TỰ NHIÊN, KINH TẾ - XÃ HỘI VÀ HIỆN TRẠNG TÀI NGUYÊN RỪNG TỰ NHIÊN CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU..................................................... 19 3.1.1. Điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội của huyện Hướng Hóa.................................... 19 3.1.2. Điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của xã Tân Hợp, Hướng Tân, Húc..................... 25 3.1.3. Hiện trạng rừng phân theo ba loại rừng của huyện Hướng Hóa .............................. 33 3.1.4. Hiện trạng rừng của xã Húc...................................................................................... 35 3.1.5. Hiện trạng rừng của xã Hướng Tân. ......................................................................... 39 3.1.6. Hiện trạng rừng của xã Tân Hợp. ............................................................................. 42 3.1.7. Tổng hợp diện tích rừng tự nhiên của 03 xã trong khu vực nghiên cứu .................. 45 3.2. NHỮNG PHONG TỤC TẬP QUÁN CỦA KHU VỰC NGHIÊN CỨU TRONG VIỆC QUẢN LÝ BẢO VỆ VÀ SỬ DỤNG RỪNG TỰ NHIÊN. .................................... 46 3.2.1 Đối với xã Húc huyện Hướng Hóa:........................................................................... 46 3.2.2. Đối với xã Hướng Tân huyện Hướng Hóa:.............................................................. 48 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
viii 3.3. NHỮNG TÁC ĐỘNG ĐẾN TÀI NGUYÊN RỪNG TỰ NHIÊN Ở KHU VỰC NGHIÊN CỨU ................................................................................................................... 51 3.3.1. Tác động từ việc chuyển đổi mục đích sử dụng rừng, thu hồi đất sản xuất của các hộ gia đình để phục vụ các dự án phát triển kinh tế: ............................................................... 51 3.3.2. Tác động từ các dự án hỗ trợ phát triển sản xuất, dự án trồng rừng sản xuất........... 52 3.3.3. Tác động từ việc đóng cửa rừng và ngừng xuất khẩu gỗ của nước bạn Lào............ 53 3.3.4. Tác động gián tiếp của việc xây dựng hệ thống đường giao thông.......................... 54 3.4. THỰC TRẠNG CÔNG TÁC QUẢN LÝ BẢO VỆ VÀ SỬ DỤNG RỪNG TỰ NHIÊN TẠI KHU VỰC NGHIÊN CỨU .......................................................................... 54 3.4.1. Thực trạng và những nỗ lực bảo vệ rừng ở ba xã vùng nghiên cứu ........................ 54 3.4.2. Thực trạng vi phạm các quy định về quản lý lâm sản trong khu vực nghiên cứu......... 59 3.4.3. Tình trạng chặt phá rừng và lấn chiếm đất rừng....................................................... 62 3.4.4. Khai thác gỗ và lâm sản ngoài gỗ trái phép.............................................................. 64 3.4.5. Tình trạng buôn bán lâm sản trái phép ..................................................................... 65 3.5. ĐÁNH GIÁ MỐI QUAN HỆ GIỮA CÁC BÊN CÓ LIÊN QUAN TRONG CÔNG TÁC QUẢN LÝ, BẢO VỆ, SỬ DỤNG RỪNG TỰ NHIÊN ........................................... 67 3.6. NHỮNG THUẬN LỢI, KHÓ KHĂN VÀ TỒN TẠI TRONG QUẢN LÝ, BẢO VỆ RỪNG VÀ LÂM SẢN....................................................................................................... 68 3.6.1. Thuận lợi................................................................................................................... 68 3.6.2. Khó khăn................................................................................................................... 69 3.7. BÀI HỌC KINH NGHIỆM ........................................................................................ 71 3.8. ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ CÔNG TÁC QUẢN LÝ, BẢO VỆ RỪNG VÀ QUẢN LÝ LÂM SẢN ............................................................................. 72 3.8.1. Hoàn thiện thể chế, chính sách và pháp luật lâm nghiệp.......................................... 72 3.8.2. Hoàn thành công tác giao đất giao rừng ở những diện tích rừng do UBND xã quản lý cho các cộng đồng, hộ gia đình quản lý. ........................................................................ 73 3.8.3. Kiện toàn tổ chức bộ máy, tăng cường trách nhiệm của các tổ chức trong hoạt động về quản lý, bảo vệ và phát triển rừng, đảm bảo hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao ......... 74 3.8.4. Phát triển kinh tế và nâng cao đời sống người dân ................................................... 78 3.8.5. Xây dựng cơ sở hạ tầng và đầu tư trang thiết bị bảo vệ rừng................................... 79 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
ix 3.8.6. Đẩy mạnh ứng dụng khoa học, công nghệ, khuyến lâm và quan tâm phát triển nguồn nhân lực ................................................................................................................... 79 3.8.7. Phòng cháy chữa cháy rừng...................................................................................... 79 3.8.8. Quản lý rừng tự nhiên bền vững toàn phần theo chứng chỉ FSC ............................. 80 3.8.9. Thực hiện tốt công tác điều tra, kiểm kê nhằm đánh giá đúng hiện trạng tài nguyên rừng, tổ chức theo dõi diễn biến rừng, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ công tác quản lý, bảo vệ và phát triển rừng .................................................................................................... 81 3.8.10. Ưu tiên phát triển trồng cây gỗ lớn, cây lâu năm, cây có giá trị kinh tế cao, kết hợp với khoanh nuôi, xúc tiến tái sinh, nôi dưỡng rừng............................................................ 81 CHƯƠNG 4. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ .................................................................... 83 4.1. KẾT LUẬN ................................................................................................................. 83 4.2. KIẾN NGHỊ................................................................................................................. 85 TÀI LIỆU THAM KHẢO.................................................................................................. 86 PHỤ LỤC ........................................................................................................................... 89 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
x DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT TNR Tài nguyên rừng QLRBV Quản lý bảo vệ rừng UBND Ủy ban nhân dân LSNG Lâm sản ngoài gỗ RPH Rừng phòng hộ TX Thường xanh TN Tự nhiên LN Lâm nghiệp PTNT Phát triển nông thôn BQL Ban quản lý BCĐ Ban chỉ đạo BQL RPH Ban quản lý rừng phòng hộ BTTN Bảo tồn thiên nhiên KT-QP Kinh tế quốc phòng BVR Bảo vệ rừng PCCCR Phòng chống cháy rừng NN&PTNT Nông nghiệp và phát triển nông thôn QSDĐ Quyền sử dụng đất Dự án bảo tồn đa dạng sinh học tiểu vùng BCC sông Mê Công giai đoạn II FSC Hội đồng quản trị rừng quốc tế FAO Tổ chức lương nông của Liên Hợp Quốc ITTO: Tổ chức gỗ nhiệt đới quốc tế PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
xi DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Hiện trạng rừng phân theo ba loại rừng của huyện Hướng Hóa........................ 33 Bảng 3.2. Biến động diện tích rừng từ năm 2013 đến 2016 của huyện Hướng Hóa ......... 34 Bảng 3.3. Hiện trạng rừng và đất rừng theo mục đích sử dụng của xã Húc ..................... 35 Bảng 3.4. Hiện trạng rừng và đất rừng theo chủ quản lý của xã Húc ............................... 37 Bảng 3.5. Hiện trạng rừng và đất rừng theo mục đích sử dụng của xã Hướng Tân........... 39 Bảng 3.6. Hiện trạng rừng và đất rừng theo chủ quản lý của xã Hướng Tân..................... 40 Bảng 3.7. Hiện trạng rừng và đất rừng theo mục đích sử dụng của xã Tân Hợp ............... 42 Bảng 3.8. Hiện trạng rừng và đất rừng theo chủ quản lý của xã Tân Hợp ........................ 43 Bảng 3.9. Thống kê hiện trạng rừng và đất rừng theo mục đích sử dụng rừng ................. 45 Bảng 3.10 Biểu thống kê hiện trạng rừng và đất rừng theo chủ quản lý sử dụng rừng .... 45 Bảng 3.11. Thực trạng và những nỗ lực bảo vệ rừng ở ba xã vùng nghiên cứu ................ 54 Bảng 3.12. Tổng hợp các vụ vi phạm luật về quản lý lâm sản trên địa bàn huyện............ 59 Bảng 3.13. Tổng hợp các loại lâm sản và phương tiện bị tịch thu trên địa bàn huyện ...... 59 Bảng 3.14. Tổng hợp các vụ vi phạm luật về quản lý lâm sản tại xã Húc ....................... 60 Bảng 3.15. Bảng tổng hợp các vụ vi phạm luật về quản lý lâm sản tại xã Hướng Tân..... 61 Bảng 3.16. Tổng hợp các vụ vi phạm luật về quản lý lâm sản tại xã Tân Hợp ................. 61 Bảng 3.17. Tổng hợp tình trạng phá rừng và lấn chiếm đất rừng của khu vực nghiên cứu. ............................................................................................................................................ 62 Bảng 3.18. Bảng tổng hợp về khai thác gỗ trái phép ở khu vực nghiên cứu ..................... 64 Bảng 3.19. Giá các loại gỗ trước và sau thời điểm hạn chế nhập khẩu gỗ từ Lào............. 66 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
xii DANH MỤC HÌNH, BIỂU ĐỒ Hình 3.1. Bản đồ hành chính huyện Hướng Hóa ............................................................... 19 Hình 3.2. Sơ đồ về mối quan hệ giữa các bên trong công tác quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng tự nhiên ở khu vực nghiên cứu................................................................................... 67 Biều đồ 3.1. Biểu đồ về số vụ vi phạm của 3 xã khu vực nghiên cứu so với toàn huyện từ năm 2014 đến năm 2016 .................................................................................................... 62 PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
1 MỞ ĐẦU 1. ĐẶT VẤN ĐỀ Rừng nói chung đóng một vai trọng hết sức quan trọng đối với con người, rừng cung cấp gỗ làm nhà, thức ăn, dược liệu và các nhu cầu phục vụ cuộc sống của con người đó là những giá trị hữu hình mà con người hàng ngày khai thác từ rừng thì bên cạnh đó rừng nó là lá phổi xanh cung cấp Oxy để duy trì sự sống, là tấm lá chắn bảo vệ con người, là môi trường sống của các loại động vật, bảo vệ môi trường sinh thái, bảo tồn đa dạng sinh học, du lịch cảnh quan, bảo vệ chủ quyền lãnh thổ cũng như an ninh biên giới quốc gia. Trong những năm qua để làm tốt công tác quản lý và bảo vệ rừng, nhà nước ta đã ban hành nhiều chủ trương chính sách, văn bản quy phạm pháp luật quy định trong lĩnh vực quản lý rừng, bảo vệ rừng và phát triển rừng. Nhà nước đầu tư nhiều kinh phí, khuyến khích mọi tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước về công tác trồng rừng để phủ xanh đất trống đồi núi trọc, khoanh nuôi bảo vệ, xúc tiến tái sinh các rừng non, rừng nghèo, thành lập các khu bảo tồn và phát triển vốn rừng. Những hoạt động có ý nghĩa hết sức quan trọng về kinh tế, khoa học môi trường sinh thái và an ninh quốc phòng... Tuy nhiên do nhiều nguyên nhân từ khách quan đến chủ quan: Như thiếu lực lượng chuyên trách, thiếu kính phí đầu tư, thiếu kiến thức... nên tình trạng xâm hại đến tài nguyên rừng ở một số nơi xảy ra nghiêm trọng, làm cho diện tích rừng tự nhiên ngày càng bị thu hẹp, trữ lượng và chất lượng rừng giảm sút. Một số động thực vật khai thác quá mức dẫn đến có nguy cơ bị tuyệt chủng, mức độ đa dạng sinh học của rừng bị giảm đi. Huyện Hướng Hóa là một huyện miền núi nằm ở phía của tỉnh Quảng Trị với diện tích đất tự nhiên 115.235 ha. Dân số đến cuối năm 2016 là: 86,2 nghìn người, với 03 dân tộc sinh sống chủ yếu là: Pa Kô, Vân Kiều, Kinh[1]. Trong thời gian gần đây những áp lực từ việc mở rộng diện tích đất sản xuất cho các hộ gia đình, áp lực từ các dự án thủy điện, các dự án phát triển Nông, Lâm nghiệp trên địa bàn, việc chuyển đổi mục đích sử dụng đất từ rừng phòng hộ sang đất sản xuất một cách bừa bãi, chưa khai thác được hết hiệu quả của rừng trong việc phát triển kinh tế mang lại từ rừng. Xã Húc, xã Hướng Tân, Tân hợp là ba xã thuộc 3 khu vực đại diện các đặc trưng về tự nhiên, kinh tế - xã hội cho toàn huyện: Bắc Hướng Hóa, Nam Hướng Hóa và khu vực dọc đường chín với tổng diện tích rừng tự nhiên của 03 xã lớn 3.261,2 ha chiếm 7,6% diện tích rừng tự nhiên của toàn huyện và là các xã thuộc xã đặc biệt khó khăn với 50% số hộ gia đình thuộc hộ nghèo. Trong đó có cả diện tích rừng tự nhiên chủ yếu là rừng phòng hộ và rừng sản xuất do Ban quản lý rừng Phòng hộ Hướng Hóa Đakrông, UBND xã và cộng đồng hộ gia đình quản lý. Trong khi đó diện tích rừng tự nhiên được PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
2 các hộ gia đình và quản lý từ 3 đến 5 ha/hộ gia đình. Cuộc sống của các cộng đồng dân cư ở đây chủ yếu dựa vào sản xuất Nông - Lâm nghiệp lại có điều kiện kinh tế khó khăn không phát huy được tiền năng từ rừng mang lại. Vì vậy áp lực từ các hoạt động khai thác gỗ và vác lâm sản, lấm chiếm đất rừng để làm đất sản xuất của các hộ gia đình, cộng đồng dân cư tới tài nguyên rừng là rất lớn nên diện tích và chất lượng rừng tự nhiên ngày càng giảm xuống. Trước những thực trạng về công tác quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng tự nhiên còn nhiều bất cập đó chúng tôi tiến hành thực hiện đề tài “Đánh giá hiện trạng và đề xuất giải pháp quản lý rừng tự nhiên hiệu quả ở huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị” làm cơ sở khoa học, lý luận nhằm đưa ra các giải pháp để quản lý, sử dụng, bảo vệ và phát triển rừng tự nhiên một cách hợp lý, bền vững góp phần nâng cao hiệu quả về kinh tế đồng thời bảo vệ được các nguồn tài nguyên rừng. 2. MỤC TIÊU CỦA ĐỀ TÀI 2.1. MỤC TIÊU CHUNG Đánh giá và phân tích được những tác động cũng như những bất cấp trong công tác quản lý tài nguyên rừng tự nhiên của 3 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp, từ đó đề xuất được các giải pháp nhằm nâng quản lý, bảo vệ, sử dụng rừng tự nhiên hiệu quả đối với khu vực nghiên cứu. 2.2. MỤC TIÊU CỤ THỂ - Nghiên cứu được điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội, hiện trạng tài nguyên rừng tự nhiên và các điều kiện khác cũng như những các phong tục tập quán của địa phương cụ thể và những hạn chế trong việc thực hiện quản lý tài nguyên thiên nhiên theo các quy định của pháp luật và các luật tục của địa phương. - Đánh giá được tình hình khai thác, sử dụng, thị trường và công tác quản lý các lâm sản trên địa bàn huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. - Đề xuất các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý, bảo vệ và sử dụng rừng rừng tự nhiên có hiệu quả cho 3 xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp. 3. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỂN 3.1. Ý NGHĨA KHOA HỌC Kết quả đề tài sẽ là cơ sở cơ sở dữ liệu hiện trạng rừng và đất rừng, là cơ sở lý luận cho các nhà hoạch định chính sách, các nhà quản lý lâm nghiệp đưa ra những chủ trương, ban hành những quy định phù hợp nhằm quản lý hiệu quả nguồn tài nguyên rừng tự nhiên kết hợp với phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường sinh thái ở xã Húc, xã Hướng Tân, xã Tân Hợp huyện Hướng Hóa, tỉnh Quảng Trị. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
3 3.2. Ý NGHĨA THỰC TIỄN - Kết quả của Đề tài là tài liệu khoa học cơ bản về hiện trạng rừng và đất rừng, tình hình quản lý và sử dụng rừng, từ đó phát hiện những vấn đề bất cập trong quản lý tài nguyên rừng về thực hiện theo luật pháp và theo luật tục của địa phương và những xung đột của các cộng đồng dân cư với chính quyền địa phương, với các tổ chức quản lý rừng tự nhiên trên địa bàn của xã Húc, xã Hướng Tân, Tân Hợp. - Đề tài nêu ra những vấn đề tồn tại của các dự án triển khai trên địa bàn có sự tác động đến tài nguyên rừng tự nhiên từ đó xem xét được việc phát triển kinh tế với việc bảo vệ rừng tự nhiên của khu vực. - Kết quả của đề tài là cơ sở khoa học để triển khai các hoạt động lâm nghiệp trong thời gian tới nhằm đảm bảo việc phát triển kinh tế, xã hội, ổn định an ninh chính trị đi đôi với việc bảo vệ và phát triển tài nguyên rừng một cách có hiệu quả. - Kết quả nghiên cứu của đề tài là tài liệu tham khảo cho các hoạt động nghiên cứu khoa học khác về quản lý tài nguyên thiên nhiên trên địa bàn xã Húc, Hướng Tân, Tân Hợp sau này. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
4 CHƯƠNG 1. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU. 1.1.1 Tổng quan về quản lý rừng. Khoa học về quản lý rừng đã được hình thành từ cuối thế kỷ thứ 18, đầu thế kỷ 19. Ban đầu chỉ chú trọng đến khai thác, sử dụng gỗ được lâu dài, liên tục; khi gỗ có giá trị thương mại trao đổi lớn. Chủ rừng muốn có nhiều lãi suất bằng cách nâng cao năng suất, sản lượng gỗ trên một đơn vị diện tích; trên cơ sở các giải pháp kỹ thuật tạo rừng, nuôi dưỡng, khai thác, thương mại dần dần trở thành các môn khoa học được nghiên cứu áp dụng. Suốt thế kỷ XIX và gần hết thế kỷ XX, khoa học quản lý rừng luôn nhằm mục tiêu sản lượng ổn định, nghĩa là năm sau không ít hơn năm trước; từ đó các lý thuyết về điều chỉnh sản lượng theo diện tích, theo cấp năng suất để hàng năm có thu hoạch gỗ, thu nhập đồng đều đã được xây dựng, phát triển cho môn quản lý/quy hoạch rừng (Forest management)[3]. Việt Nam, sau khi đất nước hoàn toàn thống nhất, Đảng và Chính phủ đã chỉ đạo ngành lâm nghiệp tăng cường nghiên cứu và áp dụng các thành tựu của khoa học quản lý rừng nhằm giữ vững sản lượng khai thác ổn định và không lạm dụng vào nguồn tài nguyên rừng. - Quản lý rừng bền vững: Theo Tổ chức gỗ nhiệt đới (ITTO): “QLRBV là quá trình quản lý những lâm phần ổn định nhằm đạt được một hay nhiều hơn những mục tiêu quản lý đề ra một cách rõ ràng như đảm bảo sản xuất liên tục những sản phẩm và dịch vụ rừng mong muốn mà không làm giảm đáng kể những giá trị truyền thống và năng suất tương lai của rừng và không gây ra những tác động không mong muốn đối với môi trường tự nhiên và xã hội”. - Nửa cuối của thế kỷ XX, trước sự phát triển nhanh chóng của khoa học, công nghệ, môi trường, con người chờ đợi ở rừng nhiều hơn nữa các khả năng cung ứng không chỉ về gỗ, lâm sản ngoài gỗ mà còn các chức năng bảo vệ môi trường như: phòng hộ nguồn nước, chống thiên tai, bảo tồn đa dạng sinh học, giáo dục thẩm mỹ, môi trường v.v.. môn quản lý rừng đã giao thoa với nhiều môn khoa học khác và cũng do vậy mang nhiều tên khác nhau như: quản lý rừng, điều chế rừng, quy hoạch rừng, thiết kế kinh doanh rừng. Ở Việt Nam, những năm 80 – 90 của thế kỷ 20, các đơn vị quản lý rừng tự nhiên (Lâm trường, các đơn vị làm kinh tế lâm nghiệp...) đều phải xây dựng Phương án điều chế rừng (Kế hoạch quản lý). Tuy nhiên các phương án điều chế rừng hay quy hoạch Phạm Hoài Đức, Nguyễn Ngọc Lung – 2012. Bài giảng Quản lý rừng bền vững và Chứng chỉ rừng 4 rừng vẫn tập trung vào mục tiêu lợi dụng tài nguyên rừng là chính, tất cả các hoạt động quản lý rừng đều xoay quanh mục tiêu khai thác gỗ, phát triển kinh tế đất nước nói chung và của đơn vị nói riêng. Cùng với sự tiến bộ của khoa học, kỹ thuật và phát triển kinh tế - xã hội, quản lý rừng đã chuyển từ PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
5 quản lý kinh doanh gỗ sang quản lý kinh doanh nhiều mặt tài nguyên rừng, quản lý hệ sinh thái rừng và cuối cùng là quản lý rừng bền vững trên cơ sở các tiêu chuẩn, tiêu chí được xác lập chặt chẽ, toàn diện về các lĩnh vực kinh tế, xã hội và môi trường. Quản lý rừng bền vững đòi hỏi chủ rừng phải lập Kế hoạch quản lý rừng chi tiết, rõ ràng và giám sát chặt chẽ các hoạt động lâm nghiệp. Tất cả các hoạt động từ xây dựng, phát triển rừng đều tuân theo kế hoạch được lập, trong đó kế hoạch khai thác gỗ và bảo vệ môi trường giữ vai trò quan trọng. Đã có một thời gian dài các Công ty Lâm nghiệp chỉ tập trung vào mục tiêu kinh tế, đạt được khối lượng khai thác đã đặt ra, ít hoặc không quan tâm tới vai trò của rừng trong phát triển xã hội và đặc biệt là bảo vệ môi trường của địa phương. Để đảm bảo rừng sản xuất được quản lý bền vững, trước hết các cơ sở sản xuất kinh doanh rừng phải đạt "Tiêu chuẩn quản lý rừng bền vững". 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỂN CỦA VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.2.1. Những nghiên cứu về quản lý rừng trên thế giới Khi tài nguyên rừng bị suy thoái nghiêm trọng thì con người mới nhận thức được rằng tài nguyên rừng là có hạn và đang bị suy giảm nhanh chóng, nhất là tài nguyên rừng nhiệt đới. Theo tổ chức FAO (2003), vào những năm 1990-1995 ở các nước đang phát triển đã có hơn 65 triệu ha rừng bị mất. Năm 2000, diện tích rừng toàn thế giới kể cả rừng tự nhiên và rừng trồng còn hơn 3.869 triệu ha với độ che phủ chiếm 29,6% lãnh thổ. Trước tình hình trên, đã có nhiều giải pháp tăng cường QLRBV như: Cộng đồng quốc tế đã thành lập nhiều tổ chức, tiến hành nhiều hội nghị, đề xuất và cam kết nhiều công ước về bảo vệ và phát triển rừng trong đó có Chiến lược bảo tồn (năm 1980 và điều chỉnh năm 1991), Tổ chức gỗ nhiệt đới quốc tế (ITTO năm 1983), Chương trình hành động của tổ chức Nông lương (FAO năm1985), Hội nghị Liên hiệp quốc về môi trường và phát triển (UNCED tại Rio deJaneiro năm1992), Công ước quốc tế về buôn bán các loài động thực vật quý hiếm (CITES), Công ước về Đa dạng sinh học (CBD năm 1992), Công ước về thay đổi khí hậu toàn cầu (CGCC năm 1994), Công ước về chống sa mạc hóa (CCD năm 1996), Hiệp định quốc tế về gỗ nhiệt đới (ITTA năm 1997). Tháng 9/1998, Hội nghị lần thứ XIII tại Hà Nội, các nước trong khu vực Đông Nam Á đã thỏa thuận về đề nghị của Malaysia xây dựng bộ tiêu chí và chỉ số vùng ASIAN về QLRBV (viết tắt là C&I ASEAN). Thực chất C&I ASEAN cũng giống như C&I của ITTO, bao gồm 7 tiêu chí và cũng chia làm 2 cấp quản lý là cấp quốc gia và cấp đơn vị. Ngoài ra, còn có các nghiên cứu về chính sách QLRBV, như là: Nghiên cứu của Gilmour D.A. (1999) đã cho rằng nguyên nhân chủ yếu dẫn đến hiệu tính kém hiệu quả của các chương trình quản lý tài nguyên thiên nhiên PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma
6 (TNTN) là chưa giải quyết tốt mối quan hệ lợi ích giữa các cá nhân trong cộng đồng, giữa lợi ích cộng đồng địa phương và lợi ích quốc gia, do đó chưa phát huy được nội lực của các cộng đồng để quản lý và bảo vệ tài nguyên rừng. Vì vậy, quản lý TNR cần phát triển theo hướng kết hợp hoạt động bảo tồn và phát triển tài nguyên với hoạt động sản xuất để cải thiện chất lượng cuộc sống người dân, thống nhất lợi ích của người dân và lợi ích quốc gia trong hoạt động bảo tồn và phát triển TNR. Subedi và cộng sự đã sử dụng phương pháp đánh giá nhanh nông thôn (RRA) để nghiên cứu quản lý cây và đất đai tại hai cộng đồng nông thôn ở miền Đông Terai, Nepan. Kết quả nghiên cứu đã góp sức vào việc phát triển lợi tức và công việc làm ăn thông qua dự án do cơ quan phát triển quốc tê Thụy Điển (SIDA) và FAO tài trợ. Poffenberger, M. và cộng sự (1993) đã có nghiên cứu điểm tại Vườn quốc gia Dong Yai nằm ở Đông Bắc và khu phòng hộ Nam Sa ở phía Bắc Thái Lan. Kết quả tại Dong Yai, người dân đã chứng minh được khả năng của họ trong việc tự tổ chức các hoạt động bảo tồn, đồng thời phối hợp với Cục Lâm nghiệp Hoàng Gia xây dựng hệ thống quản lý rừng đảm bảo ổn định về môi trường sinh thái và phục vụ lợi ích của người dân trong khu vực. Tại Nam Sa, cộng đồng người dân cũng rất thành công trong công tác quản lý rừng phòng hộ. Trong báo cáo "Liên minh cộng đồng quản lý rừng ở Thái Lan" họ khẳng định rằng: Nếu Chính phủ có chính sách khuyến khích và chuyển giao quyền lực thì người dân chắc chắn sẽ thành công trong việc kiểm soát tài nguyên. 1.2.2. Những nghiên cứu ở Việt Nam Tháng 12 năm 1998 hội thảo Quốc gia về Quản lý rừng bền vững do Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Quỹ quốc tế bảo vệ thiên nhiên Đông Dương (WWF Đông Dương), Đại sứ quán Vương quốc Hà Lan tại Hà Nội và Hội đồng quản trị rừng quốc tế (FSC) đồng tài trợ đã tổ chức tại thành phố Hồ Chí Minh, kết quả hội thảo đã thống nhất thành lập tổ công tác quốc gia về QLRBV và chứng chỉ rừng, đồng thời đề xuất chương trình hoạt động trong năm đầu tiên. Để nâng cao hiệu quả, chất lượng hoạt động QLRBV và cấp chứng chỉ rừng ở nước ta, Viện quản lý bền vững và chứng chỉ rừng (trực thuộc hội KHKT Lâm nghiệp Việt Nam) được thành lập vào tháng 6 năm 2006. Viện quản lý bền vững và chứng chỉ rừng cùng các chuyên gia hàng đầu trong và ngoài nước đã nhóm họp để xây dựng Bộ tiêu chuẩn QLRBV cho Việt Nam, đến nay đã hoàn thành phiên bản 9C. Bên cạnh đó, có nhiều công trình nghiên cứu phân tích những yếu tố ảnh hưởng đến quản lý sử dụng TNR bền vững, một số đề tài nghiên cứu đã bước đầu đề xuất các giải pháp cụ thể áp dụng như: Nghiên cứu “Quản lý rừng và hưởng lợi trong giao đất giao rừng” tại Tây Nguyên của PGS.TS Bảo Huy, năm 2005. Tác giả đã đã nêu được việc giao rừng không thể chỉ thực hiện việc giao rừng mà cần phải có những giải pháp hỗ trợ, phải có kế hoạch quản lý sử dụng và được giám sát thường xuyên bởi cộng đồng, cơ quan quản lý. PDF Watermark Remover DEMO : Purchase from www.PDFWatermarkRemover.com to remove the waterma