Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

Chia sẻ: Vica999 Vica999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:98

Thêm vào BST

Báo xấu

37
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là làm rõ những vấn đề về lý luận và thực tiễn về CCTTHC nói chung ở huyện Lệ Thủy nói riêng trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch, đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm thúc đẩy CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình một cách có hiệu quả hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHÀN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP – HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ................/............... ......../....... HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NHÀN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP – HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 60 38 01 02 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ PHƯỢNG THỪA THIÊN HUẾ - NĂM 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đề tài “Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” là công trình nghiên cứu của bản thân tôi và chưa từng được công bố ở bất kỳ công trình nào khác. Các thông tin trích dẫn trong đề tài nghiên cứu này là trung thực và đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thừa Thiên Huế, ngày 5 tháng 01 năm 2018 Học viên Nguyễn Thị Nhàn
LỜI CẢM ƠN Để thực hiện và hoàn thành đề tài luận văn này tôi đã nhận được nhiều sự hỗ trợ, giúp đỡ và tạo điều kiện từ nhiều cơ quan, tổ chức và cá nhân. Trước hết tôi xin trân trọng cảm ơn Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung, Khoa Sau đại học - Học viện Hành chính quốc gia cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu, giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS. Nguyễn Thị Phượng - người hướng dẫn khoa học, đã tận tình dành nhiều thời gian trực tiếp hướng dẫn tôi trong suốt quá trình xây dựng đề cương, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn Sở Tư pháp tỉnh Quảng Bình, Cục Thống kê, Phòng Tư pháp huyện Lệ Thủy đã tạo điều kiện cho tôi trong quá trình khảo sát, thu thập số liệu phục vụ cho quá trình nghiên cứu và hoàn thiện luận văn này. Tôi xin cảm ơn tập thể lớp cao học LH3.T2 - Cơ sở Học viện Hành chính khu vực miền Trung, các đồng nghiệp, gia đình và bạn bè đã tạo điều kiện thuận lợi, giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tuy đã có nhiều cố gắng, nhưng do hạn chế về thời gian và khả năng nghiên cứu nên trong luận văn này không tránh khỏi những thiếu sót, kính mong quý thầy giáo, cô giáo, các chuyên gia, những người quan tâm đến đề tài tiếp tục có những ý kiến đóng góp, giúp đỡ để đề tài được hoàn thiện hơn. Một lần nữa tôi xin chân thành cảm ơn./. Học viên Nguyễn Thị Nhàn
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nguyên nghĩa CBCC Cán bộ, công chức CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa TTHC Thủ tục hành chính CCTTHC Cải cách thủ tục hành chính HĐND Hội đồng nhân dân UBND Ủy ban nhân dân QLNN Quản lý nhà nước VBQPPL Văn bản quy phạm pháp luật PBGDPT Phổ biến giáo dục pháp luật
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN Mô hình xử lý thủ tục hành chính trong lĩnh vực Sơ đồ 1.1 42 tư pháp - hộ tịch tại UBND huyện Lệ Thủy Mô tả việc ứng dụng công nghệ thông tin Sơ đồ 1.2 43 Quy trình thực hiện giải quyết thủ tục hành chính Sơ đồ 2.1 lĩnh vực tư pháp – hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ 44 Thủy, tỉnh Quảng Bình Mô phỏng quy trình tiếp nhận và trả hồ sơ tại Bộ Sơ đồ 2.2 phận phụ trách lĩnh vực tư pháp – hộ tịch 46
DANH MỤC CÁC BẢNG SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN Số lượng lĩnh vực thực hiện và thủ tục hành chính thuộc lĩnh vực tư pháp – hộ tịch được thực Bảng 2.5 48 hiện tại bộ phận giao dịch một cửa của UBND huyện Lệ Thủy.
MỤC LỤC Trang bìa Lời cam đoan Lời cảm ơn Danh mục viết tắt Danh mục bảng, biểu đồ, sơ đồ MỞ ĐẦU ....................................................................................................................... 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP – HỘ TỊCH ........... 7 1.1. Thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính tư pháp-hộ tịch............... 7 1.2. Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch ....................... 16 1.3. Mục đích và yêu cầu của cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực hộ tịch29 Tóm tắt chương 1 ..................................................................................................... 32 Chương 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP- HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG BÌNH........................................................................ 33 2.1. Đặc điểm tự nhiên và xã hội huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. .................. 33 2.2. Thực trạng cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình ............................................................ 37 2.3. Đánh giá việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp – hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình......................................... 51 Tóm Tăt chương 2 ...................................................................................................... 58 Chương 3: PHƯƠNG HƯỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC THỰC HIỆN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP – HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN LỆ THỦY, TỈNH QUẢNG... 59 3.1. Phương hướng tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp- hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình .......................... 59
3.2. Giải pháp tiếp tục thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp -hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình .............................. 65 3.3. Kiến nghị, đề xuất ......................................................................................... 71 Tóm tắt chương 3 ..................................................................................................... 80 KẾT LUẬN ................................................................................................................ 81 TÀI LIỆU THAM KHẢO
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Khi xã hội ngày càng phát triển thì yêu cầu quản lý của nền hành chính đòi hỏi ngày càng cao, việc đơn giản hóa các thủ tục hành chính mang ý nghĩa sống còn với sự phát triển của xã hội. Nhận rõ mục đích, ý nghĩa và tầm quan trọng của công tác cải cách thủ tục hành chính, ngay từ những ngày đầu đổi mới, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 38/CP ngày 4-5-1994 về cải cách một bước thủ tục hành chính mà mục tiêu quan trọng là hướng đến việc giải quyết tốt hơn các công việc của công dân, tổ chức, đặc biệt là cộng đồng doanh nghiệp, sau đó là Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010 ban hành kèm theo Quyết định số 136/2001/QĐ-TTg ngày 17-9-2001 của Thủ tướng Chính phủ đã xác định phải đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính (CCTTHC) với mục tiêu cơ bản là "Tiếp tục cải cách TTHC nhằm bảo đảm tính pháp lý, hiệu quả, minh bạch và công bằng trong khi giải quyết công việc hành chính; loại bỏ những thủ tục rườm rà, chồng chéo dễ bị lợi dụng để tham nhũng, gây khó khăn cho dân, xóa bỏ kịp thời những quy định không cần thiết về cấp phép và thanh tra, kiểm tra, kiểm soát, kiểm định, giám định… Trên tinh thần đó, những năm qua công tác CCTTHC trở thành nhiệm vụ trọng tâm, xuyên suốt trong chương trình công tác của Chính phủ và các bộ, ngành, địa phương. Để việc quản lý thống nhất các sự kiện tư pháp - hộ tịch đòi hỏi Nhà nước phải có những giải pháp mang tính đột phá trong công tác QLHC, đặc biệt là vấn đề liên quan đến tư pháp - hộ tịch vì hộ tịch vì hộ tịch chính là những sự kiện cơ bản nhất gắn liền với thông tin về nhân thân của mỗi con người từ khi sinh ra đến khi chết. 1
Việc đăng ký và quản lý hộ tịch hay còn gọi là công tác tư pháp – hộ tịch hoặc sự kiện hộ tịch không chỉ nhằm đảm bảo quyền của mỗi cá nhân mà nó còn thể hiện trách nhiệm của nhà nước đối với mỗi công dân từ khi sinh ra đến khi chế.Đăng ký hộ tịch nhằm đảm bảo cho nhà nước có cơ sở dữ liệu về hộ tịch từ đó đề ra các chính sách phát triển kinh tế và đảm bảo an sinh xã hội. Tỉnh Quảng Bình, trong đó có huyện Lệ Thủy những năm qua đã tập trung chỉ đạo thực hiện đồng bộ các giải pháp đẩy mạnh công tác CCTTHC theo Nghị quyết 30c/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ nói chung và cải cách thủ tục tư pháp - hộ tịch nói riêng đã đạt được nhiều kết quả như công tác quản lý và đăng ký hộ tịch - tư pháp đã dần đi vào ổn định, công tác kiểm tra, rà soát nhiệm vụ, thực hiện đăng ký hộ tịch - tư pháp đạt kết quả tốt. Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, công tác CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch vẫn còn một số hạn chế như: Thủ tục đăng ký và quản lý hộ tịch còn rườm rà, máy móc, chưa khoa học, một số quy định chưa thay đổi để phù hợp với thực tế của sự phát triển và các mối quan hệ trong xã hội được điều chỉnh bởi Luật Hộ tịch ngày càng phức tạp, chưa có sự đồng bộ giữa các tỉnh, thành phố trên cả nước… Nguyên nhân là do trình độ hiểu biết quy định pháp luật của người dân,cán bộ phụ trách đăng ký hộ tịch-tư pháp còn hạn chế chưa phù hợp với thực tế, nhiều TTHC còn rườm rà, phức tạp gây bức xúc cho người dân khi thực hiện các TTHC về Hộ tịch- tư pháp… Một số đơn vị chưa nhận thức rõ về vai trò, ý nghĩa, nội dung công tác CCTTHC đối với lĩnh vực tư pháp – hộ tịch, do đó thiếu sâu sát trong chỉ đạo, phối hợp, kiểm tra và tổ chức thực hiện các nhiệm vụ CCHC nói chung và nhiệm vụ cụ thể về CCTT tư pháp - hộ tịch nói riêng; công tác tuyên truyền CCHC còn thiếu thường xuyên, chưa thực sự đổi mới về phương pháp… làm ảnh hưởng đến lòng tin của nhân dân, đến trật tự kỷ luật, kỷ cương pháp luật. 2
Từ những lý do nêu trên, tác giả luận văn đã lựa chọn đề tài: “Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình” làm đề tài nghiên cứu tốt nghiệp chương trình cao học chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật hành chính. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Cải cách hành chính và cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch đã được các nhà nghiên cứu, các nhà hoạch định chính sách quan tâm, nghiên cứu từ lâu và đã có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều văn bản quy phạm pháp luật của nhà nước ban hành quy định về vấn đề này trên nhiều phương dện, nhiều góc độ khác nhau. Tôi xin nêu ra một số công trình tiêu biểu như sau: - TS Nguyễn Ngọc Hiến:“Giải pháp cải cách hành chính ở Việt Nam”, Nxb Chính trị Quốc gia Hà Nội, 2001. - TS Thang Văn Phúc:“Cải cách hành chính nhà nước, thực trạng, nguyên nhân và giải pháp”, Nxb Chính trị Quốc gia, 2001. Các công trình khoa học nêu trên, chủ yếu đề cập đến những vấn đề lý luận trong đó chủ yếu đề cập đến các khái niệm, đặc điểm vai trò của TTHC và sự cần thiết của cải cách TTHC; các giải pháp cải cách hành chính nhưng chủ yếu đề cập đến những vấn đề chung chung, chưa có công trình nghiên cứu về cải cách hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch. Ngoài ra, còn có nhiều đề tài luận văn thạc sĩ có thể kể đến: Nguyễn Phúc Sơn:“Cải cách thủ tục hành chính thông qua thực tiễn tỉnh Nam Định” Luận văn thạc sĩ (2014). Vũ Thị Bích Liên: “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở tỉnh Vĩnh Phúc” Luận văn thạc sĩ (2015). 3
Trương Thị Ngọc Phương “Nâng cao chất lượng cải cách hành chính theo mô hình một cửa đối với cấp xã tại tỉnh Phú Yên” Luận văn Thạc sĩ (2011)…. Nhìn chung, các công trình nêu trên đã đi sâu nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính và thưc trạng tại địa phương. Các tác giả cũng đã chỉ ra phương hướng và giải pháp nhất định nhằm hoàn thiện và nâng cao hiệu quả thực hiện các mô hình cải cách thủ tục hành chính. Tuy nhiên, các công trình chỉ nghiên cứu cải cách thủ tục hành chính chung chung và cải cách thủ tục hành chính ở các cấp, các lĩnh vực, địa phương khác nhau mà chưa có đề tài nào nghiên cứu việc thực hiện cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. Vì vậy, đề tài nghiên cứu của tác giả không trùng lắp với bất cứ công trình nào đã công bố. Tuy nhiên các công trình khoa học nêu trên đều là những tài liệu tham khảo hữu ích cho tôi trong việc tiếp thu và kế thừa trong việc nghiên cứu và công bố đề tài luận văn của mình. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích Làm rõ những vấn đề về lý luận và thực tiễn về CCTTHC nói chung ở huyện Lệ Thủy nói riêng trong lĩnh vực tư pháp- hộ tịch, đồng thời đưa ra các giải pháp nhằm thúc đẩy CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình một cách có hiệu quả hơn. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích nêu trên, luận văn phải thực hiện một số nhiệm vụ cụ thể sau: - Nghiên cứu, hệ thống hóa cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý liên quan đến CCHC, CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch 4
- Nghiên cứu, đánh giá thực tiễn thực hiện CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình - Chỉ ra được những mặt đạt được và những hạn chế và nguyên nhân những hạn chế trong việc thực hiện CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình - Đề xuất một số giải pháp nhằm thúc đẩy CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch ở huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Là toàn bộ nội dung về CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi về mặt nội dung: Đề tài chỉ nghiên cứu việc thực hiện CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình. - Phạm vi về thời gian: Đề tài luận văn nghiên cứu CCTTHC trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy từ năm 2012 đến nay. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Luận văn được thực hiện dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng, chủ nghĩa duy vật lịch sử và một số quan điểm, đường lối chủ trương của Đảng, Nhà nước về cải cách hành chính nhà nước. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 5
Để đạt được mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu nêu trên, luận văn đã sử dụng một số phương pháp nghiên cứu cụ thể như: Phương pháp thu thập số liệu; Phương pháp phân tích; Phương pháp so sánh; Phương pháp thống kê. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần thực hiện tốt công tác cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình và có thể áp dụng rộng rãi tại các huyện khác trên địa bàn tỉnh Quảng Bình. Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ là tài liệu tham khảo quý giá góp phần bổ sung nguồn tư liệu thực tế đáng tin cậy cho các nhà nghiên cứu về cải cách CCTTHC và cho các cơ sở quản lý công trên địa bàn huyện Lệ Thủy nói riêng, đặc biệt cho các huyện lân cận địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình nói chung. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo nội dung của luận văn gồm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn về cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch; Chương 2: Thực trạng cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy, tỉnh Quảng Bình; Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực tư pháp - hộ tịch trên địa bàn huyện Lệ Thủy. 6
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC TƯ PHÁP – HỘ TỊCH 1.1. Thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính tư pháp - hộ tịch 1.1.1. Khái niệm, đặc điểm thủ tục hành chính Theo từ điển Tiếng Việt của GS. Hoàng Phê, thủ tục “là cách thức tiến hành công việc với nội dung, trình tự nhất định” [12, tr 715]. Thủ tục là “Trình tự và phương pháp làm việc. Trình tự là thủ tục thực hiện nhất định. Người ta thường hiểu thủ tục là trình tự thực hiện hành động cần thiết để hoàn thành một công việc nào đó hoặc để giải quyết một nhiệm vụ nhất định” [12, tr. 124]. Cũng có thể hiểu thủ tục là những quy tắc, chế độ, phép tắc hay quy định chung phải tuân theo khi làm việc. Hoạt động quản lý nhà nước được thể hiện qua các chính sách quản lý nhà nước đó là những quy phạm pháp lý để hướng dẫn hoạt động quản lý nhà nước, quản lý hoạt động của xã hội. Để cụ thể hóa những quy phạm pháp lý này, thủ tục là loại quy định trình tự, cách thức khi sử dụng thẩm quyền của từng cơ quan để giải quyết các loại công việc. Khoa học pháp lý gọi đó là những quy phạm thủ tục, quy phạm này gồm các bộ phận: Thủ tục lập pháp, thủ tục tố tụng tư pháp và thủ tục hành chính. Thủ tục lập pháp là thủ tục làm Hiến pháp và làm luật. Thủ tục tố tụng tư pháp là thủ tục giải quyết tranh chấp dân sự, định tội, được thực hiên bởi các hoạt động điều tra, truy tố, xét xử… 7
Còn thủ tục hành chính là thủ tục thực hiện các yêu cầu về nhiệm vụ và quyền hạn của chính quyền hành pháp đối với nhà nước và công dân Nghị định số 63/2010/NĐ- CP của Chính phủ ngày 08 tháng 6 năm 2010, xác định: Thủ tục hành chính là “Trình tự, cách thức thực hiện, hồ sơ và các yêu cầu, điều kiện do cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền quy định cho các cơ quan, tổ chức, cá nhân phải tuân theo khi giải quyết một công việc cụ thể” [5, tr.2]. Như vậy, từ những lý giải trên cho thấy: Thủ tục hành chính là một loại quy phạm pháp luật quy định về trình tự thời gian, về không gian khi thực hiện một thẩm quyền nhất định của bộ máy Nhà nước, là cách thức giải quyết công việc của các cơ quan hành chính nhà nước trong mối quan hệ với các cơ quan, tổ chức và cá nhân công dân. Thủ tục hành chính được đặt ra để các cơ quan nhà nước có thể thực hiện mọi hình thức hoạt động cần thiết của mình trong đó bao gồm: trình tự thành lập cơ quan, tổ chức nhà nước, trình tự bãi nhiệm, bổ nhiệm, trình tự lập quy, trình tự điều hành, tổ chức các hoạt động tác nghiệp hành chính. Đó chính là các quy tắc phải tuân thủ theo một quá trình từ việc ban hành các quyết định hành chính của các cơ quan quản lý nhà nước cho tới việc thực hiện các quyết định đó. Thủ tục hành chính là một bộ phận chế định của Luật hành chính. Nói cách khác, thủ tục hành chính là một loại hình quy phạm mang tính công cụ để giúp các cơ quan nhà nước có điều kiện thực hiện chức năng của mình. Thủ tục hành chính do các cơ quan nhà nước ban hành để thực thi Hiến pháp và pháp luật nhằm thực hiện chức năng quản lý của nền hành chính nhà nước và hoàn thành nhiệm vụ của mình, đồng thời các cơ quan hành chính nhà nước có trách nhiệm thực thi các thủ tục đó. 8
Đặc điểm của thủ tục hành chính Từ những lý giải nêu trên cho thấy, TTHC có những đặc điểm sau: Một là, TTHC là tổng thể các hành động diễn ra theo trình tự thời gian, thủ tục hành chính được thực hiện bởi những cơ quan và công chức nhà nước. Hai là, TTHC là thủ tục giải quyết công việc nội bộ nhà nước và công việc liên quan đến quyền chủ thể và nghĩa vụ pháp lý của công dân. Do vậy, đối tượng công việc cần thực hiện thưởng rất phức tạp. Ba là, quản lý hành chính nhà nước chủ yếu là hoạt động cho phép ra mệnh lệnh có tính chất đơn phương và đòi hỏi thi hành kịp thời nhằm giải quyết nhanh chóng, có hiệu quả mọi công việc diễn ra hàng ngày trong đời sống xã hội. Chính điều đó dẫn đến việc quy định TTHC phải kết hợp những khuôn mẫu ổn định tương đối và chặt chẽ với các biện pháp thích ứng cho từng loại công việc và đối tượng để đảm bảo kịp thời giải quyết công việc theo từng trường hợp cụ thể. Bốn là, nền hành chính hiện nay đang chuyển từ hành chính “cai quản” sang hành chính phục vụ, từ quản lý tập trung sang cơ chế thị trường làm cho hoạt động quản lý hành chính nhà nước hiện nay phải năng động và chuyên nghiệp hơn. Năm là, hoạt động hành chính nhà nước chủ yếu thực hiện tại văn phòng của công sở nhà nước và phương tiện truyền đạt quyết định cũng như các thông tin quản lý phần lớn là văn bản (công văn, giấy tờ), vì thế nó gắn chặt với công tác văn thư, với việc tổ chức ban hành, sử dụng và quản lý văn bản trong các cơ quan, tổ chức nhà nước. 1.1.2. Vai trò của thủ tục hành chính Thứ nhất, TTHC là một bảo đảm pháp lý cho việc thực hiện các quy định nội dung. Quy định TTHC là một bộ phận quan trọng của quy phạm 9
pháp luật hành chính, là phương tiện để đưa các quy phạm nội dung của Luật Hành chính và một số ngành luật khác vào cuộc sống. Quy phạm nội dung quy định các nguyên tắc quản lý, thẩm quyền của cơ quan quản lý hành chính nhà nước, quyền lợi và nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức… và quy phạm TTHC chỉ ra cách thức cụ thể để thực hiện các nội dung đó. Thứ hai, TTHC bảo đảm cho việc thi hành các quyết định được thống nhất và có thể kiểm tra được tính hợp pháp, hợp lý cũng như các hệ quả do việc thực hiện các quy định hành chính tạo ra. Thứ ba, TTHC khi được xây dựng và vận dụng một cách hợp lý sẽ tạo khả năng sáng tạo trong việc thực hiện các quyết định quản lý đã được thông qua, đem lại hiệu quả thiết thực cho quản lý Nhà nước. Thủ tục hành chính liên quan đến quyền lợi của công dân, do vậy khi được xây dựng và vận dụng tốt vào đời sống sẽ có ý nghĩa rất thiết thực, giảm sự phiền hà, cũng cố được mối quan hệ giữa Nhà nước với người dân. Thứ tư, TTHC là một bộ phận của pháp luật về hành chính nên việc xây dựng và thực hiện tốt các thủ tục hành chính sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với quá trình xây dựng và triển khai pháp luật. Đặc biệt trong giai đoạn hiện nay khi nước ta trong giai đoạn tiếp tục công cuộc cải cách nền hành chính nhà nước và xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa Việt Nam thì thủ tục hành chính lại càng có vai trò quan trọng. Tóm lại, TTHC có ý nghĩa quan trọng trong quản lý hành chính nhà nước và đời sống xã hội; nếu không thực hiện TTHC thì quyền lợi, nghĩa vụ của cá nhân, tổ chức cũng như nội dung chính sách có liên quan sẽ cơ bản chỉ trên “giấy tờ”, khó đi vào cuộc sống. Vì vậy, việc kiểm soát chất lượng quy định TTHC ngay từ khâu soạn thảo cũng như việc kiểm soát quá trình thực hiện sẽ có ý nghĩa rất lớn đối với việc nâng cao chất lượng VBQPPL và việc triển khai thực hiện TTHC nói riêng, thi hành pháp luật nói chung. 10