Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân - Từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:102

Thêm vào BST

Báo xấu

34
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn mang đến cái nhìn tổng quát hơn, góp phần bổ sung giải pháp và phát triển những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân, là tiền đề khoa học cho việc tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật về vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân ở cấp độ chuyên sâu hơn.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân - Từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG TRỌNG GIÁP GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG CỦA TÒA ÁN DÂN DÂN – TỪ THỰC TIỄN TẠI TAND QUẬN HAI BÀ TRƯNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2020
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HOÀNG TRỌNG GIÁP GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG CỦA TÒA ÁN DÂN DÂN – TỪ THỰC TIỄN TẠI TOÀ ÁN NHÂN DÂN QUẬN HAI BÀ TRƯNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Luật Hiến pháp – Luật Hành chính Mã số: 8.38.01.02 Người hướng dẫn khoa học: TS. Lê Thị Hoa HÀ NỘI - NĂM 2020
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả trình bày trong luận văn là trung thực và chưa từng được ai công bố trong bất cứ công trình nào khác, các thông tin trích dẫn trong luận văn đều đã được chỉ rõ nguồn gốc. Tôi xin chịu trách nhiệm về lời cam đoan của mình trước nhà trường và trước pháp luật. Tác giả luận văn Hoàng Trọng Giáp i
LỜI CẢM ƠN Trước tiên, em chân thành cảm ơn Tiến sĩ. Lê Thị Hoa – Giảng viên Học viện hành chính Quốc Gia đã tận tình hướng dẫn và đóng góp ý kiến cho em trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn Ban Giám đốc Học viện Hành chính Quốc gia, Ban quản lý đào tạo Sau đại học cùng toàn thể các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy và tạo điều kiện cho em hoàn thành nhiệm vụ học tập của mình. Tác giả luận văn Hoàng Trọng Giáp ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................. ii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT ...................................................................... v DANH MỤC CÁC BẢNG ............................................................................. vi DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. vi MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG .................... 11 CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN ......................................................................... 11 1.1. Hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân ............................................... 11 1.1.1. Khái niệm ........................................................................................ 11 1.1.2. Đặc điểm ......................................................................................... 12 1.2. Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân....................................................................................................... 17 1.2.1. Giải quyết khiếu nại trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân17 1.2.2. Giải quyết tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân .... 32 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân ........................................................................ 42 1.3.1. Sự phối hợp liên ngành giữa các cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo .............................................................................. 42 1.3.2. Công tác tiếp công dân ................................................................... 43 1.3.3. Trình độ, năng lực của cơ quan, người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo ........................................................................................ 44 1.3.4. Trách nhiệm của người có thẩm quyền giải quyết khiếu nại, tố cáo44 iii
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG TẠI TAND QUẬN HAI BÀ TRƯNG, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 47 2.1. Khái quát chung về Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng.................... 47 2.2. Tình hình khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng tại TAND quận Hai Bà Trưng ...................................................................................................... 48 2.2.1. Tình hình khiếu nại ......................................................................... 48 2.2.2. Tình hình tố cáo .............................................................................. 53 2.3. Thực tiễn giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng ....................................................................... 54 2.3.1. Giải quyết khiếu nại ........................................................................ 54 2.3.2. Giải quyết tố cáo ............................................................................. 59 2.4. Đánh giá thực tiễn giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội ...................... 59 2.4.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân .................................................. 59 2.4.2. Hạn chế và nguyên nhân ................................................................. 62 CHƯƠNG 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP BẢO ĐẢM GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG .................... 67 CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN ......................................................................... 67 3.1. Quan điểm bảo đảm giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân..................................................................................... 67 3.2. Giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của TAND .................................................................................................... 74 3.2.1. Giải pháp chung .............................................................................. 74 3.2.2. Giải pháp đối với Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng................. 80 KẾT LUẬN .................................................................................................... 89 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 91 iv
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ TAND Tòa án nhân dân TA Tòa án TANDTC Tòa án nhân dân tối cao VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao VKS Viện kiểm sát BCA Bộ công an CQĐT Cơ quan điều tra NXB Nhà Xuất Bản CHXHCN Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam UBND Ủy ban nhân dân v
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Bảng thống kê số liệu tiếp công dân và tiếp nhận khiếu nại trong hoạt động tố tụng của TAND quận Hai Bà Trưng từ năm 2015 đến hết năm 2019 ............................................................................ 49 Bảng 2.2. Bảng thống kê số liệu về số vụ tố cáo trong hoạt động tố tụng của TAND quận Hai Bà Trưng từ năm 2015 đến hết năm 2019.... 53 Bảng 2.3. Bảng thống kê số liệu thụ lý và giải quyết các vụ khiếu nại của TAND quận Hai Bà Trưng từ năm 2015 đến hết năm 2019 .......... 54 Bảng 2.4. Bảng thống kê số liệu thụ lý và giải quyết các vụ việc tố cáo của TAND quận Hai Bà Trưng từ năm 2015 đến hết năm 2019 .......... 59 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Sơ đồ quá trình giải quyết khiếu nại ............................................... 25 Hình 1.2. Quy trình giải quyết tố cáo theo Luật tố cáo năm 2018 .................. 37 Hình 1.3. Quy trình giải quyết tố cáo đối với hoạt động tố tụng Hình sự ...... 40 vi
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền hiến định của công dân được Hiến pháp nghi nhận. Khoản 1, khoản 2 điều 30 Hiến pháp năm 2013 quy định “Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân.” và “Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo…”. Tuy nhiên, điều luật này chỉ có ý nghĩa và đi vào thực tế đời sống nếu được đảm bảo thực thi. Vì vậy, công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của các cá nhân, cơ quan có thẩm quyền giữ một vai trò vô cùng quan trọng. Thực tế cho thấy, trong những năm gần đây, tình hình giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân hiện đang gặp phải những vướng mắc, áp lực nhất định khi ghi nhận nhiều vụ việc khiếu nại, tố cáo trong phạm vi cả nước với diễn biến ngày càng phức tạp, kéo dài, gây bất ổn trật tự xã hội. Và vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của hệ thống Tòa án nhân dân hiện nay cũng không là ngoại lệ. Báo cáo của Chánh án tòa án nhân dân tối cao về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của tòa án nhân dân năm 2019 cho thấy trong những năm gần đây, tình hình khiếu nại, tố cáo vẫn diễn biến phức tạp, còn có một số vụ việc khiếu nại gay gắt, kéo dài, gây áp lực rất lớn cho cơ quan tòa án. Từ tháng 10/2018 – 9/2019, các tòa án phải giải quyết tổng số 23.729 đơn thư các loại. Kết quả phân loại cho thấy số đơn mới thụ lý có 5.230 đơn khiếu nại đối với các quyết định tố tụng và hành vi tố tụng của Chánh án, Phó chánh án và Thẩm phán; 57 đơn tố cáo đối với cán bộ tòa án1. Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng này như số lượng các vụ việc ngày càng gia tăng trong khi số lượng cán bộ Tòa án có thẩm quyền giải 1 (Nguồn:https://vietnamfinance.vn/chanh-an-toa-toi-cao-than-tho-so-luong-vu-an-tang-dot-bien- 20180504224230423.htm 1
quyết còn ít, chưa đáp ứng được về mặt thời gian xử lý, đặc biệt là đối với các vụ việc giải quyết khiếu nại; tình trạng đùn đẩy, không thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật của một số cán bộ giải quyết khiếu nại, tố cáo… làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, gây mất an ninh chính trị và làm thiệt hại không nhỏ đến lợi ích kinh tế của người khiếu nại, tố cáo cũng như của địa phương nơi có khiếu nại, tố cáo. Một trong những nguyên nhân quan trọng cần phải kể đến là do cơ chế, chính sách pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, thiếu sót. Hiện nay có ba cơ quan tố tụng là Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát và Tòa án. Nếu như Cơ quan điều tra, Viện kiểm sát đã ban hành quy định riêng về trình tự, thủ tục giải quyết khiếu nại, tố cáo như Quyết định số 546/QĐ-VKSTC ban hành quy định về quy trình giải quyết khiếu nại, tố cáo; kiểm tra quyết định giải quyết khiếu nại đã có hiệu lực pháp luật và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động Toà án thì Tòa án lại chưa có những quy định cần thiết (Ngày 18 tháng 6 năm 2020 TAND Tối Cao ban hành Thông tư số 01/2020/TATC nhưng nội dung của văn bản này chỉ điều chỉnh vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động nội bộ của Toà án chứ không điều chỉnh vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Toà án). Thực tế nêu trên đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc nghiên cứu pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân, thực tiễn áp dụng pháp luật để đưa ra những giải pháp phù hợp, có ý nghĩa lớn trong công tác xây dựng pháp luật. Bên cạnh đó, tác giả cũng đã tìm hiểu thực trạng vấn đề này tại một số Tòa án nhân dân và quyết định lựa chọn Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, 2
thành phố Hà Nội - một trong ba mươi đơn vị Tòa án trực thuộc Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội để làm sáng tỏ cho các lập luận của luận văn. Tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội, mặc dù công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo còn tồn tại nhiều khó khăn do các vụ án do Tòa thụ lý giải quyết có xu hướng gia tăng và phức tạp, kéo theo đó là những đơn thư khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa nhưng TAND quận Hai Bà Trưng vẫn đạt được những hiệu quả nhất định cần phân tích, đúc kết để đưa ra những kinh nghiệm cho ngành Tòa án nói chung. Vì vậy, tác giả lựa chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân - Từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội” để thực hiện luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Giải quyết khiếu nại, giải quyết tố cáo trong hoạt động tố tụng là vấn đề luôn được Đảng, Nhà nước ta quan tâm bởi nó ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại, tố cáo và ảnh hưởng đến đường lối, chính sách của Đảng, ảnh hưởng đến sự hiệu quả trong việc áp dụng nguyên tắc thượng tôn pháp luật của nhà nước. Hiện nay, có rất nhiều công trình nghiên cứu khác nhau như luận văn, luận án, tạp chí khoa học, giáo trình đại học chuyên ngành luật, bài viết trên các trang tin ... phân tích về vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng. Tác giả đã tiến hành tổng quan tài liệu và dẫn ra một số công trình tiêu biểu có nội dung liên quan trực tiếp đến đề tài nghiên cứu như sau: - Luận văn Thạc sỹ “Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay” công bố năm 2012 của tác giả Đinh Văn Sơn: Luận văn đã dựa trên các quy định của pháp luật tố tụng 3
hình sự để phân tích, đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát trong giai đoạn hiện nay. - Luận án tiến sĩ “Giải quyết khiếu nại, tố cáo - phương thức bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước ở Việt Nam hiện nay” công bố năm 2014 của tác giả Vũ Duy Duẩn: Luận án tập trung phân tích các quan điểm về khiếu nại, tố cáo; giải quyết khiếu nại, tố cáo; pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở Việt Nam. Đặc biệt, luận án đã phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo từ năm 1999 đến năm 2014, có so sánh, đối chiếu với các giai đoạn trước để đưa ra cái nhìn tổng quát về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong đảm bảo pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước. - Luận văn Thạc sỹ “Hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai, thành phố Hà Nội – thực trạng và giải pháp”, công bố năm 2014 của tác giả Lê Thị Sáu: Luận văn đã tổng hợp, hệ thống các quy định của pháp luật về khiếu nại, tố cáo, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Bên cạnh đó, Luận văn cũng đã phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trên địa bàn huyện Quốc Oai để tìm ra hạn chế, bất cập và đề xuất giải pháp. Tuy nhiên, luận văn chỉ đề cập đến khiếu nại, tố cáo trong phạm vi hành chính của cơ quan nhà nước và chưa đưa ra được bảng số liệu chi tiết làm minh chứng cho các lập luận về thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo đã chỉ ra trong luận văn. - Luận văn Thạc sỹ “Cơ sở lý luận và thực tiễn giải quyết khiếu nại trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay”, công bố năm 2018 của tác giả Ngô Thu Hà: Luận văn đã làm rõ các vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong Tố tụng Hình sự đồng thời tập trung phân tích, đánh giá công tác này của Viện kiểm sát nhân dân trong những năm gần đây, có tính cập nhật (giai đoạn từ năm 2013- năm 2017). Các giải pháp luận văn 4
đưa ra phù hợp với điều kiện cải cách tư pháp hiện nay và có giá trị vận dụng trong thực tiễn. - Luận án “Vai trò của Viện kiểm sát nhân dân về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong Tố tụng hình sự Việt Nam” công bố năm 2020 của tác giả Đinh Văn Sơn: Luận án đã nghiên cứu toàn diện về vai trò của VKS trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo liên quan đến Tố tụng Hình sự: Phân tích, chứng minh những vấn đề lý luận; đánh giá thực trạng pháp luật và thực trạng áp dụng pháp luật trên cơ sở những tiêu chí nhất định,.. Các giải pháp khoa học mà luận án đề xuất có ý nghĩa thực tiễn quan trọng trong bối cảnh hiện nay. - Bài viết “ Quy định của BLTTHS năm 2015 về khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự và một số điểm mới” đăng ngày 02/04/2018 tại website của Viện kiểm sát nhân dân tỉnh Thái Nguyên tại địa chỉ : https://vksndthainguyen.gov.vn/?p=2910: Bài viết đã tóm tắt những nội dung quan trọng Chương XXXIII BLTTHS năm 2015 đồng thời chỉ ra những điểm mới của Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 so với Bộ luật tố tụng hình sự năm 2003. Tuy nhiên, bài viết chỉ dừng lại ở việc nêu lại những vấn đề cơ bản trong luật thực định, chưa có những kết luận nghiên cứu sâu để có giá trị tham khảo cao hơn. - Bài viết “Phối hợp liên ngành giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự”, công bố năm 2018 của tác giả Văn Sơn: Bài viết đã đưa ra cái nhìn bao quát về các nội dung quan trọng được đề cập đến tại Thông tư liên tịch số 02/2018/TTLT-VKSTC-TATC- BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT quy định việc phối hợp thi hành một số quy định của BLTTHS về khiếu nại, tố cáo. Tuy nhiên, bài viết không có các phân tích, bình luận khoa học liên quan đến vấn đề này. - Bài viết“Một số vấn đề về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp” đăng ngày 19/10/2017 trên trang web Tạp chí Cảnh sát nhân 5
dân (www.csnd.vn) của Thượng tá Đinh Văn Kha, Thanh tra viên chính – Phòng 2, Thanh tra Bộ Công an: Bài viết đã nêu ra một số vấn đề về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về tư pháp từ đó đưa ra các giải pháp để nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tiếp nhận, xử lý và giải quyết khiếu nại; - Bài viết “Khó khăn, vướng mắc trong thực tiễn công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo”đăng ngày 20/04/2018 trên trên trang thông tin điện tử của VKSND tỉnh Cần Thơ tại địa chỉ http://vkscantho.vn/vkscantho/ : Bài viết bằng kinh nghiệm nghề nghiệp của các KSV từ thực tiễn công tác trong ngành, đã chỉ ra những quy định chưa phù hợp cần phải bổ sung, hướng dẫn thêm của khung pháp lý hiện hành liên quan đến công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo. Điểm hạn chế của bài viết là những đề xuất của tác giả chưa có những dẫn chứng thực tế giúp tăng sức thuyết phục cho lập luận cũng như chưa đưa ra định hướng nhằm hoàn thiện quy định của pháp luật. - Bài viết“Phối hợp liên ngành giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự” đăng ngày 15/09/2018 trên trang thông tin điện tử của Tạp chí Tòa án nhân dân (https://tapchitoaan.vn) của tác giả Ths. Nguyễn Thị Hoa: Bài viết phân tích một số quy định về tiếp nhận, phân loại, thụ lý, giải quyết và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự theo Thông tư liên tịch số 02/2018/TTLT-VKSTC-TATC-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT của Viện trưởng VKSNDTC, Chánh án TANDTC, Bộ trưởng BCA, Bộ trưởng BQP, Bộ trưởng BTC, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT quy định việc phối hợp thi hành một số quy định của Bộ luật tố tụng hình sự về khiếu nại, tố cáo. Như vậy, qua khảo sát cho thấy có nhiều công trình nghiên cứu về giải quyết khiếu nại, tố cáo ở các góc độ khác nhau. Tuy nhiên, phần lớn các công trình tập trung nghiên cứu giải quyết khiếu nại, tố cáo hành chính, rất ít công trình đề cập đến giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng, đặc biệt 6
là trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân trong giai đoạn hiện nay. Kể từ thời điểm Quốc hội nước CHXHCN Việt Nam ban hành các bộ luật mới liên quan đến hoạt động tố tụng như: Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Luật Tố tụng hành chính năm 2015, vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào ở cấp độ Luận văn thạc sĩ về đề tài giải quyết khiếu nại và tố cáo trong hoạt động tố tụng của tòa án nhân dân trong đó áp dụng các quy định của Bộ luật mới vào nghiên cứu. Do đó, việc tác giả nghiên cứu “Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của tòa án nhân dân - Từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội” vừa trên cơ sở kế thừa những công trình đã được công bố trước đây, vừa đảm bảo về vấn đề độc lập, không trùng lặp của đề tài. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của Luận văn nhằm nghiên cứu về lý luận, pháp luật giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân nhìn từ thực tiễn áp dụng tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội hiện nay. Từ đó, luận văn đề xuất các giải pháp bảo đảm công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân một cách hiệu quả. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Luận văn có các nhiệm vụ bao gồm: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận pháp luật về khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân. - Khái quát về tình hình và đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành 7
phố Hà Nội. Kết quả đã đạt được và những hạn chế còn tồn tại cũng như nguyên nhân của sự hạn chế tồn tại đó. - Đề xuất các giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân nói chung, của Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng nói riêng. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của đề tài Luận văn là vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân theo Bộ luật tố tụng hình sự 2015, Bộ luật tố tụng dân sự 2015, Luật tố tụng hành chính 2015. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: Luận văn nghiên cứu về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội trong giai đoạn từ năm 2015 đến năm 2019. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; Chủ trương của Đảng và Chính sách pháp luật của Nhà nước về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân. Nghiên cứu thực trạng việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án cấp quận, huyện hiện nay. 5.2. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau để nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của pháp luật khiếu 8
nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án cấp quận, huyện, đồng thời đánh giá thực trạng thực thi pháp luật, thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân từ thực tiễn tại Tòa án nhân dân quận Hai Bà Trưng, thành phố Hà Nội để từ đó có thể xác định được những phương hướng, nội dung giải pháp hoàn thiện những vấn đề còn tồn tại trong hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án hiện nay. Luận văn sử dụng các phương pháp nghiên cứu như: Phương pháp phân tích và tổng hợp, phương pháp phân loại và hệ thống, phương pháp quan sát khoa học, phương pháp tổng hợp số liệu, phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm, phương pháp liệt kê số liệu... 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là một công trình nghiên cứu vừa có ý nghĩa về mặt lý luận, vừa có ý nghĩa về mặt thực tiễn đối với hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo nói chung và giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân nói riêng. Luận văn mang đến cái nhìn tổng quát hơn, góp phần bổ sung giải pháp và phát triển những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân, là tiền đề khoa học cho việc tiếp tục nghiên cứu hoàn thiện các quy định của pháp luật về vấn đề giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân ở cấp độ chuyên sâu hơn. Những đề xuất, giải pháp nêu trong luận văn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân. Đồng thời cũng đưa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân ở khía cạnh lập pháp, cũng như việc áp dụng các quy định đó trong công tác hành pháp và tư pháp. Bởi những giải pháp được đưa ra dựa trên cơ 9
sở tổng kết thực tiễn áp dụng pháp luật, những đúc rút, chọn lọc kinh nghiệm từ thực tế nghiên cứu. Bên cạnh đó, Luận văn còn có ý nghĩa tham khảo đối với cán bộ cơ quan tố tụng ngành Tòa án, sinh viên chuyên ngành trong lĩnh vực giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân và các chuyên gia cũng như người khiếu nại, tố cáo, hoặc bất kỳ đối tượng nào quan tâm . 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn có kết cấu nội dung gồm 03 chương, cụ thể như sau: Chương 1: Những vấn đề lý luận, pháp lý về giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân. Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng tại Tòa án nhân dân Quận Hai Bà Trưng, Thành phố Hà Nội. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân. 10
CHƯƠNG 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN, PHÁP LÝ VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI, TỐ CÁO TRONG HOẠT ĐỘNG TỐ TỤNG CỦA TÒA ÁN NHÂN DÂN 1.1. Hoạt động tố tụng của Tòa án nhân dân 1.1.1. Khái niệm “Tố tụng” là một thuật ngữ pháp lý quen thuộc trong khoa học pháp lý. Tuy nhiên, cho đến nay chưa có định nghĩa chính thức như thế nào là tố tụng mặc dù quan hệ pháp luật tố tụng dân sự, tố tụng hình sự, tố tụng hành chính được biết đến phổ biến trong đời sống xã hội. Theo Đại từ điển tiếng việt tố tụng được hiểu là “Thưa kiện tại Tòa án nói chung”2 Giáo trình Luật tố tụng hình sự - Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2019 viết “Tố tụng hình sự bao gồm toàn bộ các hoạt động của các chủ thể tố tụng hướng tới việc giải quyết vụ án khách quan, công bằng, góp phần bảo vệ công lý, quyền con người và các chủ thể khác trong xã hội, đấu tranh phòng ngừa và chống tội phạm” [8]. Từ khái niệm về tố tụng hình sự nêu trên, có thể hiểu một cách tổng quát “tố tụng” là trình tự, thủ tục giải quyết một vụ án (Vụ án hình sự, vụ án dân sự, vụ án hành chính), vụ việc (việc dân sự), trong đó bao gồm trình tự, thủ tục giải quyết vụ án từ giai đoạn điều tra, truy tố, đến xét xử. Vậy, hoạt động tố tụng là toàn bộ các hoạt động của các chủ thể tố tụng (Cơ quan tiến hành tố tụng, Người tiến hành tố tụng, Người tham gia tố tụng) trong việc xử lý các hành vi vi phạm pháp luật hình sự và giải quyết các tranh chấp dân sự, hành chính phát sinh theo trình tự, thủ tục luật định. 2 Nguyễn Như Ý, Đại từ điển tiếng việt, NXB Văn hóa – Thông tin, 1999, tr1664 11
Và từ khái niệm “tố tụng” nói chúng, chúng ta có thể hiểu khái niệm hoạt động tố tụng của TAND là “Trình tự, thủ tục tiến hành thụ lý vụ án, chuẩn bị xét xử vụ án, đưa ra xét xử vụ án, ra phán quyết về vụ án và giải quyết các vấn đề khác liên quan sau phán quyết”. Do nhóm các tranh chấp pháp sinh rất đa dạng nên hệ thống pháp luật hiện nay đề cập đến 3 nhóm hoạt động tố tụng như sau: (1) Hoạt động tố tụng hành chính: Phát sinh trong quá trình giải quyết các vụ án hành chính ở các giai đoạn khởi kiện, thụ lý, đối thoại và chuẩn bị xét xử, xét xử, chịu sự điều chỉnh của Luật tố tụng hành chính. (2) Hoạt động tố tụng hình sự: Phát sinh trong quá trình giải quyết các vụ án hình sự ở các giai đoạn xác minh, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án hình sự; chịu sự điều chỉnh của Bộ Luật tố tụng hình sự. (3) Hoạt động tố tụng dân sự: Phát sinh trong quá trình giải quyết các vụ việc dân sự (vụ án và việc dân sự) ở các giai đoạn khởi kiện, thụ lý, hòa giải và chuẩn bị xét xử, xét xử; chịu sự điều chỉnh của Bộ Luật tố tụng dân sự. 1.1.2. Đặc điểm Để làm rõ khái niệm về hoạt động tố tụng ở ba nhóm hoạt động tố tụng nêu trên, cần xem xét các đặc điểm quan trọng sau: - Về chủ thể trong tố tụng: Có sự tham gia của nhiều chủ thể bao gồm: (i) Chủ thể là Cơ quan tiến hành tố tụng: 12