Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

Chia sẻ: Ocxaodua999 Ocxaodua999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:93

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 5
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích của luận văn đề xuất giải pháp bảo đảm hoạt động giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp áp dụng cho Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội nói riêng và Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh khác trên phạm vi cả nước nói chung.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Giải quyết khiếu nại tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƢƠNG QUANG KHẢI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TƢ PHÁP - TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRƢƠNG QUANG KHẢI GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TƢ PHÁP - TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN MINH MẪN HÀ NỘI - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Luận văn “Giải quyết khiếu nại tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực. Luận văn sử dụng thông tin, dữ liệu từ nhiều nguồn khác nhau và được nghi rõ nguồn gốc, số liệu đã được tổng hợp và xử lý. Tác giả Trƣơng Quang Khải
LỜI CÁM ƠN Tác giả xin chân thành cám ơn Ban Giám hiệu Học viện Hành chính Quốc gia, Ban chủ nhiệm khoa Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Khoa sau đại học, những thầy giáo, cô giáo của Học viện đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn nghiên cứu khoa học. Tác giả xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS. Nguyễn Minh Mẫn đã quan tâm, trách nhiệm, chỉ bảo, hướng dẫn tác giả trong quá trình tìm hiểu, nghiên cứu để hoàn thành được luận văn. Tác giả xin chân thành cám ơn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội, đã giúp đỡ tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả trong quá trình thu thập thông tin, số liệu, khảo sát thực tế, để hoàn thành được luận văn này. Xin chân thành cám ơn! Tác giả Trƣơng Quang Khải
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CÁM ƠN MỤC LỤC DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ L LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP ............................................................................. 10 1.1. Khái quát về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp 10 1.2. Mục đích, ý nghĩa, thẩm quyền, thời hạn, trình tự và các yếu tố bảo đảm giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp ................................................. 16 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 32 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TẠI TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 34 2.1. Khái quát về Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội và tình hình khiếu nại trong hoạt động tư pháp tại Toà án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội ............................................................................. 34 2.2. Thực trạng giải quyết khiếu nại về tư pháp tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội.................................................................... 43 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 53 Chƣơng 3: QUAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP TỪ THỰC TIỄN TÒA ÁN NHÂN DÂN QUẬN HOÀN KIẾM, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................................. 54 3.1. Quan điểm nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp ............................................................................................................. 54 3.2. Giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp - từ thực tiễn tòa án nhân dân Quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội . 60 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 79 KẾT LUẬN .................................................................................................... 80 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 83
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT TAND Tòa án nhân dân TANDTC Tòa án nhân dân tối cao TTHS Tố tụng hình sự UBND Ủy ban nhân dân VKSND Viện kiểm sát nhân dân VKSNDTC Viện kiểm sát nhân dân tối cao XHCN Xã hội chủ nghĩa
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Bảng thống kê số liệu tiếp công dân và tiếp nhận khiếu nại trong hoạt động tư pháp của Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm từ năm 2014 đến hết năm 2018 ......................................................................................................... 38 Bảng 2.2. Bảng thống kê số liệu thụ lý và giải quyết các loại án của Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm từ năm 2014 đến hết năm 2018 ........................... 39 Bảng 2.3. Bảng thống kê số liệu khiếu nại trong hoạt động tư pháp và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp của Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm từ năm 2014 đến hết năm 2018 ............................................................. 43
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Theo quy định tại khoản 1 và khoản 2, Điều 30 Hiến pháp năm 2013 thì: “1. Mọi người có quyền khiếu nại, tố cáo với cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền về những việc làm trái pháp luật của cơ quan, tổ chức, cá nhân. 2. Cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền phải tiếp nhận, giải quyết khiếu nại, tố cáo. Người bị thiệt hại có quyền được bồi thường về vật chất, tinh thần và phục hồi danh dự theo quy định của pháp luật.”[18, tr. 19] Như vậy có thể thấy quyền khiếu nại là quyền cơ bản của công dân và được Hiến pháp ghi nhận, bảo vệ và giải quyết khiếu nại là một lĩnh vực hết sức quan trọng trong hệ thống quản lý nhà nước và điều hành xã hội, luôn được Đảng và Nhà nước ta quan tâm và chú trọng. Trước tình hình đất nước mở cửa hội nhập kinh tế quốc tế, các quan hệ xã hội có nhiều thay đổi, ngày càng trở nên phức tạp, đa dạng hơn, Đảng và Nhà nước ta đã kịp thời đưa ra những chính sách, văn bản pháp luật ngày càng hoàn thiện để giải quyết khiếu nại đúng pháp luật, bảo vệ và khôi phục kịp thời quyền, lợi ích hợp pháp cho nhân dân, đồng thời xử lý nghiêm minh những cá nhân, tổ chức vi phạm pháp luật, tạo niềm tin của nhân dân vào con đường đi lên xã hội chủ nghĩa (XHCN) mà Đảng và Nhà nước ta đã lựa chọn. Tuy nhiên, thực tiễn áp dụng những quy định của pháp luật về giải quyết khiếu nại cho thấy vẫn còn có nhiều bất cập, vướng mắc, nhất là về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Tòa án nhân dân (TAND) quận Hoàn Kiếm là một trong 30 đơn vị tòa án quận, huyện, thị xã trực thuộc Tòa án nhân dân thành phố Hà Nội. Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm nằm trên địa bàn quận Hoàn Kiếm - là một quận ở trung tâm thủ đô Hà Nội. Trong những năm qua, các vụ án thụ lý vào tại Tòa 1
án nhân dân quận Hoàn Kiếm có xu hướng gia tăng và phức tạp, kéo theo đó là những đơn thư khiếu nại trong hoạt động tư pháp cũng tăng theo, đặc biệt là các đơn thư khiếu nại vượt cấp, kéo dài. Mặc dù cấp ủy đảng và lãnh đạo tòa án rất quan tâm, coi trọng đến công tác giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp, đã có nhiều cố gắng trong công tác giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp của công dân, song vì công tác giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp là vấn đề nhạy cảm và liên quan đến nhiều lĩnh vực của đời sống xã hội và hoạt động quản lý nhà nước nên việc giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp vẫn chưa thực sự hiệu quả, chưa đáp ứng được nhu cầu thực tiễn. Một trong những nguyên nhân quan trọng dẫn đến tình trạng trên là do pháp luật về khiếu nại trong hoạt động tư pháp còn một số hạn chế, nhiều quy định còn thiếu tính cụ thể. Việc giải quyết phải tuân theo các quy định của pháp luật, tôn trọng sự thật khách quan, bảo đảm tính công khai, công bằng, đề cao trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền, quyền và nghĩa vụ của người khiếu nại. Nhưng trên thực tế vẫn còn phổ biến tình trạng đùn đẩy, không thực hiện đầy đủ các quy định của pháp luật làm ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp của công dân, làm suy giảm niềm tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chính quyền địa phương, gây mất an ninh chính trị và làm thiệt hại không nhỏ đến lợi ích kinh tế của cá nhân, tổ chức người khiếu nại cũng như của địa phương. Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn trên đây, việc nghiên cứu đề tài “Giải quyết khiếu nại tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” để triển khai thực hiện luận văn thạc sỹ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính là cần thiết. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Việc nghiên cứu về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp là vấn đề đã và đang được Đảng, Nhà nước ta cùng các nhà khoa học xã hội hết sức 2
quan tâm trong thời kỳ đổi mới. Đã có nhiều đề tài khoa học, công trình khoa học nghiên cứu liên quan đến giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp cụ thể như sau:  Luận văn thạc sỹ Luận văn thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính, Học viện Hành chính quốc gia của Nguyễn Thanh Tuấn: “Giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay” (2016), luận văn đã nghiên cứu phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự ở Việt Nam hiện nay từ đó đưa ra các quan điểm và giải pháp nâng cao hiệu quả giải quyết khiếu nại trong lĩnh vực thi hành án dân sự [25]; Luận văn thạc sỹ ngành Luật hình sự, Khoa Luật – Đại học Quốc gia Hà Nội của Trịnh Công Sơn: “Khiếu nại, tố cáo trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự - thực trạng và giải pháp” (2008), luận văn đã nghiên cứu phân tích thực trạng khiếu nại, tố cáo trong giai đoạn khởi tố, điều tra vụ án hình sự và thực tế giải quyết khiếu nại, tố cáo của cơ quan Cảnh sát điều tra công an các cấp [23]; Luận văn thạc sỹ ngành Luật hình sự, Đại học Giáo dục của Nguyễn Thị Hương: “Khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự Việt Nam” (2009), luận văn đã làm rõ bản chất của khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự Việt Nam và đánh giá, so sánh kết quả áp dụng thực tiễn của khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự [12]; Luận văn Thạc sĩ Luật học, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội của Mai Thị Chung: “Hoàn thiện pháp luật về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong điều kiện xây dựng nhà nước pháp quyền ở nước ta hiện nay” (2001), luận văn đã phân tích và làm rõ về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân theo các quy định của pháp luật hiện hành từ đó đưa ra các giải pháp nhằm hoàn thiện pháp luật về khiếu nại, tố cáo[8]; 3
Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội của Phạm Quốc Huy: “Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân (VKSND) ở Việt Nam hiện nay” (2008), luận văn đã làm rõ thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát[10]; Luận văn Thạc sĩ Luật học, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội của Phạm Văn Long: “Một số giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo” (2011), luận văn đã phân tích và đưa ra những giải pháp nhằm tăng cường hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo[15]; Luận văn thạc sĩ Luật học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội của Đinh Văn Sơn: “Giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát nhân dân ở Việt Nam hiện nay” (2012), luận văn đã phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát nhân dân, từ đó đưa ra các giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự của Viện kiểm sát nhân dân[24].  Các bài viết đăng trên tạp chí: Bài viết của Lê Cảm và Minh Phượng (2004), “Về thẩm quyền và thời hạn giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Kiểm sát, (11), tr.15-16. Bài viết đã phân tích về thẩm quyền và thời hạn giải quyết khiếu nại tố cáo trong tố tụng hình sự thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân[7]; Bài viết của Nguyễn Trọng Phúc (2007), “Về đảm bảo quyền khiếu nại, tố cáo trong luật tố tụng hình sự (TTHS) Việt Nam”, Tạp chí Nhà nước và Pháp luật, (8), tr.17-18. Bài viết đã phân tích về quyền khiếu nại, tố cáo trong luật tố tụng hình sự Việt Nam, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm đảm 4
bảo quyền khiếu nại, tố cáo của công dân trong quá trình tham gia tố tụng hình sự [16]; Bài viết của Phạm Quốc Huy (2010), “Thực trạng và một số giải pháp, kiến nghị nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự”, Tạp chí Kiểm sát, (12), tr.22-24. Bài viết đã phân tích thực trạng giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự, từ đó đưa ra một số giải pháp, kiến nghị nhằm nâng cao chất lượng hiệu quả công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát nhân dân trong tố tụng hình sự [11]; Bài viết “Một số vấn đề về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp” đăng ngày 19/10/2017 trên trang thông tin điện tử của Tạp chí Cảnh sát nhân dân (www.csnd.vn) của tác giả Thượng tá Đinh Văn Kha, Thanh tra viên chính - Phòng 2, Thanh tra Bộ Công an. Bài viết đã nêu ra một số vấn đề về khiếu nại và giải quyết khiếu nại về tư pháp từ đó đưa ra các giải pháp để nâng cao chất lượng hiệu quả công tác tiếp nhận, xử lý và giải quyết khiếu nại[13]; Bài viết “Điểm mới về công tác kiểm sát và giải quyết đơn khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự” đăng ngày 20/11/2018 trên trang thông tin điện tử của Viện kiểm sát nhân dân tối cao (VKSNDTC) (https://www.vksndtc.gov.vn) của tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lệ. Bài viết phân tích về những điểm mới về giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc thẩm quyền của Viện kiểm sát theo Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015[14]; Bài viết “Phối hợp liên ngành giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự” đăng ngày 15/09/2018 trên trang thông tin điện tử của Tạp chí Tòa án nhân dân (https://tapchitoaan.vn) của tác giả Ths. Nguyễn Thị Hoa. Bài viết phân tích một số quy định về tiếp nhận, phân loại, thụ lý, giải quyết và kiểm sát việc giải quyết khiếu nại, tố cáo trong tố tụng hình sự theo Thông tư 5
liên tịch số 02/2018/TTLT-VKSTC-TATC-BCA-BQP-BTC-BNN&PTNT của Viện trưởng Viện kiểm sát nhân dân tối cao, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao (TANDTC), Bộ trưởng Bộ Công an, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng, Bộ trưởng Bộ Tài chính, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn quy định việc phối hợp thi hành một số quy định của Bộ luật Tố tụng hình sự về khiếu nại, tố cáo[9]. Mặc dù đã có nhiều đề tài nghiên cứu đề cập đến những vấn đề liên quan đến khiếu nại trong hoạt động tư pháp nhưng kể từ khi Quốc hội ban hành các bộ luật mới liên quan đến quá trình tố tụng như: Bộ luật Tố tụng hình sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng dân sự năm 2015, Bộ luật Tố tụng hành chính năm 2015 thì vẫn chưa có công trình nghiên cứu nào ở cấp độ Luận văn thạc sỹ về đề tài giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp mà trong đó áp dụng các quy định của bộ luật mới vào nghiên cứu. Do vậy, việc chọn đề tài “Giải quyết khiếu nại tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội” là hướng nghiên cứu không trùng lặp và có tính thực tiễn cao. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích Mục đích của luận văn đề xuất giải pháp bảo đảm hoạt động giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp áp dụng cho Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội nói riêng và Toà án nhân dân huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh khác trên phạm vi cả nước nói chung. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Với mục đích trên, luận văn có các nhiệm vụ sau: - Làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. - Khái quát về tình hình và đánh giá thực trạng giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. 6
Xác định về kết quả đã đạt được và những hạn chế còn tồn tại cũng như nguyên nhân của tình hình. - Đưa ra quan điểm và đề xuất các giải pháp bảo đảm hoạt động giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp, góp phần vào việc đảm bảo quyền công dân, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước, ổn định trật tự an toàn xã hội và phát triển kinh tế của địa phương. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Phạm vi không gian: Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. - Phạm vi thời gian: từ năm 2014 đến nay. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn 5.1. Phương pháp luận Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác – Lê nin là duy vật biện chứng và tư tưởng Hồ Chí Minh về Nhà nước và pháp luật; những quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Nghiên cứu thực trạng việc giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp hiện nay. 5.2 Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khoa học khác nhau để nghiên cứu cơ sở lý luận và cơ sở thực tiễn của pháp luật khiếu nại trong hoạt động tư pháp, đồng thời đánh giá thực trạng pháp luật, thực trạng giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội để từ đó có thể xác định được những 7
phương hướng, nội dung giải pháp hoàn thiện những vấn đề còn tồn tại trong hoạt động giải quyết khiếu nại tư pháp hiện nay. Luận văn đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu khoa học như: Tại Chương 1 tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu lý thuyết như: phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết, phương pháp lịch sử, ... nhằm đưa ra những cơ sở lý luận cần thiết cho luận văn. Tại Chương 2 tác giả đã sử dụng các phương pháp nghiên cứu thực tiễn như: phương pháp quan sát khoa học, phương pháp điều tra, phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm, phương pháp chuyên gia, phương pháp thống kê, phương pháp so sánh, ... để đưa ra những đánh giá về thực trạng giải quyết khiếu nại tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Tại Chương 3 tác giả đã sử dụng cả phương pháp nghiên cứu lý thuyết lẫn nghiên cứu thực tiễn như: phương pháp phân tích tổng kết kinh nghiệm, phương pháp chuyên gia, phương pháp phân tích và tổng hợp lý thuyết, phương pháp phân loại và hệ thống hóa lý thuyết, ... để đưa ra quan điểm và các giải pháp nâng cao chất lượng giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp trên cả nước nói chung và tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội nói riêng. 6. nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Trong phạm vi của mình, đề tài là một công trình nghiên cứu vừa có ý nghĩa về mặt lý luận, vừa có ý nghĩa về mặt thực tiễn đối với hoạt động cải cách thủ tục hành chính nói chung và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp nói riêng. - Về mặt lý luận: kết quả nghiên cứu của luận văn góp phần bổ sung và phát triển những vấn đề lý luận về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp, tạo cơ sở khoa học cho việc nghiên cứu nhằm tiếp tục hoàn thiện các quy định của pháp luật về vấn đề này 8
- Về mặt thực tiễn: những đề xuất, giải pháp nêu trong luận văn sẽ góp phần nâng cao hiệu quả của công tác giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Đồng thời cũng đưa ra các kiến nghị hoàn thiện các quy định pháp luật về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp ở khía cạnh lập pháp, cũng như việc áp dụng chúng trong thực tiễn. Ngoài ra, luận văn còn có ý nghĩa làm tài liệu tham khảo lý luận cần thiết cho các nhà khoa học - luật gia, cán bộ thực tiễn và các sinh viên, học viên cao học và nghiên cứu sinh chuyên ngành luật. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 03 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Chương 2: Thực trạng giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp tại Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. Chương 3: Quan điểm và giải pháp bảo đảm giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp - từ thực tiễn Tòa án nhân dân quận Hoàn Kiếm, thành phố Hà Nội. 9
Chƣơng 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ GIẢI QUYẾT KHIẾU NẠI TRONG HOẠT ĐỘNG TƢ PHÁP 1.1. Khái quát về khiếu nại và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tƣ pháp 1.1.1. Khái niệm khiếu nại và giải quyết khiếu nại 1.1.1.1. Khái niệm khiếu nại Khiếu nại là một trong những quyền cơ bản của công dân đã được ghi nhận tại điều 30 của Hiến pháp năm 2013. Đó là hiện tượng phát sinh trong đời sống xã hội như là một phản ứng của con người trước một quyết định, một hành vi nào đó mà người khiếu nại cho rằng quyết định hay hành vi đó là không phù hợp với các quy tắc, chuẩn mực trong đời sống cộng đồng, xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Dưới góc độ pháp lý, khiếu nại được hiểu là: việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức theo thủ tục do Luật này quy định, đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chính nhà nước, của người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước hoặc quyết định kỷ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết định hoặc hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của mình [17, tr. 1]. Khái niệm khiếu nại của Luật Khiếu nại năm 2011 đã đồng nhất thuật ngữ khiếu nại và khiếu nại hành chính. Bởi, căn cứ vào tính chất của quyết định, hành vi và các quan hệ pháp luật phát sinh khiếu nại được phân thành hai dạng cơ bản sau: Khiếu nại hành chính và khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Trong phạm vi nghiên cứu của luận văn, sẽ tập trung tìm hiểu khiếu nại trong hoạt động tư pháp. 10
Vì vậy, có thể hiểu: khiếu nại là việc cá nhân, tổ chức yêu cầu cá nhân, cơ quan, tổ chức có thẩm quyền xem xét lại quyết định hay hành vi khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó xâm phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình. Đề nghị này xuất phát từ nhận thức chủ quan của người khiếu nại khi họ cho rằng quyền và lợi ích chính đáng của mình bị xâm phạm bởi quyết định hành chính, hành vi hành chính, quyết định kỷ luật buộc thôi việc. Cơ quan nhà nước có thẩm quyền chỉ có thể kết luận là có sự vi phạm hay không sau khi đã xem xét một cách khách quan và thận trọng nội dung vụ việc cùng những tài liệu và chứng cứ có liên quan. Như vậy, khiếu nại vừa là quyền, vừa là hành vi của các chủ thể như cơ quan nhà nước, tổ chức và cá nhân, còn hoạt động giải quyết khiếu nại là hoạt động mang tính quyền lực nhà nước, chỉ được thực hiện bởi người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước theo trình tự, thủ tục do pháp luật quy định. Quyền khiếu nại của công dân xuất hiện trong mối liên hệ với quá trình thực hiện chức năng quản lý nhà nước. Quá trình công dân thực hiện quyền khiếu nại chính là quá trình cung cấp cho cơ quan nhà nước có thẩm quyền các tài liệu, chứng cứ về sự vi phạm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân từ phía cơ quan và người có thẩm quyền trong cơ quan hành chính nhà nước 1.1.1.2. Khái niệm giải quyết khiếu nại Khoản 11 Điều 2 Luật khiếu nại năm 2011 quy định: “giải quyết khiếu nại là việc thụ lý, xác minh, kết luận và ra quyết định giải quyết khiếu nại” [17, tr. 2]. Căn cứ vào các quy định của Luật Khiếu nại 2011, giải quyết khiếu nại được đặt trong phạm vi của hoạt động quản lý hành chính nhà nước. Vì vậy, có thể hiểu giải quyết khiếu nại của các cơ quan hành chính nhà nước là hoạt động kiểm tra, xác minh, kết luận về tính hợp pháp, tính hợp lý của quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại thuộc thẩm quyền giải quyết 11
của cơ quan hành chính nhà nước để có biện pháp giải quyết theo quy định của pháp luật nhằm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, cơ quan, tổ chức và lợi ích chung của nhà nước và xã hội. Từ khái niệm trên, có thể xác định một số đặc điểm cơ bản của giải quyết khiếu nại như sau: Thứ nhất, chủ thể giải quyết khiếu nại là cơ quan hành chính nhà nước có quyết định hành chính, hành vi hành chính bị khiếu nại (gọi là chủ thể giải quyết khiếu nại lần đầu) và cơ quan hành chính nhà nước cấp trên trực tiếp của chủ thể giải quyết khiếu nại lần đầu (gọi là chủ thể giải quyết khiếu nại lần hai) giải quyết khiếu nại đối với quyết định giải quyết khiếu nại lần đầu; Thứ hai, khách thể giải quyết khiếu nại là quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại được pháp luật quy định bảo vệ; Thứ ba, thông qua việc giải quyết khiếu nại, quyền chủ thể của người khiếu nại bị xâm phạm bởi quyết định hành chính hoặc hành vi hành chính được khôi phục; Thứ tư, về bản chất, giải quyết khiếu nại là thái độ, phản ứng của nhà nước đối với khiếu nại của công dân nhằm giải quyết tốt mối quan hệ giữa nhà nước và công dân; Thứ năm, giải quyết khiếu nại luôn chứa đựng trong đó các thông tin, chứng cứ nhất định về sự vi phạm các quyền, lợi ích hợp pháp của người khiếu nại và là một dạng của quản lý hành chính nhà nước; Thứ sáu, giải quyết khiếu nại phải được thể hiện bằng văn bản cụ thể với tên gọi là “quyết định”, không dùng công văn, thông báo thay “quyết định” giải quyết khiếu nại. Việc ban hành quyết định giải quyết khiếu nại không phải là kết quả của sự thoả thuận ý chí giữa người giải quyết khiếu nại và người khiếu nại; Thứ bảy, quyết định giải quyết khiếu nại là quyết định hành chính cá biệt, chỉ được áp dụng một lần, sau khi được thi hành thì tự nó chấm dứt hiệu 12
lực; trong khi đó quyết định quy phạm được áp dụng nhiều lần, chấm dứt hiệu lực khi có văn bản quy phạm mới thay thế. 1.1.2. Khái niệm khiếu nại trong hoạt động tư pháp và giải quyết khiếu nại trong hoạt động tư pháp 1.1.2.1. Khái niệm khiếu nại trong hoạt động tư pháp Căn cứ theo quy định tại Khoản 1 và Khoản 2 Điều 3 Thông tư liên tịch 01/2018/TTLT-VKSTC-TATC-BCA-BQP-BTP-BTC-BNN&PTNT quy định về phối hợp trong việc báo cáo, thông báo về công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo trong hoạt động tư pháp do Viện kiểm sát nhân dân tối cao - Tòa án nhân dân tối cao - Bộ Công an - Bộ Quốc phòng - Bộ Tư pháp - Bộ Tài chính - Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn ban hành, hoạt động tư pháp và khiếu nại trong hoạt động tư pháp được quy định cụ thể như sau: Hoạt động tư pháp: Bao gồm hoạt động trong các lĩnh vực tố tụng hình sự, tố tụng dân sự, tố tụng hành chính, thủ tục phá sản, thi hành án hình sự, thi hành án dân sự, thi hành án hành chính, thi hành tạm giữ, tạm giam, xem xét, quyết định áp dụng các biện pháp xử lý hành chính tại Tòa án và việc khác mà pháp luật quy định là hoạt động tư pháp [30, tr. 2]. Khiếu nại trong hoạt động tư pháp được hiểu là: việc cá nhân, tổ chức, theo thủ tục do pháp luật quy định, đề nghị cơ quan, người có thẩm quyền xem xét lại quyết định, hành vi của cơ quan, người có thẩm quyền trong hoạt động tư pháp, khi có căn cứ cho rằng quyết định, hành vi đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền và lợi ích hợp pháp của mình [30, tr. 2]. Từ khái niệm trên, có thể rút ra một số đặc điểm của khiếu nại trong hoạt động tư pháp như sau: Về chủ thể khiếu nại trong hoạt động tư pháp. Theo quy định của pháp luật hiện hành thì người khiếu nại bao gồm: cá nhân, cơ quan, tổ chức phải có quyền, lợi ích hợp pháp chịu tác động trực tiếp bởi quyết định tố tụng, hành vi tố tụng mà mình khiếu nại. Người khiếu nại 13