Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp Và Luật hành chính: Thực hiện pháp luật về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:91

Thêm vào BST

Báo xấu

49
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn được nghiên cứu với mục tiêu nhằm nghiên cứu một cách cơ bản những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở đó rút ra những kết luận, đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả thực hiện pháp luật về hộ tịch tại địa phương.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật hiến pháp Và Luật hành chính: Thực hiện pháp luật về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .……/…… …./…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN LỢI THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ .……/…… …./…. HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA TRẦN VĂN LỢI THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH CỦA ỦY BAN NHÂN DÂN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƢƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên Ngành: Luật Hiến Pháp Và Luật Hành Chính Mã Số: 8.38.01.02 Ngƣời Hƣớng Dẫn Khoa Học: Tiến Sĩ Lê Thị Hoa TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết quả đã nêu trong luận văn có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chƣa đƣợc dùng để bảo vệ một học vị nào khác. Các thông tin, trích dẫn trong luận văn đều đã đƣợc ghi rõ nguồn gốc. TP.HCM, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Trần Văn Lợi
LỜI CÁM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài: “Thực hiện pháp luật về hộ tịch của Ủy ban nhân dân Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương”, tôi đã nhận đƣợc sự hƣớng dẫn, giúp đỡ, động viên của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin đƣợc bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong học tập và nghiên cứu. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Phòng Đào tạo, các khoa, văn phòng của Học viện Hành chính quốc gia đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình học tập và hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn sự giúp đỡ tận tình của giảng viên hƣớng dẫn TS. Lê Thị Hoa. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn đƣợc sự giúp đỡ và cộng tác của các cô chú, anh chị em và bạn bè, tôi xin chân thành cảm ơn. Thêm nữa, tôi cũng muốn gửi lời cảm ơn chân thành tới bạn bè, đồng nghiệp và gia đình đã tạo điều kiện mọi mặt để tôi hoàn thành nghiên cứu này. Tôi xin bày tỏ sự cảm ơn sâu sắc đối với mọi sự giúp đỡ quý báu đó. TP.HCM, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Trần Văn Lợi
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN LỜI CÁM ƠN DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU PHẦN MỞ ĐẦU ........................................................................................................1 1. Tính cấp thiết của đề tài ..........................................................................................1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài .............................................................3 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn .......................................................................5 3.1. Mục đích nghiên cứu ............................................................................................5 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu ...........................................................................................6 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn .....................................................6 4.1. Đối tƣợng nghiên cứu...........................................................................................6 4.2. Phạm vi nghiên cứu ..............................................................................................6 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn ......................................6 5.1. Phƣơng pháp luận .................................................................................................6 5.2. Phƣơng pháp nghiên cứu riêng ............................................................................6 6. Tính mới và những đóng góp của đề tài Luận văn .................................................7 7. Bố cục luận văn .......................................................................................................8 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỘ TỊCH VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH .............................................................................................................9 1.1. Cơ sở lý luận về hộ tịch ......................................................................................9 1.1.1. Khái niệm hộ tịch ...........................................................................................9 1.1.2. Mối quan hệ giữa hộ tịch với các lĩnh vực khác ..........................................13 1.1.3. Pháp luật về hộ tịch ......................................................................................14 1.2. Thực hiện pháp luật về hộ tịch ...........................................................................22 1.2.1. Khái niệm và đặc điểm thực hiện pháp luật về hộ tịch ................................22 1.2.2. Vai trò của thực hiện pháp về hộ tịch...........................................................24 1.2.3. Nội dung, hình thức thực hiện pháp luật về hộ tịch .....................................26
1.3. Các yếu tố tác động ảnh hƣởng đến chất lƣợng đến việc thực hiện pháp luật về hộ tịch ........................................................................................................................30 TIỂU KẾT CHƢƠNG 1............................................................................................32 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƢƠNG ...................33 2.1. Tổng quan về Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng ...............................33 2.1.1. Điều kiện tự nhiên thành phố Thủ Dầu Một ................................................33 2.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng ........................................................................................................................34 2.2. Những kết quả đạt đƣợc trong công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ....................................................................................38 2.2.1. Về cơ sở pháp lý của công tác thực hiện pháp luật về Hộ tịch tại Thành phố Thủ Dầu Một .............................................................................................................38 2.2.2.Tuyên truyền, phổ biến pháp luật về Hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một.....................................................................................................................40 2.2.3.Hoạt động đăng ký hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ..............42 2.2.4.Đội ngũ cán bộ công chức làm công tác hộ tịch ...........................................45 2.2.5.Ứng dụng công nghệ thông tin trong công tác đăng ký và quản lý Hộ tịch .47 2.2.6. Đánh giá kết quả thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một.....................................................................................................................48 2.3. Những vấn đề tồn tại và nguyên nhân trong công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một .................................................................50 2.3.1. Những tồn tại trong công tác THPLVHT trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ............................................................................................................................50 2.3.2. Nguyên nhân dẫn đến tồn tại trong công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn thành phố Thủ Dầu Một ........................................................................55 2.3.3. Bài học kinh nghiệm trong công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch qua thực tiễn tại địa bàn thành phố Thủ Dầu Một ...................................................................58 TIỂU KẾT CHƢƠNG 2............................................................................................59
Chƣơng 3: GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH TRÊN ĐỊA BÀN PHỐ THỦ DẦU MỘT, TỈNH BÌNH DƢƠNG ...................................................................................................................................60 3.1. Giải pháp chung .................................................................................................60 3.1.1. Hoàn thiện pháp luật về lĩnh vực về hộ tịch ................................................60 3.1.2. Thƣờng xuyên quan tâm đến công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ..............................................................................62 3.1.3. Thay đổi nhận thức của ngƣời dân trong việc đăng ký hộ tịch ...................62 3.2. Giải pháp riêng ...................................................................................................63 3.2.1. Kịp thời rà soát, sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới các văn bản pháp luật phù hợp với Luật Hộ tịch và các văn bản hƣớng dẫn thi hành .................................63 3.2.2. Đẩy mạnh, tăng cƣờng công tác tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về hộ tịch và các văn bản hƣớng dẫn thi hành để nâng cao ý thức và thay đổi nhận thức của ngƣời dân ....................................................................................................64 3.2.3. Tăng cƣờng sự chỉ đạo của chính quyền đối với công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch ............................................................................................................65 3.2.4. Kiện toàn đội ngũ công chức làm công tác hộ tịch bảo đảm đủ tiêu chuẩn đƣợc quy định trong Luật hộ tịch ..............................................................................66 3.2.5. Xây dựng cơ sở dữ liệu hộ tịch điện tử, tiếp tục đầu tƣ ứng dụng phần mềm công nghệ thông tin trong đăng ký và quản lý hộ tịch ..............................................68 3.2.6. Các giải pháp hỗ trợ khác để nâng cao chất lƣợng thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ................................................................69 3.2.7. Tăng cƣờng kiểm tra, giám sát, tổng kết rút kinh nghiệm trong thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ......................................69 3.3. Một số kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một ................................................................70 3.3.1. Đối với cơ quan Trung ƣơng .......................................................................70 3.3.2. Đối với UBND tỉnh .....................................................................................71
3.3.3. Đối với Ủy ban nhân dân Thành phố Thủ Dầu Một và Ủy ban nhân dân các phƣờng.......................................................................................................................72 TIỂU KẾT CHƢƠNG 3 .........................................................................................75 KẾT LUẬN ..............................................................................................................76 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ...............................................................78
DANH MỤC CÁC CHỮ CÁI VIẾT TẮT Từ viết tắt Từ đƣợc viết tắt
UBND Ủy ban nhân dân Số Hiệu BLDS Tên Bảng Bộ luật Dân sự Trang BTP Bộ Tƣ Pháp Tình hình dân số Thành phố Thủ Dầu Một Bảng 2.1 BLDS Bộ luật Dân sự 36 giai đoạn 2014 – 6/2019. NĐ - CP Nghị định - Chính phủ BNV Bộ nội vụ Tình hình biến động dân số Thành phố Bảng 2.2 ĐKKS Đăng ký khai sinh 36 Thủ Dầu Một giai đoạn 2014 – 6/2019. ĐKHT Đăng ký hộ tịch THPLVHT Thực hiện pháp luật về hộ tịch Tuyên truyền phổ biến pháp luật TTPBPLVHT về hộ tịch DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU
Thực trạng đăng ký, thực hiện hộ tịch trong nƣớc Bảng 2.3 tại UBND cấp phƣờng trên địa bàn Thành phố Thủ 41 Dầu Một (năm 2014 – 6/2019). Thực trạng đăng ký, thực hiện hộ tịch có yếu tố nƣớc ngoài tại UBND cấp Quận, Thành phố Thủ Bảng 2.4 43 Dầu Một trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một. Bắt đầu có hiệu lực từ ngày 01/01/2016. Bảng tổng hợp rà soát đội ngũ công chức tƣ pháp– Bảng 2.5 hộ tịch cấp xã và cấp huyện trên địa bàn Thành phố 44 Thủ Dầu Một
PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Con ngƣời từ khi sinh ra đến khi chết đi có các sự kiện cơ bản nhƣ khai sinh, kết hôn, ly hôn, khai tử… Những sự kiện đó đƣợc gọi là hộ tịch, nhằm xác nhận tình trạng nhân thân của một con ngƣời. Ở Việt Nam, vấn đề hộ tịch luôn đƣợc quan tâm và chú trọng ngay từ các thời kỳ phong kiến, thực dân. Bƣớc vào thời kỳ đổi mới, Chính phủ đã ban hành các Nghị định điều chỉnh lĩnh vực hộ tịch. Thực hiện các văn bản về lĩnh vực hộ tịch ở nƣớc ta đã có những bƣớc phát triển ổn định, đạt đƣợc những kết quả quan trọng từ công tác xây dựng thể chế, hệ thống cơ quan quản lý, đăng ký hộ tịch và đặc biệt là công tác triển khai thực hiện pháp luật về hộ tịch. Thực hiện pháp luật về hộ tịch có ý nghĩa hết sức quan trọng giúp Nhà nƣớc thực hiện quản lý dân cƣ và quản lý các mặt kinh tế - xã hội, quốc phòng – an ninh. Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để Nhà nƣớc công nhận và bảo hộ các quyền nhân thân phi tài sản và quyền nhân thân gắn liền với tài sản của cá nhân. Bên cạnh đó, thực hiện pháp luật về hộ tịch còn liên quan đến cơ cấu, nguyên tắc tổ chức và hoạt động của cơ quan Nhà nƣớc, thể chế hóa mối quan hệ giữa Đảng lãnh đạo, nhân dân làm chủ, Nhà nƣớc quản lý. Vì thế, thực hiện pháp luật về hộ tịch có vai trò hết sức quan trọng, thể hiện trình độ phát triển kinh tế, chính trị, xã hội của mỗi quốc gia. Nhận thức đƣợc vị trí và vai trò của công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch, trong thời gian qua Đảng và Nhà nƣớc ta đã xác định rõ những nhiệm vụ cần thiết, tiến hành thƣờng xuyên, liên tục với nhiều hình thức phong phú, đa dạng và sáng tạo nhằm nâng cao ý thức chấp hành pháp luật về hộ tịch của cán bộ và nhân dân, tăng cƣờng hiệu quả công tác đăng ký và quản lý hộ tịch. Điều đó đƣợc thể hiện qua hơn 10 năm từ khi thực hiện Nghị định 158/2005/NĐ-CP ngày 27/12/2005 của Chính phủ về đăng ký và quản lý hộ tịch, trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một đã có nhiều chuyển biến tích cực, các sự kiện đăng ký hộ tịch của nhân dân cơ bản đƣợc thực hiện kịp thời và đúng quy định của pháp luật. Tuy nhiên, công tác thực 1
hiện pháp luật về hộ tịch vẫn còn một số tồn tại, bất cập chƣa đáp ứng đƣợc yêu cầu cải cách hành chính và cải cách tƣ pháp trong giai đoạn mới. Nhằm tạo cơ sở pháp lý, lâu dài, ổn định và thống nhất, khắc phục những hạn chế và bất cập nhƣ trên, nhất là trong bối cảnh triển khai thi hành Hiến pháp năm 2013 với nhiều quy định mới đề cao quyền con ngƣời, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Đồng thời tạo sự chuyển biến mạnh mẽ công tác này theo hƣớng từng bƣớc chuyên nghiệp, phù hợp với yêu cầu phát triển đất nƣớc trong thời kỳ mới, hội nhập quốc tế ngày càng diễn ra sâu rộng. Ngày 20 tháng 11 năm 2014, tại Kỳ họp thứ 8, Quốc hội khóa XIII đã thông qua Luật Hộ tịch với 7 Chƣơng, 77 Điều, và có hiệu lực kể từ ngày 01 tháng 01 năm 2016. Đây là lần đầu tiên Nhà nƣớc ta ban hành văn bản Luật điều chỉnh riêng lĩnh vực này sau hơn 60 năm thực hiện bằng các Nghị định của Chính phủ và Thông tƣ của các Bộ. Luật Hộ tịch ra đời là bƣớc hoàn thiện khá căn bản về thể chế đăng ký và quản lý hộ tịch của Việt Nam với nhiều quy định mới, mang tính đột phá. Bên cạnh những điểm mới của Luật hộ tịch, thì vẫn tồn tại một số hạn chế về thể chế gây khó khăn cho cơ quan hộ tịch khi áp dụng, ngƣời dân cũng khó phân biệt việc hộ tịch của mình sẽ đƣợc áp dụng theo văn bản nào. Đối với Thành phố Thủ Dầu Một - một đơn vị hành chính cấp huyện của tỉnh Bình Dƣơng.Trong những năm qua, công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch nhìn chung đã đƣợc cấp ủy Đảng, chính quyền địa phƣơng quan tâm, đã từng bƣớc đổi mới và thu đƣợc một số kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố vẫn còn bộc lộ không ít khó khăn, hạn chế ở nhiều mặt đang đặt cấp ủy Đảng, chính quyền địa phƣơng cũng nhƣ đội ngũ làm công tác về lĩnh vực hộ tịch của Thành phố trƣớc những băn khoăn, trăn trở. Tôi muốn làm rõ cơ sở lý luận, thực tiễn công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch của Thành phố Thủ Dầu Một, từ đó đƣa những giải pháp góp phần nâng cao hiệu quả công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh bình Dƣơng. Đây chính là lý do em lựa chọn đề tài “Thực hiện pháp luật về hộ tịch của Uỷ ban nhân dân Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương” làm luận văn của 2
mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Vấn đề về hộ tịch không chỉ thu hút sự quan tâm của các nhà lãnh đạo mà còn là vấn đề quan tâm của các nhà khoa học và các nhà quản lý. Cho đến nay đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về hộ tịch với nhiều góc độ khác nhau, ở nhiều địa bàn khác nhau với các hình thức nhƣ: đề tài khoa học, luận án, luận văn, khóa luận tốt nghiệp... Đáng chú ý có các công trình sau: - Sách chuyên khảo: + Bộ Tƣ pháp, Số chuyên đề về “Công chứng, hộ tịch và quốc tịch”, phần II - Hộ tịch và quốc tịch, Hà Nội. 2007; chuyên đề này của Bộ Tƣ pháp viết về vấn đề liên quan đến quản lý hộ tịch nhƣng ở góc độ công chứng hộ tịch và quốc tịch. + Học viện Hành chính Quốc gia, Giáo trình “Quản lý hành chính - tư pháp”, NXB. Khoa học kỹ thuật, Hà Nội. 2008 (dành cho đào tạo trung cấp hành chính). Giáo trình này viết về vấn đề quản lý hành chính tƣ pháp ở góc độ rộng. Quản lý nhà nƣớc là hoạt động của Nhà nƣớc trên các lĩnh vực lập pháp, hành pháp và tƣ pháp nhằm thực hiện các chức năng đối nội và đối ngoại của Nhà nƣớc. - Bài đăng trên các tạp chí: + Phạm Trọng Cƣờng, “Kỳ vọng về một nề nếp mới trong công tác hộ tịch”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tƣ pháp, số tháng 6 năm 2006; Bài viết này của tác giả đi phân tích thực trạng và phƣơng hƣớng cải các thủ tục trong công tác quản lý hành chính năm 2006. + Trần Văn Quảng, “Nâng cao năng lực đội ngũ công chức tư pháp – hộ tịch trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tƣ pháp, số tháng 9 năm 2006; Bài viết này của tác giả đi phân tích thực trạng của đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý hộ tịch với nhu cầu đổi mới trong công tác hộ tịch tác giả đã đƣa ra những giải pháp nhằm nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ làm công chức tƣ pháp - Hộ tịch trong những năm sau 2006. + Đàm Thị Kim Hạnh, “Tư pháp Hà Nội không vì khó khăn mà từ chối đăng ký khai sinh”, Tạp chí Dân chủ và Pháp luật – Bộ Tƣ pháp, số tháng 3 năm 2008. 3
Tác giả của bài báo đã đƣa ra thực trạng đăng ký khai sinh trên địa bàn Hà Nội - một khía cạnh của quản lý hộ tịch tại địa phƣơng. - Luận văn: + Nguyễn Hữu Đính: Công tác tư pháp - hộ tịch ở cấp xã: những vấn đề lý luận và thực tiễn ở tỉnh Bắc Giang, Luận văn Thạc sĩ Luật, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2008; tác giả trình bày thực trạng công tác tƣ pháp - hộ tịch, phân tích ƣu điểm và hạn chế trong công tác tƣ pháp - hộ tịch cấp xã trên địa bàn tỉnh Bắc Giang và đƣa ra một số giải pháp tăng cƣờng hiệu quả công tác tƣ pháp - hộ tịch. + Phạm Hồng Hoàn, “Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp phường, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội ”, (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2011; Luận văn đi tìm hiểu vấn đề lý luận và thực tiễn vấn đề quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại các phƣờng thuộc huyện Đan Phƣợng, Thành phố Hà Nội; từ đó đƣa ra những giải pháp mới mang tính thực tiễn và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về hộ tịch ở các phƣờng của huyện Đan Phƣợng. + Nguyễn Thị Chính, “Quản lý nhà nước về hộ tịch của UBND phường thuộc quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội”, (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2013; Luận văn tìm hiểu vấn đề lý luận và thực tiễn vấn đề quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại UBND các phƣờng thuộc quận Đống Đa, Thành phố Hà Nội; từ đó đƣa ra những giải pháp mới mang tính thực tiễn và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại UBND phƣờng thuộc quận Đống Đa. + Nguyễn Thúy Hằng, “Quản lý nhà nước về Tư pháp của UBND phường ở quận Hà Đông, Thành phố Hà Nội” (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2014; Luận văn tìm hiểu vấn đề lý luận và thực tiễn vấn đề quản lý nhà nƣớc về tƣ pháp tại UBND phƣờng ở Quận Hà Động, Thành phố Hà Nội; từ đó đƣa ra những giải pháp mới mang tính thực tiễn và khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về tƣ pháp tại UBND phƣờng ở Quận Hà 4
Động, Thành phố Hà Nội. + Nguyễn Thị Nga, “Quản lý nhà nước về hộ tịch tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” (luận văn Thạc sỹ Quản lý hành chính công), Học viện Hành chính Quốc gia, năm 2014; Luận văn tìm hiểu vấn đề lý luận và thực tiễn vấn đề quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại UBND huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội; từ đó đƣa ra những giải pháp mới mang tính khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về hộ tịch tại UBND huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội. + Bùi Thị Tƣ, “Quản lý hộ tịch - Qua thực tiễn ở Hải Phòng” (Luận văn Thạc sĩ Luật học), Khoa Luật - Đại học Quốc Gia Hà Nội, năm 2014. Đề tài “Quản lý hộ tịch- qua thực tiễn ở Hải Phòng” đã phần nào làm sáng tỏ cơ sở lý luận quản lý hộ tịch và thực trạng quản lý và đăng ký hộ tịch ở Hải Phòng, từ đó luận văn đã đề xuất hệ thống giải pháp có tính khả thi để góp phần nâng cao hiệu quả, hiệu lực quản lý hộ tịch ở Hải Phòng trong giai đoạn hiện nay. + Trƣơng Thị Vân Anh: Quản lý nhà nước về hộ tịch ở cấp xã, thực tiễn ở huyện Mê Linh, thành phố Hà Nội, Luận văn thạc sĩ luật, Khoa Luật - Đại học Quốc gia Hà Nội, 2015; tác giả phân tích thực trạng quản lý nhà nƣớc về hộ tịch và đƣa ra giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nƣớc về hộ tịch ở huyện Mê Linh. Tuy nhiên, hiện nay tại Thành phố Thủ Dầu Một chƣa có công trình nghiên cứu nào đề cập và luận giải một cách có hệ thống, toàn diện về thực hiện pháp luật về hộ tịch trong bối cảnh Luật hộ tịch 2014 có hiệu lực. Chính vì vậy, trên cơ sở kế thừa các kết quả của các công trình nghiên cứu liên quan, luận văn tập trung nghiên cứu phƣơng diện lý luận chung về hộ tịch đƣợc quy định trong hệ thống các tài liệu, văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam và thực tiễn thực hiện pháp luật về hộ tịch tại một địa phƣơng cụ thể là Thành phố Thủ Dầu Một. Đồng thời đƣa ra một số kiến nghị nhằm nâng cao, hoàn thiện hoạt động thực hiện pháp luật về hộ tịch nói chung và trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một nói riêng trong tình hình mới hiện nay. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu 5
- Nghiên cứu một cách cơ bản những vấn đề lý luận và thực tiễn thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng trong giai đoạn hiện nay. Trên cơ sở đó rút ra những kết luận, đề xuất những giải pháp nhằm góp phần nâng cao chất lƣợng và hiệu quả thực hiện pháp luật về hộ tịch tại địa phƣơng. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Phân tích khái niệm hộ tịch, thực hiện pháp luật về hộ tịch, cơ sở lý luận và cơ sở pháp lý thực hiện pháp luật về hộ tịch tại Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. - Đánh giá thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao chất lƣợng và hiệu quả thực hiện pháp luật về hộ tịch tại Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn 4.1. Đối tượng nghiên cứu + Vấn đề thực hiện pháp luật về hộ tịch cấp Quận (huyện) và cấp phƣờng (xã) trên địa bàn bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. 4.2. Phạm vi nghiên cứu + Không gian nghiên cứu: Trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng + Thời gian nghiên cứu: Từ năm 2014 đến năm 6/2019. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu Luận văn 5.1. Phương pháp luận + Khóa luận đƣợc thực hiện trên cơ sở phƣơng pháp luận của Chủ nghĩa Mác - Lênin, tƣ tƣởng Hồ Chí Minh, đƣờng lối đổi mới của Đảng về Nhà nƣớc và pháp luật trong thời kỳ đổi mới và hội nhập quốc tế. + Khóa luận cũng kế thừa những kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học liên quan đến lĩnh vực hộ tịch. 5.2. Phương pháp nghiên cứu riêng 6
+ Tác giả sử dụng các phƣơng pháp nghiên cứu khoa học cụ thể nhƣ: Phƣơng pháp hệ thống, phân tích, tổng hợp, so sánh, xã hội học… để giải quyết nhiệm vụ đặt ra của luận văn. + Phƣơng pháp thu thập thông tin trực tiếp: quan sát, phỏng vấn; + Phƣơng pháp thu thập thông tin gián tiếp: phân tích và tổng hợp số liệu; - Phƣơng pháp nghiên cứu tài liệu, tƣ liệu tham khảo. 6. Tính mới và những đóng góp của đề tài Luận văn - Luận văn góp phần nâng cao nhận thức về vị trí, vai trò và tầm quan trọng của công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch tại Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng, là cơ sở khoa học và thực tiễn giúp Thành phố Thủ Dầu Một nói riêng và các địa phƣơng cấp huyện, Thị xã, tỉnh Bình Dƣơng nói chung nâng cao chất lƣợng công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch. - Luận văn góp phần hệ thống hóa những vấn đề lý luận chung về hộ tịch và thực hiện pháp luật hộ tịch. - Luận văn là công trình khoa học nghiên cứu chuyên biệt và toàn diện về công tác thực hiện pháp luật về hộ tịch tại một địa phƣơng - đơn vị hành chính cấp quận, huyện, Thị xã…đồng thời tại Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. Luận văn đánh giá thực trạng và đƣa ra các giải pháp cơ bản nhằm nâng cao chất lƣợng hoạt động thực hiện pháp luật về hộ tịch ở Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. Các giải pháp đề ra trong luận văn có thể đƣợc áp dụng trong thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng trong thời gian tới. - Luận văn có tính thời sự khi đóng góp ý kiến giúp cho việc thực hiện Luật hộ tịch đƣợc hiệu quả trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. - Luận văn có thể dùng làm tài liệu tham khảo cho các cơ quan, ban, ngành, tổ chức, cá nhân làm công tác thực tiễn hoặc làm công tác nghiên cứu để đề xuất những mô hình thực hiện pháp luật về hộ tịch hiệu quả, đặc trƣng, phù hợp với mỗi địa phƣơng, cũng nhƣ là nguồn tƣ liệu tham khảo cho những ngƣời nghiên cứu các đề tài liên quan đến hộ tịch. 7
7. Bố cục luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm 3 chƣơng, 8 tiết: Chương 1: Cơ sở lý luận về hộ tịch và thực hiện pháp luật về hộ tịch. Chương 2: Thực trạng thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng Chương 3: Giải pháp nâng cao hiệu quả thực hiện pháp luật về hộ tịch trên địa bàn Thành phố Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dƣơng. 8
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HỘ TỊCH VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT VỀ HỘ TỊCH 1.1. Cơ sở lý luận về hộ tịch 1.1.1. Khái niệm hộ tịch Hộ tịch là một vấn đề đang đƣợc Đảng, Nhà nƣớc và toàn xã hội quan tâm thực hiện. Từ trƣớc đến nay, nhìn nhận dƣới nhiều góc độ về ngôn ngữ học, khía cạnh pháp lý hay các quan niệm về hộ tịch ở nƣớc ta đã đƣa ra những quan điểm, khái niệm khác nhau. Tuy nhiên, chúng đều có sự tƣơng đồng và thể hiện những dấu hiệu cơ bản của hộ tịch, từ đó dẫn đến một cách hiểu thống nhất và toàn diện về khái niệm hộ tịch. Xét về góc độ ngôn ngữ học, “Hộ tịch” là một từ ngoại lai đƣợc du nhập vào ngôn ngữ tiếng Việt nhƣng rất khó xác định thời điểm xuất hiện. Khảo cứu qua các bộ sử liệu nhƣ “Đại Việt sử ký toàn thƣ”, “Lịch triều hiến chƣơng loại chí”, “Việt sử thông giám cƣơng mục”... có thể thấy thuật ngữ “hộ tịch” đã xuất hiện từ rất sớm, bên cạnh nó còn các từ cổ có liên quan và cùng nằm trong phạm trù quản lý dân cƣ nhƣ “trƣớng tịch”, “hộ khẩu”, “sổ dân bạ”, “tiểu điển”, “đại điển”, “phụ tịch”, “chính hộ”, “khách hộ”,… Tuy nhiên, theo “Đại Nam Quốc âm tự vị”, cuốn từ điển của tác giả Huỳnh Tịnh Paulus Của1 đƣợc biên soạn từ năm 1895 với phƣơng pháp “tham dụng chữ Nho và lấy 24 chữ cái phương Tây làm chữ bộ” thì trong bộ chữ “hộ” chƣa có từ “hộ tịch” [7;tr 425]. “Hộ tịch” là một từ ghép gốc Hán chính phụ, đƣợc ghép bởi hai thành tố có nghĩa độc lập, trong đó “tịch” là thành tố chính. Xét về mặt từ loại thì đây là một danh từ thuộc nhóm danh từ chỉ khái niệm trừu tƣợng. Nếu tìm hiểu riêng từng thành tố thì có thể thấy, các từ điển Tiếng Việt hiện nay khá thống nhất trong cách hiểu về từng từ đơn này. Theo đó, từ “hộ” - khi sử dụng là danh từ có nhiều nghĩa khác nhau, nhƣng trong đó có một nghĩa trực tiếp là “dân sự” hoặc “nhà ở”, hiểu rộng ra là “đơn vị để quản lý dân số, gồm những ngƣời cùng ăn ở với nhau”. Tƣơng tự, từ “tịch” có nghĩa là “sổ sách” hoặc là “sổ sách đăng ký quan hệ lệ thuộc”. 9