Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chính Minh

Chia sẻ: Tomhum999 Tomhum999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:89

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 3
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn nhằm làm rõ các mặt được và mặt chưa được về các quy định hiện hành liên quan đến hoạt động xử phạt vi phạm hành chính, để từ đó đưa ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Luật Hiến pháp và Luật Hành chính: Xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chính Minh

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN BẢO ANH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN BẢO ANH XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH Chuyên ngành: Luật Hiến pháp và Luật Hành chính Mã số: 8 38 01 02 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. PHẠM QUANG HUY TP. HỒ CHÍ MINH - NĂM 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi và được sự hướng dẫn của TS. Phạm Quang Huy. Các nội dung nghiên cứu, kết quả trong đề tài này là trung thực và chưa công bố dưới bất kỳ hình thức nào trước đây. Những số liệu phục vụ cho việc phân tích, nhận xét, đánh giá được chính tác giả thu thập được từ các nguồn khác nhau có ghi rõ trong phần tài liệu tham khảo. Một số quan điểm, nhận xét, đánh giá của tác giả khác đều được trích dẫn và chú thích nguồn gốc. Tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm về nội dung luận văn của mình. Học viên Nguyễn Bảo Anh
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Danh mục các bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ .............................................................................. 8 1.1. Khái niệm vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ ............................................................................ 8 1.2. Khái niệm xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ ............................................................... 16 1.2.1. Xử phạt vi phạm hành chính ........................................................... 16 1.2.2. Xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ .............................................................................. 19 1.3. Chủ thể, nguyên tắc, hình thức, thẩm quyền, trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ .............................................................................................. 21 1.3.1. Chủ thể của hành vi vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. ............................................................... 21 1.3.2. Nguyên tắc xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ ................................................................ 22 1.3.3. Các hình thức xử phạt vi phạm hành chính và các biện pháp khắc phục hậu quả về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ ................................................................................................................... 26 1.3.4. Thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ ...................................................... 27
1.3.5. Trình tự, thủ tục xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ ...................................................... 30 Tiểu kết chƣơng 1 .......................................................................................... 33 Chƣơng 2. THỰC TRẠNG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................... 34 2.1. Tổng quan về Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh ............................. 34 2.1.1. Vị trí địa lý và dân cư ..................................................................... 34 2.1.2. Đặc điểm về kinh tế - xã hội ........................................................... 35 2.2. Tình hình vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh .............. 36 2.3. Thực trạng xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ của Ủy ban nhân dân Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh ........................................................................... 38 2.4. Nguyên nhân vi phạm. ........................................................................ 43 2.4.1. Nguyên nhân trong thiếu sót xử lý vi phạm hành chính................. 43 2.4.2. Chủ thể tham gia xử phạt trên thực tế khác biệt với quy định pháp luật............................................................................................................. 47 2.4.3. Quy định xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ bị chồng chéo. ....................................... 50 2.4.4. Quy trình xử lý vi phạm hành chính liên quan đến sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ của một số chủ thể quản lý không phù hợp với quy định của Luật Xử lý vi phạm hành chính về trình tự, thủ tục. ................................................................................................. 55 2.4.5. Công tác tuyên truyền, giáo dục pháp luật và thi hành quyết định xử phạt vi phạm hành chính còn chưa hiệu quả............................................. 57 Tiểu kết chƣơng 2 .......................................................................................... 59
Chƣơng 3. GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN PHÁP LUẬT VÀ THỰC HIỆN PHÁP LUẬT TRONG XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ TẠI QUẬN 1, THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH .................................... 61 3.1. Giải pháp hoàn thiện pháp luật ......................................................... 62 3.1.1. Bổ sung các trường hợp được sử dụng khai thác trong phạm vi đất dảnh cho đường bộ .................................................................................... 62 3.1.2. Sửa đổi quy định về thẩm quyền lập biên bản vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đường sắt ........................................ 66 3.2. Giải pháp thực hiện pháp luật ........................................................... 68 3.2.1. Quy trách nhiệm các chủ thể thực hiện công tác xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ 68 3.2.2. Mở rộng phạm vi đối tượng được sử dụng phương tiện, thiết bị kỹ thuật, nghiệp vụ trong xử phạt vi phạm hành chính. ................................ 70 3.2.3. Tăng cường hiệu quả công tác tuần tra, kiểm tra, giám sát việc xử lý các trường hợp vi phạm về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. .................................................................................................. 71 3.2.4. Nâng cao hiệu quả hoạt động tuyên truyền phổ biến, giáo dục pháp luật. ............................................................................................................ 75 Tiểu kết chƣơng 3 .......................................................................................... 77 KẾT LUẬN .................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 81
DANH MỤC CÁC BẢNG Số hiệu bảng Tên bảng Trang Bảng 2.1 Tình hình xử phạt vi phạm hành chính 42 trong lĩnh vực giao thông đường bộ của Ủy ban nhân dân Quận 1 từ năm 2016-2018
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Xử phạt vi phạm hành chính là một trong những hoạt động quan trọng trong công tác quản lý hành chính của nhà nước về mọi lĩnh vực trong đời sống. Bất kể quốc gia nào trên thế giới, không phân biệt thể chế chính trị, trình độ phát triển kinh tế đều tập trung quản lý nền hành chính một cách hiệu quả nhất nhằm ngăn ngừa các hành vi vi phạm hành chính gây ảnh hưởng đến hoạt động quản lý. Hoạt động quản lý hành chính rất đa dạng bao trùm lên nhiều lĩnh vực như kinh tế, văn hóa, xã hội, giao thông, y tế… Trong số các lĩnh vực nêu trên thì hoạt động quản lý trong lĩnh vực giao thông, cụ thể là lĩnh vực giao thông đường bộ lại là một trong những lĩnh vực thường xuyên xảy ra vi phạm chủ yếu xoay quanh các vi phạm về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. Đây là một trong những loại vi phạm xảy ra phổ biến trong lĩnh vực này và hiện đang nhận được sự quan tâm chỉ đạo của các cấp chính quyền từ trung ương đến địa phương và trong thời gian qua đã có những sự kiện nổi bật trong hoạt động quản lý của các cơ quan nhà nước, tiêu biểu là công tác ra quân chấn chỉnh trật tự đô thị của Ủy ban nhân dân Quận 1 do ông Đoàn Ngọc Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Quận 1 dẫn đầu đoàn công tác kể từ ngày 16/01/2017 và kéo theo đó là công cuộc ra quân chấn chỉnh trật tự đô thị của các quận, huyện trong địa bàn thành phố Hồ Chí Minh và cả các tỉnh, thành phố khác trong phạm vi cả nước. Tuy nhiên tình trạng vi phạm các quy định về việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ vẫn còn tiếp tục xảy ra. Các hành vi vi phạm về việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển của một quốc gia. Hoạt động quản lý tốt sẽ góp phần thúc đẩy sự phát triển của chính quốc gia đó và ngược lại sẽ kiềm hãm sự phát triển. Các quốc gia trên thế giới hiện nay như
2 Pháp, Đức, Nhật Bản… đều quản lý việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ một cách hiệu quả đảm bảo đường thông, hè thoáng hạn chế xảy ra các trường hợp vi phạm pháp luật trong lĩnh vực này như bán hàng rong hoặc bán hàng hóa nhỏ lẻ khác trên lòng đường đô thị, trên vỉa hè các tuyến phố có quy định cấm bán hàng; sử dụng trái phép lòng đường đô thị, hè phố để họp chợ; kinh doanh dịch vụ ăn uống; bày, bán hàng hóa; sửa chữa phương tiện, máy móc, thiết bị; rửa xe; đặt, treo biển hiệu, biển quảng cáo; xây, đặt bục bệ; làm mái che hoặc thực hiện các hoạt động khác gây cản trở giao thông… (Điều 12 Nghị định 46/2016/NĐ-CP ngày 26/05/2016 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt) Ở Việt Nam, hoạt động quản lý, xử phạt trong lĩnh vực này luôn được chú trọng đối với các cấp chính quyền. Tuy nhiên, trải qua một quá trình hình thành và phát triển lâu dài của lịch sử, tình trạng vi phạm pháp luật về việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ vẫn xảy ra cho đến nay. Điều này gây ảnh hưởng đối với hoạt động quản lý nhà nước, đặc biệt là đối với các cơ quan nhà nước tại các thành phố trực thuộc trung ương trong giai đoạn công nghiệp hóa, hiện đại hóa ngày nay. Tình trạng vi phạm sẽ làm ảnh hưởng đến bộ mặt của các thành phố trực thuộc trung ương – nơi tập trung nhiều nguồn lực phát triển nhất. Bên cạnh đó, các hành vi vi phạm trong sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ sẽ khiến cho ý thức chấp hành pháp luật của người dân bị giảm đi, qua đó có tác động tiêu cực đối với công tác quản lý nhà nước. Chính vì những bất cập này đặt ra nhu cầu cần phải tìm hiểu và nghiên cứu để từ đó đề xuất các phương hướng nhằm hoàn thiện các quy định về quản lý việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại các cấp chính quyền. Trong đó, nghiên cứu các quy định về việc xử phạt các hành
3 vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ nhằm phát hiện những mặt được và mặt chưa được của pháp luật hiện hành, để từ đó đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hoạt động quản lý về việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ và tạo điều kiện thuận lợi cho người dân trong việc thực thi pháp luật. Nguyên nhân nêu trên cũng chính là lý do mà tác giả chọn đề tài “Xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chính Minh” làm luận văn thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính của mình. 2. Tình hình nghiên cứu đề tài Xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ là một trong các lĩnh vực được sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học cũng bởi chính sự quan trọng của nó trong hoạt động quản lý nhà nước. Qua việc tìm hiểu và khảo sát các công trình nghiên cứu khoa học liên quan đến lĩnh vực trên, tác giả nhận thấy có một số công trình tiêu biểu, cụ thể như sau: Luận văn thạc sĩ “Pháp luật về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở Việt Nam hiện nay - Một số vấn đề lý luận, thực tiễn và phương pháp hoàn thiện” của Vũ Thanh Nhàn (2010). Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng pháp luật xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ ở Việt Nam từ đó đưa ra giải pháp hoàn thiện pháp luật trong lĩnh vực này. Luận văn thạc sĩ của Nguyễn Văn Đông (2011), “Xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ (Từ thực tiễn tỉnh Tây Ninh)”. Tác giả nghiên cứu cơ sở lý luận và pháp lý về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ, đồng thời phân tích thực trạng xử lý vi phạm
4 hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ từ thực tiễn tỉnh Tây Ninh và giải pháp hoàn thiện. Các công trình nêu trên tập trung chủ yếu nghiên cứu các thực trạng và một số vấn đề pháp lý trong hoạt động quản lý giao thông đường bộ và xử phạt vi phạm hành chính trong giao thông đường bộ. Các vấn đề này sẽ là nguồn tư liệu cho đề tài của tác giả về phân tích một số nội dung liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ - vốn là bộ phận của giao thông đường bộ. Bên cạnh những công trình nghiên cứu luận văn thạc sĩ nêu trên còn một số công trình nghiên cứu khác có nội dung bao hàm lĩnh vực quản lý nhà nước về giao thông đường bộ như các loại sách, báo và tạp chí khoa học pháp lý có liên quan như: Tạp chí Luật học số 9/2013, tr. 41: “Pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ - Những bất cập và hướng hoàn thiện”, của Cao Vũ Minh (2013). Tác giả phân tích những điểm bất cập trong Nghị định 34/2010/NĐ-CP ngày 02 tháng 04 năm 2010 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ về việc trích tiền phạt cho lực lượng cảnh sát giao thông, thanh tra giao thông, thẩm quyền xử phạt… về đề xuất sửa đổi một số quy định liên quan đến vấn đề trên. Trần Sơn Hà (2012), “Vấn đề cải cách thủ tục hành chính trong xử lý vi phạm trật tự, an toàn giao thông đường bộ”, Quản lý nhà nước. Học viện Hành chính, số 8/2012, tr. 50. Tác giả tập trung phân tích các quy định trong việc xử lý vi phạm trật tự, an toàn giao thông đường bộ rồi đề xuất các phương hướng nhằm cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực này. Các bài báo, tạp chí nêu trên đều phân tích một mặt nhất định trong hoạt động xử lý vi phạm về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường
5 bộ; thủ tục xử phạt vi phạm hành chính và đây cũng là một trong các nội dung mà tác giả phân tích trong đề tài luận văn của mình. Tuy nhiên, cho đến thời điểm hiện tại chưa phát hiện một công trình nghiên cứu chuyên sâu về các quy định liên quan đến xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. Do đó, tác giả chọn đề tài này để thực hiện luận văn thạc sĩ của mình. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Thông qua việc nghiên cứu luận văn, tác giả phân tích được các vấn đề lý luận về xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. Từ đó làm rõ các mặt được và mặt chưa được về các quy định hiện hành liên quan đến hoạt động xử phạt vi phạm hành chính, để từ đó đưa ra một số giải pháp, kiến nghị góp phần hoàn thiện hệ thống pháp luật. Để đạt được mục đích trên, luận văn phải giải quyết được các vấn đề sau: Một là, làm rõ các cơ sở lý luận và pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ theo pháp luật hiện hành. Hai là, phải phân tích được những điểm tích cực, những điểm hạn chế bất cập trong quy định của pháp luật và thực hiện pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ. Ba là, nêu ra được một số kiến nghị, giải pháp thiết thực để hoàn thiện xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ rất đa dạng. Mỗi loại hành vi
6 đều có một mức xử phạt khác nhau và sẽ có những cơ quan khác nhau có thẩm quyền đối với các loại vi phạm này. - Phạm vi nghiên cứu: Ủy ban nhân dân Quận 1 là cơ quan đã có đóng góp tích cực trong công tác xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ, chấn chỉnh trật tự đô thị của Đoàn liên ngành Quận 1 do ông Đoàn Ngọc Hải – Phó Chủ tịch Ủy ban nhân dân Quận 1 dẫn đầu và hoạt động này đã kéo theo sự ra quân rầm rộ trên phạm vi cả nước. Căn cứ Điều 70 Nghị định 46/2016/NĐ-CP ngày 26/05/2016 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt thì chủ thể có thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ rất đa dạng bao gồm các chủ thể như Chủ tịch Ủy ban nhân dân các cấp, Cảnh sát trật tự, Cảnh sát phản ứng nhanh, Cảnh sát cơ động, Cảnh sát quản lý hành chính, Trưởng Công an cấp xã;… Tuy nhiên tại Ủy ban nhân dân Quận 1, chủ thể tham gia công tác kiểm tra, chủ yếu trong lĩnh vực nêu trên chính là Đội Quản lý trật tự đô thị thuộc Phòng Quản lý đô thị Quận 1. Trong phạm vi nghiên cứu đề tài của mình, tác giả chỉ tập trung phân tích việc xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ của Ủy ban nhân dân Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn từ năm 2016 đến nay vì đây là giai đoạn quyết liệt trong công tác chấn chỉnh trật tự đô thị của Quận 1 nói riêng và cả nước nói chung. Do đó, phân tích việc xử phạt vi phạm hành chính của Ủy ban nhân dân Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh là cơ sở khách quan để đánh giá được tình hình xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực này. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Để hoàn thành tốt công trình nghiên cứu này, tác giả sử dụng phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sử của chủ
7 nghĩa Mác – Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh và các quan điểm của Đảng và Nhà nước trong việc xây dựng và thi hành pháp luật. - Phương pháp nghiên cứu: Bên cạnh phương pháp luận, tác giả còn sử dung một số phương pháp khoa học như: phân tích, so sánh, tổng hợp, lịch sử. Cụ thể: + Phương pháp phân tích, tổng hợp: là các phương pháp được sử dụng chủ yếu xuyên suốt trong luận văn nhằm làm sáng rõ vấn đề lý luận, cơ sở pháp lý trong việc xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. Từ đó phát hiện những bất cập, hạn chế và đề xuất phương án giải quyết. + Phương pháp lịch sử, so sánh: tác giả chủ yếu sử dụng để so sánh, đối chiếu, xem xét các quy định giữa quá khứ và hiện tại để tìm ra các mặt tích cực, hạn chế của quy định pháp luật hiện hành. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Ý nghĩa lý luận: Luận văn hệ thống hóa những vấn đề lý luận và pháp lý về xử phạt vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh. - Ý nghĩa thực tiễn: Luận văn là tài liệu tham khảo cho việc hoàn thiện chính sách pháp luật về xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ; là tài liệu tham khảo cho công tác bồi dưỡng, giáo dục pháp luật về xử phạt vi phạm hành chính nói chung và về xử phạt các hành vi vi phạm quy định về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ tại Quận 1, Thành phố Hồ Chí Minh nói riêng.
8 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LÝ VỀ XỬ PHẠT VI PHẠM HÀNH CHÍNH VỀ SỬ DỤNG, KHAI THÁC TRONG PHẠM VI ĐẤT DÀNH CHO ĐƢỜNG BỘ 1.1. Khái niệm vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đƣờng bộ Để tìm hiểu rõ khái niệm vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ thì trước tiên phải phân tích được khái niệm vi phạm hành chính dựa trên cơ sở luật định. Vi phạm hành chính là một loại hành vi vi phạm pháp luật xảy ra khá phổ biến trong đời sống xã hội, đặc biệt trong bối cảnh hội nhập quốc tế hiện nay. Hành vi này mang tính chất thường xuyên, xảy ra với số lượng tương đối lớn đã và đang gây ảnh hưởng trực tiếp hoặc gián tiếp đến lợi ích của Nhà nước, tập thể, cá nhân trong từng lĩnh vực cụ thể. Khái niệm vi phạm hành chính lần đầu tiên được nêu ra trong Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1989. Điều 1 của Pháp lệnh này đã chỉ rõ: “Vi phạm hành chính là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện một cách cố ý hoặc vô ý, xâm phạm các quy tắc quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính”. Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1995 và Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002 đều không trực tiếp đưa ra khái niệm cụ thể về vi phạm hành chính mà chỉ thể hiện một cách gián tiếp thông qua khái niệm về xử phạt vi phạm hành chính. Tuy nhiên về cơ bản, tác giả nhận thấy quan điểm về vi phạm hành chính trong thời kỳ này cũng gồm các đặc trưng như khái niệm vi phạm hành chính trong Pháp lệnh Xử phạt vi phạm hành chính năm 1989: là hành vi do cá nhân, tổ chức thực hiện có lỗi cố ý hoặc vô ý; xâm
9 phạm quy tắc quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm hình sự và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt hành chính (Khoản 2, Điều 1 Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 1995 và Pháp lệnh Xử lý vi phạm hành chính năm 2002). Hiện nay khái niệm “vi phạm hành chính” được quy định rõ ràng tại Luật Xử lý vi phạm hành chính năm 2012 với nội dung cụ thể như sau: “Vi phạm hành chính là hành vi có lỗi do cá nhân, tổ chức thực hiện, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm và theo quy định của pháp luật phải bị xử phạt vi phạm hành chính”. Đối chiếu với các quy định trước đây về khái niệm “vi phạm hành chính”, các khái niệm về thuật ngữ này đều bao gồm một số đặc trưng cơ bản như sau: Một là, vi phạm hành chính là hành vi có lỗi; Hai là, chủ thể thực hiện là cá nhân, tổ chức; Ba là, vi phạm quy định của pháp luật về quản lý nhà nước mà không phải là tội phạm; Bốn là, vi phạm hành chính phải bị xử phạt hành chính (tức là phải chịu một hoặc nhiều hình thức xử phạt đã được quy định trong Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 như cảnh cáo; phạt tiền; tước quyền sử dụng giấy phép, chứng chỉ hành nghề có thời hạn…). Khái niệm về vi phạm hành chính đã được “luật hóa” từ năm 1989 tuy nhiên sau nhiều lần sửa đổi quy định pháp luật thì nội hàm của thuật ngữ này về cơ bản vẫn mang bốn đặc trưng nêu trên. Tuy nhiên, một số nhà nghiên cứu cho rằng khái niệm này không bộc lộ rõ được bản chất của vi phạm hành chính. Trong giáo trình Luật hành chính Việt Nam của Nhà xuất bản Chính trị quốc gia do PGS.TS Nguyễn Cửu Việt làm chủ biên lại cho rằng việc ấn định khách thể của vi phạm hành chính là hoạt động quản lý nhà nước như tại Khoản 1, Điều 2 Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 thực chất không nói lên
10 được khách thể của vi phạm mà chỉ nói lên được tính trái luật của hành vi, bởi ở đây khách thể của vi phạm pháp luật luôn là quan hệ xã hội chứ khách thể không thể là “quy định của pháp luật về quản lý nhà nước”. Hơn thế, nội hàm của “quản lý nhà nước” là vô cùng rộng, chính vì vậy khi đồng nhất khách thể của vi phạm hành chính với “trật tự quản lý nhà nước” dễ tạo ra sự lúng túng khi tiếp cận khái niệm khoa học, bởi suy cho cùng tất cả các ngành luật đều bảo vệ “trật tự quản lý nhà nước”. Bên cạnh đó, việc các nhà làm luật sử dụng cụm từ “mà không phải là tội phạm” để xác định hành vi nào là hành vi bị xử lý hành chính, thay vì bị xử lý hình sự khi hành vi đó vi phạm các “quy định về quản lý nhà nước” dễ làm cho chủ thể có thẩm quyền áp dụng pháp luật nhầm tưởng mình có thẩm quyền để xác định hành vi nào là vi phạm hành chính, hành vi nào là vi phạm pháp luật hình sự (tội phạm), bởi trên thực tế việc xác định hành vi nào là vi phạm hành chính, hành vi nào là tội phạm thuộc thẩm quyền của các nhà làm luật chứ không phải của chủ thể áp dụng pháp luật. Bên cạnh đó, định nghĩa khái niệm của ngành luật này thông qua khái niệm của một ngành luật khác là không nên [16, tr. 496]. Tiếp nhận quan điểm trên, tác giả nhận thấy khái niệm vi phạm hành chính hiện nay còn một số hạn chế trong kỹ thuật lập pháp. Thiết nghĩ quy định khái niệm vi phạm hành chính nên theo quan điểm của PGS.TS Nguyễn Cửu Việt và quy định như sau: “vi phạm hành chính là hành vi (hành động hoặc không hành động) trái pháp luật, có lỗi (cố ý hoặc vô ý) do cá nhân có năng lực trách nhiệm hành chính hoặc tổ chức thực hiện, xâm phạm trật tự nhà nước và xã hội, trật tự quản lý, sở hữu của nhà nước, tổ chức và cá nhân; xâm phạm các quyền, tự do và lợi ích hợp pháp của con người, của công dân mà theo quy định của pháp luật phải chịu trách nhiệm hành chính” [16, tr. 536].
11 Vi phạm hành chính là một dạng vi phạm pháp luật do đó nó gồm các yếu tố cấu thành như sau: Mặt chủ quan, mặt khách quan, chủ thể và khách thể. Mặt khách quan của vi phạm hành chính là những biểu hiện ra bên ngoài của hành vi vi phạm hành chính bao gồm hành vi, hậu quả, mối quan hệ nhân quả giữa hành vi và hậu quả, thời gian, địa điểm, phương tiện vi phạm hành chính. Mặt chủ quan là thái độ tâm lý bên trong của người thực hiện hành vi vi phạm hành chính bao gồm các yếu tố như lỗi, động cơ và mục đích. Yếu tố lỗi là yếu tố cơ bản nhất của mặt chủ quan. Lỗi chính là trạng thái tâm lý của người vi phạm, biểu hiện thái độ của người đó đối với hành vi vi phạm và hậu quả của hành vi đó. Lỗi trong vi phạm hành chính được thể hiện dưới hai hình thức: lỗi cố ý (cố ý trực tiếp, cố ý gián tiếp) và lỗi vô ý (vô ý vì cẩu thả, vô ý vì quá tự tin). Động cơ là động lực bên trong thúc đẩy chủ thể thực hiện hành vi vi phạm hành chính. Mục đích là những gì mà chủ thể mong muốn đạt được khi thực hiện hành vi vi phạm hành chính. Chủ thể của vi phạm hành chính là cá nhân, tổ chức có năng lực trách nhiệm pháp lý thực hiện hành vi vi phạm hành chính. Cá nhân là chủ thể của vi phạm hành chính bao gồm công dân Việt Nam và người nước ngoài có năng lực trách nhiệm pháp lý. Yếu tố để xác định năng lực trách nhiệm pháp lý của cá nhân là độ tuổi và không bị mắc các bệnh làm mất khả năng nhận thức hành vi. Theo Luật Xử lý vi phạm hành chính 2012 thì các chủ thể bị xử phạt vi phạm hành chính bao gồm người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi bị xử phạt vi phạm hành chính về vi phạm hành chính do cố ý; người từ đủ 16 tuổi trở lên bị xử phạt vi phạm hành chính về mọi hành vi vi phạm hành chính.
12 Đối với tổ chức, năng lực trách nhiệm pháp lý xuất hiện từ khi tổ chức được thành lập một cách hợp pháp. Tổ chức cũng là chủ thể của vi phạm hành chính. Khách thể của vi phạm hành chính là những quan hệ xã hội phát sinh trong hoạt động quản lý hành chính nhà nước được pháp luật bảo vệ bị hành vi vi phạm hành chính xậm hại. Các quan hệ xã hội có thể bị vi phạm hành chính xâm phạm rất đa dạng, đó là: trật tự nhà nước và xã hội, sở hữu xã hội chủ nghĩa, quyền, lợi ích hợp pháp của công dân,... Trên cơ sở phân tích khái niệm về vi phạm hành chính, có thể khái quát vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ cơ bản như sau: là hành vi (hành động hoặc không hành động) trái pháp luật, có lỗi (cố ý hoặc vô ý) do cá nhân có năng lực trách nhiệm hành chính hoặc tổ chức thực hiện, xâm phạm trật tự nhà nước và xã hội, trật tự quản lý, sở hữu của nhà nước, tổ chức và cá nhân; xâm phạm các quyền, tự do và lợi ích hợp pháp của con người, của công dân về việc sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ mà theo quy định của pháp luật phải chịu trách nhiệm hành chính. Để phân tích được cụ thể các loại hành vi vi phạm hành chính về sử dụng, khai thác trong phạm vi đất dành cho đường bộ thì trước tiên phải nghiên cứu các thuật ngữ “đường bộ”. “đất dành cho đường bộ”, “sử dụng” và “khai thác” Về mặt thuật ngữ, khái niệm “đường bộ” theo Từ điển Tiếng Việt do GS. Hoàng Phê làm chủ biên được hiểu là “đường đi trên đất liền, dùng cho người đi bộ và cho xe cộ” [9, tr. 357-359]. Mặc dù được diễn giải một cách cơ bản tuy nhiên cách định nghĩa trên đã phần nào cho thấy được phạm vi cũng như chức năng của đường bộ. Theo cách diễn giải trên có thể hiểu đường bộ là
13 khoảng không gian trên đất liền có chức năng phục vụ cho người trong mục đích di chuyển từ nơi này đến nơi khác. Về mặt pháp lý, khái niệm “đường bộ” được quy định tại Khoản 1, Điều 3 Luật Giao thông đường bộ năm 2008: “Đường bộ gồm đường, cầu đường bộ, hầm đường bộ, bến phà đường bộ”. Quy định hiện hành không giải thích cụ thể thế nào là đường bộ mà chỉ liệt kê các bộ phận của đường bộ. Tuy nhiên, nếu so sánh về chức năng chính của các bộ phận này thì cũng thấy rõ chức năng của đường bộ cũng phục vụ cho mục đích giao thông. Bên cạnh đó, đối với các đô thị thì đường bộ có tên gọi khác là đường phố bao gồm lòng đường và hè phố (Khoản 8, Điều 3 Luật Giao thông đường bộ năm 2001). Đối với thuật ngữ “đất dành cho đường bộ”. Quy định pháp luật như sau: “Phạm vi đất dành cho đường bộ gồm đất của đường bộ và đất hành lang an toàn đường bộ” (Khoản 1 Điều 43 Luật Giao thông đường bộ năm 2008). Trong đó, “đất của đường bộ” được quy định như sau: “đất của đường bộ là phần đất trên đó công trình đường bộ được xây dựng và phần đất dọc hai bên đường bộ để quản lý, bảo trì, bảo vệ công trình đường bộ” (Khoản 4, Điều 3 Luật Giao thông đường bộ năm 2008). Căn cứ cơ sở pháp lý nêu trên có thể nhận thấy về cơ bản đất của đường bộ là phần đất bao gồm công trình đường bộ và phần đất dọc hai bên đường bộ. Theo quy định tại Khoản 4, Điều 3 Luật Giao thông đường bộ 2008 thì: “công trình đường bộ gồm đường bộ, nơi dừng xe, đỗ xe trên đường bộ, đèn tín hiệu, biển báo hiệu, vạch kẻ đường, cọc tiêu, rào chắn, đảo giao thông, dải phân cách, cột cây số, tường, kè, hệ thống thoát nước, trạm kiểm tra tải trọng xe, trạm thu phí và các công trình, thiết bị phụ trợ đường bộ khác”. Trên cơ sở quy định của pháp luật, phạm vi đất dành cho đường bộ tương đối rộng là tổng thể các thành phần của đường bộ, và các công trình trên nó như nơi dừng xe, vạch kẻ đường, đèn tín hiệu, dải phân cách… Các thành phần này kết hợp