Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị

Chia sẻ: Mucong999 Mucong999 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:101

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu của luận văn là hệ thống hoá và làm rõ thêm cơ sở lý luận về QLNN về BHTN. Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về BHTN ở tỉnh Quảng Trị, đánh giá các thành công, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế trong QLNN về BHTN. Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLNN về BHTN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về Bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NGỌC LIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG THỪA THIÊN HUẾ - 2019
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ …………/………… ……/…… HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA NGUYỄN THỊ NGỌC LIÊN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG TRỊ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Chuyên ngành : Quản lý công Mã số : 8 34 04 03 NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. BÙI THỊ THÙY NHI THỪA THIÊN HUẾ - 2019
LỜI CAM ĐOAN Đề tài “Quản lý nhà nước về Bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị” là luận văn tốt nghiệp thạc sĩ Quản lý công của tác giả tại Học viện hành chính quốc gia. Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Đề tài nghiên cứu này do bản thân tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của TS. Bùi Thị Thùy Nhi. Các số liệu, kết quả nêu trong luận văn là trung thực và chưa từng được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về sự cam đoan này. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Liên i
LỜI CẢM ƠN Trước hết, tôi xin chân thành cảm ơn quý thầy, cô giáo của Học viện Hành chính Quốc gia đã tạo điều kiện tốt nhất cho tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu tại trường. Đặc biệt, tôi xin gửi lời cảm ơn sâu sắc tới TS. Bùi Thị Thùy Nhi đã quan tâm, hướng dẫn tận tình và tạo điều kiện giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn. Đồng thời, tôi cũng xin gửi lời cảm ơn chân thành đến Sở lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh Quảng Trị, Trung tâm Dịch vụ việc làm tỉnh Quảng Trị, Bảo hiểm xã hội tỉnh Quảng Trị cùng gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã quan tâm, tạo điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong quá trình nghiên cứu và thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn./. Tác giả luận văn Nguyễn Thị Ngọc Liên ii
MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ............................................................................................... i LỜI CẢM ƠN .................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................... vi DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ..................................................................... vii DANH MỤC CÁC HÌNH ............................................................................... viii MỞ ĐẦU............................................................................................................ 1 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP ...................................................................... 8 1.1. Tổng quan về bảo hiểm thất nghiệp .................................................................8 1.1.1. Khái niệm bảo hiểm thất nghiệp ...............................................................8 1.1.2. Lịch sử hình thành bảo hiểm thất nghiệp .................................................9 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm thất nghiệp ............................................................10 1.1.4. Nguyên tắc bảo hiểm thất nghiệp ...........................................................11 1.2. Tổng quan về quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp .............................12 1.2.1. Quản lý nhà nước....................................................................................12 1.2.2. Quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ............................................14 1.2.3. Mục tiêu của quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp .......................16 1.2.4. Sự cần thiết của quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ..................16 1.2.5. Nội dung quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp .............................18 1.2.6. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ....26 1.3. Kinh nghiệm của một số tỉnh, thành phố trong quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp và bài học rút ra cho tỉnh Quảng Trị ..................................................29 1.3.1. Kinh nghiệm quản lý nhà nước của một số địa phương trên cả nước ....29 1.3.2. Bài học kinh nghiệm cho tỉnh Quảng Trị ...............................................33 Chƣơng 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG TRỊ...................................................................... 35 iii
2.1. Tổng quan về đặc điểm tự nhiên, kinh tế, xã hội của tỉnh Quảng Trị ...........35 2.1.1. Đặc điểm tự nhiên...................................................................................35 2.1.2. Đặc điểm kinh tế xã hội ..........................................................................36 2.1.3. Đặc điểm dân cư .....................................................................................38 2.1.4. Tình hình lao động, việc làm và thất nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ..40 2.2. Thực trạng triển khai các nội dung quản nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị .......................................................................................................44 2.2.1. Tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về bảo hiểm thất nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ..............................................................................44 2.2.2. Tổ chức bộ máy và đào tạo nguồn nhân lực quản lý và hoạt động bảo hiểm thất nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ..................................................46 2.2.3. Tổ chức thực hiện chính sách bảo hiểm thất nghiệp ..............................49 2.2.4. Thanh kiểm tra việc chấp hành pháp luật về bảo hiểm thất nghiệp .......58 2.2.5. Công tác tuyên truyền về bảo hiểm thất nghiệp .....................................61 2.2.6. Sơ kết, tổng kết, đánh giá công tác QLNN về BHTN ............................63 2.3. Đánh giá chung về thực trạng quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị .......................................................................................................64 2.3.1. Những kết quả đạt được .........................................................................64 2.3.2. Những hạn chế còn tồn tại và nguyên nhân của những hạn chế ............65 Chƣơng 3: PHƢƠNG HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TĂNG CƢỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP Ở TỈNH QUẢNG TRỊ .......... 71 3.1. Phương hướng tăng cường quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp đến năm 2030 ...............................................................................................................71 3.1.1. Bối cảnh trong nước và quốc tế về vấn đề lao động và việc làm ...........71 3.1.2. Mục tiêu phát triển Bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị đến năm 2030 ....73 3.1.3. Phương hướng công tác quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp tại tỉnh Quảng Trị đến năm 2030 ...........................................................................75 3.2. Một số giải pháp tăng cường công tác quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị ........................................................................................77 iv
3.2.1. Nâng cao hiệu quả tổ chức thực hiện các quy định của pháp luật về bảo hiểm thất nghiệp ...............................................................................................77 3.2.2. Đẩy mạnh công tác thông tin, tuyên truyền và phổ biến, giáo dục pháp luật về bảo hiểm thất nghiệp .............................................................................79 3.2.3. Hoàn thiện bộ máy tổ chức hoạt động và tăng cường đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực thực hiện bảo hiểm thất nghiệp...............................................80 3.2.4. Tăng cường thanh tra, kiểm tra việc chấp hành pháp luật tại các cơ quan, đơn vị thực hiện bảo hiểm thất nghiệp .............................................................81 3.2.5. Cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý bảo hiểm thất nghiệp ....................................................................................82 3.2.6. Xây dựng cơ sở dữ liệu về kết quả đo lường sự hài lòng của người dân ....83 KẾT LUẬN...................................................................................................... 86 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................... 88 v
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BHTN : Bảo hiểm thất nghiệp BHXH : Bảo hiểm xã hội BHYT : Bảo hiểm y tế CCVC : Công chức, viên chức DVVL : Dịch vụ việc làm HĐLĐ : Hợp đồng lao động HĐLV : Hợp đồng làm việc KCN : Khu công nghiệp KKT : Khu kinh tế NLĐ : Người lao động NSDLĐ : Người sử dụng lao động QLNN : Quản lý nhà nước TCTN : Trợ cấp thất nghiệp UBND : Ủy ban nhân dân vi
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU Bảng 2.1. Dân số và cơ cấu dân số tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015 - 2018 ..............38 Bảng 2.2. Tỷ lệ tăng dân số tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2018 ............................39 Bảng 2.3. Lực lượng lao động tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2018 (Người)..........40 Bảng 2.4. Số lao động có việc làm trong tuổi lao động tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2018 ................................................................................................42 Bảng 2.5. Tỉ lệ lao động có việc làm trong độ tuổi lao động ....................................43 Bảng 2.6. Tình hình tiếp nhận và giải quyết chế độ BHTN giai đoạn 2015- 2018 .......49 Bảng 2.7. Tình hình thu BHTN tại tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2018.................52 Bảng 2.8. Tình hình chi BHTN tại tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015-2018 .................57 Bảng 2.9. Kết quả thanh tra, kiểm tra về BHTN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị giai đoạn 2015 - 2018 .....................................................................................60 vii
DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 2.1. Sơ đồ biểu diễn mối quan hệ của các cơ quan QLNN về BHTN với người lao động bị thất nghiệp và mối quan hệ giữa các cơ quan .........................48 Hình 2.2. Quy trình hưởng trợ cấp BHTN ................................................................51 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài luận văn Song song với quá trình phát triển của đất nước trong thời kỳ mới, ở Việt Nam, thị trường lao động đang phát triển từng ngày, nhưng tình trạng thất nghiệp đã, đang và sẽ là vấn đề cấp thiết mà Đảng, Nhà nước và toàn xã hội phải tập trung giải quyết bởi đây là một trong những mấu chốt quyết định đến an sinh xã hội. Thất nghiệp là hiện tượng kinh tế - xã hội luôn tồn tại trong nền kinh tế thị trường ở hầu hết các quốc gia, bất kể chế độ chính trị và trình độ phát triển kinh tế - xã hội khác nhau. Tình trạng thất nghiệp của NLĐ không chỉ ảnh hưởng đến đời sống cá nhân của NLĐ mà còn cản trở sự phát triển của cả nền kinh tế, gây nên rối loạn chính trị và sự bất ổn định trong toàn xã hội. Vì thế, phần lớn các quốc gia đều chú trọng xây dựng hệ thống công cụ, chính sách hỗ trợ NLĐ khi bị thất nghiệp để giúp cân bằng kinh tế xã hội. Trong đó BHTN được xem là công cụ hiệu quả nhất. Quảng Trị là một tỉnh nhỏ thuộc khu vực Trung trung bộ Việt Nam, có lợi thế về địa lý - kinh tế và điều kiện giao thông khá thuận lợi để phát triển kinh tế. Tuy nhiên, phần lớn lao động trên địa bàn tỉnh làm việc trong các ngành nông, lâm, ngư nghiệp (Theo số liệu của Cục thống kê tỉnh Quảng Trị, năm 2015 chiếm tỷ lệ 52%). Các xã vùng ven biển thuộc biển bãi ngang, nơi kế mưu sinh từ bao đời của người dân gặp nhiều khó khăn. Thanh thiếu niên sau tốt nghiệp trung học, rất ít em có điều kiện học hành tiếp, đa phần đều đi làm ăn xa ở các tỉnh miền Nam. Họ vất vả lao động nhưng mức thu nhập thấp. Không ít người sau hàng chục năm chỉ dành dụm được ít vốn về quê sinh sống. Mặc dù vậy, làn sóng vào Nam để tìm việc vẫn không hề giảm, thậm chí tăng lên qua từng năm. 1
Chính thức được thực hiện từ 01/01/2009, tính đến nay, sau hơn 10 năm triển khai, chính sách BHTN ở tỉnh Quảng Trị đã được NSDLĐ và NLĐ đón nhận một cách tích cực bởi nó như một lá chắn bảo vệ cho lợi ích của họ, đảm bảo cho cuộc sống khi không có việc làm , tạo điều kiện cho phát triển sản xuất kinh doanh. Song bên cạnh đó, ngoài những mặt tích cực do chính sách BHTN mang lại cho NLĐ, việc thực hiện BHTN cũng gặp không ít những thách thức, khó khăn chưa đáp ứng kịp yêu cầu thực tiễn, vướng mắc trong quá trình tổ chức, triển khai thực hiện. Mặt khác, công tác QLNN về BHTN tuy đã đạt được những bước tiến quan trọng nhưng vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập chưa đáp ứng kịp yêu cầu thực tiễn của xã hội về BHTN trong điều kiện phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế ngày càng sâu rộng: Tình trạng thiếu việc làm, trách nhiệm của NSDLĐ và NLĐ vẫn chưa được nêu cao, tình trạng nợ đọng BHTN tương đối lớn, hệ thống thông tin quản lý vẫn chưa đồng nhất, tỉ lệ NLĐ tham gia BHTN bình quân chung của tỉnh còn thấp so với cả nước,…đòi hỏi các chủ thể quản lý phải có những thay đổi phù hợp. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu, nâng cao hiệu quả QLNN về BHTN ở Việt Nam nói chung và tỉnh Quảng Trị nói riêng là một yêu cầu cấp thiết hiện nay. Từ nhận thức những vấn đề nêu trên, tác giả đã chọn đề tài “Quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị” làm đề tài cho luận văn của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Trong thời đại toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế, khoa học và công nghệ là động lực hết sức quan trọng góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia. Riêng đối với lĩnh vực BHTN, công tác nghiên cứu khoa học đã đóng góp đáng kể trong việc đưa ra cơ sở lý luận và thực tiễn giúp các cơ quan chức năng xây dựng, hoạch định, sửa đổi, bổ sung chế độ chính sách BHTN. Các đề tài nghiên cứu, đề án, luận án, luận văn, bài viết nghiên cứu về BHTN đã đề cập đến nhiều khía cạnh khác nhau của quản lý chính sách BHTN. 2
Hiện nay, liên quan đến đề tài về BHTN, đã có nhiều công trình khoa học, luận văn thạc sĩ, luận văn tiến sĩ nghiên cứu ở nhiều góc độ khác nhau. Đã có một số đề tài nghiên cứu như: “Những lý luận cơ bản về bảo hiểm thất nghiệp hiện đại”. Đề tài nghiên cứu khoa học của TS. Trịnh Thị Hoa - Trung tâm Nghiên cứu khoa học, BHXH Việt Nam, 2009. Đề tài đã đưa ra các số liệu thống kê về các nước thực hiện BHTN, nguyên tắc và mục đích của Quỹ thất nghiệp. Tác giả cũng đưa ra một số giải pháp tích cực đối với chống thất nghiệp đồng thời nhấn mạnh tầm quan trọng của việc thiết lập chế độ BHTN. Gợi ý cho Việt Nam. Tác giả đã cho rằng, trong điều kiện Việt Nam hiện nay, việc thiết lập chế độ BHTN là cần thiết, đáp ứng yêu cầu bảo vệ NLĐ, nhưng cần có những bước đi thận trọng, tiếp thu kinh nghiệm của các nước. [20] “Các mô hình và kinh nghiệm thực hiện BHTN trên thế giới”. Chuyên đề luận án Tiến sĩ của tác giả Nguyễn Quang Vinh, 2010. Trong nghiên cứu này, tác giả đã đưa ra các mô hình BHTN trên thế giới, đặc biệt là nhấn mạnh đến kinh nghiệm thực hiện BHTN của các nước từ đó đưa ra các khuyến nghị cho Việt Nam. [40] “Lý luận về bảo hiểm thất nghiệp”. PGS.TS Mạc Văn Tiến, 2012. Công trình nghiên cứu đã nêu ra bản chất của thất nghiệp. Tác giả cho rằng, thất nghiệp được coi là hiện tượng tất yếu của nền KTTT. Tuy nhiên do ảnh hưởng của ý thức hệ và nhận thức xã hội nên vấn đề thất nghiệp, đặc biệt là nguyên nhân dẫn đến thất nghiệp được các nhà kinh tế lý giải rất khác nhau; Các loại hình thất nghiệp và sự ảnh hưởng của thất nghiệp đối với cá nhân và xã hội. Bên cạnh đó, tác giả đã đề ra giải pháp kiểm soát thất nghiệp ở tỉ lệ cho phép. [34] “Thực trạng giải pháp phòng chống lạm dụng quỹ BHTN trên địa bàn tỉnh Bình Dương”. Đề tài luận văn thạc sĩ của tác giả Lê Minh Lý, 2013. Luận văn đã tập trung phân tích thực trạng quỹ BHTN và các giải pháp chống lạm 3
dụng quỹ BHTN trên địa bàn tỉnh Bình Dương. Tác giả nhấn mạnh việc cần phải tiếp tục vận động, tuyên truyền bằng nhiều hình thức, đa dạng, phong phú để nâng cao nhận thức cho mọi người vềchính sách BHTN; cần có biện pháp xử lý thật nghiêm cho những người cố tình lạm dụng, bên cạnh đó cần có chính sách khen thưởng, động viên những tập thể, cánhân phát hiện, ngăn chặn kịp thời các hành vi lạm dụng quỹ BHTN. Phòng chống lạm dụng quỹ BHTN là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của mỗi người dân [27] Quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở nước ta hiện nay. Luận án của tác giả Nguyễn Quang Trường, 2017. Luận án đã đã tập trung hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến QLNN về BHTN đồng thời đã làm rõ được các khái niệm liên quan, đặc điểm, tính tất yếu, các tiêu chí, nội dung và các nhân tố ảnh hưởng đến QLNN về BHTN. Trên cơ sở nghiên cứu kinh nghiệm về xây dựng và quản lý chính sách BHTN các quốc gia tiêu biểu trên thế giới. Luận án đã rút ra được một số bài học kinh nghiệm cho Việt Nam, từ đó đưa ra phương hướng và hệ thống giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả QLNN về BHTN trong thời gian tới. [37] Đề tài nghiên cứu cấp Bộ về “Đánh giá và hoàn thiện cơ chế chính sáchBHTN nhằm tăng cường tính bền vững” do Lê Quang Trung làm Chủ nhiệm. Công trình nghiên cứu này đã đề cập gián tiếp về các vấn đề liên quan tới QLNN về BHTN. Tác giả đã phân tích quy trình thực hiện BHTN phải được mở rộng từng bước để tránh tăng đột ngột các chi phí và gây ra khó khăn đối với các chủ doanh nghiệp trong việc tham gia đóng phí BHTN, ảnh hưởng tiêu cực đến duy trì việc làm cho NLĐ của doanh nghiệp. Vì vậy, chính sách BHTN thường được áp dụng khi hệ thống BHXH đã phát triển và khi điều kiện kinh tế, trình độ QLNN về thất nghiệp cho phép. Cũng vì vậy mà Chính phủ các nước thường thực hiện chính sách BHTN từng bước theo khả năng quản lý của Chính phủ và khả năng về nguồn tài chính cho thực hiện chính sách này. [36] 4
Đề tài “Quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị” được tác giả lựa chọn để nghiên cứu, hiện tại chưa có công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. Luận văn đã tiếp thu vấn đề lý luận về QLNN về BHTN từ các công trình đã công bố trước đó, song có bổ sung hoàn thiện khung lý thuyết cũng như gắn với thực trạng địa bàn tỉnh Quảng Trị. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn - Mục đích nghiên cứu: Đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLNN về BHTN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới. - Nhiệm vụ nghiên cứu: + Hệ thống hoá và làm rõ thêm cơ sở lý luận về QLNN về BHTN. + Phân tích, đánh giá thực trạng QLNN về BHTN ở tỉnh Quảng Trị, đánh giá các thành công, hạn chế và nguyên nhân của các hạn chế trong QLNN về BHTN. + Đề xuất một số giải pháp nhằm hoàn thiện công tác QLNN về BHTN trên địa bàn tỉnh Quảng Trị trong thời gian tới. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của luận văn - Đối tượng nghiên cứu: Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động QLNN về BHTN. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: Hoạt động QLNN cấp tỉnh về BHTN trong hệ thống QLNN về BHTN. + Phạm vi về không gian: Đề tài nghiên cứu trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. + Phạm vi về thời gian: Đề tài nghiên cứu dựa trên các tài liệu, số liệu thu thập từ năm 2015 đến năm 2018 và định hướng đến năm 2030. (Tác giả chọn mốc nghiên cứu từ năm 2015 để làm rõ sự thay đổi trong việc thực hiện chính sách BHTN và những điểm mới sau khi Luật Việc làm có hiệu lực thi hành từ ngày 01/01/2015). 5
5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn - Phương pháp luận: Luận văn nghiên cứu dựa trên phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin để phân tích, đánh giá các quy định về QLNN về BHTN trên thực tế, tìm hiểu lịch sử quá trình hình thành và phát triển của lĩnh vực BHTN nói chung và về công tác QLNN về BHTN nói riêng. - Phương pháp nghiên cứu: + Phương pháp thu thập số liệu: Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã thu thập số liệu từ các sở, ban, ngành trên địa bàn tỉnh Quảng Trị, số liệu từ các tài liệu thống kê của các bộ, ngành, địa phương có liên quan đến đối tượng nghiên cứu của luận văn. Đồng thời thu thập số liệu thông qua mạng Internet. + Phương pháp xử lý thông tin và xử lý số liệu: thu thập số liệu, xử lý số liệu để đưa ra những nhận định khách quan về thực trạng QLNN về BHTN ở tỉnh Quảng Trị. + Phương pháp tổng hợp, so sánh và đánh giá: Trên cơ sở tổng hợp nhiều cách khác nhau, tác giả đưa ra những ý kiến, nhận xét đánh giá về các vấn đề liên quan đến công tác QLNN về BHTN ở tỉnh Quảng Trị từ năm 2015 - 2018, kế thừa một số công trình đã công bố có liên quan đến vấn đề nghiên cứu đánh giá và làm sáng tỏ các vấn đề cần quan tâm. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn 6.1. Ý nghĩa lý luận Luận văn làm rõ các khái niệm, vai trò, sự cần thiết khách quan của hoạt động QLNN về BHTN trong điều kiện kinh tế thị trường hiện đại và hội nhập quốc tế. 6.2. Ý nghĩa thực tiễn Thông qua việc phân tích thực trạng công tác QLNN về BHTN tại tỉnh Quảng Trị luận văn đã đề xuất một hệ thống giải pháp có tính khả thi nhằm hoàn thiện hơn công tác này hướng tới đảm bảo an sinh xã hội tại tỉnh Quảng Trị 6
7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn kết cấu gồm 3 chương: Chƣơng 1: Cơ sở lý luận và thực tiễn của quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp. Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp ở tỉnh Quảng Trị Chƣơng 3: Phương hướng và giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bảo hiểm thất nghiệp trên địa bàn tỉnh Quảng Trị. 7
Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ BẢO HIỂM THẤT NGHIỆP 1.1. Tổng quan về bảo hiểm thất nghiệp 1.1.1. Khái niệm bảo hiểm thất nghiệp Theo cách hiểu thông thường, BHTN dựa trên sự đóng góp của ba bên đó là Nhà nước, NSDLĐ và NLĐ nhằm bù đắp một phần thu nhập cho NLĐ trong trường hợp bị mất việc làm và hỗ trợ họ sớm quay trở lại thị trường lao động. Người thất nghiệp sẽ được hưởng một khoản tiền nhất định và những khoản hỗ trợ khác nhằm giúp người thất nghiệp nhanh chóng quay lại thị trường lao động. Theo Luật Việc làm được Quốc hội thông qua và có hiệu lực từ ngày 01/01/2015 [29], Điều 3: “Bảo hiểm thất nghiệp là chế độ nhằm bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi bị mất việc làm, hỗ trợ người lao động học nghề, duy trì việc làm, tìm việc làm trên cơ sở đóng vào quỹ bảo hiểm thất nghiệp”. BHTN là một bộ phận của BHXH. Tuy nhiên BHTN có tính đặc thù riêng, có những hỗ trợ giúp NLĐ nhanh chóng có việc làm và ổn định cuộc sống như: hỗ trợ học nghề, hỗ trợ tìm việc làm… trên cơ sở mức đóng vào quỹ BHTN, cả BHYT giúp chăm sóc sức khỏe cho người thất nghiệp. BHTN là biện pháp hỗ trợ NLĐ giải quyết tình trạng thất nghiệp, nhằm trợ giúp kịp thời cho NLĐ trong thời gian chưa tìm kiếm được việc làm và tạo cơ hội cho họ học nghề, tìm kiếm công việc mới. ILO (Tổ chức lao động thế giới) định nghĩa: “BHTN là bảo hiểm bồi thường cho người lao động bị thiệt hại về thu nhập do bị mất việc làm nhằm ổn định cuộc sống cho người lao động và giúp họ có điều kiện tham gia vào thị trường lao động”. 8
1.1.2. Lịch sử hình thành bảo hiểm thất nghiệp BHTN xuất hiện lần đầu tiên vào khoảng cuối thế kỷ XIX ở Châu Âu dưới những hình thức sơ khai và chưa phải là do chính quyền quốc gia tổ chức. Từ cuối thế kỷ XIX, BHTN đã xuất hiện, khởi đầu là nguồn tài chính của quỹ công đoàn. Dần dần một số chủ doanh nghiệp vì lợi ích của chính họ để ổn định đội ngũ công nhân lành nghề đã thành lập Quỹ trợ cấp mất việc, nghỉ việc tạm thời. Về sau một số thành phố, chính quyền đứng ra thành lập quỹ BHTN với phương thức tự nguyện. Với phương thức này, quỹ BHTN chỉ thu hút được những NLĐ trong phạm vi thành phố đó. Trên thực tế, đa số người đóng cho quỹ là những người có việc làm không ổn định, người có thu nhập thấp mới tham gia, dẫn đến quỹ thu không đủ để chi. Ở những thành phố mà chính quyền không đứng ra thành lập quỹ BHTN, thì chính quyền tài trợ cho các quỹ bảo hiểm tư nhân, quỹ công đoàn để tăng thêm mức trợ cấp cho người thất nghiệp và đảm bảo an toàn cho quỹ. Để khắc phục tình trạng trên và muốn duy trì, phát triển quỹ BHTN để bảo vệ NLĐ thì đòi hỏi khách quan là phải mở rộng BHTN ở phạm vi quốc gia. Vào năm 1883, quỹ BHTN do chính quyền tổ chức đầu tiên đã xuất hiện ở Berne (Thụy Sỹ) [35] nhằm bảo vệ cho tất cả công nhân, không phân biệt là thành viên công đoàn hay không. Trong khi Thụy sỹ cho ra đời quỹ BHTN thì ở Bỉ và Pháp Chính quyền chủ trương viện trợ cho các quỹ công đoàn và giới chủ để trợ cấp cho những NLĐ mất việc làm. Vào những năm đầu của thế kỷ XX, có 11 nước [35] đã ban hành luật pháp quốc gia về BHTN. Ngoài ra, các nước Hà Lan, Tây Ban Nha, Bỉ, Áo, Cộng hòa liên bang Đức, Nam Tư cũng tiếp nối với chủ trương bắt đầu bằng viện trợ của Nhà nước cho các quỹ BHTN tự nguyện. Sau chiến tranh thế giới lần thứ nhất, làn sóng thất nghiệp đã thúc đẩy sự ra đời BHTN của một số quốc gia. Trong những năm 30, do hậu quả từ cuộc 9
khủng hoảng kinh tế thế giới (1929-1933), nạn thất nghiệp đã tới mức trầm trọng khiến cho các quốc gia phải quan tâm đến người thất nghiệp một cách có tổ chức và hệ thống hơn. Từ năm 1934, có thêm một số nước Châu Âu và Bắc Mỹ ban hành các Đạo luật về BHXH và BHTN, chẳng hạn: ở Mỹ năm 1935, Canada vào năm 1939, thiết lập chế độ BHTN bắt buộc [33]. Ngoài ra còn có Thụy Điển và Tân Tây Lan thiết lập chế độ BHTN tự nguyện. Những năm đầu của thập kỷ 40, bốn nước Bồ Đào Nha, Nhật Bản, Australia, Hy Lạp cũng đã ban hành TCTN áp dụng chế độ bắt buộc. Sau chiến tranh thế giới lần thứ II, đặc biệt là sau khi có Công ước số102, năm 1952 của Tổ chức lao động quốc tế (ILO) thì một loạt nước trên thế giới đã triển khai BHTN và TCTN. Theo thống kê, đến năm 1999 đã có 69 nước thực hiện BHTN, đến năm 2009 số nước thực hiện BHTN là 78 nước. Việc quản lý quỹ BHTN thường do Bộ Lao động quản lý như: Cộng hòa liên bang Đức , Hoa Kỳ, Trung Quốc, Nhật, Hungari, Đan Mạch,… Tuy nhiên, có nước lại do cơ quan BHTN quản lý như: Pháp, hoặc có nước do cơ quan bảo đảm xã hội quản lý như: Hà Lan, Ba Lan… Nhìn chung, đa phần ở các nước hiện nay quản lý quỹ BHTN do cơ quan lao động đảm nhận [35]. Tại Việt Nam, BHTN là một chính sách nằm trong hệ thống chính sách an sinh xã hội của Nhà nước có tác động trực tiếp đến chính bản thân NLĐ. Chính sách BHTN có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2009. 1.1.3. Vai trò của bảo hiểm thất nghiệp - Đối với NLĐ: BHTN vừa giúp đỡ họ ổn định cuộc sống khi bị mất việc làm thông qua việc trả TCTN vừa tạo cơ hội để họ có thể tiếp tục tham gia thị trường lao động. Tạo ra chỗ dựa về vật chất và tinh thần cho NLĐ khi lâm vào tình trạng mất việc làm, góp phần làm giảm khó khăn trước mắt trong cuộc sống NLĐ khi họ bị mất việc làm, giúp họ có cuộc sống ổn định. 10