Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương

Chia sẻ: _ _ | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:118

Thêm vào BST

Báo xấu

13
lượt xem 6
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Luận văn "Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương" được hoàn thành với mục tiêu nhằm làm rõ những vấn đề lý luận, thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương, đề tài nhằm đưa ra các giải pháp góp phần tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương trong thời gian tới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý công: Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ........................./...................... ......./........ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MINH PHÚC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2024
BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ NỘI VỤ ........................./...................... ......./........ HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA LÊ MINH PHÚC QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ VÀ TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ CÔNG Mã số: 8 34 04 03 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC PGS.TS NGUYỄN THỊ THU HÀ TP.HỒ CHÍ MINH – NĂM 2024
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của cá nhân tôi về quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương với sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS Nguyễn Thị Thu Hà - Học viện Hành chính Quốc gia. Các tài liệu tham khảo, nội dung và số liệu, tôi trích dẫn, sử dụng trong đề tài của mình đều đã được công bố và trung thực. Tôi xin chịu trách nhiệm về những cam kết của mình. Hồ Chí Minh, tháng năm 2024 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lê Minh Phúc
LỜI CẢM ƠN Để có thể hoàn thành được Luận văn của mình. Lời đầu tiên, tác giả xin tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến quý lãnh đạo, Ban Giám đốc Học viện, các thầy, cô đã tạo cơ hội cho tác giả được tham gia học tập, rèn luyện trong môi trường Cao học, nghiên cứu về chuyên ngành quản lý công tại phân viện Học viện Hành chính Quốc gia cơ sở tại Thành phố Hồ Chí Minh. Với những tri thức quý báu nhận được cùng sự tận tình hướng dẫn, tạo điều kiện tốt nhất của PGS.TS. NGUYỄN THỊ THU HÀ - HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH QUỐC GIA cho tác giả có thể hoàn thành luận văn này, tác giả xin thành bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc của mình đến cô. Xin cảm ơn các anh, chị đồng nghiệp đã quan tâm, hỗ trợ, cung cấp và giúp đỡ để tác giả có được các thông tin, tài liệu chính xác và phù hợp nhất đối với đề tài Luận văn của mình. Mặc dù đã cố gắng trong việc đầu tư thời gian và công sức trong suốt quá trình triển khai, nghiên cứu và thực hiện đề tài nhưng không thể tránh khỏi những hạn chế và thiếu sót. Kính mong quý Thầy, quý Cô tiếp tục chỉ dẫn, góp ý để luận văn được hoàn thiện hơn./. Người thực hiện Lê Minh Phúc
MỤC LỤC Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục viết tắt Mục lục các sơ đồ, bảng biểu trang MỞ ĐẦU ............................................................................................................1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT .........................9 1.1. Khái quát về quản lý nhà nước đối với bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ..........................................................................................9 1.1.1. Khái niệm ..............................................................................................9 1.1.2. Đặc điểm quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư ......... 13 1.1.3. Ý nghĩa của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư ..17 1.2. Chủ thể, đối tượng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ..................................................................................18 1.2.1. Chủ thể quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ............................................................................................ 18 1.2.2. Đối tượng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .....................................................................................19 1.3. Nội dung quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................................................20 1.3.1. Ban hành văn bản pháp luật về việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .....................................................................................21 1.3.2. Tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................. 22 1.3.3. Tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................. 23 1.3.4. Triển khai thực hiện các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .............................................................................. 24 1.3.5. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ......................................................26 1.4. Các điều kiện đảm bảo hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ............................................................... 28 1.4.1. Về sự lãnh đạo của Đảng .................................................................... 28
1.4.2. Về thể chế, chính sách ........................................................................ 30 1.4.3. Về nguồn lực tài chính, nguồn nhân lực ............................................ 31 1.4.4. Về nhận thức của người dân ............................................................... 32 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG ....................................................35 2.1. Công tác bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ........................................................ 35 2.1.1. Các yếu tố tác động đến quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ............................................................................................................35 2.1.2. Cơ quan thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương .................. 37 2.1.3. Tình hình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ..............................................38 2.2. Thực tiễn quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ..................................................................... 42 2.2.1. Ban hành văn bản pháp luật về việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .....................................................................................42 2.2.2. Tổ chức bộ máy, nguồn nhân lực thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................. 43 2.2.3. Tuyên truyền, phổ biến giáo dục pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ................................................................. 45 2.2.4. Triển khai thực hiện các quy định về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất .............................................................................. 47 2.2.5. Thanh tra, kiểm tra, giải quyết khiếu nại, tố cáo việc bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất ......................................................53 2.3. Đánh giá chung ......................................................................................... 54 2.3.1. Kết quả đạt được ................................................................................. 54 2.3.2. Hạn chế ............................................................................................... 58 2.3.3. Nguyên nhân của hạn chế ...................................................................60 Chương 3: QUAN ĐIỂM, GIẢI PHÁP TĂNG CƯỜNG QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT TRÊN ĐỊA BÀN THỊ XÃ BẾN CÁT, TỈNH BÌNH DƯƠNG ......65
3.1. Quan điểm tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ............................................ 65 3.2. Giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương ................................................. 69 3.2.1. Nhóm giải pháp về nâng cao nhận thức ............................................. 69 3.2.2. Nhóm giải pháp hoàn thiện thể chế, chính sách .................................72 3.2.3. Nhóm giải pháp về tổ chức thực hiện .................................................79 KẾT LUẬN ...................................................................................................... 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ........................................................ 93 PHỤ LỤC .......................................................................................................100
DANH MỤC VIẾT TẮT Cụm từ chưa viết tắt Cụm từ viết tắt Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư BT, HT, TĐC Hội đồng nhân dân HĐND Ủy ban nhân dân UBND Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam UB.MTTQVN Quyền sư dụng đất, quyền sở hữu nhà QSDĐ ở và tài sản khác gắn liền với đất Giấy chứng nhận quyền sư dụng đất, quyền sở hữu nhà ở và tài sản khác GCN QSDĐ gắn liền với đất
MỤC LỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU Số hiệu Tên bảng Trang Bản 2.0 Bản đồ hành chính và bản đồ cơ cấu sư dụng đất 35 Cơ cấu tổ chức Trung tâm phát triển quỹ đất thị xã Sơ đồ 2.1 38 Bến Cát Tình hình bồi thường, hỗ trợ, tái định cư Dự án công Bảng 2.1 trình Nâng cấp, mở rộng đường từ Kho bạc Bến Cát 50 đến Cầu Quan. Tình hình phê duyệt phương án công trình Nâng cấp, Bảng 2.2 51 mở rộng đường từ Kho bạc Bến Cát đến Cầu Quan Tổng hợp tình hình đường Mỹ Phước - Tân Vạn nối Bảng 2.3 52 dài về hướng Khu công nghiệp Mỹ Phước II và III. Tình hình phê duyệt phương án công trình đường Mỹ Bảng 2.4 Phước - Tân Vạn nối dài về hướng Khu công nghiệp 53 Mỹ Phước II và III.
1 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng trên tất cả lĩnh vực như hiện nay, muốn phát triển được đất nước đòi hỏi các quốc gia trong nhóm đang phát triển, trong đó có Việt Nam phải tích cực thực hiện công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước để có thể được tham gia vào “sân chơi chung” của thế giới. Để thực hiện được mục tiêu này, cần phải thu hút và tận dụng được nguồn vốn dồi dào từ các nhà đầu tư lớn cả trong nước lẫn quốc tế đến đầu tư, làm ăn, sinh sống, từ đó, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, cải thiện đời sống vật chất và đời sống tinh thần của nhân dân trên cả nước nói chung và của từng địa phương nói riêng. Nhận thức được tầm quan trọng của vấn đề này, Đảng và Nhà nước đã đưa ra nhiều chủ trương, chính sách về công tác giải phóng mặt bằng khi nhà nước thu hồi đất để thực hiện dự án vì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và vì lợi ích quốc gia, công cộng. Thực tiễn việc thu hồi đất để thực hiện các công trình, dự án đầu tư để phát triển kinh tế - xã hội có ảnh hưởng rất lớn đến các đối tượng có đất thuộc phạm vi thu hồi xét ở góc độ kinh tế và an sinh xã hội. Do đó, công tác này luôn được cả hệ thống chính trị ở mỗi cấp vào cuộc thực hiện. Thời gian qua, Nhà nước ta không ngừng hoàn thiện chính sách, pháp luật về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo hướng vừa đảm bảo thực hiện được các công trình, dự án để phát triển kinh tế - xã hội vừa đảm bảo cuộc sống tốt hơn cho đối tượng có đất thu hồi. Tuy nhiên chính sách, pháp luật hiện hành cũng còn nhiều bất cập, chồng chéo dẫn đến công tác này có phát sinh nhiều thắc mắc, khiếu kiện, tố cáo, nhiều trường hợp bất hợp tác, chống đối cơ quan chức năng dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện dự án, ảnh hưởng đến tiến độ giải ngân vốn bồi thường, làm tăng vốn đầu tư công... Bến Cát là một đô thị trẻ của tỉnh Bình Dương, được định hướng quy
2 hoạch và xác định “đến năm 2030 là đô thị Công nghiệp - Dịch vụ; đến năm 2040 là Trung tâm đô thị Công nghiệp - Dịch vụ - Đầu mối giao thông; trong đó công nghiệp theo hướng phát triển công nghiệp sạch, có công nghệ cao” [17]. Do đó, Bến Cát được đầu tư với nhiều dự án lớn, trọng điểm của tỉnh. Song nhìn chung, khi các dự án, công trình đầu tư xây dựng vì mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội và vì lợi ích quốc gia, công cộng có liên quan đến thu hồi đất được triển khai, thông báo đến người dân thì đa số người dân có đất trong khu vực thu hồi của thị xã đồng tình, ủng hộ và tự giác thực hiện tốt các chủ trương của Đảng và chính sách, pháp luật nhà nước; thậm chí một số người dân vì lợi ích chung sẵn sàng chịu thiệt thòi, hy sinh lợi ích riêng vì mục đích chung như tự nguyện hiến thêm đất cho nhà nước để mở rộng các tuyến đường hẻm,... Nhưng vẫn có hiện tượng một số người dân không hợp tác, gây mất an ninh trật tự, an toàn xã hội, số vụ việc khiếu nại, khiếu kiện (vượt cấp) kéo dài và ngày càng tăng và phức tạp. Nguyên nhân chủ yếu là do trình tự thủ tục thực hiện qua bước, nhiều ngành và nhiều cấp; giá bồi thường đất chưa tương xứng với giá giao dịch thực tế; giá bồi thường tài sản chưa phù hợp với giá tại thời điểm thu hồi đất; không có quỹ đất tái định hoặc khu tái định cư có vị trí không thuận lợi; cán bộ trực tiếp làm công tác bồi thường chưa đủ kinh nghiệm. Trên cơ sở về lý luận và thực tiễn nêu trên trong bối cảnh Bến Cát đang đẩy mạnh công nghiệp hóa và đô thị hóa, học viên quyết định lựa chọn đề tài “Quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương” để thực hiện nghiên cứu, bảo vệ. 2. Tình hình nghiên cứu Qua tìm hiểu về nội dung đề tài, đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất
3 như sau: - Phan Trung Hiền: Những điều cần biết về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất, NXB Chính trị quốc gia - Sự thật, 2014. Quyển sách này cung cấp cho chúng ta những kiến thức bao quát nhất về BT, HT, TĐC khi Nhà nước thu hồi đất theo quy định Luật Đất đai năm 2013 và các Nghị định có liên quan nhưng học viên nhận thấy tác giả chỉ trên cơ sở phân tích, cung cấp góc nhìn về các quy định nhưng vẫn chưa đi sâu, phân tích đến những tồn tại, hạn chế trong BT, HT, TĐC. - Nguyễn Chí Cường, Đại học Cần Thơ, 2016, Luận văn cao học Quản lý Đất đai: “Đánh giá mức độ hài lòng của người dân và các vấn đề bất cập trong giải tỏa, bồi thường và tái định cư trên địa bàn tỉnh Vĩnh Long”. Kết quả nghiên cứu cho thấy: Công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố, tuy nhiên, yếu tố về cân bằng lợi ích giữa các bên, nhất là lợi ích của người dân có ảnh hưởng rất lớn. - Lê Ngọc Thạnh, Đại học Luật, 2017, Luận án tiến sĩ: “Pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp ở Việt Nam”. Kết quả nghiên cứu của Luận án đã tìm ra những điểm chưa hợp lý của một số quy định pháp luật về thu hồi đất nông nghiệp nhằm đảm bảo quyền và lợi ích của Nhà nước, nhà đầu tư và người sư dụng đất, tuy nhiên, học viện nhận thấy tác giả vẫn chưa đề cập đến tính chất riêng của các loại đất trong nhóm đất nông nghiệp cũng như đề xuất các giải pháp góp phần hoàn thiện việc cân bằng được lợi ích của các chủ thể trong việc thu hồi đất. - Nguyễn Vinh Diện, Đại học Huế, 2019, Luận án tiến sĩ: “Pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất”. Kết quả nghiên cứu của Luận án đã chỉ ra những bất cập trong việc áp dụng các quy định pháp luật hiện hành về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, trên cơ sở đó, đưa các các giải pháp cụ thể để nâng cao hiệu quả thực thi pháp luật thu hồi đất ở nước ta.
4 - Nhóm tác giả Đào Chung Chính, Đặng Hùng Võ, Nguyễn Thanh Trà với bài nghiên cứu “Đánh giá thực trạng triển khai công tác thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư theo quy định của pháp luật” đăng trên Tạp chí Khoa học và Phát triển Số 03/2013. Nhóm tác giả cho rằng cần sưa đổi, bổ sung thêm các quy định: 1- Về bồi thường, 2-Về hỗ trợ, 3- Về tái định cư để triển khai BT, HT, TĐC đạt được hiệu quả. - Bài viết của Phạm Phương Nam “Hoàn thiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất”, đăng trên Tạp chí Tài nguyên và Môi trường, 2016. Tác giả chỉ ra một số bất cập của quy định BT, HT, TĐC trong quá trình triển khai trên thực tiễn, nổi bật là đối tượng sư dụng đất trên thực tế rất phức tạp, việc người chuyển nhượng “lợi dụng quy định” để đạt được nhiều lợi ích; đồng thời, bài viết cũng phân tích tình trạng tiền bồi thường sau khi người có đất thu hồi không sư dụng “đúng cách” và trở thành gánh nặng cho xã hội; song song đó, vai trò của Nhà nước trong thực hiện tuyên truyền, vận động còn nhiều hạn chế. - Nhóm tác giả Nguyễn Thị Thanh Thủy và Trần Long Đại với bài viết “Chế độ sở hữu toàn dân về đất đai và việc thực hiện bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất, thực tiễn từ các tỉnh Đông Nam Bộ” đăng trên Tạp chí Công Thương, Số 23, tháng 10 năm 2022. Nhóm tác giả đã phân tích thực trạng, đề cập một số bất cập, hạn chế trong quy định pháp luật về bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất và kiến nghị: 1- cần quy định về căn cứ thu hồi đất nhằm mục đích quốc phòng, an ninh, phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, cộng đồng theo hướng chặt chẽ về căn cứ thu hồi để tránh lạm dụng; 2- hoàn thiện quy định về giá đất, khung giá đất. Qua tìm hiểu các công trình nghiên cứu trên đã cung cấp cho tác giả các cách tiếp cận với nhiều giác độ khác nhau liên quan đến công tác BT, HT, TĐC. Tuy nhiên, vẫn chưa có công trình nào đi sâu phân tích cụ thể tình hình
5 quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở làm rõ những vấn đề lý luận, thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương, đề tài nhằm đưa ra các giải pháp góp phần tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương trong thời gian tới. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Hệ thống hóa, phân tích và làm rõ những vấn đề lý luận quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. - Phân tích thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. - Đề xuất các giải pháp góp phần tăng cường công tác quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương trong thời gian tới. 4. Đối tượng nghiên cứu và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của luận văn là hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất tại thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Thời gian nghiên cứu: từ năm 2018 đến năm 2022. - Không gian nghiên cứu: trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. - Nội dung: Hoạt động quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định
6 cư khi thu hồi đất là vấn đề có phạm vi rộng, phức tạp, vì vậy, trong khuôn khổ của luận văn thạc sĩ, tác giả tập trung nghiên cứu hoạt động quản lý nhà nước của UBND thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi thu hồi đất để thực hiện các dự án hạ tầng công cộng. 5. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Đề tài chủ yếu dựa trên cơ sở phương pháp luận duy vật biện chứng, duy vật lịch sư của chủ nghĩa Mác - Lê Nin; tư tưởng Hồ Chí Minh về bảo đảm quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. 5.2. Các phương pháp cụ thể Để giải quyết những vấn đề cụ thể mà nội dung của đề tài hướng đến, các phương pháp nghiên cứu chuyên ngành đều được áp dụng như: 5.2.1. Phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp Phương pháp này được sư dụng nhằm phân tích các tài liệu nghiên cứu có liên quan đến hoạt động thực hiện bồi thường, hỗ trợ và tái định cư đối với người bị thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát. Các tài liệu nghiên cứu chủ yếu là: - Các văn bản pháp luật. - Các bài báo, bài viết khoa học. - Các Nghị quyết của HĐND, UBND tỉnh Bình Dương. - Các Nghị quyết của HĐND thị xã Bến Cát, Quyết định, Kế hoạch, Tờ trình, Công văn của UBND thị xã Bến Cát, - Các Báo cáo, Tờ trình, Phương án, Công văn,… của Phòng Tài chính - Kế hoạch, Phòng Tài nguyên và Môi trường, Phòng Quản lý đô thị và Trung tâm Phát triển quỹ đất thị xã Bến Cát. Từ những phân tích tài liệu thứ cấp sẽ cung cấp những số liệu, những đánh giá tổng quan phục vụ cho việc nghiên cứu luận văn. Phương pháp phân
7 tích tài liệu thứ cấp cung cấp những luận cứ, luận điểm cả về mặt lý luận và thực tiễn. 5.2.2. Phương pháp khác Bên cạnh việc sư dụng phương pháp phân tích tài liệu thứ cấp, luận văn còn sư dụng một số phương pháp khác như: - Phương pháp nghiên cứu quy nạp: Trong quá trình nghiên cứu, trình bày luận văn (được sư dụng nhiều trong phần cơ sở lý luận), tác giả nêu lên những thông tin tương đồng hoặc tương phản trong các tài liệu tham khảo để chứng minh cho những luận cứ của đề tài kết hợp với thực hiện theo quy trình là phân tích vấn đề trước, sau đó sẽ tổng hợp lại những điểm chung và đưa ra kết luận. Trên cơ sở đó, tìm ra cái chung, cái đặc thù, cái bản chất và quy luật vận động của đối tượng nghiên cứu nhằm tăng tính thuyết phục. - Phương pháp thống kê: Luận văn sư dụng phương pháp thống kê để đưa ra các số liệu cần thiết để làm luận chứng cho các nhận định, đánh giá. Việc đánh giá hiện tượng dựa trên kết quả thống kê, báo cáo được sư dụng đồng thời với phương pháp nghiên cứu quy nạp sẽ cung cấp thông tin, góc nhìn tổng quan về sự cần thiết, thực trạng quản lý bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát. - Phương pháp so sánh: Trong luận văn, tác giả sẽ sư dụng trong phần thực trạng của vấn đề nhằm giúp cho bài luận thêm sinh động vì có tính đối chiếu thực tế và tính hiệu quả. Ngoài ra, tác giả còn sư dụng phương pháp quan sát thực tiễn để có được các thông tin, tài liệu cụ thể và trực quan, sinh động về vấn đề nghiên cứu. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lý luận Xây dựng được khung lý thuyết quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ,
8 tái định cư trên địa bàn cấp huyện; theo đó, luận văn làm rõ được nội hàm của các khái niệm chính như khái niệm thu hồi đất, bồi thường, hỗ trợ, tái định cư và quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, làm rõ đặc điểm, nội dung, ý nghĩa của quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư. Những nghiên cứu về lý luận của đề tài luận văn có thể góp phần hoàn thiện hơn khung lý luận về quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn cấp huyện. 6.2. Ý nghĩa về mặt thực tiễn Luận văn phân tích, làm rõ thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ và tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương, từ đó, chỉ ra những hạn chế, bất cập và đề xuất các giải pháp đồng bộ để hoàn thiện công tác quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương nói riêng và trên địa bàn cấp huyện nói chung. Kết quả của đề tài có thể trở thành tài liệu tham khảo hữu ích cho cấp ủy đảng, chính quyền cấp huyện nói chung và cho chính quyền thị xã Bến Cát nói riêng, cho các nhà khoa học quan tâm nghiên cứu đến lĩnh vực này. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, mục lục, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung chính của luận văn được thiết kế thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất. Chương 2: Thực trạng quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương. Chương 3: Quan điểm, giải pháp tăng cường quản lý nhà nước về bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi nhà nước thu hồi đất trên địa bàn thị xã Bến Cát, tỉnh Bình Dương.
9 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ BỒI THƯỜNG, HỖ TRỢ, TÁI ĐỊNH CƯ KHI NHÀ NƯỚC THU HỒI ĐẤT 1.1. Khái quát về quản lý nhà nước đối với bồi thường, hỗ trợ, tái định cư khi Nhà nước thu hồi đất 1.1.1. Khái niệm - Thu hồi đất: Hiện nay, khái niệm thu hồi đất có rất nhiều cách tiếp cận với nhiều giác độ khác nhau. Trong từ điển Tiếng Việt do giáo sư Hoàng Phê là tác giả định nghĩa “là thu về lại, lấy lại cái trước đó đã đưa ra, đã cấp phát hoặc bị mất vào tay người khác” [47, tr.958]. Theo khái niệm này, chúng ta có thể hiểu việc thu hồi là việc của một chủ thể thu về lại hoặc lấy về lại một vật gì đó do chủ thể đó có quyền sở hữu từ một chủ thể khác đang nắm giữ vật đã được chủ thể khác sở hữu thông qua việc thỏa thuận của hai bên hoặc đơn phương chiếm hữu. Một cách tiếp cận khác đó là theo quy định tại khoản 11 Điều 3 Luật Đất đai năm 2013 “thu hồi đất là việc Nhà nước quyết định thu lại quyền sư dụng đất của người được Nhà nước trao quyền sư dụng đất hoặc thu lại đất của người sư dụng đất vi phạm pháp luật về đất đai” [2]. Khái niệm này được dùng từ rất sớm kể từ khi Nhà nước ban hành các văn bản pháp luật về đất đai. Bên cạnh đó, Nhà nước đã tiếp cận và thể hiện quyền sở hữu đất trong các văn bản pháp luật từ rất sớm, tại Điều 1 Luật Đất đai năm 1987 đề cập “1. Đất đai thuộc sở hữu toàn dân, do Nhà nước thống nhất quản lý…”, kế thừa và phát huy giá trị của các quy định về đất đai, đến nay, tại Điều 4 của Luật Đất đai năm 2013 quy định: “Điều 4. Đất đai thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và thống nhất quản lý. Nhà nước trao quyền sư dụng đất cho người sư dụng đất theo quy định của Luật này” [2]. Theo đó, chúng ta có thể thấy thu hồi đất là việc Nhà nước với tư cách
10 là người đại diện sở hữu thu lại quyền sư dụng đất của người dân. Đồng thời tác giả cũng đồng tình với việc các văn bản pháp luật đất đai của Nhà nước sư dụng cụm từ “thu hồi đất” thay vì dùng cụm từ “thu hồi quyền sư dụng đất” vì việc dùng cụm từ thu hồi đất sẽ bao quát hết được tất cả các trường hợp cần phải thu hồi đất. Kể cả các trường hợp Nhà nước chưa trao quyền sư dụng đất cho người sư dụng đất; xét riêng trường hợp này, có thể thấy việc sư dụng cụm từ “thu hồi quyền sư dụng đất” vào các văn bản mang tính quy phạm sẽ không phù hợp. Cũng như việc sư dụng cụm từ “thu hồi đất” sẽ khiến cho người sư dụng đất dễ hình dung được đối tượng bị thu hồi. - Bồi thường: là một thuật ngữ đã quen và đi sâu vào tiềm thức của người dân trong đời sống hàng ngày. Theo Từ điển Tiếng Việt thuật ngữ “bồi thường” được định nghĩa: “là đền bù bằng tiền những thiệt hại về vật chất và tinh thần mà mình phải chịu trách nhiệm” [47, tr.82]. Pháp luật Đất đai đề cập khái niệm Bồi thường khi Nhà nước thu hồi đất như sau: “Bồi thường thu hồi đất cũng có thể được hiểu là việc Nhà nước trả lại giá trị quyền sư dụng đất đối với diện tích đất bị thu hồi cho người bị thu hồi đất” [2]. Đến nay, về cơ bản ở nước ta, mọi thưa đất có thể sư dụng đều đã có người sư dụng. Do đó, việc thu hồi đất của Nhà nước chắc chắn sẽ có tác động nhất định đến người sư dụng đất, đến người dân để bù đắp những thiệt hại của người sư dụng đất phải gánh chịu. Như vậy, qua các cách tiếp cận trên, tác giả hiểu Bồi thường khi Nhà nước (đại diện sở hữu đất đai) thu hồi đất của người sư dụng đất (quyền sư dụng đất) để sư dụng vào mục đích quốc phòng, an ninh, lợi ích quốc gia, lợi ích công cộng, hoặc phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng; đồng thời, phải bù đắp lại những tổn hại do những tác động của hành vi thu hồi đất gây ra đảm bảo theo quy định của pháp luật đất đai.
11 - Hỗ trợ, tái định cư: Theo Từ điển Tiếng Việt thuật ngữ hỗ trợ là một động từ, với ý nghĩa là “giúp đỡ lẫn nhau, giúp đỡ thêm vào” [40, tr.457]. Mặt khác, theo cách tiếp cận của Nhà nước, Pháp luật đất đai quy định “Hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất là việc Nhà nước trợ giúp cho người có đất thu hồi để ổn định đời sống, sản xuất và phát triển” [2]. Bên cạnh đó, “các khoản hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất, giải phóng mặt bằng bao gồm: a) Hỗ trợ ổn định đời sống và sản xuất; b) Hỗ trợ đào tạo, chuyển đổi nghề và tìm kiếm việc làm đối với trường hợp thu hồi đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân trực tiếp sản xuất nông nghiệp; thu hồi đất ở kết hợp kinh doanh dịch vụ của hộ gia đình, cá nhân mà phải di chuyển chỗ ở; c) Hỗ trợ tái định cư đối với trường hợp thu hồi đất ở của hộ gia đình, cá nhân, người Việt Nam định cư ở nước ngoài mà phải di chuyển chỗ ở; d) Hỗ trợ khác” [2]. Theo cách tiếp cận này, với vai trò là đại diện chủ sở hữu khi thực hiện việc thu hồi quyền sư dụng của đối tượng sư dụng đất nhằm phục vụ mục đích quốc phòng, an ninh hoặc phát triển Kinh tế - Xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng hoặc một mục đích khác theo quy định pháp luật thì Nhà nước có nhiệm vụ phải xem xét hỗ trợ cho người sư dụng đất. Việc này có ý nghĩa rất quan trọng, giúp đỡ góp phần giảm thiệt hại cho người dân do bị Nhà nước thu hồi đất. Về khái niệm tái định cư, mặc dù các văn bản quy phạm pháp luật có đề cập đến tái định cư tuy nhiên pháp luật về đất đai hiện hành vẫn chưa đưa ra khái niệm tái định cư hay khái niệm về khu tái định cư. Do đó, tùy theo cách tiếp cận mà có các khái niệm đề cập khác nhau. Trên thực tế, khi một người sư dụng đất bị Nhà nước thu hồi đất mà thỏa mãn yêu cầu được cấp tái định cư (bị Nhà nước thu hồi đất ở, phải chuyển đi nơi khác để sinh sống) thì Nhà nước có nhiệm vụ phải Bồi thường tái định cư cho người sư dụng đất phù hợp. Cụ thể, phụ thuộc và tình hình thực tế thì hình thức bồi thướng tái định