Luân văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Thái Bình trong giai đoạn hiện nay

Chia sẻ: Ganuongmuoiot | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

17
lượt xem 9
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của luận văn là trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL, luận văn đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT trong giai đoạn hiện nay ở tỉnh Thái Bình.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luân văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Thái Bình trong giai đoạn hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC LÊ THÁI THANH PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH THÁI BÌNH TRONG GIAI ĐOẠN HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Viết Vượng HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Luận văn được thực hiện và hoàn thành với sự giúp đỡ, hướng dẫn của các thầy giáo, cô giáo, cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội; sự giúp đỡ của Lãnh đạo và cán bộ Sở Giáo dục và Đào tạo tỉnh Thái Bình. Với tình cảm chân thành, tác giả luận văn xin bày tỏ lòng biết ơn tới các thầy giáo, cô giáo, các cán bộ trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giảng dạy và giúp đỡ tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu; xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS.TS Phạm Viết Vượng, người đã dành cho tác giả những lời chỉ dẫn ân cần cùng với những kiến thức quý giá trong quá trình thực hiện luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn tập thể Lãnh đạo, chuyên viên các phòng, ban chuyên môn, nghiệp vụ Sở Giáo dục và Đào tạo Thái Bình; Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng các trường THPT trong tỉnh đã động viên, đóng góp ý kiến, cung cấp thông tin, tư liệu cho tác giả trong quá trình điều tra, nghiên cứu. Xin gửi lời cảm ơn tới bạn bè, đồng nghiệp và người thân đã tạo điều kiện, chia sẻ cùng tác giả trong quá trình học tập và nghiên cứu. Mặc dù đã nỗ lực, cố gắng song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả kính mong nhận được sự chỉ dẫn quý báu của các thầy giáo, cô giáo và sự đóng góp ý kiến của các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện tốt hơn./. Xin chân thành cảm ơn! Thái Bình, ngày 20 tháng 11 năm 2016 Tác giả Lê Thái Thanh
DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lý CBQLGD Cán bộ quản lý giáo dục CĐ Cao đẳng CNTT Công nghệ thông tin CSTĐ Chiến sỹ thi đua CNH-HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất ĐH Đại học NT Nhà trường KT-XH Kinh tế - xã hội KTTHHN Kỹ thuật tổng hợp hướng nghiệp PCGDTH Phổ cập giáo dục Tiểu học PCGDTHCS Phổ cập giáo dục Trung học phổ thông PHT Phó hiệu trưởng PCGDTHCS Phổ cập giáo dục Trung học cơ sở QLNT Quản lý nhà trường QLHCNN Quản lý hành chính Nhà nước GDTX Giáo dục thường xuyên GD&ĐT Giáo dục và đào tạo GDTX HN Giáo dục thường xuyên hướng nghiệp TCCB Tổ chức cán bộ TCCN Trung cấp chuyên nghiệp THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TH Tiểu học UBND Uỷ ban nhân dân XHHGD Xã hội hóa giáo dục
MỤC LỤC Lời cảm ơn.................................................................................................................i Danh mục chữ viết tắt...............................................................................................ii Mục lục.................................................................................................................... iii Danh mục bảng.......................................................................................................vii Danh mục sơ đồ, biểu đồ........................................................................................viii MỞ ĐẦU..................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG........................................................5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề.............................................................................5 1.2. Một số lý luận cơ bản về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên...........................7 1.2.1. Quản lý............................................................................................................7 1.2.2. Quản lý giáo dục............................................................................................11 1.2.3. Quản lý trường học........................................................................................12 1.2.4. Đội ngũ CBQL giáo dục................................................................................13 1.2.5. Phát triển........................................................................................................13 1.2.6. Phát triển nguồn nhân lực..............................................................................14 1.2.7. Đánh giá đội ngũ CBQL trường THPT..........................................................15 1.3. Phát triển đội ngũ CBQL trường THPT............................................................18 1.3.1. Trường THPT trong hệ thống giáo dục quốc dân...........................................19 1.3.2. Vai trò, nhiệm vụ, quyền hạn của đội ngũ CBQL trường THPT.....................21 1.3.3. Đội ngũ CBQL trường THPT và hoạt động quản lý trường THPT................23 1.4. Quy trình phát triển đội ngũ CBQL trường THPT............................................23 1.4.1. Quy hoạch......................................................................................................23 1.4.2. Bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, miễn nhiệm CBQL các trường THPT 24 1.4.3. Đào tạo và bồi dưỡng cán bộ quản lý............................................................25 1.4.4. Chính sách đãi ngộ và khen thưởng đối với đội ngũ CBQL trường THPT....26 1.5. Những yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ CBQL trường THPT trong giai đoạn hiện nay..........................................................................................................27
1.5.1. Yêu cầu đối với CBQL nhà trường trong bối cảnh đổi mới căn bản, toàn diện Giáo dục và Đào tạo................................................................................................27 1.5.2. Các yếu tố về kinh tế - xã hội, truyền thống văn hóa, phong tục tập quán....28 1.5.3. Các yếu tố khác.............................................................................................29 1.6. Những yêu cầu phát triển đội ngũ CBQL trường THPT trong giai đoạn hiện nay ................................................................................................................................. 29 1.6.1. Xây dựng và phát triển đội ngũ CBQL đảm bảo đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu theo hướng chuẩn hóa..................................................................................29 1.6.2. Yêu cầu về phẩm chất, năng lực đối với CBQL trường THPT......................29 1.7. Vai trò của các chủ thể quản lý phát triển đội ngũ CBQL trường THPT...........34 1.7.1. Vai trò của UBND cấp tỉnh trong việc phát triển đội ngũ CBQL trường THPT. ................................................................................................................................. 34 1.7.2. Vai trò của Sở Giáo dục và Đào tạo trong việc phát triển đội ngũ CBQL trường THPT...........................................................................................................34 Kết luận chương 1...................................................................................................36 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNGPHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝTRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH THÁI BÌNH......................37 2.1. Khái quát về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tỉnh Thái Bình......................37 2.1.1. Vị trí địa lý và điều kiện tự nhiên..................................................................37 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội...............................................................................37 2.1.3.Tình hình giáo dục..........................................................................................38 2.2. Thực trạng về phát triển giáo dục THPT của tỉnh Thái Bình............................40 2.2.1. Khái quát về giáo dục phổ thông tỉnh Thái Bình..........................................40 2.2.2. Số liệu thống kê về giáo dục THPT 5 năm....................................................42 2.2.3. Chất lượng giáo dục THPT tỉnh Thái Bình 5 năm.........................................43 2.3.2. Chất lượng đội ngũ cán bộ quản lý các trường THPT....................................48 2.3.3. Năng lực quản lý của CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình............................53 2.4. Thực trạng quản lý phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình.....64 2.4.1. Thực trạng quy hoạch cán bộ CBQL trường THPT.......................................65 2.4.2. Thực trạng tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển và miễn nhiệm ................................................................................................................................. 66
2.4.3. Thực trạng đào tạo, bồi dưỡng CBQL trường THPT.....................................68 2.4.4. Thực trạng kiểm tra, đánh giá đối với CBQL trường THPT..........................69 2.4.5. Thực trạng thực hiện chế độ chính sách, đãi ngộ, khen thưởng, kỷ luật đối với CBQL...................................................................................................................... 71 2.4.6. Thực trạng phân cấp, phân nhiệm và phối hợp trong quản lý........................72 2.5. Đánh giá thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình....74 2.5.1. Ưu điểm.........................................................................................................74 2.5.2. Hạn chế..........................................................................................................74 2.5.3. Nguyên nhân..................................................................................................75 Kết luận chương 2...................................................................................................76 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG TỈNH THÁI BÌNH............................77 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ quản lý giáo dục THPT tỉnh Thái Bình..........................................................................................................77 3.1.1. Nguyên tắc 1: Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn.........................................77 3.1.2. Nguyên tắc 2: Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi............................................77 3.1.3. Nguyên tắc 3: Nguyên tắc đảm bảo tính thống nhất......................................77 3.2. Đề xuất một số biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình......................................................................................................................... 77 3.2.1. Biện pháp 1: Hoàn thiện quy hoạch đội ngũ CBQL trường THPT................77 3.2.2. Biện pháp 2: Trú trọng công tác bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, miễn nhiệm CBQL trường THPT.....................................................................................79 3.2.3. Biện pháp 3: Đổi mới đào tạo, bồi dưỡng cho CBQL trường THPT theo hướng chuẩn hoá.....................................................................................................84 3.2.4. Biện pháp 4: Tăng cường thanh tra, kiểm tra, đánh giá đội ngũ CBQL trường THPT....................................................................................................................... 86 3.2.5. Biện pháp 5: Quan tâm thực hiện chính sách, đãi ngộ, khen thưởng, kỉ luật đối với CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình............................................................88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp.......................................................................89 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT được đề xuất...........................................................................90
3.4.1. Quy trình khảo sát..........................................................................................90 3.4.2. Tính cấp thiết.................................................................................................91 3.4.3. Tính khả thi....................................................................................................92 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ..........................................................................94 1. Kết luận...............................................................................................................94 2. Khuyến nghị........................................................................................................94 TÀI LIỆU THAM KHẢO.....................................................................................96 PHỤ LỤC............................................................................................................... 99
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1. Số liệu thống kê về giáo dục THPT giai đoạn 2011-2015.......................42 Bảng 2.2. Kết quả xếp loại hạnh kiểm học sinh sau 05 năm....................................43 Bảng 2.3. Kết quả xếp loại học lực học sinh sau 05 năm.........................................43 Bảng 2.4. Tỷ lệ học sinh tốt nghiệp THPT từ năm 2011 đến năm 2015..................44 Bảng 2.5. Thống kê học sinh giỏi quốc gia từ năm 2011-2015................................44 Bảng 2.6. Thống kê số lượng,cơ cấu CBQL các trường THPT tỉnh Thái Bình năm học 2015-2016.........................................................................................................47 Bảng 2.7. Thâm niên quản lý của CBQL các trường THPT tỉnh Thái Bình năm học 2015-2016...............................................................................................................48 Bảng 2.8. Thống kê chất lượng đội ngũ CBQL các trường THPT...........................48 tỉnh Thái Bình năm học 2015-2016........................................................................48 Bảng 2.9. Thống kê kết quả khảo sát đánh giá phẩm chất và năng lực của đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình........................................................................50 Bảng 2.10. Thống kê kết quả khảo sát mức độ đạt chuẩn của Hiệu trưởng trường THPT tỉnh Thái Bình...............................................................................................51 Bảng 2.11.Tổng hợp đánh giá về phẩm chất chính trị, đạo đức nghề nghiệp của đội ngũ CBQL trường THPT.........................................................................................53 Bảng 2.12. Kết quả điều tra về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm của đội ngũ CBQL trường THPT.........................................................................................56 Bảng 2.13. Kết quả điều tra về năng lực lãnh đạo và quản lý nhà trường................58 Bảng 2.14. Kết quả điều tra đánh giá thực trạng công tác quy hoạch đội ngũ CBQL trường THPT...........................................................................................................65 Bảng 2.15. Thực trạng công tác tuyển chọn, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, luân chuyển, miễn nhiệm.............................................................................................................. 67 Bảng 2.16. Kết quả khảo sát thực trạng công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ CBQL ở các trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Bình.......................................................68 Bảng 2.17. Thực trạng công tác kiểm tra, đánh giá đội ngũ CBQL trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Bình.............................................................................................70 Bảng 2.18. Thực trạng việc thực hiện chế độ chính sách đãi ngộ, khen thưởng,kỷ luật đối với CBQL trường THPT.............................................................................71 Bảng 3.1. Kết quả khảo sát về tính cấp thiết của các biện pháp................................91 Bảng 3.2. Kết quả khảo sát về tính khả thi của các biện pháp................................92
DANH MỤC SƠ ĐỒ, BIỂU ĐỒ Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lí................................................10 Sơ đồ 1.2. Mô hình phát triển nguồn nhân lực.........................................................15 Sơ đồ 1.3. Mô hình phát triển nguồn nhân lực theo Leonar Nadle..........................15 Biểu đồ 2.1. Thâm niên công tác của đội ngũ CBQL trường THPT.....................48 Biểu đồ 2.2. Mức độ phẩm chất và năng lực của đội ngũ CBQL trường THPT Tỉnh Thái Bình................................................................................................................. 50 ........Biểu đồ 2.3. Đánh giá về phẩm chất chính chị, đạo đức nghề nghiệp của cán bộ quản lý trường THPT...............................................................................................55 Biểu đồ 2.4. Biểu đồ đánh giá về năng lực chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm..........58 Biểu đồ 2.5. Biểu đồ đánh giá về năng lực lãnh đạo và quản lý nhà trường............64 Biểu đồ 2.6. Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình.....73 Sơ đồ 3.1. Mối quan hệ giữa các biện pháp quản lý................................................90 Biểu đồ 3.1. Biểu đồ thể hiện tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT tỉnh Thái Bình đã đề xuất.............................93
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Bước vào thế kỷ XXI, sự phát triển của khoa học công nghệ đã làm thay đổi mạnh mẽ nội dung, phương pháp giáo dục trong các nhà trường, đồng thời đòi hỏi giáo dục phải cung cấp được nguồn nhân lực có trình độ cao cho xã hội, do vậy công cuộc đổi mới giáo dục - đào tạo và phát triển nguồn nhân lực có vai trò, vị trí rất quan trọng. Để đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng và Nhà nước ta đặc biệt coi trọng nhân tố con người, coi con người vừa là mục tiêu, vừa là động lực của sự phát triển. Ngày11/10/2005 Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 09/2005/QĐ- TTg, về việc phê duyệt đề án “Xây dựng nâng cao chất lượng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lýgiáo dục giai đoạn 2005-2010”, với mục tiêu tổng quát là: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý theo hướng chuẩn hóa, nâng cao chất lượng, bảo đảm đủ về số lượng, đồng bộ về cơ cấu, đặc biệt chú trọng nâng cao bản lĩnh chính trị, phẩm chất đạo đức lối sống, lương tâm nghề nghiệp và trình độ chuyên môn của nhà giáo, đáp ứng đòi hỏi ngày càng cao của sự nghiệp giáo dục trong công cuộc đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước’’. Thông báo số 242-TB/TW - Kết luận của Bộ Chính trị (khóa X) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 2 (khóa VIII), phương hướng phát triển giáo dục và đào tạo đến năm 2020, trong đó xác định: “Xây dựng đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục đủ về số lượng, đáp ứng yêu cầu về chất lượng”. Nghị quyết Đại hội XI xác định: Đổi mới giáo dục theo hướng “chuẩn hóa, hiện đại hóa, xã hội hóa, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế”, trong đó “đổi mới cơ chế quản lý giáo dục, phát triển đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý là khâu then chốt”. Để nâng cao chất lượng giáo dục, đáp ứng yêu cầu của xã hội hiện đại, chúng ta cần đặc biệt quan tâm đến hàng loạt các yếu tố tác động đến cả hệ thống giáo dục. Một trong những yếu tố đó là đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục (CBQL).Vị trí của họ vô cùng quan trọng trong quá trình điều hành hệ thống giáo dục ngày càng mở rộng và phát triển. Ở nhà trường, cán bộ quản lý giáo dục có vai trò quyết định đối với toàn bộ hoạt động của nhà trường. Việc tạo ra sự thay đổi và quản lý được sự thay đổi trong 1
nhà trường, huy động được mọi nguồn lực và sử dụng chúng một cách hiệu quả để phát triển nhà trường chính là mục tiêu của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục. Vì vậy, việc xây dựng và phát triển đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục được coi là một trong những giải pháp hàng đầu để giải quyết bài toán chất lượng giáo dục hiện nay. Đó cũng là một trong những quyết sách của Đảng, Nhà nước nhằm tạo được bước đột phá quan trọng trong phát triển giáo dục. Trong những năm qua, ngành giáo dục Thái Bình đã có nhiều nỗ lực trong việc xây dựng và phát triển đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục theo hướng chuẩn hóa và trên chuẩn. Cũng như cả nước nói chung, đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình đều được lựa chọn từ lực lượng giáo viên có trình độ chuyên môn giỏi, được trưởng thành và ghi nhận từ công tác chuyên môn. Tuy nhiên, việc chuyển đổi từ vai trò giáo viên sang vai trò quản lý trong khi chưa được bồi dưỡng về quản lý nhà nước, quản lý trường học; sự hạn chế về trình độ ngoại ngữ, tin học, tuổi đời còn trẻ, thiếu kinh nghiệm trong quản lý đã ít nhiều gây ra những khó khăn trong thực thi trách nhiệm và quyền hạn, đặc biệt khi được Nhà nước tăng cường quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm.Bên cạnh đó, công tác phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình vẫn còn nhiều bất cập, chưa khắc phục được những mâu thuẫn mới nảy sinh giữa yêu cầu tiếp cận và đổi mới theo phương thức quản lý trường học hiện đại với trình độ, năng lực của đội ngũ CBQL còn hạn chế. Do đó chất lượng và hiệu quả giáo dục THPT chưa đáp ứng kịp thời yêu cầu nhiệm vụ đặt ra. Vì vậy, nghiên cứu để đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Bình là vấn đề có tính cấp thiết. Từ những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về công tác giáo dục, trong đó đề cập đến vai trò, vị trí của đội ngũ cán bộ quản lý giáo dục, xuất phát từ tình hình thực tiễn như trên, với mong muốn góp phần vào sự nghiệp phát triển giáo dục THPT tỉnh Thái Bình trong thời kỳ mới tác giả chọn đề tài “Phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnhThái Bình trong giai đoạn hiện nay” để nghiên cứu làm luận văn thạc sỹ. 2. Mục tiêu nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL, luận văn đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT trong giai đoạn hiện nay ở tỉnh Thái Bình. 2
3. Nhiệm vụnghiên cứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ CBQL trường THPT. - Khảo sát thực trạng đội ngũ CBQL các trường THPT của tỉnh Thái Bình. - Đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT trong giai đoạn hiện nay. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Đội ngũ CBQL trường THPT của tỉnh Thái Bình 4.2. Đối tượng nghiên cứu Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL giáo dục trường THPT 5. Câu hỏi nghiên cứu - Thực trạng đội ngũ CBQL các trường THPT của tỉnh Thái BB nh hiện nay như thế nào ? - Cần lựa chọn cách tiếp cận nào để phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT ? - Cần có các biện pháp nào để phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT tỉnh Thái Bình đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ? 6. Giả thuyết khoa học Đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT tỉnh Thái Bình còn có những hạn chế về cơ cấu và chất lượng, các biện pháp phát triển đội ngũ còn nhiều bất cập. Nếu bám sát mục tiêu đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo trong thời kì công nghiệp hoá, hiện đại hoá, để đề xuất những biện pháp quản lý phát triển CBQL phù hợp, sẽ góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục của cấp học này. 7. Phạm vi nghiên cứu Đề tài nghiên cứu biện pháp phát triển đội ngũ CBQL cho các trường THPT trên địa bàn tỉnh Thái Bình. Số liệu sử dụng từ năm hoc 2011-2012 đến nay. 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Các phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu, phân tích, tổng hợp, hệ thống hóa các tài liệu lý thuyết, các văn kiện, văn bản quy phạm pháp luật và các tài liệu của Đảng, Nhà nước có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 8.2. Các phương pháp nghiên cứu thực tiễn 3
8.2.1. Phương pháp quan sát Quan sát các hoạt động quản lý giáo dục ở các trường THPT tỉnh Thái Bình với các hình thức: Tham quan cơ sở vật chất, trang thiết bị nhà trường; dự các buổi họp hội đồng giáo dục (kế hoạch, các văn bản chỉ đạo, tổ chức thực hiện nhiệm vụ của CBQL). 8.2.2. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi Xây dựng bảng hỏi, phiếu đánh giá dành cho đội ngũ CBQL trường THPT, cho cán bộ quản lý cấp Sở. 8.2.3.Phương pháp phỏng vấn Tiếp xúc, trao đổi, phỏng vấn với CBQL của Sở Giáo dục và Đào tạo, CBQL trường THPT, giáo viên, để tìm hiểu về trình độ, năng lực của CBQL các trường. 8.3. Các phương pháp hỗ trợ - Phương pháp thống kê toán học, phân tích số liệu - Phương pháp chuyên gia; trưng cầu ý kiến các chuyên gia để khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của biện pháp đề xuất trong đề tài. 9. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 9.1 Ý nghĩa lý luận Góp phần làm sáng tỏ cơ sở lý luận việc phát triển đội ngũ CBQL các trường THPT 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Đề xuất biện pháp nhằm phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình góp phần nâng cao chất lượng và hiệu quả giáo dục của cấp học này. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, khuyến nghị, danh mục các tài liệu tham khảo, luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT Chương 2. Thực trạng phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Thái Bình Chương 3. Biện pháp phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường THPT tỉnh Thái Bình 4
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁT TRIỂN ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Thuyết quản lý theo khoa học của F.W.Taylor đang được truyền bá rộng rãi từ Mỹ sang châu Âu với ảnh hưởng lớn suốt nửa đầu thế kỷ XX, thì ở Pháp xuất hiện một thuyết mới thu hút sự chú ý - Henri Fayol (1841 – 1915). Ông đã tiếp cận vấn đề quản lý ở tầm rộng hơn và xem xét dưới góc độ tổ chức - hành chính. Với thuyết này, ông đã được coi là người đặt nền móng cho lý luận quản lý cổ điển, là “một Taylor của châu Âu” và là “người cha thực sự của lý thuyết quản lý hiện đại”. Qua đó, ông xác định nội hàm quản lý gồm 5 chức năng cơ bản sau: lập kế hoạch, tổ chức, điều khiển, phối hợp và kiểm tra. Theo ông, người quản lí có đủ phẩm chất và năng lực kết hợp nhuần nhuyễn với các chức năng thì thực hiện được mục tiêu quản lí, mục tiêu của tổ chức đạt hiệu quả. Những năm cuối thập niên 60 của thế kỉ XX, khi các khái niệm “vốn con người” (Human Capital), “nguồn lực con người” (Human Resources) xuất hiện ở Hoa Kì, sau đó thịnh hành trên thế giới thì vấn đề phát triển đội ngũ cán bộ quản lí cũng được giải quyết với tư cách là phát triển một nguồn lực thuộc ngành, lĩnh vực. Tuy nhiên, nội dung và cách giải quyết vấn để có sự khác nhau, phụ thuộc vào điều kiện thực tế của mỗi quốc gia, mỗi giai đoạn lịch sử cụ thể. Cuối những năm 70 của thế kỷ XX, xuất hiện những nhân tố mới trong tư duy quản lý, nó giải đáp về nguyên nhân sự thành công của doanh nghiệp. Hai chuyên gia tư vấn của công ty McKinsey là Tom Peters và Robert Waterman đã nghiên cứu một nhóm công ty hàng đầu tại Mỹ, như: Kodak, HP, IBM, Procter & Gamble, 3M ... và năm 1982 họ xuất bản quyển sách với tiêu đề “In Search of Excellence” bao gồm 7 yếu tố. Do 7 yếu tố trong tiếng Anh được viết bắt đầu từ chữ cái S, vì vậy mô hình tìm ra được đặt tên là mô hình 7-S. Trong 7 yếu tố này được chia thành nhóm yếu tố cứng và nhóm yếu tố mềm. Nhóm yếu tố cứng bao gồm: Structure (cơ cấu), Strategy (chiến lược), System (hệ thống); nhóm yếu tố mềm bao gồm: Skill (kỹ năng), Style (phong cách), Shared Values (Giá trị chung), đặc biệt là Staff (Đội 5
ngũ) đã xuất hiện. Đô iô ngũ được xác định là “số một”, khâu quan trọng nhất. Vì vậy, xây dựng và phát triển đô iô ngũ ở mỗi đơn vị là việc làm thường xuyên liên tục. Trong những năm gần đây đã có nhiều tác giả nghiên cứu lý luận về quản lý giáo dục, các giải pháp phát triển giáo dục và phát triển đô iô ngũ cán bô ô quản lý giáo dục. - Tác giả Đặng Quốc Bảo đề cập đến “Những vấn đề cơ bản về lãnh đạo - quản lý và sự vận dụng vào điều hành nhà trường” [3] đã giới thiệu và tổng hợp các yếu tố, phẩm chất, năng lực mỗi CBQL giáo dục cần có và cần đạt được; các vấn đề cốt lõi của lãnh đạo và quản lý cũng như việc thực hiện vai trò lãnh đạo, quản lý trong các nhà trường. - Cuốn sách “Giáo dục Việt Nam những thập niên đầu thế kỷ XXI - Chiến lược phát triển” Nxb Gáo dụ, Hà Nội, 2003 của Đặng Bá Lãm đã có những phân tích khá sâu sắc về giải pháp quản lý giáo dục [28, tr.283]. - Tác giả Trần Khánh Đức trong cuốn "Giáo dục và phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI” đã trình bày quan điểm, mục tiêu và biện pháp phát triển giáo dục và hệ thống giáo dục, làm rõ thêm nhận thức về chiến lược phát triển giáo dục cũng như phát triển nguồn nhân lực trong thế kỷ XXI [21] . - Tác giả Nguyễn Tiến Đạt đã nghiên cứu những kinh nghiệm và thành tựu phát triển giáo dục và đào tạo trên thế giới, thông qua đó người đọc có thể so sánh, đối chiếu và nhận thấy được vai trò của đội ngũ nhà giáo và cán bộ quản lý giáo dục ở các nước có nền giáo dục tiên tiến, hiện đại [20], ngoài ra còn nhiều tài liệu khác đề cập đến vấn đề này. Về nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý nâng cao chất lượng đội ngũ CBQL giáo dục có một số luận văn thạc sĩ khoa học giáo dục về đề tài quản lý giáo dục như: - “Biện pháp phát triển đội ngũ nữ CBQL trường THCS ở huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang” của Nguyễn Đức Dụng (2010). - “Biện pháp phát triển đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Vĩnh Phúc của Nguyễn Quang Tuấn (2011). - “Các giải pháp xây dựng, phát triển giáo viên và đội ngũ CBQL trường THPT tỉnh Quảng Nam giai đoạn 2006-2010” của tác giả Phạm Đình Ly. 6
Các tác giả đã dựa trên thực trạng kinh tế xã hội của từng địa phương nghiên cứu, phân tích vai trò, vị trí của CBQL trường THPT và đề xuất các giải pháp phù hợp, đóng góp đáng kể về lý luận và thực tiễn cho công tác quản lý trong nhà trường. Tuy nhiên, việc áp dụng các kết quả nghiên cứu trên để phát triển đội ngũ cán bộ quản lý trường trung học phổ thông tỉnh Thái Bình chưa thật sự đạt kết quả như mong đợi. Cho đến thời điểm 5 năm trở lại đây, tỉnh Thái Bình chưa có công trình nào nghiên cứu vấn đề phát triển đội ngũ quản lý giáo dục trường trung học phổ thông của tỉnh. Vì vậy, việc nghiên cứu, đề xuất các biện pháp phát triển đội ngũ quản lý giáo dục trường trung học phổ thông của tỉnh Thái Bình là cần thiết. 1.2. Một số lý luận cơ bản về quản lý phát triển đội ngũ giáo viên 1.2.1. Quản lý Ngay từ khi con người bắt đầu hình thành các nhóm, để thực hiện mục tiêu mà họ không thể đạt được với tư cách cá nhân riêng lẻ, thì cách QL đã là một yếu tố cần thiết để đảm bảo sự phối hợp của những cá nhân. Vì chúng ta ngày càng dựa vào sự nỗ lực chung, nhiều nhóm có tổ chức trở nên rộng lớn hơn, cho nên nhiệm vụ QL ngày càng quan trọng. Hoạt động QL bắt nguồn từ sự phân công lao động, mục đích của hoạt động quản lý nhằm tăng năng suất lao động, cải tạo cuộc sống. Để đạt được mục tiêu trên cơ sở kết hợp các yếu tố con người, phương tiện... thì cần có sự tổ chức và điều hành chung, đó chính là quá trình quản lý. Hiện nay vẫn còn tồn tại khá nhiều những khái niệm, định nghĩa về quản lý. Trong tác phẩm “Những vấn đề cốt yếu của quản lý”, tác giả người Mỹ H.Kootz đã đưa ra khái niệm “Quản lý là một hoạt động thiết yếu, nó đảm bảo phối hợp những nỗ lực cá nhân nhằm đạt được mục đích của tổ chức. Mục đích của mọi nhà quản lý là nhằm hình thành một môi trường mà trong đó con người có thể đạt được các mục đích của mình với thời gian, tiền bạc, vật chất và sự bất mãn cá nhân ít nhất” . Theo W.Taylor (1856 -1915): Quản lý là nghệ thuật biết rõ ràng chính xác điều bạn muốn người khác làm, và sau đó hiểu được rằng họ đã hoàn thành công việc một cách tốt nhất và rẻ nhất [21, tr327]. Mary Parker Follett định nghĩa: Quản lý là nghệ thuật hoàn thành công việc thông qua con người[2, tr11]. 7
Tác giả Phạm Viết Vượng trong cuốn Quản lí hành chính nhà nước và quản lí ngành giáo dục đào tạo coi “Quản lí là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lí lên đối tượng quản lí nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi của cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan” [35, tr40]. Theo các tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc thì định nghĩa kinh điển nhất về quản lí (có thể áp dụng trực tiếp cho phát triển đội ngũ) là: Quá trình tác động có chủ hướng, có chủ đích của chủ thể quản lí (người quản lí) đến khách thể (đối tượng quản lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của mình.[10, tr1]. Như vậy, quản lí ở đâu và lúc nào cũng nhằm tới sự ổn định và phát triển của hệ thống, của sự vật. Xét dưới góc độ hoạt động thì quản lí có 4 chức năng cơ bản sau: - Chức năng lập kế hoạch: Xác định mục tiêu, mục đích của tổ chức, dự kiến các hoạt động của một quá trình, một giai đoạn hoạt động hợp lí, các con đường, biện pháp, cách thức để đạt được mục tiêu, mục đích đó, cụ thể là: + Những hoạt động gì mà một người hay một tổ chức muốn làm + Những hoạt động đó được thực hiện như thế nào + Khi nào những hoạt động đó được thực hiện + Ai là người thực hiện những hoạt động đó + Nguồn lực gì là cần thiết để thực hiện những hoạt động đó + Những hoạt động đó được diễn ra ở đâu Trong nhà trường, người CBQL trường học cần xác định được các mục tiêu phát triển của nhà trường và chương trình hành động phải được cụ thể hóa trước khi tiến hành thực hiện. Kế hoạch GD trong nhà trường bao gồm: + Kế hoạch chiến lược dài hạn thực hiện trong một nhiệm kỳ 5 năm (những định hướng lớn, thể hiện hình ảnh hiện thực trong tương lai mà nhà trường mong muốn đạt tới và các giải pháp chiến lược để đạt được trên cơ sở khả năng hiện tại); + Kế hoạch năm học (định ra cho toàn bộ các mặt công tác, các hoạt động của nhà trường trong một năm học); + Kế hoạch tác nghiệp cho một thời kỳ ngắn (kế hoạch ngày, tuần, tháng, quý). 8
- Chức năng tổ chức: Sự phân công, phối hợp giữa các bộ phận, các thành viên trong tổ chức để thực hiện các mục tiêu đã được đặt ra. Nhờ việc tổ chức hiệu quả, người quản lí có thể phối hợp, điều phối tốt hơn các các nguồn lực. Có thể nói, thành tựu của một tổ chức phụ thuộc rất nhiều vào năng lực của người quản lí. Quá trình của việc tổ chức bao gồm các bước sau đây: + Xem xét những kế hoạch và mục tiêu: Điều này giúp nhà quản lý tổ chức con người và nhiệm vụ để đạt được những mục tiêu đã định. + Xác định các hoạt động cần thiết để thực hiện các mục tiêu. + Phân loại và nhóm các mục tiêu vào các đơn vị quản lý công việc mà luôn được tiến hành bằng cách kết hợp những kỹ năng với hoạt động cụ thể. + Phân công công việc và nguồn lực: Đây là bước quan trọng trong quá trình của việc tổ chức, bởi vì người nào phải kết hợp với công việc đó và phải cung cấp được các nguồn lực để thực hiện những nhiệm vụ đã được phân công. - Chức năng lãnh đạo (chỉ đạo): Khi kế hoạch đã được lập, cơ cấu bộ máy đã hình thành, nhân sự đã được tuyển dụng thì phải có người đứng ra lãnh đạo, dẫn dắt tổ chức. Đó là sự hướng dẫn, tác động để bộ máy hoạt động, là quá trình tác động của chủ thể quản lí. Thực hiện chức năng này, người quản lí phải biết quy tụ và gắn kết các thành viên trong tổ chức lại với nhau, khéo động viên, khích lệ để họ hoàn thành nhiệm vụ, đạt được mục tiêu của tổ chức. Khi thực hiện chức năng lãnh đạo/chỉ đạo, cần bám sát quá trình thực hiện kế hoạch, thu thập thông tin chính xác, biết phân tích, xử lý các nguồn thông tin và đưa ra kết luận đúng đắn để kịp thời điều chỉnh, sửa chữa kế hoạch để đạt hiệu quả tối ưu cho hoạt động giáo dục từ đó nâng cao uy tín của người lãnh đạo nhà trường. Chú ý đảm bảo nguyên tắc phù hợp với pháp luật của Nhà nước, thực hiện nghiêm túc các văn bản pháp quy, quy chế của ngành giáo dục và đào tạo. - Chức năng kiểm tra: Đây là chức năng cơ bản và quan trọng của quản lí. Lãnh đạo mà không kiểm tra thì coi như không lãnh đạo. Kiểm tra nhằm nắm tình hình hoạt động của tổ chức, từ đó có sự điều chỉnh hoạt động của bộ máy theo mong muốn của nhà lãnh đạo để đạt được mục đích. Kiểm tra còn là một trong những điều kiện cơ bản để nâng cao hiệu quả quản lý quá trình giáo dục trong nhà trường. Việc kiểm tra, đánh giá phải dựa trên các tiêu 9
chuẩn được xây dựng từ mục tiêu. Nhờ vậy, việc kiểm tra, đánh giá mới chính xác, khách quan. Kết quả của việc kiểm tra là khẳng định điều làm được hoặc chưa làm được theo kế hoạch. Từ đó, CBQL có các quyết định chỉ đạo tiếp để đạt được mục tiêu. Khi tiến hành kiểm tra, người CBQL cần phối hợp nhiều cách thức khác nhau như thông qua hồ sơ, sổ sách, trao đổi với giáo viên, cha mẹ học sinh, bản thân học sinh, với các tổ chức trong nhà trường để thu được thông tin khách quan, đáng tin cậy, toàn diện, đầy đủ và kịp thời. Việc kiểm tra phải hướng vào mục tiêu là nâng cao chất lượng giáo dục học sinh; Không nên quá chú trọng vào kết quả thu được của sự việc mà cần chú ý phân tích nguyên nhân sinh ra nó. Hình thức kiểm tra cần đa dạng như kiểm tra đột xuất, kiểm tra định kỳ và kiểm tra thường xuyên, kiểm tra theo chuyên đề… KẾ HOẠCH KIỂM TRA THÔNG TIN TỔ CHỨC CHỈ ĐẠO Sơ đồ 1.1. Mối quan hệ giữa các chức năng quản lí Bản chất của hoạt động quản lý: Quản lý về bản chất bao gồm quá trình “quản” và quá trình “lý”. Xét về ý nghĩa kinh tế - xã hội thì hoạt động quản lý bao gồm hai mặt gắn bó với nhau: Quản và Lý. Quản là coi sóc giữ gìn: duy trì sự ổn định của hệ. Lý là sửa sang, sắp xếp: đổi mới tạo ra sự phát triển của hệ. Hệ ổn định mà không phát triển tất yếu hệ sẽ suy thoái. Hệ phát triển mà không ổn định tất yếu sẽ dẫn đến rối ren.Quản lý nhằm ngăn chặn mọi sự suy thoái và rối ren. Nếu người đứng đầu tổ chức chỉ lo việc “quản” tức là chỉ lo việc coi sóc, giữ gìn thì tổ chức dễ trì trệ, tuy nhiên nếu chỉ quan tâm tới việc “lý” tức là chỉ lo việc sắp xếp tổ chức, đổi mới mà không đặt nên tảng của sự ổn định, thì sự phát triển của tổ chức không bền vững. Trong “quản” phải có “lý” trong “lý” phải có” quản” để động thái của hệ ở thế cân bằng động, hệ vận động phù hợp, thích ứng và có hiệu quả trong mối tương tác giữa các nhân tố bên trong với các nhân tố bên ngoài. 10
Quản lý là thực hiện những công việc có tác dụng định hướng, điều tiết, phối hợp các hoạt động của cấp dưới, của những người dưới quyền. Biểu hiện cụ thể qua việc lập kế hoạch hoạt động, đảm bảo tổ chức, điều phối, kiểm tra, kiểm soát. Hướng được sự chú ý của con người vào một hoạt động nào đó; điều tiết được nguồn nhân lực, phối hợp được các hoạt động bộ phận. Quản lý là một hệ thống mở mà bản chất của nó là sự phối hợp các nỗ lực của con người thông qua việc thực hiện các chức năng quản lý. Hoạt động quản lý vừa có tính chất khách quan, vừa mang tính chủ quan, vừa có tính pháp luật Nhà nước, vừa có tính xã hội rộng rãi, … chúng là những mặt đối lập trong một hệ thống nhất. Đó là biện chứng và bản chất của hoạt động quản lý” Như vậy: “Quản lý không chỉ là một khoa học mà còn là một nghệ thuật; là khoa học vì nó là những tri thức được hệ thống hoá và là đối tượng nghiên cứu khách quan đặc biệt. Quản lý là khoa học nghiên cứu, lý giải các mối quan hệ, đặc biệt là mối quan hệ giữa chủ thể và khách thể quản lý. Là nghệ thuật bởi nó là hoạt động đặc biệt đòi hỏi sự khéo léo, tinh tế và vận dụng linh hoạt trong việc sử dụng những kinh nghiệm đã quan sát được, những tri thức đã được đúc kết nhằm tác động một cách có hiệu quả nhất tới khách thể quản lý. 1.2.2. Quản lý giáo dục Quản lý giáo dục là những tác động có hệ thống có ý thức, hợp quy luật của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau lên tất cả các mắt xích của hệ thống giáo dục, nhằm đảm bảo cho hệ thống giáo dục vận hành bình thường và liên tục phát triển, mở rộng cả về số lượng cũng như chất lượng. Hay nói cách khác: quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có chủ đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý đến tập thể giáo viên, nhân viên, học sinh, cha mẹ học sinh, các lực lượng xã hội trong và ngoài nhà trường nhằm thực hiện có chất lượng và hiệu quả mục tiêu giáo dục. Trong QLGD, chủ thể quản lí chính là bộ máy quản lí các cấp; đối tượng quản lí chính là nguồn nhân lực, cơ sở vật chất, kĩ thuật và các hoạt động thực hiện các chức năng của quá trình giáo dục, đào tạo. QLGD có những đặc trưng chủ yếu sau: + Sản phẩm giáo dục là nhân cách, do đó QLGD trọng tâm là quản lí quá trình GD. 11