Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học cơ sở, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:126

Thêm vào BST

Báo xấu

42
lượt xem 15
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là đề xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh để nâng cao chất lượng quá trình dạy học tại các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học cơ sở, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THÚY BÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ, THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ THÚY BÌNH QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ, THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60.14.01.14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐẶNG BÁ LÃM HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, đội ngũ Cán bộ giảng viên Khoa Quản lý Giáo dục, Khoa Sau đại học; quý thầy giáo, cô giáo trường Đại học Giáo dục - Đại học Quốc gia đã tận tình giảng dạy, hướng dẫn, tạo điều kiện thuận lợi cho tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc đến Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Bá Lãm - người Thầy, người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ dẫn và giúp đỡ tạo điều kiện cho tôi trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn này. Tôi xin chân thành cảm ơn Lãnh đạo UBND, Phòng GD&ĐT thành phố Cẩm Phả, Cán bộ quản lý và giáo viên của 17 trường THCS của thành phố Cẩm Phả đã tận tình giúp đỡ và tạo điều kiện để tôi được theo học khóa học cao học này cả về thời gian, vật chất, tinh thần và cho tôi những ý kiến góp ý quý báu, những thông tin quan trọng trong quá trình tiến hành nghiên cứu đề tài. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân tôi có nhiều nỗ lực cố gắng nhưng chắc chắn luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp để luận văn được hoàn thiện hơn. Em xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày 18 tháng 11 năm 2016 Tác giả Phạm Thị Thúy Bình i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu CB Cán bộ CBQL Cán bộ quản lý CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa CSVC Cơ sở vật chất GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HS Học sinh KQHT Kết quả học tập KT Kiểm tra KTĐG Kiểm tra - Đánh giá NL Năng lực PTNL Phát triển năng lực QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông UBND Ủy ban nhân dân ii
MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ................................................................................................ i Danh mục viết tắt .........................................................................................ii Mục lục ........................................................................................................ iii vii Danh mục các bảng ...................................................................................... Danh mục các sơ đồ ..................................................................................... viii MỞ ĐẦU................................................................................................ 1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ VÀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH .........................8 1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................8 1.2. Các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu ................................ 10 1.2.1.Quản lý................................................................................................ 10 1.2.2. Quản lý giáo dục................................................................................. 13 1.2.3. Kiểm tra ................................................................................................ 13 1.2.4. Đánh giá................................................................................................ 14 1.2.5 Kiểm tra - đánh giá .............................................................................. 15 1.2.6. Kết quả học tập ........................................................................................... 16 1.2.7. Năng lực và phát triển năng lực người học ......................................... 17 1.3. Một số vấn đề lý luận về kiểm tra - đánh giá........................................ 19 1.3.1. Vị trí, vai trò, chức năng của kiểm tra - đánh giá trong quá trình dạy học................ 19 1.3.2. Cơ sở và nguyên tắc kiểm tra - đánh giá..................................................... 22 1.3.3. Các yêu cầu sư phạm khi kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh........................................................................................................ 24 1.3.4. Các hình thức, phương pháp kiểm tra - đánh giá......................................... 25 1.3.5. Quy trình tổ chức một kỳ kiểm tra - đánh giá................................ 31 1.3.6. Đặc điểm của kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở ................................................................................................ 33 1.3.7. Đổi mới Giáo dục và kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực của học sinh........................... 35 1.4. Quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở ..................................................................................... 38 iii
1.4.1. Nội dung quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh trung học cơ sở ........................................................................ 38 1.4.2. Những yêu cầu về quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá theo định hướng phát triển năng lực trong giai đoạn hiện nay đáp ứng yêu cầu đổi 41 mới giáo dục ......................................................................................................... 1.4.3. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động kiểm tra - đánh 42 giá kết quả học tập của học sinh THCS ........................................................ 45 Tiểu kết chương 1........................................................................................ Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ VÀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH................................46 2.1. Đặc điểm về kinh tế -xã hội của thành phố Cẩm Phả ............................ 46 47 2.2. Khái quát về giáo dục THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh................. 2.2.1. Quy mô giáo dục thành phố Cẩm Phả ................................................................ 47 2.2.2. Hệ thống trường lớp THCS thành phố Cẩm Phả ................................ 47 2.2.3. Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý .................................................. 49 2.2.4. Chất lượng giáo dục THCS của thành phố Cẩm Phả ........................ 51 2.3. Thực trạng hoạt động kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh .................. 54 2.3.1. Quy định về hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường THCS ........................................................................... 54 2.3.2. Lựa chọn các hình thức kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường THCS ........................................................................... 57 2.3.3. Nội dung, mục đích kiểm tra - đánh giá và mục tiêu môn học ............ 59 2.3.4. Tác dụng của Kiểm tra - đánh giá ...................................................... 60 2.3.5. Hiệu quả Kiểm tra - đánh giá thường xuyên ................................ 61 2.3.6. Xây dựng ngân hàng câu hỏi cho các môn học ................................ 61 2.4. Thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả ................................63 iv
2.4.1. Việc xây dựng kế hoạch kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh............... 64 2.4.2. Việc thành lập tổ chức chuyên trách về kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh.............................................................................................. 65 2.4.3. Quy trình kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh.......................... 66 2.4.4. Việc thanh tra, kiểm tra hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập .................... 68 2.4.5. Việc đầu tư cơ sở vật chất các điều kiện phục vụ, ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động kiểm tra - đánh giá ............................................... 69 2.5. Đánh giá chung, nguyên nhân............................................................. 69 2.5.1. Đánh giá chung ........................................................................................... 69 2.5.2. Nguyên nhân............................................................................................... 71 73 Tiểu kết chương 2........................................................................................ Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THÀNH PHỐ CẨM PHẢ, TỈNH QUẢNG NINH ................................................................................ 74 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp .................................................... 74 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính khoa học.............................................................. 74 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn .............................................................. 75 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống .............................................................. 75 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính toàn diện.............................................................. 75 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa và khả thi ................................................ 76 3.2. Các biện pháp quản lý công tác kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, Quảng Ninh. ............ 76 3.2.1. Biện pháp 1: Nâng cao nhận thức đối với công tác quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập cho cán bộ quản lý, giáo viên, học sinh........................................................................................................ 76 3.2.2.Biện pháp 2. Xây dựng kế hoạch và quy trình kiểm tra đánh giá cho các môn học........................................................................................... 79 3.2.3. Biện pháp 3. Đổi mới kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng phát triển năng lực học sinh ................................90 3.2.4.Biện pháp 4. Xây dựng đội ngũ chuyên trách cho các kỳ kiểm tra đánh giá................................................................................................ 92 3.2.5.Biện pháp 5. Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra hoạt động kiểm tra - đánh giá đối với kết quả học tập của học sinh............................... 94 v
3.2.6. Biện pháp 6:Tăng cường cơ sở vật chất trang thiết bị và các điều kiện phục vụ hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.............. 97 3.3.Mối quan hệ giữa các biện pháp ............................................................. 98 3.4. Khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp ................... 99 3.4.1. Mục đích của khảo nghiệm 100 3.4.2. Đối tượng khảo nghiệm 100 3.4.3. Nội dung khảo nghiệm 100 3.4.4. Tiến trình khảo nghiệm 100 3.4.5. Kết quả khảo nghiệm và phân tích kết quả khảo nghiệm 101 Tiểu kết chương 3........................................................................................ 105 106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ............................................................. 1. Kết luận................................................................................................ 106 2. Khuyến nghị............................................................................................. 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 109 PHỤ LỤC................................................................................................ 111 vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Quy trình kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS..................... 31 Bảng 2.1. Thông kê quy mô trường, lớp, học sinh cấp THCS....................... 48 Bảng 2.2. Thống kê cơ sở vật chất nhà trường.............................................. 49 Bảng 2.3. Thống kê Đội ngũ cán bộ quản lý và giáo viên ............................ 50 Bảng 2.4. Thông kê chất lượng giáo dục đại trà của học sinh THCS thành phố Cẩm Phả từ năm học 2012-2013 đến năm 2015-2016 .................. 51 Bảng 2.5. Thống kê tỷ lệ tốt nghiệp THCS từ năm học 2013-2014 đến năm 2015-2016 ..................................................................................... 52 Bảng 2.6: Thống kê chất lượng học sinh giỏi cấp Tỉnh khối THCS ............. 52 Bảng 2.7. Thống kê chất lượng học sinh giỏi THCS cấp Thành phố ............... 53 Bảng 2.8. Thống kê tỷ lệ học sinh đỗ vào lớp 10 –THPT công lập ............... 53 Bảng 2.9. Tổng hợp kết quả thăm dò giáo viên và học sinh ......................... 58 Bảng 2.10. Ý kiến của cán bộ quản lí về quản lí hoạt động tổ chức kiểm tra - đánh giá các trường THCS thành phố Cẩm Phả............................ 63 Bảng 2.11. Ý kiến của giáo viên về công tác ra đề kiểm tra - đánh giá các trường THCS thành phố Cẩm Phả .................................................... 66 Bảng 2.12. Ý kiến của giáo viên về công tác chấm bài kiểm tra - đánh giá các trường THCS thành phố Cẩm Phả............................................ 67 Bảng 3.1. Kế hoạch kiểm tra đánh giá .......................................................... 80 Bảng 3.2. Hình thức kiểm tra đánh giá các môn học trong chương trình............. 83 Bảng 3.3. Các bậc nhận thức tương ứng với mỗi nội dung bài kiểm tra 15 phút ................................................................................................ 84 Bảng 3.4. Các bậc nhận thức tương ứng với mỗi nội dung bài kiểm tra 45 phút ................................................................................................ 85 Bảng 3.5. Số câu hỏi ứng với từng mục tiêu và điểm tương ứng cho mỗi câu......................................................................................................... 85 Bảng 3.6. Mẫu dàn bài các bài kiểm tra........................................................ 87 Bảng 3.7. Mẫu thống kê kết quả thi, kiểm tra ............................................... 89 Bảng 3.8. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết của các biện pháp quản lý ......................................................................................................... 101 Bảng 3.9. Kết quả khảo nghiệm tính khả thi của các biện pháp quản lý .............. 102 Bảng 3.10. Tổng hợp đánh giá tính cần thiết khả thi của các biện pháp............... 103 vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Trang Biểu đồ 2.1. Thống kê kết quả thăm dò giáo viên và học sinh về hình thức kiểm tra - đánh giá................................................................................ 58 Biểu đồ 2.2. Thống kê kết quả thăm dò giáo viên và học sinh về mục tiêu môn học và mục tiêu kiểm tra đánh giá ................................................. 60 viii
MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Hiện nay trong tình hình đất nước đổi mới, Việt Nam đang phấn đấu trở thành quốc gia có nền kinh tế phát triển trong khu vực và thế giới Đảng, Nhà nước ta thực sự quan tâm đến công tác giáo dục, coi giáo dục là “Quốc sách”. Hơn bao giờ hết giáo dục đang chiếm một vị trí hết sức quan trọng giáo dục vừa là mục tiêu vừa là động lực của sự phát triển được coi là khâu đột phá đề thực hiện công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước. Luật giáo dục năm 2005 được sửa đổi năm 2009 đã nêu rõ: “Phương pháp giáo dục phổ thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; phù hợp với đặc điểm của từng lớp học, môn học; bồi dưỡng phương pháp tự học, khả năng làm việc theo nhóm; rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực tiễn; tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui hứng thú học tập cho học sinh” [20]. Với quan điểm chỉ đạo của Đảng Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI chỉ rõ “Phát triển giáo dục và đào tạo là nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài. Chuyển mạnh quá trình giáo dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện năng lực và phẩm chất người học. Học đi đôi với hành; lý luận gắn với thực tiễn; giáo dục nhà trường kết hợp với giáo dục gia đình và giáo dục xã hội” Mục tiêu tổng quát trong Nghị quyết số 29-NQ/TW ngày 4/11/2013 Hội nghị Trung ương 8 khóa XI về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo có viết: “Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hoá, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực” [14]. 1
Đổi mới giáo dục, đào tạo nói chung và đổi mới nội dung chương trình phương pháp dạy học, trong đó có kiểm tra - đánh giá kết quả học tập nói riêng là vấn đề bức thiết luôn được Đảng, Nhà nước quan tâm, chỉ đạo nhằm nâng cao chất lượng dạy và học là yêu cầu cấp thiết ở trường phổ thông. Vấn đề cốt lõi trung tâm của đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo là chuyển mạnh quá trình giá dục từ chủ yếu trang bị kiến thức sang phát triển toàn diện phẩm chất và năng lực người học, trong đó kiểm tra đánh giá là động lực thúc đẩy đổi mới quá trình dạy - học và công tác quản lý giáo dục. Đổi mới kiểm tra, đánh giá còn là một trong những biện pháp hữu hiệu để nhà trường và giáo viên hoàn thành những mục tiêu giáo dục đào tạo thời kỳ đổi mới. Trong quá trình dạy học, đổi mới phương pháp dạy học không thể tách rời đổi mới phương pháp kiểm tra, đánh giá kết quả học tập. Đây đều là những mặt hoạt động độc lập nhưng có mối quan hệ biện chứng, gắn bó hữu cơ với nhau, cái này là tiền đề cho cái kia phát triển và ngược lại. Kiểm tra - đánh giá có vai trò vô cùng quan trọng, là một biện pháp để nâng cao chất lượng dạy học bộ môn đó là khâu mở đầu của quá trình dạy học và cũng là khâu kết thúc của quá trình dạy học này để mở ra một quá trình dạy học khác cao hơn. Lý luận dạy học cho thấy dạy học là một quá trình khép kín, để điều chỉnh quá trình này một cách có hiệu quả cả người dạy và người học đều phải tiếp thu được những thông tin ngược từ việc kiểm tra - đánh giá kết quả giảng dạy và học tập. Việc kiểm tra - đánh giá kết quả học tập làm sáng rõ tình hình lĩnh hội kiến thức của học sinh, sự hình thành kỹ năng, kỹ xảo, góp phần phát huy tính tích cực, chủ động, độc lập, tự giác trong mỗi học sinh. Đồng thời thông qua kiểm tra - đánh giá kết quả học tập, giáo viên có thể rút kinh nghiệm quá trình dạy học của mình để từ đó có những điều chỉnh biện pháp sư phạm hợp lý hơn. Hiện nay việc kiểm tra - đánh giá trong dạy học ở trường phổ thông nói chung và ở các trường Trung học cơ sở (THCS) nói riêng cho thấy: quan niệm về kiểm tra - đánh giá của giáo viên, học sinh và xã hội cũng có nhiều 2
bất cập, kiểm tra - đánh giá còn nặng về ghi nhớ máy móc, không kiểm tra được học sinh hiểu và vận dụng bài học, kỹ năng kiểm tra - đánh giá học sinh chưa thực sự được giáo viên quan tâm, việc đánh giá còn nặng về hình thức, về điểm, độ chính xác chưa cao. Chính vì vậy, việc kiểm tra - đánh giá chưa phát huy được đúng vai trò và khả năng của nó. Để đánh giá học sinh, giáo viên đã sử dụng phương pháp ra đề kiểm tra. Song cách ra đề kiểm tra còn phiến diện, đơn điệu, thiếu cơ sở khoa học, kết quả đánh giá còn nhiều sai số hệ thống chưa đánh giá được năng lực học tập của học sinh. Mục đích chính của việc đánh giá là nâng cao chất lượng học tập của học sinh hiện nay là để nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập, giáo viên phải xem đánh giá là quá trình và là một phần không thể thiếu trong hoạt động giảng dạy của mình. Mặt khác, kiểm tra - đánh giá không còn hoạt động của riêng giáo viên mà phải là của Hiệu trưởng các trường học. Hiệu trưởng phải làm tốt công tác quản lý sử dụng việc kiểm tra - đánh giá thường xuyên (không chỉ thông qua các bài kiểm tra) để hướng dẫn học sinh học tập, giáo viên giảng dạy và giám sát, nâng cao chất lượng trường học. Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh có 17 trường THCS. Trong những năm vừa qua ngành giáo dục thành phố đang thực hiện chủ trương đổi mới căn bản toàn diện giáo dục của Đảng mà nghị quyết 29TW đã đề ra, tuy nhiên chất lượng giảng dạy chưa thực sự xứng đáng với tiềm năng và lợi thế của các trường của một thành phố trẻ với tiềm năng công nghiệp du lịch và cảng biển. Một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến chất lượng giảng dạy và học tập chưa được như mong muốn là công tác kiểm tra - đánh giá kết quả học tập học sinh ở các trường THCS của thành phố. Từ những phân tích trên để hoạt động dạy và học đạt hiệu quả cao trong các trường THCS, cần thiết phải có những biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập một cách thiết thực, cụ thể và hiệu quả. Đứng trước thực trạng đó, cần thiết phải nghiên cứu một cách có hệ thống, toàn diện, chuyên sâu và đề xuất các biện pháp quản lí hoạt động kiểm 3
tra - đánh giá kết quả học tập của các trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Việc chọn và nghiên cứu đề tài “Quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học cơ sở, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh” làm đề tài luận văn thạc sĩ là cần thiết, đáp ứng được cả yêu cầu lý luận và thực tiễn công tác giảng dạy tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh trong tình hình hiện nay. 2. Mục đích nghiên cứu Đề xuất được một số biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinh để nâng cao chất lượng quá trình dạy học tại các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 3. Khách thể, đối tượng nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS. 3.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Luận văn tập trung nghiên cứu các biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng phát triển năng lực học sinh. - Mẫu khảo sát: Khảo sát tại các trường THCS trên địa bàn thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh do phòng Giáo dục và Đào tạo Cẩm Phả quản lý. - Phạm vi về thời gian: lấy thời gian nghiên cứu từ năm học 2012 – 2013 đến nay. - Cấp quản lý trọng tâm là Hiệu trưởng trường THCS, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng ninh. Các biện pháp có thể áp dụng đến năm 2020. 5. Câu hỏi nghiên cứu Câu hỏi được đặt ra cho nghiên cứu của chúng tôi đó là: Vai trò của các biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học 4
sinh như thế nào? Và cần những biện pháp đổi mới quản lý gì để nâng cao hiệu quả hoạt động kiểm tra đánh giá ở các trường THCS Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh theo định hướng tiếp cận năng lực học sinh? 6. Giả thuyết khoa học Hiện trạng quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh chưa đạt yêu cầu. Vận dụng một cách đồng bộ các biện pháp đề xuất trong luận văn sẽ nâng cao chất lượng kiểm tra - đánh giá trong quá trình dạy học ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 7. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục tiêu nghiên cứu trên, đề tài cần thực hiện các nhiệm vụ sau: - Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra - đánh giá và quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh THCS theo định hướng tiếp cận năng lực. - Khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động kiểm tra - đánh giá và quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh tại các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. - Đề xuất một số biện pháp cải tiến quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh nhằm nâng cao chất lượng quá trình dạy học tại các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 8. Phương pháp nghiên cứu Luận văn dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh; các quan điểm, tư tưởng của Đảng, pháp luật của Nhà nước ta về giáo dục và đào tạo. Ngoài ra, đề tài còn sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể sau: 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Nghiên cứu các khái niệm, phạm trù quy luật các công trình nghiên cứu, tổng hợp tài liệu, sách báo, tạp chí, văn bản (liên quan đến lí luận của 5
quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh). Tổng hợp phân tích các vấn đề có liên quan đến đề tài. 8.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp quan sát: Vận dụng phương pháp này vào việc tìm hiểu quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS. - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi: Xây dựng hệ thống câu hỏi điều tra hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh. Phân tích thực trạng hiệu quả quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở một số trường THCS. - Phương pháp phỏng vấn: Phỏng vấn các Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng, giáo viên các trường... về thực trạng quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS làm căn cứ đề xuất những biện pháp quản lí hiệu quả. - Phương pháp chuyên gia: Thông qua lãnh đạo và chuyên viên Phòng GD&ĐT, Hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, giáo viên các trường, để xác định các giải pháp tối ưu cho công tác quản lí hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS. - Phương pháp xử lí số liệu bằng thống kê toán học: Phương pháp này được sử dụng để xử lý các số liệu thu thập được từ khảo sát thực tế. 9. Những đóng góp của đề tài hay ý nghĩa khoa học 9.1. Ý nghĩa lý luận Tổng kết lý luận về công tác quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh hiện nay ở các trường THCS Thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp quản lý hiệu qủa cho hoạt động này. 9.2.Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho công tác đổi mới quản lý hoạt động kiểm tra đánh giá ở các trường THCS trong tỉnh Quảng Ninh và trong cả nước. 6
10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, nội dung luận văn được trình bày trong 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về hoạt động kiểm tra - đánh giá và quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh theo định hướng tiếp cận năng lực của học sinh. Chương 2: Thực trạng hoạt động kiểm tra - đánh giá và biện pháp quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. Chương 3: Biện pháp quản lí nâng cao chất lượng hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường Trung học cơ sở thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh. 7
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ VÀ QUẢN LÍ HOẠT ĐỘNG KIỂM TRA - ĐÁNH GIÁ KẾT QUẢ HỌC TẬP CỦA HỌC SINH THEO ĐỊNH HƯỚNG PHÁT TRIỂN NĂNG LỰC CỦA HỌC SINH 1.1.Tổng quan nghiên cứu vấn đề Có thể nói việc Kiểm tra - đánh giá được hình thành khá sớm cùng với sự xuất hiện của xã hội loài người. Ở mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi quốc gia có những hình thức kiểm tra - đánh giá khác nhau nhưng đều đưa ra những quy định chuẩn, phù hợp với yêu cầu của xã hội hiện tại. Từ xa xưa, Trung Quốc đã dùng trắc nghiệm trí tuệ để chọn thê thiếp hoặc người hầu, sử dụng các phép thử để chọn tướng, dùng người, … Từ thời Đông Chu liệt quốc, Tôn Tử đã đưa ra binh pháp trong đó có nêu một số thuật chọn tướng, dùng người như: cho sắc đẹp để đánh giá tính đứng đắn, dùng vàng bạc để thử tính thanh liêm... Trong các truyện dân gian việc kén rể, kén vợ, chọn dâu hiền, tôi trung xảy ra phổ biến, người ta còn tổng kết thành tục ngữ, ca dao, các câu thành ngữ. Lịch sử khoa cử ở Việt Nam được hình thành khá sớm, các cuộc thi chọn người tài, người có học vấn được tổ chức định kỳ. Thời nhà Lý thế kỉ thứ XI - XIII thông qua các kì thi Hương để chọn Hương cống, Sinh đồ; thi Hội để chọn Thái học sinh, Phó bảng; thi Đình để chọn Trạng nguyên, Bảng nhãn, Thám hoa với 3 hình thức cơ bản là thi văn, thị võ và thi lại viên. Năm 1070 vua Lý Thái Tông cho lập Văn Miếu, và từ đó việc học có bài bản hơn trước. Quốc Tử Giám là trường Hoàng gia đầu tiên của Việt Nam. Khoa thi đầu tiên được tổ chức năm 1075, đời vua Lý Thái Tông. Chế độ khoa cử thời phong kiến bắt buộc sĩ tử phải trải qua ba kỳ thi để đạt học vị cao nhất: thi Hương, thi Hội, thi Đình. Thi cử thời phong kiến có luật khá nghiêm ngặt, thể lệ khắt khe, sự thưởng phạt nghiêm minh. Tuy nhiên cũng có nhiều gò bó, không phát huy hết khả năng sáng tạo của thí sinh. Bên cạnh đó, kết quả của các kì thi này hoàn toàn phụ thuộc vào sự nhận xét chủ quan của ban giám khảo. 8
Cách mạng tháng 8 năm 1945 thành công đã tạo ra bước ngoặt quan trọng trong đời sống chính trị - kinh tế - xã hội của nhân dân. Cùng với sự phát triển của đất nước, nền giáo dục xã hội chủ nghĩa cũng bắt đầu những bước đi đầu tiên và phát triển. Vấn đề kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh đã có nhiều biến đổi căn bản so với chế độ xã hội cũ. Thời kỳ Pháp thuộc, nền giáo dục Việt Nam mang tính nô dịch thuộc địa với chủ trương đào tạo một số ít người làm tay sai, còn đại đa số nhân dân là mù chữ (chính sách ngu dân để dễ cai trị). Thời kỳ này các kỳ thi tuyển được tổ chức rất nghiêm túc và được bảo đảm bằng pháp luật, trung tâm khảo thí là đơn vị độc lập với Bộ Giáo dục. Công tác kiểm tra – đánh giá chất lượng giáo dục luôn gắn liền với mục tiêu đào tạo của thực dân phong kiến. Từ sau cách mạng Tháng 8/1945 đến nay kiểm tra - đánh giá đã có nhiều biến đổi căn bản so với chế độ xã hội cũ. Nền giáo dục Việt Nam đã trải qua 3 lần cải cách, với mỗi lần mục tiêu giáo dục đào tạo được điều chỉnh cho phù hợp với tình hình đất nước. Trong nhiều năm trở lại đây, được sự quan tâm của Đảng và Nhà nước hoạt động nghiên cứu lý luận về vấn đề này ngày càng được nâng lên tầm cao mới, đáp ứng phần nào yêu cầu thực tiễn. Song trong thực tế có rất nhiều nhà nghiên cứu đã chỉ ra những yêu cầu về chất lượng thi, kiểm tra - đánh giá nhằm đáp ứng mục tiêu đào tạo con người trong thời kỳ phát triển. Một số tài liệu nghiên cứu về kiểm tra – đánh giá của các chuyên gia hàng đầu Việt Nam: Dương Thiệu Tống (2005), Trắc nghiệm và đo lường thành quả học tập, Nxb khoa học xã hội. Đặng Bá Lãm (2003), Kiểm tra - đánh giá trong dạy - học đại học, Nxb Giáo dục, Hà Nội. Lâm Quang Thiệp (2003), Đo lường đánh giá trong giáo dục. Nguyễn Công Khanh (2004), Đánh giá và đo lường trong giáo dục, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Tất cả các nghiên cứu trên đã tiến hành nghiên cứu thực trạng các biện pháp quản lí hoạt động lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của 9
học sinh phổ thông bằng những cách tiếp cận khác nhau và đã đề xuất được một số biện pháp cần thiết, khả thi để nâng cao hiệu quả quản lý. Tuy nhiên tuỳ theo đặc điểm, tính chất, điều kiện của từng loại trường, từng địa phương, từng cấp quản lí thì người quản lí phải có những biện pháp quản lí riêng. Chính vì thế tôi mạnh dạn chọn đề tài: “Quản lí hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh các trường Trung học cơ sở, thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh”. Với đề tài này, tôi hy vọng sẽ góp phần nhỏ vào việc nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động kiểm tra - đánh giá kết quả học tập của học sinh ở các trường THCS thành phố Cẩm Phả, tỉnh Quảng Ninh". Qua đó góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và học tập ở cấp THCS của thành phố. Thêm vào đó hiện nay chất lượng giáo dục đang là vấn đề mang tính thời sự được đặt ra với mỗi cơ sở giáo dục. Để nâng cao chất lượng giáo dục, bên cạnh việc đổi mới mục tiêu, cải tiến nội dung phương pháp …nâng cao chất lượng kiểm tra đánh giá là vô cùng cần thiết. Trong những năm gần đây ngành Giáo dục và Đào tạo đã có nhiều cố gắng nhằm đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới hoạt động kiểm tra- đánh giá kết quả học tập của học sinh. Nhưng trên thực tế cho thấy do cách kiểm tra- đánh giá vẫn còn quá nặng nề và chưa thực sự khoa học nên đã ít nhiều ảnh hưởng đến đến cố gắng đổi mới mục tiêu chương trình đào tạo và phương pháp dạy học. Bên cạnh đó vấn đề dạy thêm học thêm trái quy định và bệnh thành tích trong giáo dục đã làm nảy sinh rất nhiều hiện tượng tiêu cực trong quản lý giáo dục đang là vấn đề nhức nhối đối với ngành ta nói riêng và toàn xã hội nói chung. Do đó việc cải tiến hoạt động kiểm tra – đánh giá là khâu quan trọng mang tính đột phá để tạo ra những chuyển biến cơ bản nâng cao chất lượng giáo dục trong nhà trường. 1.2. Các khái niệm liên quan đến vấn đề nghiên cứu 1.2.1. Quản lý Khoa học quản lý xuất hiện cùng với sự phát triển của xã hội loài người. Nó là phạm trù tồn tại khách quan, được ra đời một cách tất yếu do nhu cầu của mọi chế độ xã hội, mọi tổ chức, mọi Quốc gia, mọi thời đại. Lao động quản lý là một lĩnh vực lao động trí tuệ và thực tiễn phức tạp nhất của con người nhằm điều khiển 10