Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh cho sinh viên hệ dân sự tại học viện Kỹ thuật mật mã

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:88

Thêm vào BST

Báo xấu

44
lượt xem 8
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là nhằm đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật Mật mã góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và năng lực quản lý đào tạo của Học viện.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý dạy học môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh cho sinh viên hệ dân sự tại học viện Kỹ thuật mật mã

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VĂN KIÊN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH CHO SINH VIÊN HỆ DÂN SỰ TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT MẬT MÃ LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI PHẠM VĂN KIÊN QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG VÀ AN NINH CHO SINH VIÊN HỆ DÂN SỰ TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT MẬT MÃ Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS NGUYỄN KHẮC BÌNH HÀ NỘI - 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan công trình này là kết quả nghiên cứu của riêng tôi, các số liệu nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa được công bố trong bất cứ một công trình nghiên cứu nào. Tác giả Phạm Văn Kiên
MỤC LỤC Trang MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GDQP – AN TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG ..................................................7 1.1. Các khái niệm cơ bản.......................................................................................7 1.2. Dạy học môn GDQP&AN trong trường Đại học, Cao đẳng .........................10 1.3. Quản lý dạy học môn GDQP&AN trong trường Đại học, Cao đẳng ............15 1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn GDQP-AN trong trường Đại học, Cao đẳng .....................................................................................22 Tiểu kết chương 1 .................................................................................................26 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GDQP – AN CHO SINH VIÊN HỆ DÂN SỰ TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT MẬT MÃ .......28 2.1. Lược sử hình thành và phát triển của Học viện Kỹ thuật Mật mã .................28 2.2. Tổ chức khảo sát thực trạng ...........................................................................30 2.3. Thực trạng dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật Mật mã ...........................................................................................31 2.4. Thực trạng Quản lý dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện kỹ thuật mật mã ................................................................................39 2.5. Đánh giá chung về thực trạng quản lý dạy học GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật Mật mã ..............................................................49 Tiểu kết chương 2 .................................................................................................51 CHƯƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GDQP&AN CHO SINH VIÊN HỆ DÂN SỰ TẠI HỌC VIỆN KỸ THUẬT MẬT MÃ .................52 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .................................................................52 3.2. Một số biện pháp quản lý dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện kỹ thuật mật mã ...........................................................................53 3.3. Khảo nghiệm về tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất.....63 Tiểu kết chương 3 .................................................................................................69 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................70 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................72 PHỤ LỤC
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CB-GV: Cán bộ - giáo viên CBQL: Cán bộ quản lý CNTT: Công nghệ thông tin CSVC: Cơ sở vật chất GD: Giáo dục GD&ĐT: Gıáo dục và đào tạo GDQP-AN: Giáo dục quốc phòng & an ninh GDTC: Giáo dục thể chất GV: Giáo viên HS –SV: Học sinh, sinh viên KTĐG: Kiểm tra đánh giá PPDH: Phương pháp dạy học QL: Quản lý QLDH: Quản lý dạy học QLGD: Quản lý giáo dục
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Các ngành nghề đào tạo hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật Mật mã ........29 Bảng 2.2. Số lượng mẫu khảo sát thực trạng dạy học GDQP-AN .........................30 Bảng 2.3. Tiêu chí và thang đánh giá kết quả khảo sát ..........................................31 Bảng 2.4. Kết quả khảo sát đội ngũ GV dạy GDQP-AN .......................................32 Bảng 2.5. Kết quả đánh giá thực trạng, nội dung giảng dạy ..................................33 Bảng 2.6. Kết quả đánh giá thực trạng hoạt động dạy của GV ..............................35 Bảng 2.7. Kết quả đánh giá Hoạt động học tập và rèn luyện của SV ....................36 Bảng 2.8. Kết quả đánh giá thực trạng Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ................38 Bảng 2.9. Kết quả khảo sát hoạt động Kiểm tra đánh giá ......................................39 Bảng 2.10. Kết quả khảo sát quản lý mục tiêu, chương trình dạy học ....................40 Bảng 2.11. Kết quả đánh giá thực trạng lý đội ngũ GV ...........................................42 Bảng 2.12. Kết quả khảo sát thực trạng hoạt động dạy của GV ..............................43 Bảng 2.13. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động học của SV ..................45 Bảng 2.14. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý kiểm tra đánh giá .........................46 Bảng 2.15. Kết quả đánh giá thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học .........48 Bảng 3.1. Đối tượng khảo nghiệm .........................................................................63 Bảng 3.2. Mức độ và tiêu chí đánh giá ..................................................................64 Bảng 3.3. Kết quả đánh giá mức độ cấp thiết của các biện pháp ...........................64 Bảng 3.4. Kết quả khảo sát mức độ khả thi của các biện pháp ..............................66 Bảng 3.5. Đánh giá tương quan các biện pháp đề xuất ..........................................67
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ Biểu đồ 2.1. Kết quả khảo sát quản lý mục tiêu, nội dung đào tạo .........................41 Biểu đồ 2.2. Kết quả khảo sát quản lý chương trình, kế hoạch đào tạo ..................41 Biểu đồ 2.3. CB-GV đánh giá về kế hoạch phát triển đội ngũ ................................42 Biểu đồ 2.4. Kết quả khảo sát việc quản lý thái độ học tập của SV ........................45 Biểu đồ 2.5. Kết quả đánh giá việc quản lý nề nếp học tập của SV ........................46 Biểu đồ 3.1. Tương quan giữa tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp đề xuất .................................................................................................68
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Đảng và Nhà nước ta luôn coi giáo dục quốc phòng - an ninh (GDQP-AN) “là bộ phận của nền giáo dục quốc dân, một nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân; là môn học chính khoá trong chương trình giáo dục, đào tạo trung học phổ thông đến đại học và các trường chính trị, hành chính, đoàn thể. Việc học tập, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh là quyền lợi và nghĩa vụ của cán bộ, công chức và của toàn dân...” [4, tr18]. GDQP-AN là nội dung học tập đặc thù trong các trường học nhằm nâng cao nhận thức, ý thức trách nhiệm của thế hệ trẻ đối với nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc. Tầm quan trọng của GDQP - AN trong trường phổ thông, cao đẳng, đại học là ở chỗ đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục toàn diện, tạo cho thế hệ trẻ có điều kiện tu dưỡng phẩm chất, rèn luyện năng lực, góp phần giáo dục thế hệ tương lai của đất nước có đạo đức trong sáng, có ý chí kiên cường. Môn học này còn có tác dụng rèn luyện tác phong nghiêm túc, tinh thần đoàn kết, ý thức tổ chức kỷ luật trong nhà trường.Thông qua các giờ học lí luận, học sinh, sinh viên đã nhận thức đầy đủ hơn quan điểm, đường lối quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân của Đảng, có nhận thức rõ hơn về âm mưu, thủ đoạn chống phá của các thế lực thù địch. Bên cạnh đó, những giờ học thực hành lại trang bị cho các em những hiểu biết và những kỹ năng về đội ngũ đội hình, các chiến thuật cũng như một số loại vũ khí, khí tài, thông qua đó có thể biết cách phân biệt, sử dụng và trang bị cho mình những kỹ thuật cơ bản để sử dụng được một số loại vũ khí thông thường và biết cách phòng tránh khi kẻ thù sử dụng vũ khí tấn công. Cùng với đó môn học GDQP-AN còn rèn luyện cho cho các em học sinh, sinh viên một số kỷ luật trong môi trường quân đội, hướng cho các em làm việc theo nguyên tắc, kỷ cương. Tạo cơ sở cho các em tu dưỡng và hoàn thiện kỹ năng sống của bản thân... Học viện Kỹ thuật Mật mã là một trường đại học công lập trực thuộc Ban Cơ yếu Chính phủ, được thành lập ngày 17 tháng 2 năm 1995 có chức năng đào 1
tạo cán bộ có trình độ đại học, sau đại học và nghiên cứu khoa học kỹ thuật mật mã của ngành Cơ yếu Việt Nam. Học viện cũng được chính phủ Việt Nam lựa chọn là một trong tám cơ sở trọng điểm đào tạo nhân lực an toàn thông tin Việt Nam theo Đề án đào tạo và phát triển nguồn nhân lực an toàn, an ninh thông tin đến năm 2020. Hiện nay, nhiệm vụ giảng dạy bộ môn GDQP-AN trong học viện đã được Ban giám đốc quan tâm, chỉ đạo thực hiện sát sao, tuy nhiên công tác giảng dạy môn GDQP-AN cho học viên nói chung, sinh viên hệ dân sự nói riêng còn nhiều bất cập, chất lượng dạy và học chưa cao, nguyên nhân là do công tác quản lý chưa đồng bộ, điều kiện cơ sở vật chất, thiết bị dạy học còn lạc hậu, kỹ năng giảng dạy của đội ngũ giảng viên (GV) còn hạn chế … Xuất phát từ những lý do trên, là GV trong bộ môn GDQP-AN của Học viện, tôi lựa chọn đề tài nghiên cứu “Quản lý dạy học môn Giáo dục Quốc phòng và An ninh cho sinh viên hệ dân sự tại học viện Kỹ thuật mật mã”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài + Nghiên cứu văn bản của Nhà nước về giảng dạy GDQP-AN Mục tiêu của GDQP-AN cho học sinh, sinh viên (HS-SV) là chuẩn bị cho HS-SV hoàn thiện về tinh thần và thể chất, tự giác tham gia và thực hiện tốt nhiệm vụ bảo vệ vững chắc chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh, đất nước ổn định phát triển kinh tế, xã hội. Là quá trình truyền thụ lịch sử đấu tranh chống ngoại xâm của dân tộc và lĩnh hội đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quốc phòng và an ninh; những hiểu biết, kiến thức, kỹ năng về quân sự, an ninh cho học sinh, sinh viên đáp ứng yêu cầu xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình mới. Năm 1961, Hội đồng Chính phủ đã ban hành Nghị định số 219/CP trong đó xác định huấn luyện quân sự là một môn học chính trong nhà trường. Năm 1966, Bộ Đại học và Trung học chuyên nghiệp ban hành Chương trình Huấn luyện quân sự thống nhất trong các trường đại học, cao đẳng và trung học chuyên nghiệp, với nội dung chủ yếu là truyền đạt, huấn luyện kiến thức quân sự phổ thông và kỹ năng quân sự cơ bản cho học sinh, sinh viên nhằm rút ngắn thời gian huấn luyện quân sự khi thanh niên nhập ngũ, đáp ứng yêu cầu của chiến tranh. 2
Sau khi nước nhà được thống nhất, nhất là trong công cuộc đổi mới, nhận thức, tư duy lý luận của Đảng về vai trò của giáo dục quốc phòng càng thể hiện rõ hơn, đầy đủ hơn. Nghị quyết Trung ương 3 (khóa VII), nêu rõ: “Tăng cường công tác giáo dục về quốc phòng cho toàn dân, trước hết là đối với cán bộ các ngành, các cấp của Đảng và Nhà nước”. Đặc biệt, để đáp ứng yêu cầu bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ CNH,HĐH, Bộ Chính trị (khóa IX) đã ra Chỉ thị số 62-CT/TW, ngày 12-02- 2001 về Tăng cường công tác giáo dục quốc phòng toàn dân trong tình hình mới [4]. Nghị quyết Trung ương 8 (khóa IX) về Chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới nêu rõ: “Thể chế hóa kịp thời các chủ trương, chính sách về xây dựng nền quốc phòng toàn dân và an ninh nhân dân; từng bước hoàn thiện hệ thống pháp luật về bảo vệ Tổ quốc, trước hết tập trung hoàn chỉnh pháp luật về quốc phòng, an ninh, đối ngoại”. Tiếp đó, ngày 03-5-2007, Bộ Chính trị (khóa X) ra Chỉ thị số 12- CT/TW về Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng, an ninh trong tình hình mới. Chỉ thị nhấn mạnh: “Giáo dục quốc phòng, an ninh là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân, việc phổ cập và tăng cường giáo dục quốc phòng, an ninh là nhiệm vụ chung của Đảng, Nhà nước và toàn xã hội, phải được chỉ đạo, tổ chức thực hiện thống nhất từ Trung ương đến địa phương bằng các hình thức phù hợp với từng đối tượng…,”[5]. Như vậy có thể thấy, tư duy lý luận của Đảng về giáo dục ý thức bảo vệ Tổ quốc cho cán bộ, nhân dân, học sinh, sinh viên luôn có sự phát triển phù hợp với từng giai đoạn của cách mạng, từ huấn luyện quân sự phổ thông cho học sinh, sinh viên, giáo dục quốc phòng đến giáo dục quốc phòng, an ninh cho toàn dân. + Nghiên cứu về giảng dạy quốc phòng an ninh trong nhà trường Có nhiều tác giả tập trung nghiên cứu về giảng dạy môn GDQP-AN cho HS-SV. Tác giả Nguyễn Viết Huấn nghiên cứu về “Đổi mới tổ chức, phương pháp giảng dạy môn Điều lệnh đội ngũ ở Trường ĐHSP Hà Nội”, Đề tài cấp Trường - mã số: SP-05-160; và đề tài “Đổi mới tổ chức, phương pháp giảng dạy môn Bắn súng tại trường ĐHSP Hà Nội” [26]; Nghiên cứu của Nguyễn Văn Vọng về “Giáo dục quốc phòng - an ninh cho 3
học sinh, sinh viên trong giai đoạn mới”, Tạp chí Đại học và Giáo dục chuyên nghiệp, số 2/2001. Nghiên cứu đã khái quát bối cảnh mới của đất nước, vị trí của công tác giáo dục quốc phòng - an ninh, thực trạng giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên thời gian qua và đề xuất các giải pháp về giáo dục nâng cao nhận thức, đổi mới chương trình, giáo trình tài liệu, đào tạo, về bồi dưỡng giáo viên, về củng cố mở rộng các trung tâm giáo dục quốc phòng, về nghiên cứu khoa học và tăng cường đầu tư cho nhiệm vụ giáo dục quốc phòng - an ninh. [37] Tác giả Nguyễn Nghĩa có bài viết đăng trên Tạp chí Giáo dục, số 27/2002 về “Một số giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng trong các trường phổ thông ở Hà nội hiện nay”. Bài viết này tập trung nghiên cứu đề xuất các giải pháp như đổi mới tăng cường sự lãnh đạo, đổi mới nội dung chương trình, hình thức phương pháp, tăng cường đội ngũ giáo viên, bảo đảm chế độ chính sách, đổi mới cơ chế quản lý điều hành nhằm nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng ở các trường trung học phổ thông. [31] Tác giả Lê Văn Nghệ, Nghiên cứu, đề xuất giải pháp đồng bộ hóa công tác quốc phòng, an ninh ở các trường đại học, cao đẳng và trung tâm Giáo dục quốc phòng - an ninh sinh viên, Đề tài khoa học cấp Bộ, Mã số B2009-18-16NV, tháng 9 năm 2011.[30] Tác giả Nguyễn Thành Công: Thực trạng, giải pháp nâng cao chất lượng môn học GDQP-AN cho học sinh, sinh viên tại Trung tâm Giáo dục quốc phòng - an ninh Đà Nẵng, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, quý II, năm 2012.[14] Tác giả Bùi Văn Ga: Kết quả, kinh nghiệm đào tạo giáo viên giáo dục quốc phòng - an ninh (2002-2012), giải pháp phát triển giáo dục quốc phòng - an ninh những năm tiếp theo của Bộ Giáo dục và Đào tạo, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, số 58 (102), tháng 7/2012.[22] Tác giả Nguyễn Thiện Minh: Những vấn đề cơ bản cần tập trung chỉ đạo nâng cao chất lượng dạy, học giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên năm học 2012-2013 và những năm tiếp theo, Tạp chí Dân quân tự vệ Giáo dục quốc phòng, tháng 8, năm 2012, số 59 (103).[29] 4
Tóm lại, các công trình nghiên cứu về giáo dục quốc phòng - an ninh của các tác giả, đã thể hiện các hướng và nội dung nghiên cứu chính sau: Một số tác giả tập trung nghiên cứu lĩnh vực nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng - an ninh về nội dung, chương trình, phương pháp…; Một số tác giả nghiên cứu vấn đề quản lý mà chủ yếu là đồng bộ hóa phục vụ cho việc nâng cao chất lượng giáo dục quốc phòng - an ninh. Đây cũng là một trong những gợi ý để luận văn này nghiên cứu tập trung vào công tác quản lý giáo dục quốc phòng - an ninh; Một số tác giả nghiên cứu giáo dục quốc phòng với phạm vi rộng và trong mối quan hệ với chiến lược quân sự, quốc phòng của quốc gia; Một số tác giả nghiên cứu việc tổ chức, quản lý công tác giáo dục quốc phòng - an ninh nói chung và tổ chức các trung tâm giáo dục quốc phòng. Tuy nhiên, mỗi đơn vị đào tạo lại có những đặt thù riêng, hiện nay chưa có tác giả nào nghiên cứu về quản lý dạy học môn giáo dục quốc phòng an ninh tại Học viện kỹ thuật mật mã. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích của đề tài nhằm đề xuất một số biện pháp quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật Mật mã góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy và năng lực quản lý đào tạo của Học viện. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra như trên, luận văn sẽ tập trung vào các nhiệm vụ sau: - Hệ thống hóa cơ sở lý luận của quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên - Khảo sát, đánh giá thực trạng quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. - Nghiên cứu đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 5
- Đối tượng nghiên cứu: quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. -Phạm vi nghiên cứu + Phạm vi không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu tại Học viện Kỹ thuật mật mã và đơn vị liên kết giảng dạy môn GDQP-AN. + Phạm vi thời gian: 8/2018 – 8/2019 + Giới hạn nội dung: Nội dung nghiên cứu chủ yếu: quản lý dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. Các số liệu nghiên cứu được giới hạn trong 2 năm học (từ năm 2016 đến hết năm học 2017-2018). 5. Cơ sở lí luận và phương pháp nghiên cứu 5.1. Các phương pháp nghiên cứu lý thuyết Thu thập số liệu, thông tin tư liệu, các bài báo khoa học, các nghiên cứu đã công bố liên quan đến nội dung luận văn: sử dụng các phương pháp quy nạp, diễn dịch, phân tích, tổng hợp để nghiên cứu. 5.2. Phương pháp nghiên cứu thực tiễn Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi để thu thập ý kiến góp phần đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã; phỏng vấn sâu CBQL, GV … 5.3. Phương pháp hỗ trợ Sử dụng phương pháp thống kê toán học, thống kê và phân tích các kết quả thu được, xử lý số liệu bằng phần mềm SPSS 22.0 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1.Ý nghĩa lý luận Luận văn đã góp phần Hệ thống hóa các văn bản, nghị quyết của Đảng và Nhà nước về công tác GDQP-AN cho Sinh viên, qua đó làm nổi bật vai trò, ý nghĩa của công tác GDQP-AN cho sinh viên đồng thời góp phần làm sáng tỏ những nhiệm vụ quan trọng đối với việc GDQP-AN cho sinh viên trong tình hình hiện nay. Nghiên cứu của luận văn đã góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận về dạy học và quản lý dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên ở các trường Đại học, Cao đẳng. 6
6.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu của đề tài có giá trị thực tiễn đối với việc quản lý, giảng dạy môn GDQP-AN cho sinh viên hệ dân sự tại học viện Kỹ thuật mật mã; qua đó chất lượng giảng dạy được nâng cao, thực hiện đúng mục tiêu giáo dục và đào tạo. Kết quả nghiên cứu là tài liệu tham khảo trong quá trình học tập, nghiên cứu của sinh viên, học viên chuyên ngành quản lý giáo dục. Kết quả nghiên cứu là tài liệu nghiên cứu, ứng dụng của các nhà quản lý, các chuyên gia giảng dạy, nghiên cứu GDQP-AN trong các Nhà trường. 7. Cấu trúc của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lí luận về Quản lý dạy học môn GDQP-AN trong trường Cao đẳng, Đại học. Chương 2: Thực trạng Quản lý dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. Chương 3: Biện pháp Quản lý dạy học môn GDQP-AN cho Sinh viên hệ dân sự tại Học viện Kỹ thuật mật mã. CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VỀ QUẢN LÝ DẠY HỌC MÔN GDQP - AN TRONG TRƯỜNG ĐẠI HỌC, CAO ĐẲNG 1.1. Các khái niệm cơ bản 1.1.1. Khái niệm quản lý, quản lý giáo dục 1.1.1.1. Khái niệm Quản lý Quản lý là một trong những loại hình lao động quan trọng nhất và lâu đời của con người. Nó phát triển không ngừng theo sự phát triển của xã hội. Quản lý cho tất cả các lĩnh vực của đời sống con người và là một nhân tố của sự phát triển xã hội. Lý luận về quản lý vì vậy được hình thành và phát triển qua các thời kỳ và trong lý 7
luận về chính trị, kinh tế xã hội. Tuy nhiên, chỉ mới gần đây người ta mới chú ý đến “chất khoa học” của quá trình quản lý và dần hình thành các “lý thuyết quản lý”. Có nhiều tác giả trong nước và nước ngoài nghiên cứu về khoa học quản lý và đưa ra các quan niệm, có thể tổng hợp một số quan niệm như sau: Theo từ điển Tiếng Việt, quản lý là “tổ chức, điều khiển, hoạt động của một đơn vị, một cơ quan”, là “trông coi, gìn giữ và theo dõi công việc”. Nghĩa Hán Việt của “quản” là trông coi, gìn giữ theo những yêu cầu nhất định, duy trì sự vật ở trạng thái ổn định; “lý” là sửa sang, sắp đặt công việc, đổi mới, đưa hệ thống đó có thể phát triển. Trong “quản” phải có “lý”, trong “lý” phải có “quản” thì toàn hệ mới đạt thế cân bằng động, tồn tại và phát triển phù hợp trong mối tương tác với các yếu tố bên trong và bên ngoài.[36] Theo tác giả Trần Kiểm: “Quản lý là những tác động của chủ thể quản lý nhằm phối hợp nỗ lực của nhiều người sao cho mục tiêu của từng cá nhân biến thành những thành tựu của xã hội” [28, tr 6]. Quan điểm của tác giả Nguyễn Quốc Chí - Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Quản lý là tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lí) đến khách thể quản lý (người bị quản lí) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục đích của tổ chức” [9, tr 8]. Dù có nhiều cách định nghĩa khác nhau, tuy nhiên căn cứ vào những điểm chung về bản chất của quản lý có thể hiểu: Quản lý là cách thức tổ chức - điều khiển (cách thức tác động) của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu đã xác định. 1.1.1.2. Quản lý giáo dục Khái niệm Quản lý giáo dục (QLGD) có thể được hiểu ở nhiều cấp độ khác nhau tùy theo sự xác định đối tượng QL. Quản lý GD là QL mọi hoạt động GD trong xã hội. Như vậy khái niệm QL giáo dục sẽ được hiểu theo nghĩa rộng nhất. Tuy nhiên, hiện nay có nhiều khái niệm và định nghĩa về QLGD khác nhau. Theo tác giả Nguyễn Thị Mỹ Lộc và các cộng sự: “Trong thực tế, Quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của cơ quan quản lý giáo dục 8
các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học - giáo dục nhằm làm cho hệ thống giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục nhà nước đề ra.[10] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: “Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý làm cho hệ vận hành theo đường lối nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện được các tính chất của nhà Trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy – học thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất”[32]. Trên cơ sở những quan niệm và khái niệm trên, có thể khái quát như sau: Quản lý GD là hệ thống những tác động có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý ở các cấp độ khác nhau đến tất cả các khâu, các bộ phận của hệ thống nhằm đảm bảo cho các cơ quan trong hệ thống giáo dục vận hành tối ưu, đảm bảo sự phát triển mở rộng cả mặt số lượng cũng như chất lượng để đạt mục tiêu GD. Như vậy, bản chất của QLGD là quá trình tác động có ý thức của chủ thể QL tới khách thể QL và các thành tố tham gia vào quá trình hoạt động GD nhằm thực hiện có hiệu quả mục tiêu giáo dục. 1.1.2. Khái niệm dạy học và quản lý dạy học 1.1.2.1. Khái niệm dạy học Dạy học là một bộ phận của quá trình sư phạm tổng thể, là con đường quan trọng nhất để thực hiện mục đích giáo dục toàn diện cho thế hệ trẻ, đồng thời là phương thức để đào tạo nguồn nhân lực cho xã hội. Dạy học bao gồm hoạt động dạy và học của thầy và trò trong nhà trường, với mục tiêu là giúp HS nắm vững hệ thống kiến thức khoa học, hình thành hệ thống kĩ năng, kĩ xảo và thái độ tích cực đối với học tập và cuộc sống. 1.1.2.2. Khái niệm quản lý dạy học Quản lý dạy học là quản lý quá trình truyền thụ tri thức của đội ngũ GV và quá trình lĩnh hội kiến thức, kỹ năng, kỹ xảo của HS và quản lý các điều kiện vật chất, kỹ thuật, phương tiện phục vụ hoạt động dạy học. Quản lý hoạt động dạy học của thầy thể hiện ở việc như: Quản lý thực hiện chương trình, quản lý hồ sơ, bài soạn, giảng bài, dự giờ thăm lớp, rút kinh nghiệm, 9
đánh giá kết quả dạy học thông qua việc chấm, chữa bài, cho điểm theo các văn bản hướng dẫn của Bộ giáo dục và đào tạo. Quản lý hoạt động học của trò là tạo ra ý thức tốt trong học tập để lĩnh hội kiến thức, hình thành kĩ năng, kỹ xảo trên cơ sở đó xây dựng nền nếp học tập và phương pháp học tập đúng đắn nhằm đạt chất lượng và hiệu quả cao nhất. 1.1.3. Giáo dục quốc phòng và an ninh Giáo dục quốc phòng - an ninh toàn dân, trong đó giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên là một nội dung quan trọng của nhiệm vụ xây dựng nền quốc phòng toàn dân, là một bộ phận của nền giáo dục quốc dân. Nghị định 15/2001/NĐ- CP ngày 01 tháng 05 năm 2001 của Chính phủ về giáo dục quốc phòng - an ninh nêu rõ: Giáo dục quốc phòng - an ninh thuộc nội dung của nền giáo dục quốc gia, là nội dung cơ bản trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào tạo con người mới xã hội chủ nghĩa. Giáo dục quốc phòng - an ninh là môn học chính khóa trong các trường, lớp đào tạo bậc đại học, cao đẳng, trung cấp chuyên nghiệp, dạy nghề, trung học phổ thông thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, các trường hành chính và đoàn thể. [13] Dạy học môn GDQP-AN được xác định là một bộ phận, một nội dung quan trọng của quá trình dạy học trong hệ thống giáo dục. Do đó, để đảm bảo chất lượng dạy học môn học này, cần thiết phải nắm vững và tuân thủ theo những quy luật, nguyên tắc, quy tắc sư phạm, đồng thời phải tính đến những đặc điểm của giáo dục quốc phòng - an ninh để vận dụng một cách linh hoạt, sáng tạo có hiệu quả. Môn học GDQP-AN có quan hệ chặt chẽ với các môn học khác như: toán, lý, hóa, giáo dục chính trị, giáo dục thể chất, lịch sử,… đặc biệt các nội dung cơ bản về công tác quốc phòng, về các quân binh chủng có liên quan mật thiết với nhiều chuyên ngành đào tạo của các trường đại học, cao đẳng trung học chuyên nghiệp. 1.2. Dạy học môn GDQP&AN trong trường Đại học, Cao đẳng 1.2.1. Vị trí, vai trò của môn GDQP&AN trong trường Đại học, Cao đẳng Điều 30 Luật Nghĩa vụ quân sự năm 1960 quy định “Đối với sinh viên, học sinh các trường đại học, các trường trung cấp chuyên nghiệp thì việc huấn luyện quân 10
sự thuộc chương trình giáo dục do Chính phủ quy định”[8]. Từ đó việc học tập quân sự (Huấn luyện quân sự phổ thông) trước đây, nay là giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên trong những năm đất nước có chiến tranh đã góp phần bồi dưỡng kiến thức quân sự, rút ngắn thời gian huấn luyện chiến sĩ mới, đáp ứng yêu cầu của chiến tranh chống Mỹ cứu nước và chiến tranh bảo vệ biên giới Tổ quốc. Khi đất nước hoà bình, lớp lớp thanh niên, sinh viên tình nguyện đến những nơi khó khăn, gian khổ cùng sát vai với bộ đội và nhân dân thực hiện các nhiệm vụ chính trị - xã hội của đất nước. Trong hội nhập nền kinh tế thế giới, đội ngũ trí thức trẻ đang làm chủ khoa học kỹ thuật luôn ý thức nhiệm vụ xây dựng đất nước phải gắn liền với bảo vệ Tổ quốc. Ngoài việc nâng cao dân trí về quốc phòng, giáo dục quốc phòng - an ninh góp phần giáo dục chính trị, tư tưởng sâu sắc cho học sinh, sinh viên trong phòng chống chiến lược "Diễn biến hòa bình” bạo loạn lật đổ, xây dựng ý thức trách nhiệm của mỗi công dân đối với Tổ quốc; giáo dục lòng tự hào về truyền thống vẻ vang của dân tộc... Qua mỗi giai đoạn cách mạng và sự phát triển của giáo dục đào tạo, chương trình giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên đã được đổi mới cả nội dung và hình thức giảng dạy. Năm 1991, chuyển đổi chương trình từ huấn luyện quân sự phổ thông sang môn học giáo dục quốc phòng đã có sự thay đổi cơ bản nội dung cho phù hợp với giáo dục thời bình, theo hướng tăng cường tri thức về quốc phòng - quân sự, giảm bớt thực hành kỹ năng. Đặc biệt, Bộ Chính trị Ban Chấp hành Trung ương Đảng khoá VIII ban hành Chỉ thị số 62-CT/TW ngày 12 tháng 02 năm 2001 về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng, an ninh trong tình hình mới, cho thấy tầm quan trọng, vị trí, yêu cầu giáo dục quốc phòng - an ninh toàn dân, trong đó có nhiệm vụ giáo dục quốc phòng - an ninh cho học sinh, sinh viên. Thực hiện Chỉ thị số 12-CT/TW ngày 03 tháng 5 năm 2007 của Bộ Chính trị về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng - an ninh trong tình hình mới và Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày 10 tháng 7 năm 2007 của Chính phủ về giáo dục quốc phòng - an ninh, môn học Giáo dục quốc phòng được chính thức đổi 11
tên thành môn học Giáo dục quốc phòng - an ninh (kiến thức giáo dục an ninh được lồng ghép trong giáo dục quốc phòng). Các trường đại học, cao đẳng tự bảo đảm giảng dạy các nội dung giáo dục quốc phòng - an ninh tại trường hoặc liên kết giảng dạy theo phần luồng của Bộ Giáo dục và Đào tạo. Vị trí, mục tiêu môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh được quy định tại Điều 2 Thông tư liên tịch 18/2015/TTLT-BGDĐT-BLĐTBXH quy định tổ chức dạy, học và đánh giá kết quả học tập môn học Giáo dục quốc phòng và an ninh trong cơ sở giáo dục nghề nghiệp, giáo dục đại học do Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo - Bộ Lao động-Thương binh và Xã hội ban hành như sau: 1. GDQP-AN là nội dung cơ bản trong việc xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, là môn học chính khóa thuộc chương trình giáo dục của các cơ sở giáo dục. 2. Môn học GDQP-AN trang bị cho học sinh, sinh viên những hiểu biết cơ bản về nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của nhà nước về quốc phòng và an ninh; truyền thống chống ngoại xâm của dân tộc, lực lượng vũ trang nhân dân và nghệ thuật quân sự Việt Nam; xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân, lực lượng vũ trang nhân dân; có kiến thức cơ bản, cần thiết về phòng thủ dân sự, kỹ năng quân sự; sẵn sàng thực hiện nghĩa vụ quân sự bảo vệ Tổ quốc. 1.2.2. Nội dung dạy học môn GDQP&AN cho Sinh viên * Nội dung giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên Nội dung, chương trình giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên quy định hệ thống các kiến thức, kỹ năng có liên quan đến lĩnh vực hoạt động quân sự, công tác quốc phòng đòi hỏi người học phải nắm vững để vận dụng trong thực tiễn công tác, góp phần giáo dục toàn diện con người mới xã hội chủ nghĩa. Nội dung giáo dục giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên chứa đựng các kiến thức cả về khoa học xã hội và nhân văn, khoa học tự nhiên và khoa học kỹ thuật quân sự. Giáo dục quốc phòng - an ninh là môn học có tỷ lệ lý thuyết chiếm trên 70% chương 12
trình, nhằm tăng cường nhận thức lý luận về chiến tranh, quân đội và những hiểu biết về công tác quốc phòng cho học sinh, sinh viên, giúp cho họ sau khi rời ghế nhà trường nhanh chóng làm quen với các nhiệm vụ quốc phòng nơi mình công tác. Nội dung giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên gồm: Truyền thống chống giặc ngoại xâm, tinh thần yêu nước, lòng tự hào, tự tôn dân tộc; đường lối, quan điểm cơ bản của Đảng, Nhà nước về quốc phòng, an ninh; những hiểu biết cần thiết về độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; âm mưu, thủ đoạn hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; nhiệm vụ quốc phòng - an ninh trong từng thời kỳ; trách nhiệm của công dân đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa; công tác quốc phòng, an ninh; các văn bản pháp luật về quốc phòng, an ninh; phổ cập những kiến thức cần thiết về lực lượng vũ trang nhân dân; nghệ thuật quân sự Việt Nam; kiến thức cơ bản cần thiết về kỹ thuật, chiến thuật quân sự, phòng thủ dân sự. Tuyên truyền, giáo dục bảo vệ an ninh quốc gia: Chính phủ, các bộ, cơ quan ngang bộ, cơ quan thuộc Chính phủ và ủy ban nhân dân các cấp có trách nhiệm tổ chức, chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục bảo vệ an ninh quốc gia. Cơ quan thông tin, tuyên truyền có trách nhiệm tổ chức tuyên truyền, phổ biến pháp luật và nâng cao ý thức bảo vệ an ninh quốc gia cho toàn dân. Cơ quan, tổ chức trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn của mình có trách nhiệm tuyên truyền, giáo dục, vận động công dân Việt Nam, người Việt Nam định cư ở nước ngoài bảo vệ an ninh quốc gia. * Chương trình giáo dục quốc phòng - an ninh cho sinh viên Chương trình môn học giáo dục quốc phòng - an ninh trình độ đại học, cao đẳng được ban hành theo Thông tư số 31/2012/TT-BGDĐT ngày 12 tháng 09 năm 2012 của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo. Thời lượng môn học giáo dục quốc phòng - an ninh là 08 tín chỉ, tương ứng 11 đơn vị học trình (165 tiết). Nội dung cụ thể các học phần: Học phần 1: Đường lối quân sự của Đảng (3 tín chỉ) Học phần 2: Công tác quốc phòng, an ninh (2 tín chỉ) Học phần 3: Quân sự chung và chiến thuật, kỹ thuật bắn súng tiểu liên AK, 13