Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:97

Thêm vào BST

Báo xấu

45
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở bậc tiểu học từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm góp phần nâng cao chất lượng toàn diện cho học sinh.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THÚY HIẾU QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌCQUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI, 2019
VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI NGUYỄN THÚY HIẾU QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM Ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.14.01.14 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. NGUYỄN THỊ MAI LAN HÀ NỘI, 2019
LỜI CAM ĐOAN Tôi tên là Nguyễn Thúy Hiếu, học viên cao học chuyên ngành Quản lý giáo dục, đợt 2 khoá 2017-2019. Tôi xin cam đoan rằng các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực.Những kết luận khoa học của luận văn chưa từng công bố trong bất kì công trình nào khác. Tác giả luận văn Nguyễn Thúy Hiếu
MỤC LỤC MỞ ĐẦU ....................................................................................................................1 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC .........................9 1.1. Hoạt động giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học .................................................................................................................9 1.2. Quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở tiểu học ........18 1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh ở các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm .................................................28 Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM ...............................................34 2.1. Khái quát chung về giáo dục tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội ...34 2.2.Tổ chức và phương pháp nghiên cứu thực trạng ..........................................37 2.3.Kết quả nghiên cứu thực trạng .....................................................................40 2.4. Thực trạng quản lýgiáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nộithông qua giáo dục trải nghiệm ............................................46 2.5. Thực trạng các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nộithông qua giáo dục trải nghiệm .........................................................................................................53 2.6. Đánh giá chung thực trạng quản lý hoạt động giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nộithông qua giáo dục trải nghiệm .........................................................................................................55 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO HỌC SINH CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC QUẬN THANH XUÂN, THÀNH PHỐ HÀ NỘI THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM...................................................60 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp .....................................................................60 3.2. Biện pháp quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường Tiểu học quận Thanh Xuân,thành phố Hà Nộithông qua giáo dục trải nghiệm .........................61 3.3. Kết quả khảo nghiệm tính cần thiết, khả thi của các biện pháp đề xuất .....74 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ .........................................................................79 TÀI LIỆU THAM KHẢO ......................................................................................82
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1.Các trường Tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội .................................34 Bảng 2.2: Số lượng học sinh tiểu học giai đoạn 2015-2019 ...............................35 Bảng 2.3: Quy mô cán bộ, giáo viên tiểu học giai đoạn 2015-2019 ...................36 Bảng 2.4. Mức độ thực hiện nội dung, chương trình giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm ..........................40 Bảng 2.5. Mức độ thực hiện hình thức và phương pháp giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm ...................43 Bảng 2.6. Mức độ tham gia của các lực lượng trong giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm ..........................45 Bảng 2.7. Mức độ thực hiện lập kế hoạch giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm ........................................46 Bảng 2.8. Mức độ thực hiện tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm....................................................48 Bảng 2.9. Mức độ thực hiện chỉ đạo giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm....................................................50 Bảng 2.10. Mức độ thực hiện nội dung quản lý kiểm tra, đánh giá giáo dục đạo đức cho học sinh các trường tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm .....51 Bảng 2.11. Mức độ ảnh hưởng của các yếu tố ....................................................53 Bảng 3.1: Mức độ cần thiết của các biện pháp đề xuất ......................................75 Bảng 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp đề xuất .........................................76
MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Giáo dục và đào tạo có vai trò hết sức quan trọng trong công cuộc xây dựng đất nước, trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến giáo dục lý tưởng, đạo đức cho thế hệ trẻ vì đó là tương lai của đất nước.Tiểu học là bậc học nền tảng, là nền móng của hệ thống giáo dục. Giáo dục tiểu học nhằm hình thành ở học sinh những cơ sở ban đầu về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng cơ bản, để học sinh tiếp tục học lên các lớp trên. Trong các nội dung giáo dục tiểu học, giáo dục đạo đức có vị trí đặc biệt quan trọng, bởi vì, khi có đạo đức tốt, các em mới có định hướng đúng cho các hoạt động khác. Tầm quan trọng của giáo dục đạo đức ở tiểu học được thể hiện rõ qua câu khẩu hiệu ở hầu hết các trường học hiện nay: “Tiên học lễ - Hậu học văn”. Giáo dục đạo đức cho học sinh ở tiểu học có thể thông qua nhiều con đường, trong đó giáo dục trải nghiệm là một trong những hình thức giáo dục phù hợp với học sinh ở cấp học này và là con đường ngắn nhất để hoàn thiện nhân cách của trẻ. Hiệu quả và chất lượng của giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở bậc tiểu học chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố, trong đó, công tác quản lý của Ban giám hiệu nhà trường là yếu tố có tầm ảnh hưởng lớn. Về nguyên tắc, công tác quản lý hoạt động giáo dục đạo đức của Ban giám hiệu được thể hiện tương đối toàn diện, từ lập kế hoạch cho hoạt động giáo dục, tổ chức thực hiện hoạt động giáo dục và kiểm tra, đánh giá hoạt động này. Tuy nhiên, trên thực tế, công tác quản lý hoạt động này ở một số trường tiểu học chưa được thực sự chú ý, chưa mang tính khoa học.Vì vậy, hiệu quả của hoạt động giáo dục đạo đức chưa cao. Điều đó được thể hiện ở chỗ trong xã hội ngày nay, còn không ít trẻ em thiếu lễ phép với ông bà, cha mẹ, thầy cô giáo và với người lớn nói chung, chưa chăm chỉ học tập, có những hành vi bạo lực với bạn học... Trong khi đó, chưa có nhiều nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở các trường tiểu học. Đặc biệt, công tác quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở bậc tiểu học của quận Thanh Xuân, Hà Nội hầu như chưa được nghiên cứu. Chính vì những lí do đó, tôi đã chọn nghiên cứu đề tài: 1
“Quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm”. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài 2.1. Các nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm Đạo đức là một hình thái ý thức được hình thành rất sớm.Đạo đức được mọi xã hội, mọi giai cấp và mọi thời đại quan tâm.Trong mỗi giai đoạn lịch sử đều có những tư tưởng giáo dục phù hợp.Giáo dục đạo đức cho con người là vấn đề được đặt ra từ thời xa xưa và luôn đổi mới để thích ứng với mọi thời đại.Đặc biệt trong nhà trường, vấn đề giáo dục đạo đức cho học sinh luôn được quan tâm hàng đầu. Trên thế giới, trước công nguyên, nhà giáo dục Trung Hoa phong kiến Khổng Tử (551- 479 TCN) đã rất coi trọng việc giáo dục đạo đức cho mọi người. Ông cho rằng nếu người học chỉ có khư khư ôm lấy cái đạo học ấy mà không đem ra ứng dụng thực hành thì sao có thể gọi là thực học được.Vì vậy, học đạo để hành đạo là yêu cầu thiết thân đối với người được giáo dục.Ông dạy người học tập phải biết thực hành.Ông yêu cầu học tập trực giác phải kết hợp với suy luận.Khổng Tử đề cao việc ứng dụng vào cuộc sống những điều đã học.Ông luôn dạy học trò của mình: Học gì phải thực hành ngay điều ấy, phải củng cố ngay tri thức đã học không chỉ bằng cách ôn luyện trong sách vở mà phải bằng việc làm[dẫn theo 7]. Nhà triết học Socrate (470-399 TCN) đã hướng triết học vào mục đích giáo dục conngười sống có đạo đức.Socrate cho rằng, đạo đức hay cái thiệncũng là một loại tri thức, màta có thể tự trau dồi. Một kẻ ác đơn giản chỉ là một kẻ dốt nát, chứ bản chất anh ta không ác. Đó là quan điểm tiến bộ vào thời bấy giờ. Tiến bộ vì theo ông, con người có thể tự hoànthiện bản thân qua giáo dục và việc "tự suy xét". Bởi thế, triết học của ông quan tâm nhiều đến con người, dạy đạo đức cho con người [dẫn theo 4]. Aristoste (384-322 TCN) đã nói rằng nhiệm vụ của đạo đức là tác động thuận lợi tới hạnh phúc của xã hội còn chính trị là khoa học và nghệ thuật mưu cầu hạnh 2
phúc cho xã hội. Đạo đức và đạo đức học phải phục tùng chính trị [dẫn theo 4]. Comenxki (1592-1670) - đóng góp của ông trong lĩnh vực này không chỉ bằng tấm gương về đạo đức của cuộc đời mình mà phương pháp giáo dục đạođứccủa ông rất chú trọng đến hành vivà động cơ đạo đức. A.X.Makarenco (1888-1939) một nhà giáo dục Xô Viết lỗi lạc đã đặc biệt nhấn mạnh vai trò của giáo dục đạo đứcvà các biện pháp giáo dục đúng đắn như sự nêu gương, nguyên tắc giáo dục tập thể và thông qua tập thể. Ông còn khẳng định cái logic của quá trình sư phạm còn là quá trình tổ chức hợp lí hoạt động của học sinh tham gia vào lao động sản xuất, các hoạt động tập thể như vui chơi, giải trí, thể dục thể thao, tham quan du lịch, văn hóa nghệ thuật [20]. 2.2. Các nghiên cứu về quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở Việt Nam Ở Việt Nam, vấn đề giáo dục đạo đức rất được quan tâm. Từ cuộc cải cách giáo dục lần thứ nhất (1950) cho đến cuộc cải cách giáo dục lần thứ ba (1979) vấn đề giáo dục đạo đức luôn được đề cao, phương châm giáo dục là lý luận gắn với thực tiễn, nhà trường gắn với đời sống xã hội. Đặc biệt sau cuộc cải cách giáo dục lần thứ ba tên gọi hoạt động trải nghiệm sáng tạo đã chính thức xuất hiện.Từ đó, đã có rất nhiều nhà giáo dục đã nghiên cứuvề vấn đề này. Thứ trưởng Võ Thuần Nho với bài “Một số vấn đề lý luận và tư tưởng về giáo dục đạo đức cách mạng trong trường học”. Tác giả đã đưa ra những lý luận và tư tưởng chủ đạo trong việc hình thành đạo đức cách mạng cho học sinh trong nhà trường [27]. Tác giả Đặng Vũ Hoạt với bài “Đổi mới công tác của giáo viên chủ nhiệm với việc giáo dục đạo đức cho học sinh”. Bài viết khẳng định vai trò của giáo viên chủ nhiệm trong việc giáo dục đạo đức cho học sinh đồng thời đề xuất những phương pháp đổi mới công tác chủ nhiệm theo hướng tích cực hóa hoạt động tự giáo dục của học sinh [16]. Tác giả Trần Thị Minh Hiển với bài “Cải tiến hình thức sinh hoạt tập thể để nâng cao việc giáo dục đạo đức cho học sinh”. Qua bài viết, tác giả đề xuất cách tổ chức giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua các hoạt động tập thể trải nghiệm 3
sáng tạo, giúp đổi mới, cải thiện chất lượng giáo dục đạo đức trong nhà trường [18] Tác giả Hà Nhật Thăng với bài “Thực trạng đạo đức, tư tưởng chính trị, lối sống của thanh niên – học sinh – sinh viên”. Qua nghiên cứu, tác giả đề cập đến những thay đổi về tư tưởng, đạo đức, lối sống của giới trẻ trong thời kỳ kinh tế - xã hội phát triển. Từ đó đề cao tầm quan trọng của công tác giáo dục đạo đức trong cả 3 môi trường nhà trường – gia đình – xã hội[32]. “Giáo dục đạo đức thông qua hoạt động Đội cho học sinh Tiểu học” của tác giả Nguyễn Lệ Hằng. Ở công trình này tác giả qua thực tế khảo sát công tác giáo dục tại các trường Tiểu học quận Thanh Xuân cho thấy: Nhìn chung học sinh nơi đây có phẩm chất đạo đức tốt, chăm ngoan, lễ phép, khiêm tốn, thật thà. Tuy nhiên các em còn nhiều hạn chế về sự hiểu biết, kinh nghiệm sống, dễ bị lôi kéo trước cám dỗ của cuộc sống. Số học sinh vi phạm về nhận thức, thái độ, hành vi đạo đức, các chuẩn mực có chiều hướng gia tăng trong khi đó, công tác quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua hoạt động Đội tuy đã thu được kết quả quan trọng song vẫn còn nhiều vấn đề bất cập hạn chế. Với những bất cập đó, tác giả đã đưa ra các biện pháp quản lý nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho học sinh thông qua hoạt động đội ở các trường Tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội. Công trình trên đã khẳng định để đạt được hiệu quả trong việc quản lý hoạt động giáo dục đạo đức thì điều kiện then chốt, quyết định là cơ chế chỉ đạo thống nhất. Nhìn chung trong những năm qua giáo dục đạo đức trong nhà trường của nước ta được Đảng, Nhà nước và Bộ Giáo dục và Đào tạo rất quan tâm. Các hội thảo khoa học về giáo dục đạo đức cho học sinh, sinh viên đã được tổ chức nhiều nơi trong cả nước. Đã có một số công trình nghiên cứu, luận văn thạc sĩ, khóa luận tốt nghiệp đề cập đến mục tiêu, nội dung, biện pháp tổ chức, quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm, tuy nhiên hầu hết các tác giả mới chỉ ra vai trò, hình thức tổ chức, biện pháp quản lý phù hợp với một số địa bàn nơi công tác của tác giả, chưa có tác giả nào nghiên cứu về thực trạng và đề ra các giải pháp để thực hiện công tác quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học thuộc quận Thanh Xuân. Chính vì vậy chúng 4
tôi chọn nghiên cứu đề tài “Quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường Tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm”. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Mục đích nghiên cứu Nghiên cứu lý luận và thực trạng quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở bậc tiểu học từ đó đề xuất một số biện pháp nhằm nâng cao chất lượng quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm góp phần nâng cao chất lượng toàn diện cho học sinh. 3.2. Nhiệm vụ nghiêncứu - Nghiên cứu cơ sở lý luận quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở các trường tiểu học. - Khảosát,phântíchvàđánhgiáthựctrạngquản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội. - Đề xuất biện pháp quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Các nội dung quản lýgiáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học. 4.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài tập trung khảo sát các nội dung quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở các trường tiểu học công lập quận Thanh Xuân, Hà Nội. - Tiến hành khảo sát lấy ý kiến đánh giá của 264 giáo viên và cán bộ quản lý các trường tiểu học công lập quận Thanh Xuân, Hà Nội. Trong đó có: 39 CBQL và 225 giáo viêntrường tiểu học công lập quận Thanh Xuân, Hà Nội. 5. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu: 5.1. Cơ sở lý luận nghiên cứu đềtài: 5.1.1.Nghiên cứu vấn đề theo nguyên tắc hệthống Quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmcó mối quan hệ biện 5
chứng với nhiều yếu tố khác trong hoạt động quản lý nhà trường, chúng phụ thuộc, tác động lẫn nhau.Đặc biệt trong thời kì đổi mới giáo dục hiện nay, vấn đề nghiên cứu chịu nhiều sự tác động của các yếu tố chủ quan và khách quan nên nó được xem xét như là kết quả tác động của nhiều yếu tố.Tuy nhiên, trong từng giai đoạn, từng thời điểm khác nhau, các yếu tố ảnh hưởng cũng khác nhau. Vì vậy, vấn đề nghiên cứu quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội được xem xét trong mối quan hệ về nhiều mặt. 5.1.2. Tiếp cận lịch sử Luận văn nghiên cứu lịch sử phát triển và kinh nghiệm quản lý giáo dục đạo đức, quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmđể tìm ra ưu, nhược điểm, vận dụng vào quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội. 5.1.3. Tiếp cận thực tiễn Nghiên cứu quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmcần phải xuất phát từ thực tiễn để tìm ra những yếu điểm, hạn chế, khó khăn, thuận lợi và nguyên nhân để giải quyết nhằm nâng cao chất lượng quản lý và đề xuất các biện pháp quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmphù hợp với thực tiễn ở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội 5.2. Phương pháp nghiên cứu: 5.2.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu Tìm đọc, tổng hợp các tài liệu, văn bản liên quan đến quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmvà các yếu tố ảnh hưởng tới quản lý hoạt động này. Từ đó phân tích, tổng hợp, khái quát hóa vấn đề để xây dựng cơ sở lý luận nghiên cứu đề tài luận văn này. 5.2.2. Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Thiết kế hai loại phiếu hỏi dành cho hai đối tượng là cán bộ quản lý và giáo viên nhằm thu thập thông tin cần thiết phục vụ cho việc phân tích và đánh giá thực trạng vấn đề nghiên cứu. Mẫu 1: Khảo sát thực trạng đạo đức và giáo dục đạo đức học sinh tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm. 6
Mẫu 2: Khảo sát thực trạng quản lý giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học thông qua giáo dục trải nghiệm và các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động này. 5.2.3. Phương pháp phỏng vấn sâu Thông qua ý kiến của các chuyên gia trong quá trình nghiên cứu lý luận, xây dựng bộ phiếu khảo sát thực trạng. Thiết kế một số câu hỏi phỏng vấn sâu đối với một số cán bộ quản lý, giáo viên ở một số trường tiểu học trên địa bàn quận Thanh Xuân, Hà Nội để làm rõ hơn những kết quả thu được qua phiếu hỏi, đồng thời bổ sung thêm những thông tin cần thiết phục vụ cho việc nghiên cứu đề tài. 5.2.4. Phương pháp xử lý thông tin Sử dụng các công thức toán thống kê, lập bảng,… để xử lý số liệu thu thập, định lượng kết quả nghiên cứu và các nhận xét, đánh giá khoa học. Trong luận văn này, chúng tôi sẽ chủ yếu sử dụng công thức toán học để tính tỉ lệ phần trăm, điểm trung bình. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn 6.1. Ý nghĩa lýluận Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ cung cấp cơ sở lý luận về quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học. Kết quả này sẽ góp phần làm rõ, bổ sung, hoàn thiện lý luận về quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệmở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội nói riêng và các trường tiểu học nói chung. 6.2. Ý nghĩa thựctiễn Luận văn chỉ ra thực trạng quản lý giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nội và những yếu tố ảnh hưởng đến thực trạng đó.Trên cơ sở đó, luận văn đề xuất được một số biện pháp khả thi nhằm nâng cao hiệu quả quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nộithông qua giáo dục trải nghiệm. Kết quả nghiên cứu đề tài sẽ là tài liệu tham khảo bổ ích cho cán bộ quản lý, giáo viên của các trường tiểu học quận Thanh Xuân, Hà Nộinói riêng và 7
cán bộ quản lý, giáo viên các trường tiểu học nói chung góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện cho học sinh. 7. Kết cấu của luậnvăn: Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo, phụ lục, phần nội dung chính của luận văn được chia làm 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý giáo dục đạo đức ở các trường tiểu họcthông qua giáo dục trải nghiệm. Chương 2: Thực trạng quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm. Chương 3:Một số biện pháp quản lý giáo dục đạo đức học sinh các trường tiểu học quận Thanh Xuân, thành phố Hà Nội thông qua giáo dục trải nghiệm. 8
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC THÔNG QUA GIÁO DỤC TRẢI NGHIỆM Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1. Hoạt động giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học 1.1.1. Một số khái niệm -Khái niệm đạo đức: Đã có rất nhiều các tác giả khác nhau bàn về khái niệm đạo đức. Với các cách tiếp cận khác nhau các tác giả đã đưa ra khái niệm đạo đức theo quan điểm khoa học của mình. Theo tác giả Trần Hậu Kiểm, Đoàn Đức Hiếu [26] khái niệm đạo đức có thể hiểu như sau: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội đặc biệt, bao gồm một hệ thống những quan điểm, quan niệm, những quy tắc, yêu cầu, chuẩn mực xã hội. Nó ra đời, tồn tại và biến đổi từ nhu cầu của xã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình cho phù hợp với lợi ích, hạnh phúc củacon người và sự tiến bộ của xã hội trong mối quan hệ giữa con người với con người,giữa cá nhân với xã hội [26]. Các tác giả Phạm Khắc Chương và Nguyễn Thị Yến Phương [8] đưa ra khái niệm đạo đức như sau: Đạo đức là một hình thái của ý thức xã hội, là tổng hợp những quy tắc, nguyên tắc, chuẩn mựcxã hội, nhờ đó con người tự giác điều chỉnh hành vi của mình sao cho phù hợp vớihạnh phúc của con người và tiến bộ xã hội giữa con người với con người, giữa cánhân với xã hội [8]. Trong nghiên cứu này, sẽ sử dụng khái niệm đạo đức của các tác giả Phạm Khắc Chương và Nguyễn Thị Yến Phương làm khái niệm công cụ của luận văn. -Khái niệm hoạt động giáo dục đạo đức: Theo tác giả Nguyễn Thị Thi [33] khái niệm hoạt động giáo dục đạo đức được hiểu như sau: Giáo dục đạo đức là những tác động sư phạm một cách có mục đích, có hệ thống và có kế hoạch của nhà giáo dục tới người được giáo dục 9
(học sinh) để bồidưỡng cho họ những phẩm chất đạo đức (chuẩn mực, hành vi đạo đức) phù hợp vớiyêu cầu xã hội [33]. Theo các tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt [28] khái niệm hoạt động giáo dục đạo đức được hiểu như sau: Giáo dục đạo đức là quá trình biếncác chuẩn mực đạo đức từ những đòi hỏi bên ngoài của xã hội đối với cá nhânthành những đòi hỏi bên trong của bản thân, thành niềm tin, nhu cầu, thói quen củangười được giáo dục[28, Tr30]. Trong nghiên cứu này, sẽ sử dụng khái niệm hoạt động giáo dục đạo đức của các tác giả Hà Thế Ngữ và Đặng Vũ Hoạt làm khái niệm công cụ của luận văn. -Khái niệm giáo dục trải nghiệm: Theo Chương trình Giáo dục phổ thông được ban hành năm 2018 [2] thì giáo dục trải nghiệm trong trường phổ thông được hiểu như sau: Hoạt động giáo dục trải nghiệm là hoạt động giáo dục do nhà giáo dục định hướng, thiết kế và hướng dẫn thực hiện, tạo cơ hội cho học sinh tiếp cận thực tế, thể nghiệm các cảm xúc tích cực, khai thác những kinh nghiệm đã có và huy động tổng hợp kiến thức, kĩ năng của các môn học khác nhau để thực hiện những nhiệm vụ được giao hoặc giải quyết những vấn đề của thực tiễn đời sống nhà trường, gia đình, xã hội phù hợp với lứa tuổi, thông qua đó, chuyển hóa với những kinh nghiệm đã trải qua thành tri thức mới, kĩ năng mới góp phần phát huy tiềm năng sáng tạo và khả năng thích ứng với cuộc sống, môi trường và nghề nghiệp tương lai. Cũng trong Chương trình giáo dục phổ thông thì hoạt động giáo dục trải nghiệm chính là hoạt động giáo dục bắt buộc trong nhà trường: “Hoạt động trải nghiệm là hoạt động giáo dục được thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12; ở tiểu học được gọi là Hoạt động trải nghiệm”[2]. Như vậy, qua phân tích khái niệm giáo dục trải nghiệm theo Thông tư của Bộ Giáo dục ban hành trong nghiên cứu này cũng xem xét khái niệm giáo dục trải nghiệm như sau: Hoạt động giáo dục trải nghiệm là hoạt động giáo dục được thực hiện bắt buộc từ lớp 1 đến lớp 12. 10
1.1.2. Hoạt động giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học 1.1.2.1. Mục tiêu giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học Mục tiêu giáo dục đạo đức trong nhà trường tiểu học là nhằm trang bị cho học sinhnhững tri thức cần thiết về đạo đức nhân văn, văn hóa xã hội, tri thức về cuộc sống,giao tiếp ứng xử, học tập, lao động, hoạt động xã hội. Thông qua hoạt động giáodục này để hình thành ở học sinh thái độ đúng đắn, tình cảm, niềm tin đạo đức trongsáng đối với bản thân, mọi người xung quanh, hình thành thói quen tự giác thựchiện những chuẩn mực đạo đức xã hội, chấp hành quy định của pháp luật, nỗ lựchọc tập rèn luyện, tích cực cống hiến sức lực, trí tuệ vào sự nghiệp CNH-HĐH đấtnước. Mục tiêu giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học gồm có các mục tiêu sau đây: - Trang bị cho học sinh tiểu học về đạo đức của xã hội đối với cá nhân, cácyêu cầu biểu thị dưới dạng các chuẩn mực đạo đức, các quy tắc đạo đức, các kháiniệm đạo đức, các nguyên tắc đạo đức, các lý tưởng đạo đức ... để giúp cho học sinhý thức được ý nghĩa, tính đúng đắn, giá trị của các hành vi đạo đức phù hợp với cácyêu cầu để ứng xử đúng đắn trong các tình huống đạo đức. - Hình thành cho học sinh kinh nghiệm đạo đức, thói quen đạo đức thông quaviệc tổ chức cho các em tập dượt trong các hoạt động (học tập, lao động, công tácxã hội, sinh hoạt tập thể, ...). Thói quen hành vi đạo đức chỉ được hình thành và trởnên bền vững thông qua hoạt động, mối quan hệ đa dạng với những người khác, trẻem tự khẳng định, tự tin, đó là điều quan trọng trong việc ứng xử đạo đức. - Bồi dưỡng cho học sinh ý thức, thái độ, hành vi đối với phẩm giá của con người trong quan hệ đối với người khác. Mục tiêu giáo dục đạo đức cho học sinh trường tiểu học là chuyển hóa nhữngnguyên tắc, chuẩn mực đạo đức xã hội thành phẩm chất đạo đức nhân cách cho học sinh,hình thành ở học sinh thái độ đúng đắn trong giao tiếp, ý thức tự 11
giác thực hiện các chuẩnmực của xã hội, thói quen chấp hành các qui định của pháp luật. Cụ thể như sau: + Về kiến thức: Giúp học sinh trường tiểu học biết về một số chuẩn mực hànhvi mang tính pháp luật phù hợp với lứa tuổi trong các mối quan hệ của các em vớibản thân, với mọi người, với công việc, với cộng đồng, với đất nước, với môitrường tự nhiên và hiểu được ý nghĩa của việc thực hiện theo các chuẩn mực đó. + Về thái độ tình cảm: Giúp cho học sinh trường tiểu học có thái độ tự trọng, tự tin vào khả năng của bản thân; có trách nhiệm với hành động của mình; yêu thương, tôn trọng con người; mong muốn đem lại niềm vui, hạnh phúc cho mọi người; yêu cái thiện, cái đúng, cái tốt, không đồng tình với cái ác, cái xấu. Luôn luôn tự hoàn thiện nhân cách bản thân; tôn trọng những giá trịđạo đức truyền thống và giá trị nhân cách phù hợp với thời đại, tôn trọng nhữngqui định của nhà trường và pháp luật. + Về hành vi: Giúp cho học sinh trường tiểu học tham gia tích cực các hoạtđộng phát huy truyền thống tôn sư trọng đạo, tương thân, tương ái giúp đỡ nhaucùng tiến bộ của bản thân và phát triển của dân tộc; có nghị lực thực hiện những tưtưởng, quan điểm, những yêu cầu đạo đức và pháp luật, đồng thời không vi phạmnhững hành vi sai trái. + Về kỹ năng: Hình thành kỹ năng nhận xét, đánh giá hành vi của bản thânvà những người xung quanh theo các chuẩn mực đã học; hình thành kỹ năng lựachọn và thực hiện các hành vi ứng xử phù hợp với chuẩn mực trong các mối quanhệ và tình huống đơn giản, cụ thể của cuộc sống. Nói tóm lại, mục tiêu của hoạt động giáo dục đạo đức cho học sinh trường tiểu học là làm sao cho quá trình giáo dục đạo đức tác động trực tiếp đến người họcđể hình thành ý thức tình cảm và niềm tin đạo đức, tạo lập được những thói quenhành vi đạo đức cho họ. 1.1.2.2. Nội dung giáo dục đạo đức thông qua giáo dục trải nghiệm ở trường tiểu học Đối với học sinh tiểu học, có rất nhiều nội dung đạo đức cần phải giáo dục cho các em. Bởi lẽ, đây là lứa tuổi nhi đồng, các em mới bắt đầu hình thành và phát triển các phẩm chất đạo đức. Do vậy, nội dung giáo dục đạo đức cho các em 12
học sinh tiểu học rất rộng và phong phú. Tuy nhiên, nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học cần phải bám sát và căn cứ chính vào các nhóm chuẩn mực đạo đức xã hội do pháp luật, xã hội, nhà trường quy định. Do vậy, tại trường tiểu học nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh nên hướng vào các nhóm nội dung chính sau đây: -Nhóm chuẩn mực đạo đức về tư tưởng, chính trị: Nội dung giáo dục đạo đức cho học sinh tiểu học trong nhóm này gồm có: các phẩm chất đạo đức liên quan đến xây dựng co học sinh các phẩm chất về lý tưởng chủ nghĩa xã hội, thực hiện mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước; yêu đất nước, quê hương; Tự cường và tự hào dân tộc chính đáng; Tin tưởng vào Đảng và đường lốimới của Đảng, của nhà nước. Những phẩm chất đạo đức thuộc nhóm các phẩm chất tư tưởng, chính trị nêu trên khi giáo dục học sinh tiểu học sẽ góp phần định hướng và hình thành ở học sinh lý tưởng sống và định hướng giá trị nhân cách. -Nhóm chuẩn mực đạo đức về hoàn thiện và phát triển bản thân: Nhóm chuẩn mực đạo đức này gồm có các phẩm chất đạo đức như: Tự trọng (tự tinvào bản thân, tin vào sự phát triển của đất nước); tự lập (không ỷ lại vào ngườikhác); giản dị, trung thực (không lừa dối người khác và chính lương tâm của mình);siêng năng, hướng thiện (trong suy nghĩ và hành động), biết kiềm chế, biết hối hận. - Nhóm những chuẩn mực đạo đức liên quan đến ứng xử; quan hệ với mọi người, với dântộc khác: Gồm các phẩm chất đạo đức như:Nhân nghĩa cụ thể là biết ơn (tổ tiên, cha mẹ, thầy cô, người cócông với dân, với nước và kính trọng người đã sinh thành, nuôi dưỡng, giúp đỡnhững người có nhân cách); yêu thương, khoan dung, vị tha, hợp tác (đồng cảm,biết chia sẻ, đoàn kết, hữu nghị); bình đẳng; lễ độ, lịch sự, tôn trọng mọi người,… - Nhóm những chuẩn mực đạo đức thể hiện quan hệ đối với công việc: Gồm có các phẩm chất đạo đức như:Trách nhiệm cao; có lương tâm; tôn trọng pháp luật; tôn trọng lẽ phải (chân lý);dũng cảm, liêm khiết. Những giá trị đạo đức này thể hiện nhận thức, thái độ, chấtlượng hiệu quả hoạt động của cá nhân đối với nhiệm vụ học tập, lao động,… 13
Nhữnggiá trị trên sẽ là động lực giúp mỗi cá nhân nâng cao hiệu quả hoạt động, hoàn thiệnnhân cách, học tập và hoạt động xã hội. - Nhóm chuẩn mực liên quan đến xây dựng môi trường sống (môi trường tựnhiên, môi trường văn hóa – xã hội) Các phẩm chất đạo đức thuộc nhóm này gồm có: Xây dựng hạnh phúc gia đình, giữ gìnbảo vệ tài nguyên, môi trường tự nhiên, xây dựng xã hội bình đẳng dân chủ, có ýthức chống lại những hành vi gây tác hại đến con người; môi trường sống; bảo vềhòa bình; bảo vệ phát huy truyền thống, di sản văn hóa của dân tộc và nhân loại.Những giá trị trên có liên quan đến nghĩa vụ của công dân trong việc xâydựng môi trường sống của con người bao gồm: gia đình, cộng đồng nơi ở, đoàn thểcơ sở của mỗi công dân như Đảng, Đoàn, Đội, các Hội quần chúng, địa phương,quốc gia, quốc tế. Để giáo dục đạo đức đạt hiệu quảcao, chúng ta cần giáo dục đạo đức với những nội dung cơ bản sau: - Giáo dục tri thức đạo đức: Tri thức là nhân tố cơ bản, cốt lõi của ý thức conngười. Nó là kết quả của quá trình nhận thức thế giới, là sự phản ánh cuả thế giớikhách quan. Tri thức có nhiều lĩnh vực khác nhau, nhiều cấp độ khác nhau, trong đótri thức đạo đức đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc hình thành, phát triểnnhân cách con người. Tri thức đạo đức thông thường là những tri thức, những quan niệm của conngười được hình thành một cách trực tiếp trong hoạt động thực tiễn hàng ngày, chưađược hệ thống hóa, khái quát hóa. Tri thức đạo đức lí luận là những tư tưởng, quanđiểm đạo đức được trình bày dưới dạng những khái niệm, phạm trù đạo đức. Tri thức đạo đức thông thường phản ánh sinh động, trực tiếp nhiều mặt cuộc sống củacon người trong cuộc sống đó.Sự phát triển của tri thức đạo đức từ trình độ thông thường lên trình độ lí luận là sản phẩm tất yếu của sự phát triển xã hội, của sự đa dạng hóa các quan hệgiữa người với người, giữa cá nhân với xã hội. Tầm quan trọng của tri thức ở trình độ lí luận làm cho giáo dục đạo đức bằng các học thuyết đạo đức[9]. 14
- Giáo dục tình cảm đạo đức: Tình cảm là một hình thái đặc biệt của sự phảnánh tồn tại, nó phản ánh mối quan hệ giữa người với người và mối quan hệ giữangười với thế giới khách quan. Tình cảm tham gia vào mọi hoạt động của con ngườivà trở thành một trong những động lực quan trọng của hoạt động con người.Tình cảm đạo đức là một yếu tố cấu thành, là một hình thái biểu hiện, mộtcấp độ của ý thức đạo đức. Chính vì vậy, trong điều kiện ở nước ta hiện nay giáodục tình cảm đạo đức càng có ý nghĩa cấp thiết. Cơ chế thị trường với sự thừa nhậnvà khuyến khích lợi ích cá nhân. Tuy nhiên, những ảnh hưởng tiêu cực của nó cũngsẽ làm suy giảm tình cảm đạo đức, tình cảm gắn kết với con người với tập thể vàvới xã hội. Đời sống đạo đức trong gia đình, nhất là gia đình ở đô thị đang có chiềuhướng suy giảm gây ảnh hưởng đến sự bền vững của gia đình. Giáo dục và tự giáodục đạo đức đối với cán bộ đảng viên bị xem nhẹ. Do vậy, cùng với sự điều tiết cơchế thị trường theo định hướng xã hội chủ nghĩa, giáo dục tình cảm đạo đức sẽ gópphần tích cực khắc phục tìnhtrạng đó, bồi đắp lại những tình cảm đạo đức tốt đẹpđó của con người [11]. - Giáo dục lí tưởng đạo đức: Cùng với tình cảm và tri thức đạo đức, lí tưởngđạo đức là một yếu tố quan trọng cấu thành ý thức đạo đức cá nhân. Lí tưởng đạo đứclà cơ sở lựa chọn giá trị, là mục tiêu cao nhất của hành vi đạo đức và đánh giá đạo đức. Lí tưởng đạo đức là quan niệm về cái cần vươn tới cũng như mọi lí tưởng xãhội khác, lí tưởng đạo đức bao hàm yếu tố lựa chọn, mong muốn, khao khát vì vậynó chứa đựng yếu tố tình cảm đạo đức. Nó là sự thống nhất giữa tình cảm và lí trí. Vì vậy, giáo dục đạo đức với tư cách là quá trình làm hình thành và phát triểný thức đạo đức con người, cũng đồng thời là quá trình phát triển năng lực hoạt độngđạo đức hay nói cách khác là đánh giá và thực hiện hành vi đạo đức của con người. - Giáo dục giá trị đạo đức: Giá trị đạo đức bao gồm giá trị đạo đức truyềnthống của dân tộc, giá trị đạo đức cách mạng và tinh hoa đạo đức nhân loại.Về giá trị đạo đức của dân tộc: truyền thống đạo đức là mạch chủ đạo, chiphối suy nghĩ, hành vi ứng xử, đạo lí làm người của người Việt Nam. Nó trở thànhchuẩn 15