Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

Chia sẻ: Tomcangxanh90 | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:115

Thêm vào BST

Báo xấu

46
lượt xem 16
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHAN THỊ PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC THÁI NGUYÊN - 2018
ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM PHAN THỊ PHƯƠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Quản lý giáo dục Mã ngành: 8.14.01.14 LUẬN VĂN THẠC SĨ KHOA HỌC GIÁO DỤC Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Thị Út Sáu THÁI NGUYÊN - 2018
LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Thái Nguyên, ngày 18 tháng 4 năm 2018 Tác giả Phan Thị Phương i
LỜI CẢM ƠN Với tình cảm chân thành, em xin bày tỏ lòng biết ơn và sự kính trọng tới Lãnh đạo trường Đại học sư phạm - Đại học Thái Nguyên, các thầy giáo cô giáo đã tham gia giảng dạy và cung cấp những kiến thức cơ bản, sâu sắc, tạo điều kiện giúp đỡ em trong quá trình học tập và nghiên cứu tại nhà trường. Đặc biệt, với tấm lòng thành kính, em xin gửi lời cảm ơn sâu sắc nhất đến TS. Nguyễn Thị Út Sáu, người đã trực tiếp hướng dẫn khoa học và tận tình giúp đỡ em trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tác giả cũng xin gửi lời cảm ơn Lãnh đạo Phòng Giáo dục và Đào tạo huyện Võ Nhai, các Trường Tiểu học Đông Bo, Trường Tiểu học Lũng Luông, Trường Tiểu học Liên Minh, Trường Tiểu học Sảng Mộc, Trường Tiểu học Thần Sa, cùng bạn bè, người thân đã tạo điều kiện cả về thời gian, vật chất, tinh thần cho tác giả trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Trong quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, mặc dù bản thân em đã luôn cố gắng nhưng chắc chắn không tránh khỏi những khiếm khuyết. Kính mong được sự góp ý, chỉ dẫn của các Thầy, các Cô và các bạn đồng nghiệp. Em xin trân trọng cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 18 tháng 4 năm 2018 Tác giả Phan Thị Phương ii
MỤC LỤC Lời cam đoan ........................................................................................................ i Lời cảm ơn ........................................................................................................... ii Mục lục ...............................................................................................................iii Danh mục viết tắt ................................................................................................ iv Danh mục các bảng.............................................................................................. v MỞ ĐẦU ............................................................................................................. 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................. 1 2. Mục đích nghiên cứu ....................................................................................... 3 3. Nhiệm vụ nghiên cứu ...................................................................................... 3 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu ................................................................. 3 5. Phạm vi nghiên cứu đề tài ............................................................................... 3 6. Giả thuyết khoa học ......................................................................................... 4 7. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................. 4 8. Cấu trúc đề tài .................................................................................................. 5 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ ................................................................................................ 6 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................... 6 1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới ............................................................................ 6 1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam ............................................................................ 8 1.2. Một số khái niệm cơ bản ............................................................................ 10 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục ........................................................................ 10 1.2.2. Quản lý nhà trường - Quản lý hoạt động dạy học ................................... 13 1.2.3. Trường tiểu học và Trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số .................... 14 1.2.4. Môn Tiếng Việt - dạy học môn Tiếng Việt ............................................. 15 1.2.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số ................................................................................................... 17 iii
1.3. Hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học ................................... 18 1.4. Chương trình giáo dục phổ thông tổng thể năm 2018 ................................ 20 1.4.1. Quan điểm xây dựng chương trình giáo dục phổ thông .......................... 20 1.4.2. Mục tiêu của chương trình giáo dục phổ thông ....................................... 21 1.4.3. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất và năng lực ............................................. 22 1.4.4. Kế hoạch giáo dục ................................................................................... 23 1.4.5. Nội dung giáo dục.................................................................................... 23 1.4.6. Giáo dục ngôn ngữ và văn học ................................................................ 24 1.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số .................................................................................................. 25 1.5.1. Vai trò của người Hiệu trưởng trong quản lý dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học ......................................................................................... 25 1.5.2. Nội dung quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt cho học sinh vùng dân tộc thiểu số ......................................................................................... 27 1.6. Các yếu tố ảnh hưởng đến quản lý dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số ............................................................... 33 1.6.1. Nhận thức đội ngũ cán bộ quản lý, giáo viên về quản lý dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số.................................... 33 1.6.2. Mục tiêu và nội dung chương trình quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số.................................... 34 1.6.3. Cơ sở vật chất, trang thiết bị và các điều kiện hỗ trợ dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số.................................... 35 Kết luận chương 1.............................................................................................. 36 Chương 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI ................. 37 2.1. Vài nét khái quát về giáo dục tiểu học của huyện Võ Nhai ....................... 37 2.2. Tổ chức triển khai nghiên cứu .................................................................... 42 iv
2.2.1. Mục đích khảo sát .................................................................................... 42 2.2.2. Nội dung khảo sát .................................................................................... 42 2.2.3. Khách thể khảo sát và địa bàn khảo sát ................................................... 42 2.2.4. Phương pháp khảo sát .............................................................................. 42 2.3. Kết quả khảo sát ......................................................................................... 42 2.3.1. Thực trạng hoạt động dạy học ................................................................. 42 2.3.2. Thực trạng hoạt động học môn Tiếng Việt của học sinh ........................ 45 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt .......................... 48 2.4. Đánh giá chung về thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học huyện Võ Nhai............................................ 62 2.4.1. Mặt mạnh ................................................................................................. 62 2.4.2. Hạn chế .................................................................................................... 63 2.4.3. Nguyên nhân những tồn tại ..................................................................... 64 Kết luận chương 2.............................................................................................. 66 Chương 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ HUYỆN VÕ NHAI ...................................................................... 67 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp .............................................................. 67 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ của các biện pháp ............................. 67 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn của các biện pháp ............................ 67 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính khả thi của các biện pháp ............................... 68 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai ......................................................... 68 3.2.1. Chỉ đạo phát triển chương trình dạy học môn Tiếng Việt theo hướng tiếp cận năng lực học sinh đáp ứng chương trình phát triển giáo dục tổng thể.............. 68 3.2.2. Chỉ đạo đổi mới phương pháp dạy học theo hướng tăng cường thực hành trải nghiệm cho học sinh ........................................................................... 70 v
3.2.3. Đổi mới kiểm tra, đánh giá hoạt động dạy học môn Tiếng Việt trong trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số của huyện Võ Nhai ............................... 75 3.2.4. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị trong dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số của huyện Võ Nhai .............. 80 3.3. Khảo nghiệm tính cần thiết và khả thi của các biện pháp đã đề xuất......... 82 3.3.1. Mục đích khảo nghiệm ............................................................................ 82 3.3.2. Nội dung khảo nghiệm ............................................................................ 83 3.3.3. Phương pháp khảo nghiệm ...................................................................... 83 3.3.4. Nội dung và cách tiến hành ..................................................................... 83 Kết luận chương 3 ............................................................................................... 87 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 88 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 89 vi
DANH MỤC VIẾT TẮT CBQL : Cán bộ quản lý CSVC : Cơ sở vật chất DTTS : Dân tộc thiểu số GDĐT : Giáo dục và Đào tạo GV : Giáo viên HS : Học sinh SL : Số lượng TX : Thường xuyên XHCN : Xã hội chủ nghĩa iv
DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô mạng lưới trường, lớp, học sinh cấp tiểu học ..................................37 Bảng 2.2: Kết quả xếp loại hai mặt giáo dục trong 3 năm học qua ...............................38 Bảng 2.3: Đội ngũ giáo viên tiểu học 3 năm qua .............................................................39 Bảng 2.4: Thực trạng thực hiện nội dung, chương trình dạy học ..................................43 Bảng 2.5: Thực trạng thực hiện giờ dạy trên lớp của giáo viên .....................................44 Bảng 2.6: Kết quả học tập môn Tiếng Việt trong 3 năm học qua ..................................45 Bảng 2.7: Kết quả điều tra về hoạt động học tập của học sinh .......................................46 Bảng 2.8: Thực trạng quản lý việc thực hiện chương trình môn Tiếng Việt của các trường học ....................................................................................................49 Bảng 2.9: Quản lý việc soạn bài, chuẩn bị bài lên lớp của giáo viên ............................51 Bảng 2.10: Quản lý giờ dạy trên lớp của giáo viên..........................................................52 Bảng 2.11: Quản lý kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh trong các trường học ..........................................................................................................56 Bảng 2.12: Nội dung quản lý hoạt động học tập môn Tiếng Việt của học sinh ...........58 Bảng 2.13: Thực trạng quản lý phương tiện, các điều kiện phục vụ hoạt động giảng dạy ............................................................................................................60 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm tính khả thi, tính cần thiết của các biện pháp đề xuất ......84 v
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy học môn Tiếng Việt nói riêng của đất nước ta đang là mối quan tâm rất lớn của toàn xã hội. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của học sinh, trên tinh thần Nghị quyết số 29-NQ/TW của Ban chấp hành Trung ương Đảng (khoá XI, năm 2013) đã nhấn mạnh nhu cầu “Đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo về mục tiêu, nội dung và phương pháp”. Một trong những nhiệm vụ của công cuộc cải cách giáo dục lần này là “Tổng kết, đánh giá chương trình và sách giáo khoa hiện hành để xác định rõ những ưu điểm cần thừa kế, phát huy và hạn chế bất cập cần khắc phục” [13]. Dự thảo chương trình phát triển tổng thể các môn học năm 2018 rất chú trong môn ngữ văn và trong đó việc nâng cao chất lượng giáo dục và đào tạo đối với học sinh dân tộc thiểu số là vấn đề quan trọng nhằm nâng cao dân trí, góp phần ổn định cuộc sống của đồng bào dân tộc thiểu số, rút ngắn khoảng cách chất lượng giữa học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn với học sinh vùng thuận lợi, phát triển chất lượng đại trà, tăng tỷ lệ học sinh khá, giỏi, giảm tỷ lệ học sinh yếu kém, đào tạo bồi dưỡng học sinh “mũi nhọn” trong các cấp học, nhằm góp phần đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Bên cạnh sự phát triển của giáo dục cả nước, trong những năm qua, ngành giáo dục và đào tạo huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên đã ý thức được trách nhiệm, quán triệt sâu sắc các Nghị quyết của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước nỗ lực vươn lên, khắc phục khó khăn, từng bước giành được những thành tựu đáng tự hào. Tuy nhiên, trong thời gian qua ngành giáo dục huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên, trong đó có giáo dục tiểu học vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế. Hoạt động giáo dục chuyển biến chậm, hiệu quả chưa cao, nổi bật là chất lượng giáo dục phổ thông nói chung và chất lượng giáo dục tiểu học nói riêng chưa đáp 1
ứng yêu cầu và nhiệm vụ, đặc biệt là giáo dục ở vùng khó khăn, miền núi, vùng dân tộc thiểu số. Khác với học sinh người Kinh, trước khi đến trường, một phần học sinh người dân tộc thiểu số chưa biết sử dụng Tiếng Việt, còn một số ít học sinh vào lớp 1 chưa qua lớp mẫu giáo vì các em là người dân tộc H’Mông có tục lệ du canh du cư chuyển từ những tỉnh khác đến sinh sống tại địa bàn huyện, do đó học sinh hạn chế về Tiếng Việt. Học sinh dân tộc thiểu số cấp tiểu học học Tiếng Việt là học ngôn ngữ thứ hai, mặc dù một số ít học sinh đã trải qua các lớp ở bậc Mầm non, nhưng đối với các em trường Tiểu học vẫn là một môi trường hoàn toàn mới. Sự tồn tại của tình trạng này trong đời sống các em là do điều kiện sử dụng ngôn ngữ trong đời sống sinh hoạt cộng đồng, do tâm lý sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ còn mang tính phổ biến, tự nhiên, bản năng. Những buổi sinh hoạt cộng đồng, những cuộc hội họp, người địa phương chỉ sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, ngại sử dụng Tiếng Việt, không sử dụng Tiếng Việt có lẽ vì vốn kiến thức về Tiếng Việt ở họ quá ít ỏi, cũng có thể vì bản năng ngôn ngữ mẹ đẻ luôn thường trực trong họ. Thói quen này trong sử dụng ngôn ngữ sẽ làm ảnh hưởng trực tiếp trong đời sống gia đình của mỗi cá nhân, học sinh vẫn sử dụng tiếng mẹ đẻ khi rời trường, rời lớp. Học sinh thường có những khó khăn tâm lý trong quá trình tiếp nhận kiến thức, kĩ năng Tiếng Việt. Giáo viên dạy Tiếng Việt cho học sinh dân tộc còn một số hạn chế về chuyên môn và không thành thạo tiếng dân tộc. Từ những vấn đề trên dẫn đến hiện tượng “ngồi nhầm lớp” của học sinh hiện nay rải rác vẫn tồn tại và đang là vấn đề bức xúc của ngành giáo dục, được các cấp lãnh đạo, những người làm công tác giáo dục của địa phương và dư luận xã hội hết sức quan tâm. Xuất phát từ những lý do trên đòi hỏi chúng ta cần có những biện pháp thiết thực trong quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số phù hợp từng đơn vị, từng nhà trường trong hệ thống giáo dục. Vì vậy tác giả lựa chọn đề tài “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên” 2
2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, đề tài đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu 3.1. Xây dựng cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số. 3.2. Đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và thực trạng quản lý dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 3.3. Đề xuất các biện pháp quản lý dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu: Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số. 4.2. Đối tượng nghiên cứu: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 4.3. Khách thể điều tra - Hiệu trưởng, Phó hiệu trưởng: 10 người - Giáo viên: 35 người - Nghiên cứu khảo sát tại 05 trường tiểu học: Trường Tiểu học Đông Bo, Trường Tiểu học Lũng Luông, Trường Tiểu học Liên Minh, Trường Tiểu học Sảng Mộc, Trường Tiểu học Thần Sa, với mong muốn quản lý tốt và nâng cao chất lượng dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 5. Phạm vi nghiên cứu đề tài Trong đề tài này chúng tôi tiến hành khảo sát thực trạng dạy học môn Tiếng Việt, Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại 05 trường tiểu học từ năm học 2015 - 2016 đến nay và từ đó đề xuất biện pháp quản lý hoạt động 3
dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 6. Giả thuyết khoa học Việc quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai đã đạt được những kết quả nhất định, tuy nhiên còn một số hạn chế bất cập. Nếu đề xuất được các biện pháp quản lý hợp lý và đồng bộ phù hợp với thực tế ở địa phương thì sẽ góp phần nâng cao chất lượng giáo dục nói chung và chất lượng dạy học môn Tiếng Việt trong các nhà trường đáp ứng yêu cầu đổi mới chương trình giáo dục phổ thông hiện nay. 7. Phương pháp nghiên cứu 7.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận Để xây dựng cơ sở lý luận của đề tài, chúng tôi sử dụng các phương pháp phân tích, so sánh, tổng hợp các tài liệu, tư liệu sách báo, công trình khoa học, văn bản, chỉ thị thể hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước về quản lý giáo dục, các văn bản pháp quy có tính pháp lý về giáo dục, luật giáo dục, điều lệ trường tiểu học, tài liệu liên quan đến quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học để có cơ sở khoa học xây dựng cơ sở lý luận của đề tài. 7.2. Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn 7.2.1. Phương pháp điều tra bằng bảng hỏi: Sử dụng phiếu trưng cầu ý kiến đối với hiệu trưởng, phó hiệu trưởng, GV của 5 trường tiểu học nhằm thu thập thông tin về thực trạng hoạt động dạy học, thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 7.2.2. Phương pháp phỏng vấn sâu: Lấy ý kiến của các nhà quản lý giáo dục, đội ngũ giáo viên nhằm làm rõ thực trạng hoạt động dạy, quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số của huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 4
7.2.3. Phương pháp quan sát: Quan sát cơ sở vật chất, trường lớp, các hoạt động quản lý, những yếu tố ảnh hưởng đến việc dạy học môn tiếng việt cho học sinh. 7.2.4. Phương pháp chuyên gia: - Cán bộ quản lý các trường tiểu học, giáo viên giảng dạy. Xin ý kiến chuyên gia để đánh giá mức độ cần thiết và khả thi của các biện pháp đề xuất. 7.2.5. Phương pháp sử lý số liệu: Sử dụng phương pháp thống kê toán học để xử lý và phân tích số liệu điều tra. 8. Cấu trúc đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và khuyến nghị, Tài liệu tham khảo và Phụ lục, nội dung chính của luận văn được cấu trúc thành 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số. Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt tại các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên. 5
Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIẾNG VIỆT Ở CÁC TRƯỜNG TIỂU HỌC VÙNG DÂN TỘC THIỂU SỐ 1.1. Sơ lược lịch sử nghiên cứu vấn đề 1.1.1. Nghiên cứu trên thế giới Trên thế giới không có quốc gia nào, không có dân tộc nào lại không quan tâm đến phát triển giáo dục vì vậy dạy học từ lâu đã được nhiều nhà triết học đồng thời là nhà giáo dục ở cả phương Đông và phương Tây đề cập đến. Có thể kể đến các tư tưởng và công trình chủ yếu dưới đây. Ở phương Đông, các nhà tư tưởng về giáo dục có cách đây hơn 2500 năm, một triết gia nổi tiếng, một nhà Giáo dục lỗi lạc của Trung Quốc là Khổng Tử (551-479TCN) đã cho rằng: “Đất nước muốn phồn vinh, yên bình và thịnh vượng thì người quản lý cần chú trọng đến ba yếu tố là Thứ (dân đông), Phú (dân giàu), Giáo (dân được giáo dục). Khổng Tử cho rằng giáo dục là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân tộc, của mỗi quốc gia. Ông cho rằng việc giáo dục là cần thiết cho mỗi người “Hữu giáo vô loài” nghĩa là mọi người trong xã hội đều có quyền được học, được giáo dục, không phân biệt giầu, nghèo, sang, hèn, thiện, ác... Có đặt tư tưởng Khổng Tử vào thời điểm lịch sử bấy giờ chỉ tầng lớp thống trị có đặc quyền ấy mới thấy hết tính cách mạng của ngài. “Hữu giáo vô loại” như phát đại bác nã vào cái thành trì giáo dục đẳng cấp. Ngài còn đặt nền móng cho đường lối giáo dục toàn dân tồn tại và phát triển đến ngày nay. Về phương pháp giáo dục ông coi trọng việc tự học, tự rèn luyện, tu thân, phát huy mặt tích cực, sáng tạo, năng lực nội sinh, dạy học sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng. Kết hợp học với thực hành, lý thuyết với thực tiễn, phát triển động cơ học tập đúng đắn, tạo hứng thú và ý trí quyết tâm của người học. Đến nay, phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn còn nguyên giá trị, là bài học lớn cho các nhà trường trong công tác giáo dục và đào tạo của mình. 6
Các nhà nghiên cứu giáo dục Xô Viết trước đây thì khẳng định: “Kết quả toàn bộ hoạt động quản lý hoạt động của nhà trường phụ thuộc rất nhiều vào việc tổ chức đúng đắn và hợp lý hoạt động dạy học của đội ngũ giáo viên”. Từ cuối thế kỷ XIV vấn đề dạy học và quản lý dạy học được nhiều nhà giáo dục quan tâm, nổi bật nhất trong thời kỳ đó là: Cômenxki (1592-1670), ông đưa ra quan điểm giáo dục phải thích ứng với tự nhiên. - M.I. Kônđakôp, P.V.. Zimin, N.I. Xaxenrđôtôp đi sâu nghiên cứu lãnh đạo công tác giảng dạy, giáo dục trong nhà trường và xem đây là khâu then chốt trong hoạt động quản lý của Hiệu trưởng [24]. - V.A. Xukhomlinki, V.P.Xtrezicondin, Jaxapob đã nghiên cứu và đề ra một số vấn đề quản lý của Hiệu trưởng trường phổ thông như phân công nhiệm vụ của Hiệu trưởng và Phó Hiệu trưởng để tìm ra cách quản tốt nhất. Theo các tác giả, những cuộc trao đổi này như đòn bẩy, đã nảy sinh ra những dự định mà sau này trong công tác quản lý được phát triển trong lao động sáng tạo của tập thể sư phạm. Tác giả V.A. Xukhomlinxki còn chỉ rõ tầm quan trọng của việc tổ chức dự giờ và phân tích sư phạm bài dạy. Ông đã chỉ ra thực trạng yếu kém của việc phân tích sư phạm bài dạy cho dù hoạt động dự giờ và gióp ý với giáo viên sau giờ dự và góp ý với giáo viên sau giờ dự của nhà quản lý diễn ra thường xuyên. Từ đó ông đã đưa ra nhiều cách phân tích sư phạm bài dạy cho giáo viên. Trên thế giới cũng như trong nước có rất nhiều nhà khoa học, nhà giáo dục đã có nhiều công trình nghiên cứu về quản lý giáo dục, quản lý trường học, quản lý hoạt động dạy học. Tuy nhiên, những nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở nước ngoài vẫn chưa có công trình nào bàn luận, nghiên cứu sâu đến quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường tiểu học nói chung và quản lý hoạt động dạy học trong nhà trường tiểu học lấy năng lực, phẩm chất của học sinh làm mục tiêu dạy học nói riêng. 7
1.1.2. Nghiên cứu ở Việt Nam Ngay từ những năm đầu mới thành lập, nhà nước ta rất chú trọng đến vấn đề giáo dục, đặc biệt là vấn đề giáo dục, đặc biệt là vấn đề dạy học. Năm 1945, Bác Hồ đã có chỉ thị: “Sự học tập trong nhà trường có ảnh hưởng rất lớn cho tương lai của thanh niên và thanh niên là tương lai của nước mình. Vì vậy phải biết dạy cho học trò biết yêu nước thương nòi,… phải dạy cho họ có ý trí tự lập tự cường, quyết không chịu thua kém ai, quyết không chịu làm nô lệ” [dẫn theo 16, tr.25]. Tư tưởng trên của Bác gợi ý cho chủ thể quản lý dạy học một số vấn đề: Quản lý dạy học phải gắn liền với thể chế xã hội, nề nếp dạy học, trình độ người dạy, năng lực tự học, tinh thần độc lập suy nghĩ và tính sáng tạo của người học. Đảng và Nhà nước ta coi giáo dục là “Quốc sách hàng đầu”, điều này đã được luật hóa trong Luật giáo dục: “Phát triển giáo dục là quốc sách hàng đầu nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài” [22, tr.3]. Sự phát triển kinh tế-xã hội trong bối cảnh toàn cầu hóa đặt ra những yêu cầu mới đối với người lao động, do đó cũng đặt ra những yêu cầu mới cho sự nghiệp giáo dục thế hệ trẻ và tạo nguồn nhân lực. Đứng trước nhiệm vụ đổi mới giáo dục nói chung và đổi mới về nội dung, phương pháp dạy học nói riêng. Một trong những định hướng cơ bản của việc đổi mới giáo dục là chuyển từ nền giáo dục mang tính thụ động, xa rời thực tiễn sang một nền giáo dục chú trọng việc hình thành năng lực hành động, phát huy chủ động, sáng tạo của người học. Nằm trong lộ trình đổi mới đồng bộ phương pháp dạy học và kiểm tra, đánh giá ở các trường phổ thông theo định hướng phát triển năng lực của người học sinh trên tinh thần về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo. Chủ động phát huy mặt tích cực, hạn chế mặt tiêu cực của cơ chế thị trường, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa. Phát triển hài hòa, hỗ trợ giữa giáo dục công lập và ngoài công lập, giữa các vùng, miền. Ưu tiên đầu tư phát triển giáo dục và đào tạo đối với các vùng đặc biệt khó khăn, vùng dân tộc thiểu số, biên giới, hải đảo, vùng sâu, vùng xa và các đối tượng chính sách. Thực hiện dân chủ 8
hóa, xã hội hóa giáo dục và đào tạo. Vì vậy quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở các trường học vùng dân tộc thiểu số trở thành vấn đề quan tâm của toàn Đảng, toàn dân, nhằm quản lý tốt các hoạt động dạy học của cán bộ quản lý, giáo viên trong trường. Chú trọng các kỹ năng: đọc, viết, nghe và nói, tập trung giáo dục kỹ năng đọc hiểu, kỹ năng tạo dựng các văn bản khác nhau cần thiết trong cuộc sống đọc, hiểu cho học sinh. Để nâng cao chất lượng quản lý hoạt động dạy học môn tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu là vô cùng quan trọng, đây là vấn đề luôn được các nhà khoa học giáo dục trong và ngoài nước quan tâm. Một số giáo trình, tài liệu như: Khoa học quản lý giáo dục, Một số vấn đề về QLGD và Khoa học giáo dục, Những khái niệm cơ bản về lý luận quản lý giáo dục, Quản lý và lãnh đạo nhà trường, Quản lý giáo dục,…đã được ứng dung rộng rãi và mang lại một số hiệu quả nhất định trong quản lý nói chung, quản lý giáo dục, quản lý trường học, nói riêng. Ngoài những tài liệu dưới dạng sách như đã nêu còn có thể kể đến rất nhiều luận văn thạc sỹ của các tác giả sau: Trần Thị Sáu: Các biện pháp chỉ đạo đổi mới phương pháp giảng dạy bộ môn Tiếng Việt bậc tiểu học ở quận Thủ Đức, Thành phố Hồ Chí Minh. Nguyễn Thanh Tịnh: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học đối với trường tiểu học của Phòng giáo dục quận 11, Thành phố Hồ Chí Minh. Đặng Minh Hằng: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu học của phòng GDĐT quận Hồng Bàng, thành phố Hải Phòng. Ma Vĩnh Tường: Tổ chức dạy học Tiếng Việt lớp 1 cho học sinh dân tộc thiểu số vùng khó khăn của tỉnh Cao Bằng. Tuy nhiên, các đề tài trên chỉ đề cập đến mặt lý luận cũng như thực tiễn của vấn đề dạy học chương trình tiểu học hoặc phương pháp dạy học Tiếng Việt đại trà và chủ yếu tập trung vào đối tượng học sinh dân tộc Kinh học Tiếng Việt với tư cách là ngôn ngữ thứ nhất - tiếng mẹ đẻ. Nhưng những công trình nghiên cứu được đề cập ở trên là những tư liệu cần thiết trong quá trình nghiên cứu xây dựng cơ sở lý luận và thực tiễn của đề tài này. 9
Nghiên cứu “Quản lý hoạt động dạy học môn Tiếng Việt ở các trường tiểu học vùng dân tộc thiểu số huyện Võ Nhai, tỉnh Thái Nguyên” là vấn đề chưa có công trình nào nghiên cứu. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục 1.2.1.1. Khái niệm về quản lý Quản lý là một trong những hoạt động cơ bản nhất của con người, xét từ những phạm vi cá nhân, tập đoàn đến quốc gia hoặc nhóm quốc gia. Trong tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội, con người muốn tồn tại và phát triển đều phải dựa vào sự nỗ lực của một tổ chức, từ một nhóm nhỏ đến một phạm vi rộng lớn hơn ở tầm quốc gia, quốc tế đều phải thừa nhận và phải chịu sự quản lý nào đó. C. Mác đã viết: “Tất cả mọi lao động xã hội trực tiếp hay lao động chung nào đó tiến hành trên quy mô tương đối lớn, thì ít nhiều cũng đều dẫn đến một sự chỉ đạo để điều hòa những hoạt động cá nhân và thực hiện những chức năng chung. Một người độc tấu vĩ cầm riêng lẻ tự mình điều khiển lấy mình, còn một dàn nhạc thì cần phải có nhạc trưởng” [6, tr.34]. Như vậy, C.Mác đã chỉ ra bản chất quản lý là một hoạt động lao động để điều khiển lao động, một hoạt động tất yếu và quan trọng trong quá trình phát triển của xã hội loài người. Quản lý trở thành một hoạt động phổ biến mọi nơi, mọi lúc, mọi lĩnh vực, mọi cấp độ và có liên quan đến mọi người. Đó là một hoạt động xã hội bắt nguồn từ tính chất cộng đồng dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công việc nhằm một mục tiêu chung. Xã hội ngày càng phát triển, các loại hình lao động ngày càng phong phú, phức tạp thì hoạt động quản lý càng có vai trò quan trọng. Quản lý là đúng, dẫn đến thành công, tồn tại ổn định và phát triển bền vững, còn quản lý sai dẫn đến thất bại, suy thoái, lệ thuộc, biến chất và đổ vỡ. Người ta có thể tiếp cận khái niệm quản lý theo nhiều cách khác nhau đó là: Theo dõi, cai quản, lãnh đạo, chỉ đạo, kiểm tra, theo góc độ tổ chức. Điều khiển chỉnh lái theo góc độ điều khiển. 10