Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn tin học tại các trường THPT – Huyện Yên Lập – Tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới

Chia sẻ: Ganuongmuoilu | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:137

Thêm vào BST

Báo xấu

38
lượt xem 10
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu của đề tài là nghiên cứu lý luận và thực trạng việc dạy học Tin học ở các trường THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ hiện nay, từ những nhận định về thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu cần khắc phục, đề xuất ra một số biện pháp phù hợp với điều kiện thực tế của các nhà trường. Nhằm đáp ứng yêu cầu dạy học môn Tin học theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học môn tin học tại các trường THPT – Huyện Yên Lập – Tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN ANH HÒA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIN HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG - HUYỆN YÊN LẬP - TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI - 2020
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC NGUYỄN ANH HÒA QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIN HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG - HUYỆN YÊN LẬP - TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên ngành: Quản lý giáo dục Mã số: 8.140114 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN TRUNG KIÊN HÀ NỘI - 2020
LỜI CẢM ƠN Trƣớc tiên, với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin cảm ơn đến Ban giám hiệu trƣờng Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội; các thầy giáo, cô giáo đã nhiệt tình giảng dạy, trang bị cho tôi hệ thống tri thức quý báu về khoa học quản lý giáo dục, những bài giảng hay giúp tôi hoàn thành khoá học và luận văn này. Tôi xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới: TS. Nguyễn Trung Kiên - ngƣời hƣớng dẫn khoa học – đã trực tiếp tận tình giúp đỡ và hƣớng dẫn tác giả trong quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn này. Tác giả cũng xin đƣợc cảm ơn Ban giám hiệu và các thầy cô giáo các trƣờng THPT Yên Lập, Lƣơng Sơn, Minh Hoà đã tận tình giúp đỡ, tham gia khảo sát và cung cấp số liệu cho luận văn này. Tác giả cũng xin cảm ơn gia đình, bạn bè, đồng nghiệp đã động viên, tạo điều kiện cho luận văn đƣợc hoàn thành đúng kế hoạch. Tác giả đã có những cố gắng trong khi thực hiện nghiên cứu, khảo sát, tuy nhiên do nguồn lực và thời gian hạn chế nên luận văn không tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả xin tiếp thu mọi ý kiến đóng góp của các thầy giáo, cô giáo, các nhà khoa học và các bạn đồng nghiệp để tác giá hoàn thiện luận văn và đƣa những giải pháp vào thực tiễn. Một lần nữa xin trân trọng cảm ơn! Tác giả Nguyễn Anh Hòa i
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Nội dung CBQL Cán bộ quản lý CS (Computer Science) Khoa học máy tính DL (Digital Literacy) Học vấn số hoá phổ thông ICT (Information – Công nghệ thông tin và truyền thông Communication Technology) THPT Trung học phổ thông ii
MỤC LỤC Trang Lời cảm ơn ......................................................................................................... i Danh mục các từ viết tắt.................................................................................... ii Danh mục các bảng ......................................................................................... vii Danh mục các biểu đồ, hình ........................................................................... viii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HỌC TIN HỌC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ......................................................................................... 7 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ................................................................. 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản.......................................................................... 8 1.2.1. Một số khái niệm về quản lý và Quản lý hoạt động dạy học ......... 8 1.2.2. Quá trình dạy học .......................................................................... 10 1.2.3. Phƣơng pháp dạy học và đổi mới phƣơng pháp dạy học.............. 13 1.2.4. Kiểm tra đánh giá và đổi mới kiểm tra đánh giá........................... 15 1.2.5. Môn Tin học ở trƣờng THPT ........................................................ 16 1.2.6. Hoạt động dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT ......................... 21 1.2.7. Phƣơng pháp dạy học Tin học ...................................................... 22 1.3. Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ................................................. 25 1.3.1. Mục tiêu ........................................................................................ 26 1.3.2. Yêu cầu cần đạt về phẩm chất, năng lực....................................... 27 1.3.3. Nội dung chƣơng trình GDPT mới cấp THPT ............................. 28 1.4. Môn Tin học trong chƣơng trình GDPT mới ...................................... 28 1.4.1. Vị trí, vai trò môn Tin học trong chƣơng trình GDPT mới .......... 28 1.4.2. Mục tiêu dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 30 iii
1.4.3. Nội dung dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới .................................................................. 31 1.4.4. Phƣơng pháp, hình thức dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới .................................. 33 1.4.5. Kiểm tra, đánh giá kết quả dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới .................................. 35 1.5. Quản lý hoạt động dạy học môn Tin học ở trƣờng THPT theo định hƣớng chƣơng trình GDPT mới. ........................................................ 38 1.5.1. Quản lý nội dung, chƣơng trình dạy học Tin học ......................... 38 1.5.2. Quản lý hoạt động dạy học của giáo viên Tin học ....................... 39 1.6. Các yếu tố ảnh hƣởng đến quản lý hoạt động dạy học Tin học......... 47 1.6.1. Tác động của chính trị, kinh tế, xã hội.......................................... 47 1.6.2. Các cấp quản lý, nhất là ngƣời hiệu trƣởng .................................. 47 1.6.3. Chất lƣợng mặt bằng của học sinh ................................................ 47 1.6.4. Nội dung, phƣơng pháp dạy học ................................................... 47 1.6.5. Cơ sở vật chất thiết bị dạy học ...................................................... 47 1.6.6. Chƣơng trình môn học .................................................................. 48 1.6.7. Học sinh ........................................................................................ 48 KẾT LUẬN CHƢƠNG 1................................................................................ 49 CHƢƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN TIN HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG - HUYỆN YÊN LẬP – TỈNH PHÚ THỌ THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI ................................ 50 2.1. Giới thiệu về huyện Yên Lập và các trƣờng THPT Lƣơng Sơn, Yên Lập, Minh Hòa....................................................................................... 50 2.1.1. Giới thiệu về huyện Yên Lập ........................................................ 50 2.1.2. Giới thiệu các trƣờng THPT Yên Lập, Lƣơng Sơn, Minh Hòa ....... 51 2.2. Thực trạng quy mô, đội ngũ, CSVC các trƣờng THPT Lƣơng Sơn, Yên Lập, Minh Hòa .............................................................................. 52 iv
2.2.1. Về quy mô, số lƣợng, chất lƣợng dạy học .................................... 52 2.2.2. Chất lƣợng dạy và học môn Tin học ............................................. 57 2.2.3. Về CSVC, trang thiết bị phục vụ dạy học Tin học ....................... 58 2.2.4. Thực trạng đội ngũ cán bộ quản lý ............................................... 60 2.2.5. Về đội ngũ CBQL và giáo viên dạy Tin học ................................ 60 2.3. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ ........................................... 61 2.3.1. Mục tiêu, quy trình, đối tƣợng và phƣơng pháp nghiên cứu thực trạng ................................................................................................ 61 2.3.2. Quản lý hoạt động dạy và nhận thức của CBQL, giáo viên về hoạt động giảng dạy trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới.......... 62 2.3.3. Thực trạng quản lý hoạt động học môn Tin học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ......................................... 65 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tin học ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập ......................................... 82 2.4.1. Những điểm mạnh ......................................................................... 82 2.4.2. Những hạn chế .............................................................................. 83 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế .................................................. 84 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2................................................................................ 86 CHƢƠNG 3: BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TIN HỌC TẠI CÁC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG - HUYỆN YÊN LẬP - TỈNH PHÚ THỌ ĐÁP ỨNG YÊU CẦU CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI.................................................................................88 3.1. Các nguyên tắc xây dựng biện pháp..................................................... 88 3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo phù hợp với hệ thống pháp lý ..................... 88 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................... 88 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính thực tiễn ............................................... 88 3.1.4. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................. 88 3.1.5. Nguyên tắc đảm bảo sự phát triển................................................. 89 v
3.1.6. Nguyên tắc đảm bảo tính hiệu quả................................................ 89 3.2. Một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập đáp ứng yêu cầu chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ....................................................................... 89 3.2.1. Biện pháp 1: Tổ chức nâng cao nhận thức của CBQL, giáo viên về dạy và học môn Tin học trong chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ................................................................................................ 90 3.2.2. Biện pháp 2: Triển khai tăng cƣờng đổi mới phƣơng pháp dạy học khi dạy môn Tin học theo định hƣớng chƣơng trình mới ......... 92 3.2.3. Biện pháp 3: Tổ chức phân loại đối tƣợng học sinh theo năng lực nhằm giúp giáo viên có cơ sở đổi mới phƣơng pháp giảng dạy và đổi mới kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh ............. 95 3.2.4. Biện pháp 4: Bồi dƣỡng chuyên môn nghiệp vụ cho giáo viên, đẩy mạnh tự bồi dƣỡng thông qua Internet theo yêu cầu của chƣơng trình giáo dục phổ thông mới ..................................................... 96 3.2.5. Biện pháp 5: Đầu tƣ cơ sở vật chất, trang thiết bị phục vụ dạy học, chú trọng quản lý và sử dụng phòng máy tính ......................... 99 3.3. Mối liên hệ giữa các biện pháp đề xuất .............................................. 100 3.4. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của các biện pháp ............... 102 3.4.1. Mục đích khảo sát ....................................................................... 102 3.4.2. Đối tƣợng khảo sát ...................................................................... 102 3.4.3. Nội dung khảo sát ....................................................................... 102 KẾT LUẬN CHƢƠNG 3.............................................................................. 106 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................. 107 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................... 111 PHỤ LỤC vi
DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1.1. Kế hoạch dạy học môn Tin học hiện hành .................................. 20 Bảng 1.2. Định hƣớng nội dung Tin học ứng dụng ..................................... 31 Bảng 1.3. Định hƣớng nội dung Khoa học máy tính................................... 32 Bảng 2.1. Số lƣợng lớp học, phòng học bộ môn, phòng học Tin học ......... 52 Bảng 2.2. CBQL, giáo viên, nhân viên........................................................ 53 Bảng 2.3. Số lƣợng học sinh ........................................................................ 54 Bảng 2.4. Kết quả học lực ........................................................................... 55 Bảng 2.5. Kết quả hạnh kiểm ...................................................................... 56 Bảng 2.6. Chất lƣợng môn Tin học ............................................................. 57 Bảng 2.7. CSVC, trang thiết bị dạy học Tin học ......................................... 59 Bảng 2.8. Thực trạng cán bộ quản lý........................................................... 60 Bảng 2.9. Thực trạng CBQL, giáo viên dạy Tin học .................................. 60 Bảng 2.10. Công tác quản lý dạy học ............................................................ 63 Bảng 2.11. Nhận thức đổi mới PPDH của CBQL, giáo viên ........................ 64 Bảng 2.12. Thực trạng hoạt động lập kế hoạch dạy học ............................... 66 Bảng 2.13. Hồ sơ chuyên môn của giáo viên ................................................ 67 Bảng 2.14. Thực trạng phân công giảng dạy ................................................. 68 Bảng 2.15. Thực trạng soạn bài, chuẩn bị bài lên lớp ................................... 70 Bảng 2.16. Thực trạng quản lý thực hiện giờ dạy của giáo viên ................... 71 Bảng 2.17. Thực trạng quản lý hoạt động dự giờ, đánh giá giờ dạy của giáo viên ....................................................................................... 72 Bảng 2.18. Thực trạng quản lý đổi mới PPDH ............................................. 74 Bảng 2.19. Thực trạng quản lý hoạt động học của học sinh ......................... 76 Bảng 2.20. Thực trạng kiểm tra, đánh giá kết quả học tập của học sinh....... 78 Bảng 2.21. Thực trạng bồi dƣỡng chuyên môn, nghiệp vụ của giáo viên ....... 79 Bảng 2.22. Thực trạng quản lý cơ sở vật chất, thiết bị dạy học, phòng thực hành Tin học........................................................................ 80 Bảng 3.1. Khảo sát tính cấp thiết và tính khả thi của đề tài .......................... 102 Bảng 3.2. Khảo sát về tình khả thi ............................................................... 104 vii
DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ, HÌNH Biểu đồ 2.1: Quy mô lớp học ......................................................................... 53 Biểu đồ 2.2: Cán bộ quản lý, giáo viên, nhân viên ........................................ 54 Biểu đồ 2.3: Quy mô học sinh ....................................................................... 55 Biểu đồ 2.4: Kết quả học lực ......................................................................... 56 Biểu đồ 2.5: Kết quả hạnh kiểm .................................................................... 57 Biểu đồ 2.6: Chất lƣợng môn Tin học ........................................................... 58 Biểu đồ 2.7: Số lƣợng máy tính dùng trong dạy học ..................................... 59 Hình 1.1: Mối quan hệ của dạy và học ..................................................... 12 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ngày nay, trong cuộc cách mạng 4.0 đã và đang tác động to lớn đến nhiều lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội của đất nƣớc. Nó mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng cho chúng ta nhiều thách thức. Đánh giá đƣợc những tác động to lớn của cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 sẽ tác động đến nhiều mặt của đời sống xã hội. Đảng và nhà nƣớc ta đã quan tâm chỉ đạo thực hiện các cơ quan, ban ngành chủ động tích cực vận động, đổi mới, ứng phó với cuộc cách mạng này. Tại nghị quyết số 52-NQ/TW ngày 27/9/2019 của Bộ chính trị đã ghi "Cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư mở ra nhiều cơ hội, đồng thời cũng đặt ra nhiều thách thức với mỗi quốc gia, tổ chức và cá nhân; đã và đang tác động ngày càng mạnh mẽ đến tất cả các lĩnh vực của đời sống kinh tế, xã hội đất nước" [13]. Vậy chúng ta cần làm gì để nắm bắt đƣợc những thành tựu của cuộc cách mạng này? Sau hơn 30 năm đổi mới, mở cửa, nƣớc ta đã có những phát triển mạnh mẽ về kinh tế, khoa học kỹ thuật... Nhờ sự quyết tâm của Đảng, Nhà nƣớc và Nhân dân, nƣớc ta đã và đang thay đổi. Nhiều thành tựu về kinh tế, văn hóa, khoa học công nghệ, y tế... đƣợc thế giới ghi nhận. Trong đó, hai lĩnh vực kinh tế và văn hóa trở thành những nhân tố phát triển mạnh mẽ, đồng thời thúc đẩy sự phát triển giáo dục và đào tạo, khoa học và công nghệ. Trong những năm qua, các cuộc cách mạng công nghiệp trên thế giới liên tiếp diễn ra, nền kinh tế tri thức dần chiếm lĩnh thế thƣợng phong. Đặt cho các nƣớc nhiều thách thức không nhỏ về bài toán nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực chất lƣợng cao. Nhƣ ở nƣớc ta, để đảo bảo phát triển bền vững, cần có chiến lƣợc phát triển nguồn nhân lực chất lƣợng cao nhằm đáp ứng yêu cầu của xã hội. Trong đó, điều cần làm hiện nay là đổi mới giáo dục nhằm nâng cao chất lƣợng nguồn nhân lực, trang bị cho thế hệ trẻ nền tảng tri thức tiên tiến, hiện đại là phù hợp và cần thiết cho xu thế toàn cầu. 1
Trong bối cảnh toàn cầu hóa thay đổi chóng mặt, kinh tế thị trƣờng thay đổi liên tục, khoa học công nghệ trên thế giới liên tục phát triển, ngày càng có nhiều công nghệ mới ra đời phục vụ đời sống. Để bắt kịp với xu thế sự phát triển của thời đại, việc ra đời nghị quyết 29/NQ-TW ngày 04/11/2013 về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa trong điều kiện kinh tế thị trƣờng định hƣớng xã hội chủ nghĩa và hội nhập quốc tế là điều cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Việc đổi mới diễn ra với tất cả các môn học nhằm phát triển toàn diện cả về phẩm chất và năng lực, hài hòa đức, trí, thể, mỹ và phát huy tốt nhất tiềm năng của mỗi học sinh, từ đó hình thành nên lớp thanh thiếu niên có tri thức, có năng lực phục vụ cho nhu cầu phát triển của đất nƣớc. Với chƣơng trình giáo dục phổ thông (GDPT) hiện hành, đang đƣợc xây dựng theo định hƣớng nội dung, nặng về truyền thụ kiến thức, chƣa chú trọng giúp học sinh vận dụng kiến thức học đƣợc vào thực tiễn. Theo mô hình này, kiến thức vừa là "chất liệu", "đầu vào" vừa là "kết quả", "đầu ra" của quá trình giáo dục. Vì vậy, học sinh phải học và ghi nhớ rất nhiều nhƣng khả năng vận dụng và đời sống thực tế rất hạn chế. Chƣơng trình giáo dục phổ thông mới đƣợc xây dựng theo mô hình phát triển năng lực, thông qua những kiến thức cơ bản, thiết thực, hiện đại, các phƣơng pháp tích cực hóa hoạt động của ngƣời học, giúp học sinh hình thành, phát triển những phẩm chất, năng lực mà nhà trƣờng và xã hội kỳ vọng. Trong các môn học đƣợc đổi mới, môn Tin học đóng vai trò chủ đạo, quan trọng trong việc trang bị cho học sinh những kiến thức kỹ năng của thời đại mới nhƣ: khả năng tìm kiếm, tiếp nhận, mở rộng tri thức và sáng tạo trong thời đại thông tin, kết nối và toàn cầu hóa. Môn Tin học với sứ mạng giúp học sinh hình thành và phát triển năng lực tin học với mục đích to lớn là: học sinh phải biết sử dụng và quản lý các phƣơng tiện công nghệ thông tin và truyền thông (CNTT-TT); học sinh biết 2
cách ứng xử phù hợp trong môi trƣờng số; học sinh biết giải quyết vấn đề với sự hỗ trợ của CNTT-TT; và học sinh biết hợp tác trong môi trƣờng số. Vậy, làm thế nào công tác dạy và học của môn Tin học hiện hành tiếp cận và đáp ứng đƣợc yêu cầu của chƣơng trình GDPT mới? Giáo viên giảng dạy môn Tin học cần phải làm gì để phát huy đƣợc năng lực, sở trƣờng của học sinh, đồng thời giúp học sinh khai thác đƣợc nguồn tài nguyên "vô tận" của nhân loại góp phần xây dựng, hình thành nguồn nhân lực chất lƣợng cao cho đất nƣớc? Vì những lý do trên, tác giả xin chọn đề tài "Quản lý hoạt động dạy học môn tin học tại các trường THPT – Huyện Yên Lập – Tỉnh Phú Thọ theo định hướng chương trình giáo dục phổ thông mới". 2. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận và thực trạng việc dạy học Tin học ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ hiện nay, từ những nhận định về thực trạng, điểm mạnh, điểm yếu cần khắc phục, đề xuất ra một số biện pháp phù hợp với điều kiện thực tế của các nhà trƣờng. Nhằm đáp ứng yêu cầu dạy học môn Tin học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. 3. Đối tƣợng và khách thể nghiên cứu 3.1. Khách thể nghiên cứu - Hoạt động dạy học môn Tin học cho học sinh tại trƣờng THPT. 3.2. Đối tượng nghiên cứu - Quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. 4. Câu hỏi nghiên cứu - Trƣớc những yêu cầu về mục tiêu, nội dung trong môn Tin học theo chƣơng trình giáo dục phổ thông mới, công tác quản lý dạy học môn Tin học đặt ra cho nhà quản lý những vấn đề gì và cần có những biện pháp nào để giải quyết đƣợc những vấn đề đó? 3
5. Giả thuyết khoa học Từ thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học nhƣ: quản lý nội dung, chƣơng trình, đổi mới phƣơng pháp dạy học, đổi mới kiểm tra đánh giá... trong chƣơng trình Tin học hiện hành ở các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – Phú thọ. Nhƣng, công tác quản lý dạy học Tin học theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới còn nhiều khó khăn, bất cập. Nếu nghiên cứu đề xuất đƣợc những biện pháp quản lý hoạt động dạy học phù hợp với điều kiện của các nhà trƣờng sẽ khắc phục những khó khăn trong vấn đề quản lý hoạt động dạy học môn Tin học từ đó góp phần nâng cao chất lƣợng và đáp ứng đƣợc với chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. 6. Nhiệm vụ nghiên cứu 6.1. Nghiên cứu về cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tin học cho học sinh THPT theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. 6.2. Khát sát, phân tích thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ. 6.3. Đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ đáp ứng với chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. Khảo nghiệm tính cấp thiết, khả thi của các biện pháp đã đề xuất. 7. Giới hạn phạm vi nghiên cứu - Về đối tƣợng: Đề tài tập trung tìm ra các biện pháp quản lý chƣơng trình, kế hoạch giảng dạy môn Tin học tại các trƣờng THPT – huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ. - Về thời gian: Dữ liệu thu thập trong 3 năm học gần nhất của các trƣờng THPT Lƣơng Sơn, Yên Lập, Minh Hòa. 8. Phƣơng pháp nghiên cứu Tác giả phối hợp một số phƣơng pháp sau để triển khai các nội dung nghiên cứu trong luận văn: 4
8.1. Nhóm các phương pháp nghiên cứu lý luận - Nghiên cứu các Chỉ thị, Nghị quyết của Đảng, Nhà nƣớc, Bộ GD&ĐT, Sở GD&ĐT và các cấp liên quan đến nội dung của đề tài. - Nghiên cứu các bài báo trong nƣớc, nƣớc ngoài, công trình khao học đã công bố, các tạp chí, sách báo... liên quan đến môn Tin học và giảng dạy Tin học trong nhà trƣờng. Từ đó phân tích, đánh giá tìm ra các cơ sở lý luận đã đƣợc nghiên cứu và những xác định đƣợc vấn đề cần giải quyết. 8.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn - Phương pháp điều tra bằng phiếu hỏi Xây dựng các phiếu điều tra học sinh, phiếu trƣng cầu ý kiến của giáo viên theo các bƣớc sau: 1) Xây dựng kế hoạch điều tra. 2) Xây dựng các mẫu phiếu điều tra. 3) Chọn mẫu điều tra đại diện cho số đông. 4) Xử lý tài liệu, dữ liệu thu thập đƣợc. 5) Kiểm tra lại kết quả nghiên cứu. - Phương pháp phỏng vấn trực tiếp Sử dụng các câu hỏi nhằm phỏng vấn giáo viên, học sinh về điều kiện dạy và học với môn Tin học mới. - Phương pháp quan sát trực tiếp, gián tiếp Quan sát cách dạy và học của giáo viên, học sinh trên lớp và thông qua các hoạt động giáo dục khác. - Phương pháp lấy ý kiến chuyên gia Xây dựng các nội dung điều ra, hoặc những giải pháp... tác giả tổ chức lấy ý kiến đóng góp của nhiều ngƣời trong đó có những chuyên gia, đồng nghiệp. Gửi các kế hoạch hoặc các vấn đề đến những ngƣời cần xin ý kiến thông qua Email hoặc đƣờng bƣu điện, hoặc trực tiếp. 5
- Phương pháp phỏng vấn sâu Tổ chức các buổi họp với giáo viên để biết ý kiến của họ về chƣơng trình giảng dạy hiện tại, những điều cần cải tiến. Ngoài ra, cũng trò chuyện với học sinh để có thông tin phản hồi về cách dạy, cách học, điều cần cải tiến trong cách dạy, cách học đó. 8.3. Phương pháp nghiên cứu bổ trợ Từ cơ sở kết quả thu đƣợc, tác giả tổng hợp, xử lý, phân tích số liệu bằng cách sử dụng các hàm thống kê của phần mềm Microsoft Excel. 9. Những đóng góp của đề tài - Về lý luận: xác định những cơ sở có tính khoa học về việc quản lý hoạt động dạy học môn Tin học. - Về thực tiễn: đề xuất giải pháp giúp giáo viên cải tiến đƣợc cách dạy, cách xây dựng kế hoạch trong công tác giảng dạy môn Tin học tại các trƣờng THPT trên địa bàn huyện Yên Lập – Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới. 10. Cấu trúc luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn đƣợc trình bày theo 3 chƣơng: Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại trƣờng THPT theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT – huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ theo định hƣớng chƣơng trình giáo dục phổ thông mới Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học môn Tin học tại các trƣờng THPT - huyện Yên Lập – tỉnh Phú Thọ đáp ứng yêu cầu chƣơng trình giáo dục phổ thông mới 6
CHƢƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC MÔN HỌC TIN HỌC TRƢỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THEO ĐỊNH HƢỚNG CHƢƠNG TRÌNH GIÁO DỤC PHỔ THÔNG MỚI 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề Giáo dục là một chức năng rất quan trọng của xã hội, nó giúp định hình hệ tƣ tƣởng của một xã hội, nó cũng khẳng định mức độ phát triển của xã hội. Giáo dục là cách thức tổ chức việc truyền thụ những kinh nghiệm lịch sử xã hội loài ngƣời cho một cá nhân hoặc một nhóm nhằm mục đích tạo ra một ngƣời, nhóm ngƣời chuẩn bị tham gia vào đời sống xã hội, đời sống lao động sản xuất. Sự ra đời của hình thức giáo dục "nhà trƣờng" đòi hỏi là một bƣớc tiến lớn trong xã hội loài ngƣời nói chung và cùng với đó là sự ra đời của Quản lý giáo dục, nhằm giúp nhà trƣờng đạt đƣợc mục tiêu chung của giáo dục [23]. Quản lý giáo dục là một vấn đề lớn đòi hỏi nhiều nguồn lực để thực hiện. Quản lý giáo dục hiện nay với nhiều khó khăn, phức tạp diễn ra trong bối cảnh nền kinh tế thị trƣờng và toàn xã hội đang chuyển đổi mạnh mẽ. Quản lý giáo dục đƣợc hình thành và phát triển tƣơng đƣơng với sự phát triển của giáo dục và đào tạo trong xã hội loài ngƣời. Nó gắn với các hoạt động giáo dục của ngƣời giáo viên và việc hoạt của ngƣời học sinh. Năm 1537, một học giả thời phục hƣng tên là Johonn Sturm (Đức) đã cho ra đời tác phẩm "Phƣơng thức tốt nhất của việc mở của các thiết chế học tập". Tuy nhiên, đến năm 1923, ngƣời ta mới nhận ra giá trị của chúng. Trong tác phẩm đó đã cho "Chúng ta thấy trong công trình của Sturm những vấn đề rất hiện đại của giáo dục nhƣ: các nguyên lý giáo dục, việc tổ chức của nhà trƣờng, các giá trị giáo dục, lƣơng giáo viên, mối quan hệ của cha mẹ với nhà trƣờng, kỷ luật và hành vi của học sinh, vấn đề tiếp cận giáo dục của trẻ em 7
nghèo, việc dạy học theo lớp thay vì dạy học cho từng cá thể, trách nhiệm của giáo viên và nhiều vấn đề khác" [23]. Nhà sƣ phạm lỗi lạc Cô-men-xki (1592-1670) khi đặt nền móng cho hệ thống các nhà trƣờng mà đã tồn tại cho đến ngày nay. Ông đã cho ra đời vấn đề quan trọng trong quản lý giáo dục ngày nay là "Tổ chức hệ thống giáo dục" trên quy mô toàn xã hội [23]. Nhà sƣ phạm vĩ đại ngƣời Nga U-sin-xki (1824-1870) ông đã viết nhiều tác phẩm về giáo dục trong đó có nhiều quan điểm quản lý giáo dục đƣợc phát triển trong thế kỷ XX này. Cũng có thể nhắc đến John Dewey (Mỹ, 1859-1952) với những quan điểm thực dụng của mình về giáo dục, tuy nhiên, John cũng có những đóng góp để hình thành nên quan niệm về mối quan hệ giữa nhà trƣờng và xã hội cũng nhƣ những nhận định về một nền giáo dục hƣớng tới một kết quả cụ thể [23]. Trong những năm gần đây, Quản lý giáo dục tiếp tục là nền móng của giáo dục không chỉ riêng ở Việt Nam mà trên toàn thế giới. Quản lý giáo dục Đổi mới chƣơng trình giáo dục phổ thông mới hiện nay là vấn đề không chỉ của riêng ngành giáo dục, mà là sự quan tâm của toàn xã hội. Trƣớc sự phát triển nhƣ vũ bão của công nghệ, Tin học đóng vai trò là môn học trung tâm đã và đang ngày càng đóng vai trò quan trọng. Kỹ năng sử dụng CNTT đang ngày càng trở thành kỹ năng thiết yếu cho mọi công dân trong thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa, kỹ năng cho công dân thời 4.0. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Một số khái niệm về quản lý và Quản lý hoạt động dạy học 1.2.1.1. Quản lý Quản lý là một khái niệm rất chung và mang tính tổng quát cho toàn xã hội; khái niệm quản lý đƣợc dùng cho cả các quá trình quản lý xã hội. Có nhiều khái niệm quản lý khác nhau nhƣng các khái niệm đều thể hiện ở ba yếu tố chính: 8
Một là: chủ thể quản lý: Đây là tác nhân tạo ra các tác động lên đối tƣợng đƣợc quản lý, tác nhân này có thể là cá nhân hay một tổ chức nào đó. Các tác động lên chủ thể có thể là các công cụ quản lý, hình thức quản lý và với các phƣơng pháp quản lý khác nhau. Hai là: đối tƣợng quản lý: Đây là đối tƣợng nhận các tác động quản lý của chủ thể quản lý. Ba là: mục tiêu của quản lý: Đây là đích tới của quá trình quản lý, tối tƣợng quản lý sẽ dùng các công cụ khác nhau để đạt đƣợc mục đích của quá trình quản lý. Vậy, "Quản lý là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý lên đối tượng quản lý nhằm chỉ huy, điều hành, hướng dẫn các quá trình xã hội và hành vi hoạt động của cá nhân hướng đến mục đích hoạt động chung và phù hợp với quy luật khách quan" [16]. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Có nhiều khái niệm liên quan đến quản lý giáo dục nhƣ: Hay, theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: "Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đƣờng lối và nguyên lý giáo dục của Đảng, thực hiện đƣợc các tính chất của nhà trƣờng xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình dạy học – giáo dục thế hệ trẻ, đƣa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thái mới về chất"[23] Vậy, "Quản lý giáo dục là quá trình tác động có kế hoạch, có tổ chức của các cơ quan QLGD các cấp tới các thành tố của quá trình dạy học – giáo dục nhằm làm cho hệ giáo dục vận hành có hiệu quả và đạt tới mục tiêu giáo dục nhà nước đề ra". 1.2.1.3. Quản lý hoạt động dạy học Hoạt động dạy học là hoạt động trung tâm của nhà trƣờng, là một trong 9
những hoạt động giữ vai trò chủ đạo. Mặt khác, hoạt động dạy học còn là nền tảng cho tất cả các hoạt động giáo dục khác trong nhà trƣờng thực hiện theo. Có thể nói rằng: dạy học là hoạt động giáo dục cơ bản nhất, có vị trí nền tảng và chức năng chủ đạo trong quá trình giáo dục ở nhà trƣờng. Quản lý hoạt động dạy học thực chất là những tác động của chủ thể quản lý vào quá trình dạy học ở các nhà trƣờng (đƣợc tiến hành bởi giáo viên và học sinh, với sự hỗ trợ đắc lực của các lực lƣợng xã hội) nhằm góp phần hình thành và phát triển toàn diện nhân cách học sinh theo mục tiêu đào tạo của nhà trƣờng. 1.2.2. Quá trình dạy học Dạy học là hoạt động đặc trƣng, chủ yếu nhất của mỗi nhà trƣờng, và nó diễn ra theo một quá trình nhất định từ 1 n đƣợc gọi là quá trình dạy học [32]. Quá trình dạy học là quá trình hoạt động tƣơng tác hai chiều giữa giáo viên và học sinh. Giáo viên đóng vai trò tổ chức, điều khiển các hoạt động học còn học sinh vừa là đối tƣợng bị tác động, vừa là đối tƣợng nằm trong các hoạt động đó nên cần tự giác, tích cực, tự tham gia, tự điều khiển các hoạt động học nhằm hoàn thành các nhiệm vụ dạy và học mà chƣơng trình, kế hoạch đề ra. Quan trọng hơn là cả hai đều đạt đƣợc mục tiêu của bài học. Nhƣ vậy, có thể thấy quá trình dạy học là quá trình hình thành tri thức, phát triển năng lực tƣ duy cho ngƣời học thông qua các môn học cơ bản, đồng thời đặt nền móng cho sự phát triển nhân cách toàn diện cho mỗi cá nhân. Hoạt động dạy học là một trong những hoạt động giao tiếp sƣ phạm mang ý nghĩa xã hội. Các chủ thể của hoạt động này tiến hành các hoạt động khác nhau nhƣng không đối lập với nhau mà song song tồn tại và thúc đẩy nhau cùng phát triển. + Hoạt động dạy học Hoạt động dạy học gồm có: hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Mỗi hoạt động đều có mục đích thực hiện, chức năng, nội dung và 10