Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:124

Thêm vào BST

Báo xấu

20
lượt xem 7
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục tiêu nghiên cứu của đề tài là thực hiện đề tài này, tác giả xác định mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng thông qua một số biện pháp quản lí phù hợp.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ NGÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ MINH KHAI QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC PHẠM THỊ NGÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ MINH KHAI QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC CHUYÊN NGÀNH: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đặng Xuân Hải HÀ NỘI – 2016
LỜI CẢM ƠN Sau một thời gian học tập và nghiên cứu, đến nay luận văn tốt nghiệp khóa đào tạo với đề tài “Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục” đã được hoàn thành. Trong suốt thời gian thực hiện, tác giả đã nhận được sự ủng hộ giúp đỡ tận tình, tạo điều kiện thuận lợi từ các cấp quản lí, cơ quan, các giảng viên, bạn bè, đồng nghiệp và những người thân. Với sự kính trọng và biết ơn sâu sắc, tác giả xin gửi lời tri ân và cám ơn tới PGS.TS. Đặng Xuân Hải – người hướng dẫn khoa học đã tận tình chỉ bảo, giúp đỡ, động viên, khuyến khích tác giả trong quá trình hình thành đề tài, nghiên cứu cơ sở lý luận, khảo sát thực trạng, đề xuất biện pháp và hoàn thành luận văn. Xin trân trọng gửi lời cám ơn tới các thày cô giáo, các chuyên gia giáo dục của trường Đại học Giáo dục – Đại học Quốc gia Hà Nội. Các thày cô đã trực tiếp giảng dạy, giúp đỡ tác giả trong suốt quá trình học tập tại trường Đại học Giáo dục. Trân trọng cám ơn các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng, BGH và các thầy cô giáo, các em HS trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai đã nhiệt tình đóng góp ý kiến, cung cấp tư liệu cho tác giả trong quá trình khảo sát, điều tra phục vụ cho nghiên cứu. Mặc dù đã có nhiều nỗ lực, cố gắng nhưng luận văn không thể tránh khỏi những thiếu sót, hạn chế, tác giả rất mong những ý kiến đóng góp chân thành của các thầy cô giáo, bạn bè đồng nghiệp, bạn đọc để luận văn được hoàn thiện và có giá trị thực tiễn hơn nữa. Xin trân trọng cám ơn! Tác giả luận văn Phạm Thị Ngà i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGDĐT Bộ Giáo dục và Đào tạo BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CMHS Cha mẹ học sinh CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất DH Dạy học GD Giáo dục GDĐT Giáo dục và Đào tạo GDTH Giáo dục tiểu học GV Giáo viên HCM Hồ Chí Minh HĐ Hoạt động HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh HT Hiệu trưởng KT-KN Kiến thức – kĩ năng KTĐG Kiếm tra đánh giá MT Mục tiêu MTDH Mục tiêu dạy học ND Nội dung NV Nhân viên NXB Nhà xuất bản PCGD Phổ cập giáo dục PPDH Phương pháp dạy học PHT Phó hiệu trưởng PP Phương pháp ii
QL Quản lý QLGD Quản lý giáo dục SL Số lượng TCM Tổ chuyên môn TH Tiểu học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông TNCS Thanh niên cộng sản TNTP Thiếu niên tiền phong TS Tiến sĩ XHCN Xã hội chủ nghĩa iii
MỤC LỤC Lời cảm ơn.............................................................................................................. i Danh mục các chữ viết tắt ..................................................................................... ii Mục lục ................................................................................................................. iv Danh mục bảng.................................................................................................... vii Danh mục bản đồ, biểu đồ.................................................................................. viii MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC ................... 6 1.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu ......................................................................... 6 1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................ 8 1.2.1. Khái niệm chung về quản lý........................................................................ 8 1.2.2. Khái niệm chung về quản lý hoạt động dạy học ....................................... 13 1.3. Quản lí hoạt động dạy học trong quản lý nhà trường .................................. 15 1.4. Nhiệm vụ quản lý hoạt động dạy - học ........................................................ 18 1.5. Giáo dục tiểu học và trường tiểu học ........................................................... 19 1.5.1. Giáo dục tiểu học....................................................................................... 19 1.5.2. Trường tiểu học ......................................................................................... 19 1.5.3. Dạy học ở tiểu học..................................................................................... 20 1.6. Đổi mới giáo dục và yêu cầu đặt ra đối với dạy học tiểu học ...................... 22 1.6.1. Quan điểm của Đảng và nhà nước về đổi mới căn bản toàn diện GDĐT 22 1.6.2. Xu thế đổi mới giáo dục của Việt nam và yêu cầu đổi mới đối với trường tiểu học ................................................................................................................ 24 1.6.3. Đổi mới nhà trường theo Mô hình trường học mới Việt Nam (VNEN) ... 26 1.6.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến hoạt động dạy học tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới GD ................................................................................................................ 33 1.7. Quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới GDTH ..................... 34 Tiểu kết chương 1................................................................................................ 42 CHƯƠNG 2. THỰC TRẠNG TRIỂN KHAI HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ MINH KHAI, QUẬN LÊ CHÂN, THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG, ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ......................................................... 43 iv
2.1. Khái quát về tình hình phát triển kinh tế - xã hội quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ............................................................................................................ 43 2.1.1. Vị trí địa lí ................................................................................................. 43 2.1.2. Đặc điểm kinh tế - xã hội .......................................................................... 44 2.2. Thực trạng về giáo dục ở Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng ................. 44 2.3. Một số nét về trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai .............................. 48 2.3.1. Thực trạng chung về trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai ................ 48 2.3.2. Thực trạng hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai . 49 2.4. Điều tra, khảo sát thực trạng dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng .......................................................... 52 2.4.1. Kết quả khảo sát thực trạng chuẩn bị giảng dạy của giáo viên ................. 53 2.4.2. Kết quả khảo sát thực trạng giai đoạn thực thi hoạt động dạy học của giáo viên ...................................................................................................................... 55 2.5. Điều tra, khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng .......................... 63 2.5.1. Thực trạng quản lý hoạt động dạy học của Ban giám hiệu đáp ứng yêu cầu đổi mới................................................................................................................. 63 2.5.2. Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giảng dạy đáp ứng yêu cầu đổi mới ....................................................................................................................... 65 2.5.3. Thực trạng bồi dưỡng đội ngũ theo từng nội dung đổi mới ...................... 67 2.5.4. Thực trạng quản lý quản lý cơ sở vật chất và thiết bị dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới .......................................................................................................... 69 2.6. Đánh giá chung về thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng ……………………………………………….72 2.6.1. Thuận lợi: .................................................................................................. 72 2.6.2. Khó khăn và những hạn chế ...................................................................... 73 2.6.3. Nguyên nhân của những hạn chế nêu trên ................................................ 74 Tiểu kết chương 2................................................................................................ 75 CHƯƠNG 3. BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC NGUYỄN THỊ MINH KHAI, QUẬN LÊ CHÂN, v
THÀNH PHỐ HẢI PHÒNG ĐÁP ỨNG YÊU CẦU ĐỔI MỚI GIÁO DỤC ............................................................................................................................. 76 3.1. Nguyên tắc đề xuất các biện pháp ................................................................ 76 3.1.1. Đảm bảo tính thực tiễn .............................................................................. 76 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ ............................................................ 76 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa .............................................................. 77 3.2. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học đáp ứng yêu cầu đổi mới tại trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành phố Hải Phòng. ........... 77 3.2.1. Biện pháp đổi mới tư duy và phương pháp quản lý của CBQL nhà trường ............................................................................................................................. 77 3.2.2. Biện pháp tăng cường bồi dưỡng, hình thành hệ thống kĩ năng nghiệp vụ sư phạm cho giáo viên để đáp ứng yêu cầu đổi mới GD tiểu học hiện nay........ 79 3.2.3. Quản lý hoạt động đổi mới PPDH của GV theo định hướng phát huy tính chủ động và huy động sự tham gia của học sinh ................................................ 81 3.2.4. Biện pháp giám sát, hỗ trợ GV thực hiện đổi mới phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của HS ......................................................................... 83 3.2.5. Biện pháp quản lý hoạt động kiểm tra, đánh giá dạy học của giáo viên và của học sinh nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới GD ............................................... 86 3.2.6. Biện pháp phối hợp giữa nhà trường với gia đình và cộng đồng xã hội ... 88 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................. 89 3.4. Khảo sát mức độ cần thiết và tính khả thi của các biện pháp được đề xuất 92 3.4.1. Đối tượng khảo nghiệm............................................................................. 92 3.5. Tiến hành khảo nghiệm và kết quả khảo nghiệm......................................... 93 3.4.2. Kết quả khảo nghiệm về tính cấp thiết ...................................................... 93 3.4.3. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi ........................................................ 93 Tiểu kết chương 3................................................................................................ 97 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ................................................................... 98 1. Kết luận ........................................................................................................... 98 2. Một số khuyến nghị ......................................................................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .............................................................................. 100 PHỤ LỤC ......................................................................................................... 103 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.3: Thực trạng giai đoạn chuẩn bị giảng dạy của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới .......................................................................................................... 53 Bảng 2.4: Thực trạng giai đoạn thực thi hoạt động dạy học của giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới ............................................................................................ 56 Bảng 2.5: Thực trạng Kiểm tra, đánh giá học sinh theo Thông tư số 30/2014 ... 60 Bảng 2.6: Thực trạng Quản lý, đổi mới hoạt động dạy học ở trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai ....................................................................................... 63 Bảng 2.7: Thực trạng kiểm tra đánh giá hoạt động giảng dạy ở trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai ....................................................................................... 65 Bảng 2.8: Thực trạng Bồi dưỡng đội ngũ theo từng nội dung đổi mới .............. 67 Bảng 2.9: Thực trạng Quản lý CSVC và thiết bị dạy học ở trường Tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai ....................................................................................... 69 Bảng 3.1: Các loại đối tượng khảo nghiệm ......................................................... 93 Bảng 3.2. Kết quả khảo nghiệm về tính cần thiết của 6 biện pháp ..................... 93 Bảng 3.3. Kết quả khảo nghiệm về tính khả thi của 6 biện pháp ....................... 95 Bảng 2.1: Số liệu kết quả giáo dục đại trà ........................................................ 112 Bảng 2.2: Kết quả giáo dục mũi nhọn ............................................................... 113 vii
DANH MỤC BẢN ĐỒ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ Bản đồ 2.1: Bản đồ Quận Lê Chân (theo nguồn UBND Quận Lê Chân) ........... 43 Biểu đồ 2.1: Kết quả giáo dục đại trà .................................................................. 50 Biểu đồ 2.2. Kết quả giáo dục mũi nhọn ............................................................. 51 Biểu đồ 2.3: Đánh giá nội dung bồi dưỡng kĩ năng ứng xử sư phạm ................. 69 Sơ đồ 3.2: Mối quan hệ giữa các biện pháp đề xuất ........................................... 92 Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các biện pháp ............................................... 95 Biểu đồ 3.2. Mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp .............................. 96 Biểu đồ 3.1. Mức độ cấp thiết của các biện pháp ............................................... 95 Biểu đồ 3.2. Mức độ cấp thiết và khả thi của các biện pháp .............................. 96 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài - Lí do lí luận: Nghị quyết Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI đã xác định "Đổi mới căn bản, toàn diện nền giáo dục theo hướng chuấn hóa, hiện đại hoá, xã hội hoá, dân chủ hóa và hội nhập quốc tế" Đổi mới căn bản và toàn diện không có nghĩa là làm lại tất cả, từ đầu mà cần vừa kế thừa, củng cố, phát huy các thành tựu, phát triển những nhân tố mới, tiếp thu có chọn lọc những kinh nghiệm của thể giới, vừa kiên quyết chấn chỉnh những nhận thức, việc làm lệch lạc; đổi mới có trọng tâm, trọng điểm, có lộ trình phù hợp với thực tế đất nước, địa phương. Những hạn chế, thách thức của giáo dục phải được nhận thức sâu sắc, có giải pháp hữu hiệu và lộ trình khắc phục, vượt qua… Trong giáo dục, hoạt động dạy học (DH) bao gồm hoạt động dạy và hoạt động học và ở mỗi hoạt động được xem như là một hệ thống bao gồm các yếu tố: mục tiêu DH, nội dung DH, cách thức tổ chức và thực hiện các hoạt động trên lớp (phương pháp dạy học-PPDH, kiểm tra đánh giá) và điều kiện, môi trường cần có cho hoạt động DH diễn ra. Phương pháp dạy học là khâu rất quan trọng bởi lẽ lựa chọn phương pháp dạy học hợp lý thì hiệu quả của việc dạy học mới cao, phương pháp có phù hợp thì mới có thể phát huy được khả năng tư duy, sáng tạo của người học. Bởi vậy, việc đổi mới giáo dục trước hết phải quan tâm đến đổi mới hoạt động DH. Hoạt động chủ yếu trong nhà trường là hoạt động dạy học. Hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học cùng với hoạt động giáo dục tạo nên chất lượng nhà trường. Trong quá trình đổi mới GD hiện nay, hoạt động này càng được đặc biệt chú ý. Mặt khác, sự tồn tại, phát triển của một nhà trường hay uy tín, chất lượng, hiệu quả của nó được đánh giá chủ yếu thông qua chất lượng dạy học của trường đó. Vì vậy, việc quản lý hoạt động dạy học luôn cần được tổ chức quản lý chỉ đạo chặt chẽ, khoa học từ phòng GD đến các trường học. Mục tiêu giáo dục theo tinh thần đổi mới là: phát triển toàn diện năng lực 1
và phẩm chất người học. Toàn diện ở đây được hiểu là chú trọng phát triển cả phẩm chất và năng lực con người, cả dạy chữ, dạy người, dạy nghề. Giáo dục và đào tạo phải tạo ra những con người có phẩm chất, năng lực cần thiết như trung thực, nhân văn, tự do sáng tạo, có hoài bão và lí tưởng phục vụ Tổ quốc, cộng đồng; đồng thời phải phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân, làm chủ bản thân làm chủ đất nước và làm chủ xã hội; có hiểu biết và kĩ năng cơ bản đế sống tốt và làm việc hiệu quả … như Bác Hồ từng mong muốn: "một nền giáo dục sẽ đào tạo các em nên những người công dân hữu ích cho nước Việt Nam, một nền giáo dục làm phát triển hoàn toàn những năng lực sẵn có của các em". - Lí do thực tiễn: Trong một thời gian dài, các thầy cô giáo thường sử dụng phương pháp để truyền thụ tri thức cho học sinh theo quan hệ một chiều: Thầy truyền đạt, trò tiếp nhận. Với phương pháp giảng dạy này, các em học sinh như một cái kho và thầy cô đem bất kỳ một điều tốt đẹp nào của khoa học để chất đầy cái kho đó. Kết quả là học sinh thụ động, thiếu tính độc lập sáng tạo trong quá trình học tập. - Lí do cá nhân: Quản lí trường tiểu học, một vấn đề nhạy cảm mang dấu ấn đặc trưng của quá trình lao động sư phạm, trong đó Phó Hiệu trưởng là hạt nhân chủ yếu ứng dụng khoa học quản lí, cải tiến các biện pháp quản lí để thực hiện mục tiêu giáo dục và đồng thời là người chịu trách nhiệm quản lí các hoạt động được phân công trước Hiệu trưởng. Công tác quản lí của Phó Hiệu trưởng trong các nhà trường nói chung và trường tiểu học nói riêng chủ yếu là quản lí hoạt động dạy học. Hiệu quả công tác quản lí phụ thuộc phần lớn vào các biện pháp quản lí. Xuất phát từ các lí do trên, với tư cách là Phó Hiệu trưởng phụ trách chuyên môn trường tiểu học, tôi xin chọn đề tài nghiên cứu Luận văn thạc sĩ “Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục”. 2. Mục đích nghiên cứu 2
Thực hiện đề tài này, tác giả xác định mục đích cuối cùng là nâng cao chất lượng hoạt động dạy học, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục hiện nay ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng thông qua một số biện pháp quản lí phù hợp. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để đạt được mục đích nghiên cứu đề ra như trên, đề tài này sẽ tập trung vào các nhiệm vụ: 3.1. Nghiên cứu cơ sở lý luận về hoạt động dạy học và QL hoạt động đó ở trường tiểu học trước yêu cầu của đổi mới GD tiểu học. 3.2. Khảo sát thực trạng triển khai hoạt động dạy học và quản lý hoạt động này ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng. 3.3. Trên cơ sở phân tích thực trạng và nguyên nhân, đề xuất một số biện pháp quản lý khả thi nhằm nâng cao hiệu quả công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng. 4. Khách thể và đối tượng nghiên cứu 4.1. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học ở trường tiểu học 4.2. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng. 5. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu thực trạng công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng giai đoạn 2013-2016. Nội dung tập trung sâu về các biện pháp quản lí hoạt động trước yêu cầu đổi mới GD tiểu học 6. Câu hỏi nghiên cứu 3
Trước yêu cầu đổi mới GD tiểu học, hoạt động dạy học đang triển khai có ưu điểm, hạn chế gì? Công tác quản lý hoạt động dạy học tiểu học đã phù hợp chưa? Cần sử dụng những biện pháp nào để quản lý hiệu quả hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng, đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục tiểu học trong giai đoạn hiện nay? 7. Giả thuyết khoa học Hoạt động dạy học ở trường tiểu học còn bất cập so với yêu cầu đổi mới GD tiểu học. Nếu xác định được các biện pháp quản lý hoạt động này phù hợp với yêu cầu đổi mới sẽ góp phần phát triển toàn diện năng lực, phẩm chất của học sinh. 8. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài 8.1. Ý nghĩa lý luận: Tổng kết lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học, chỉ ra những thành công và những hạn chế; cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số biện pháp quản lý hiệu quả hoạt động này trong bối cảnh đổi mới giáo dục. 8.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu có thể áp dụng cho công tác quản lý hoạt động dạy học ở các trường tiểu học nói chung và ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng nói riêng trong giai đoạn hiện nay 9. Phương pháp nghiên cứu 9.1. Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận: Phương pháp phân tích tổng hợp, phương pháp hệ thống hoá và khái quát hoá các tư liệu. 9.2. Nhóm các phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Gồm các phương pháp quan sát, điều tra bằng phiếu hỏi, phương pháp phỏng vấn, phương pháp tổng kết kinh nghiệm. 9.3. Phương pháp thống kê toán học: Sử dụng một số công thức toán thống kê để xử lý kết quả nghiên cứu. 10. Cấu trúc của luận văn 4
Ngoài phần mở đầu, kết luận và khuyến nghị, tài liệu tham khảo và phụ lục, luận văn dự kiến được trình bày theo 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận chung về hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học ở trường tiểu học. Chương 2: Thực trạng triển khai hoạt động dạy học và quản lí hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. Chương 3: Biện pháp pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, Thành phố Hải Phòng đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 5
CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN CHUNG VỀ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC VÀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TIỂU HỌC 1.1.Tổng quan vấn đề nghiên cứu Trong nhà trường, dạy học là hoạt động giữ vị trí trung tâm, chi phối mọi hoạt động khác và quyết định chất lượng giáo dục. Hoạt động dạy học bao gồm hoạt động dạy của thầy và hoạt động học của trò. Hai hoạt động này song song tồn tại và phát triển trong cùng một quá trình thống nhất. Quản lý hoạt động dạy học thực chất là quản lý hoạt động học tập của học sinh và quản lý hoạt động dạy của giáo viên. Học sinh là chủ thể hoạt động học tập. Tinh thần, thái độ, động cơ, phương pháp học tập quyết định trực tiếp kết quả học tập của người học. John Dewey (1859-1925), nhà sư phạm người Mỹ nổi tiếng đầu thế kỷ XX đã đưa ra một phương hướng canh tân giáo dục, ông yêu cầu bổ sung vào vốn tri thức của học sinh những tri thức ngoài sách giáo khoa và lời giảng của giảng viên, đề cao hoạt động đa dạng của học sinh, đặc biệt là hoạt động thực tiễn. Ông viết: Học sinh là mặt trời, xung quanh nó quy tụ mọi phương tiện giáo dục, nói không phải là dạy, nói ít hơn, chú ý nhiều đến việc tổ chức hoạt động của học sinh. Vào thập niên 30 của thế k XX, nhà giáo dục nổi tiếng người Nhật ản Tsunesaburo Makiguchi (1871-1944) đã nhấn mạnh: “Giáo viên không bao giờ học thay cho học viên mà học viên phải tự mình học lấy. Nói khác đi, dù giáo viên có làm gì đi nữa thì mọi tri thức truyền thụ vẫn không có giá trị nếu họ không làm cho học sinh tự mình kiểm nghiệm và thực nghiệm những tri thức đó”. Việt Nam cũng có nhiều công trình nghiên cứu về lý luận và thực tiễn quản lý hoạt động dạy học của các nhà khoa học Nguyễn Thị Mỹ Lộc, Đặng Quốc Bảo, Nguyễn Quốc Chí, Nguyễn Xuân Thức… Các công trình ngiên cứu đã được xây dựng thành giáo trình giảng dạy ở các trường đại học trong đào tạo các trình độ đại học, thạc sĩ, tiến sĩ. 6
Trong quản lý giáo dục thì quản lý hoạt động dạy học được nhiều tác giả quan tâm, mỗi công trình nghiên cứu tác giả lại tiếp cận ở những góc độ khác nhau. Một số tác giả nghiên cứu quản lý đội ngũ; quản lý hoạt động dạy của giáo viên; quản lý hoạt động học của học sinh; quản lý chất lượng dạy học; quản lý các hoạt động hỗ trợ dạy học… Tìm hiểu thực tiễn các công trình nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu học theo chương trình đổi mới đối của phòng giáo dục đào tạo huyện Quế Võ - tỉnh Bắc Ninh (2008)/ Nguyễn Văn Nam, Đại học Sư phạm Hà Nội. Biện pháp quản lý hoạt động dạy học tiểu học theo chương trình đổi mới đối của phòng giáo dục đào tạo huyện Sóc Sơn – Hà Nội (2008)/ Ngô Văn Chức, Đại học Sư phạm Hà Nội. Biện pháp Hiệu trưởng quản lý hoạt động dạy học theo yêu cầu đổi mới giáo dục ở trường tiểu học thành phố Thái Bình - tỉnh Thái Bình (2008)/ Hà Thị Lân, Đại học Sư phạm Hà Nội. Quản lý HĐDH theo mô hình trường học mới Việt Nam ở các trường tiểu học trên địa bàn huyện Thanh Trì, thành phố Hà Nội (2015)/Phạm Ngọc Đức – Viện Quản lí giáo dục. Về chủ đề quản lí hoạt động dạy học ở các trường tiểu học, THCS, THPT thời gian qua ở ĐHGD-ĐHQGHN cũng có nhiều luận văn thạc sỹ chọn làm đề tài nghiên cứu; tuy nhiên đề tài gắn với yêu cầu đổi mới GD chưa nhiều. Từ thực tiễn các công trình nghiên cứu về quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học, đã có nhiều nghiên cứu nhưng thực tiễn quản lý phụ thuộc vào địa bàn, đơn vị trường học nên việc vận dụng các biện pháp còn hạn chế. Từ những tiếp thu lý luận về giáo dục, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường, kết hợp với học tập kinh nghiệm quản lý của các đơn vị khác, tác giả quyết định nghiên cứu (khảo sát, đánh giá thực trạng hoạt động và công tác quản lý hoạt động dạy học ở trường tiểu học Nguyễn Thị Minh Khai, Quận Lê Chân, thành 7
phố Hải Phòng) từ đó đề xuất những biện pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm đáp ứng yêu cầu đổi mới giáo dục. 1.2 . Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Khái niệm chung về quản lý 1.2.1.1. Khái niệm quản lý Quản lý là một hoạt động xuất hiện từ lâu trong xã hội loài người và hoạt động ngày càng phát triển trong xã hội. Những tác động tổ chức, chỉ đạo, điều khiển… các hoạt động của con người nhằm thực hiện những mục tiêu chung là những dấu hiệu đầu tiên của quản lý. Định nghĩa - Theo quan điểm của lý thuyết hệ thống: Quản lý là phương thức tác động có chủ đích của chủ thể quản lý lên hệ thống bao gồm hệ các quy tắc ràng buộc về hành vi đối với mọi đối tượng ở các cấp trong hệ thống nhằm duy trì tính trội hợp lý của cơ cấu và đưa cơ cấu sớm đạt mục tiêu - Theo quan điểm điều khiển học: Quản lý là quá trình điều khiển của chủ thể quản lý đối với đối tượng quản lý để đạt được mục tiêu đã định. - Theo quan điểm kinh tế học: Quản lý là sự tính toán, sử dụng hợp lý các nguồn lực nhằm đạt được mục tiêu đã đề ra. Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang thì: “Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể người lao động nói chung là khách thể quản lý nhằm thực hiện được mục tiêu dự kiến” [28,tr.24] Theo tác giả Phạm Minh Hạc: "Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể của người lao động nói chung (khách thể quản lý) nhằm thực hiện mục tiêu dự kiến" [15]. Theo tác giả Nguyễn Quốc Chí và Nguyễn Thị Mỹ Lộc: “Hoạt động quản lý là các tác động có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý (người quản lý) đến khách thể quản lý (người bị quản lý) trong một tổ chức nhằm làm cho tổ chức vận hành và đạt được mục đích của tổ chức”. Hay gọn hơn và được định nghĩa rõ hơn: Quản lý là quá trình đạt đến mục tiêu của tổ chức bằng cách vận 8
dụng các hoạt động (chức năng) kế hoạch hoá, tổ chức, chỉ đạo (lãnh đạo) và kiểm tra [11, tr 9]. Thuật ngữ “quản lý” thường được hiểu theo nhiều cách khác nhau tuỳ theo góc độ khoa học khác nhau cũng như cách tiếp cận của người nghiên cứu. Quản lý là đối tượng nghiên cứu của nhiều ngành khoa học xã hội và khoa học tự nhiên. Mỗi lĩnh vực khoa học có định nghĩa về quản lý dưới góc độ riêng của mình và nó phát triển ngày càng sâu rộng trong mọi hoạt động của đời sống xã hội. Quản lý còn là khái niệm rộng bao gồm nhiều lĩnh vực. Mỗi một lĩnh vực có một hệ thống lý luận riêng: các nhà kinh tế thiên về quản lý nền sản xuất xã hội, các nhà luật học thiên về quản lý nhà nước, các nhà điều khiển học thiên về quan điểm hệ thống. Cho nên khi đưa ra các định nghĩa về quản lý, các tác giả thường gắn với các loại hình quản lý cụ thể hoặc phụ thuộc nhiều vào lĩnh vực hoạt động hay nghiên cứu của mình. Nhưng bất cứ một tổ chức, một lĩnh vực nào, từ sự hoạt động của nền kinh tế quốc dân, của một doanh nghiệp, một đơn vị hành chính sự nghiệp, đến một tập thể nhỏ như tổ chuyên môn, tổ sản xuất, bao giờ cũng có hai phân hệ: Người quản lý và đối tượng được quản lý. Đó là một loại hoạt động xã hội bắt nguồn từ tính chất cộng đồng dựa trên sự phân công và hợp tác để làm một công việc nhằm đạt một mục tiêu chung. Vì vậy, những nhà quản lý phải luôn luôn mềm dẻo, linh hoạt để vận dụng những nguyên tắc quản lý khác nhau trong từng lĩnh vực và tình huống cụ thể cho phù hợp nhằm đạt được hiệu quả quản lý cao nhất. . Ngày nay nhiều người cho rằng: Quản lý chính là do một hoặc nhiều người điều phối hành động của người khác nhằm thu được kết quả mong muốn. Quản lý là một khoa học và là một nghệ thuật. Quản lý là một khoa học, vì có đối tượng nghiên cứu, có một hệ thống lý thuyết, có một hệ thống phương pháp luận và có ứng dụng rộng rãi. Quản lý là chức năng vốn có của mọi tổ chức, là một khoa học liên ngành vì nó sử dụng tri thức của nhiều khoa học khác nhau: tâm lý học, xã hội học, quản trị học, tin học… 9
Quản lý là một nghệ thuật, vì đây là hoạt động đặc biệt, hoạt động này đòi hỏi phải được vận dụng một cách khéo léo, linh hoạt vào những tình huống rất đa dạng, trong những điều kiện không gian thời gian, hoàn cảnh, đặc điểm khác nhau. Ai cũng có thể học quản lý nhưng không phải ai cũng có thể thành công trong lĩnh vực này… thuật ngữ quản lý được dùng khá phổ biến, nhưng chưa có định nghĩa thống nhất. Tuy vậy, từ những cơ sở trên, chúng ta thấy khái niệm quản lý có thể hiểu một cách khái quát như sau: Quản lý là sự tác động có tổ chức, có hướng đích của chủ thể lên khách thể bằng việc vận dụng những tri thức, kỹ năng nhằm khai thác có hiệu quả các tiềm năng và cơ hội của hệ thống tổ chức nhằm đạt được mục tiêu dự kiến. 1.2.1.2. Quản lý giáo dục Giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, bản chất của nó là sự truyền đạt và lĩnh hội kinh nghiệm lịch sử - xã hội của các thế hệ loài người, nhờ có giáo dục mà các thế hệ nối tiếp nhau phát triển, tinh hoa văn hoá dân tộc và nhân loại được kế thừa, bổ sung trên cơ sở đó mà xã hội loài người không ngừng tiến lên. Quản lý giáo dục là một loại hình quản lý xã hội. Vậy quản lý giáo dục là quản lý mọi hoạt động giáo dục trong xã hội. Quản lý giáo dục là sự tác động có ý thức của chủ thể quản lý đến khách thể quản lý nhằm đưa hoạt động sư phạm của hệ thống giáo dục đạt tới kết quả mong muốn. Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành, phối hợp các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu phát triển xã hội. Theo tác giả Khuđôminski [dẫn theo 24, tr.10]: “Quản lý giáo dục là tác động có hệ thống, có kế hoạch, có ý thức và có mục đích của chủ thể quản lý ở các cấp khác nhau đến tất cả các khâu của hệ thống nhằm mục đích đảm bảo việc giáo dục cộng sản chủ nghĩa cho thế hệ trẻ, đảm bảo sự phát triển toàn diện và hài hoà của họ. Trên cơ sở nhận thức và sử dụng các quy luật chung vốn có của CNXH cũng như những quy luật khách quan của quá trình dạy học - giáo 10