Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học cơ sở Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ theo hướng đổi mới giáo dục hiện nay

Chia sẻ: Dilysstran Dilysstran | Ngày: | Loại File: PDF | Số trang:120

Thêm vào BST

Báo xấu

22
lượt xem 11
download

Download Vui lòng tải xuống để xem tài liệu đầy đủ

Mục đích nghiên cứu đề tài là trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS, cũng như phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết - Tam Nông – Phú Thọ, từ đó đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học ở trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ.

Chủ đề:

Bình luận(0) Đăng nhập để gửi bình luận!

Lưu

Nội dung Text: Luận văn Thạc sĩ Quản lý giáo dục: Quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học cơ sở Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ theo hướng đổi mới giáo dục hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC BÙI ĐỨC HẢI QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỔ TIẾT-TAM NÔNG-PHÚ THỌ THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC HÀ NỘI – 2016
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC BÙI ĐỨC HẢI QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỔ TIẾT-TAM NÔNG-PHÚ THỌ THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ GIÁO DỤC Chuyên nghành: QUẢN LÝ GIÁO DỤC Mã số: 60 14 01 14 Người hướng dẫn khoa học: TS Đỗ Thị Thu Hằng HÀ NỘI - 2016
LỜI CẢM ƠN Với lòng biết ơn sâu sắc, tác giả xin trân thành cảm ơn tới các thầy giáo, cô giáo của trường Đại học Giáo dục- Đại học Quốc gia Hà Nội đã tận tình giúp đỡ tác giả trong học tập, nhất là trong quá trình tiến hành làm đề tài khoa học này. Xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới TS. Đỗ Thị Thu Hằng – người đã hướng dẫn giúp đỡ, động viên tác giả trong suốt thời gian nghiên cứu và hoàn thiện luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn lãnh đạo, chuyên viên phòng Giáo dục - Đào tạo huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ, Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các em học sinh trường Trung học cơ sở Cổ Tiết, huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ, đã tạo điều kiện thuận lợi, cung cấp các thông tin, tài liệu cần thiết để viết đề tài nghiên cứu của mình, tham gia phỏng vấn trong suốt quá trình tác giả thực hiện luận văn. Xin được gửi lời biết ơn đến gia đình, bạn bè, đồng môn đã luôn quan tâm, tạo mọi điều kiện trong suốt quá trình tác giả học tập và nghiên cứu luận văn. Mặc dù bản thân đã cố gắng nhiều nhưng thời gian nghiên cứu có hạn nên đề tài không thể tránh khỏi thiếu sót, rất mong các thầy cô giáo và các bạn đồng nghiệp thông cảm giúp đỡ, góp ý và đưa ra những chỉ dẫn quý báu để luận văn được hoàn thiện hơn./. Xin chân thành cảm ơn ./. Hà nội, ngày 05 tháng 5 năm 2016 Tác giả luận văn Bùi Đức Hải i
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BGH Ban giám hiệu CBQL Cán bộ quản lý CNTT Công nghệ thông tin CSVC Cơ sở vật chất DH Dạy học GD Giáo dục GD&ĐT Giáo dục và Đào tạo GV Giáo viên HĐ Hoạt động HĐDH Hoạt động dạy học HS Học sinh KTĐG Kiểm tra đánh giá PPDH Phương pháp dạy học TBDH Thiết bị dạy học THCS Trung học cơ sở THPT Trung học phổ thông ii
MỤC LỤC Lời cám ơn ............................................................................................................. i Danh mục chữ viết tất ............................................................................................ ii Mục lục ................................................................................................................... iii Danh mục bảng ...................................................................................................... vii Danh mục biểu ....................................................................................................... viii MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ................................................................................................ 1 2. Câu hỏi nghiên cứu ........................................................................................... 2 3. Giả thuyết nghiên cứu ........................................................................................ 2 4. Mục đích nghiên cứu .......................................................................................... 3 5. Đối tượng, khách thể nghiên cứu ....................................................................... 3 5.1. Đối tượng nghiên cứu...................................................................................... 3 5.2. Khách thể nghiên cứu...................................................................................... 3 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu ........................................................................ 3 6.1. Phạm vi nghiên cứu ......................................................................................... 3 6.2. Đối tượng khảo sát .......................................................................................... 3 6.3. Thời gian nghiên cứu ...................................................................................... 3 7. Nhiệm vụ nghiên cứu ......................................................................................... 3 7.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học trường Trung học cơ sở .................................................................. 3 7.2. Điều tra khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ........................ 3 7.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ ....................................................................................... 3 8. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 3 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận ..................................................................... 3 8.2. Phương pháp quan sát .................................................................................... 3 8.3. Phương pháp điều tra ...................................................................................... 4 9. Những đóng góp của đề tài ................................................................................ 4 iii
9.1. Ý nghĩa lý luận ................................................................................................ 4 9.2. Ý nghĩa thực tiễn ............................................................................................. 4 10. Cấu trúc luận văn ............................................................................................. 4 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY .................................................................................................. 5 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề ......................................................................... 5 1.1.1.Những nghiên cứu của ngoài nước ............................................................... 5 1.1.2. Những nghiên cứu trong nước ..................................................................... 7 1.2. Một số khái niệm cơ bản ................................................................................. 8 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường ............................................ 8 1.2.2. Dạy học và hoạt động dạy học ..................................................................... 12 1.2.3. Quản lý hoạt động dạy học........................................................................... 13 1.2.4. Hoạt động dạy học trong trường THCS ....................................................... 15 1.3. Một số định hướng về quản lý trường THCS trong giai đoạn đổi mới căn bản toàn diện ......................................................................................................... 17 1.3.1. Trường THCS trong hệ thống Giáo dục Quốc dân Việt Nam ..................... 17 1.3.2. Nội dung cơ bản của đổi mới GD THCS hiện nay ...................................... 18 1.4. Một số vấn đề lý luận về hoạt động dạy học ở trường THCS......................... 22 1.4.1. Mục tiêu dạy học .......................................................................................... 22 1.4.2. Hoạt động dạy của GV ................................................................................. 22 1.4.3. Hoạt động học của HS.................................................................................. 24 1.5. Quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS .................................................. 26 1.5.1. Quản lý hoạt động dạy của GV .................................................................... 27 1.5.2. Quản lý hoạt động học của HS ..................................................................... 33 1.5.3. Quản lý hoạt động đổi mới phương pháp dạy học ....................................... 35 1.6. Một số yếu tố ảnh hưởng đến quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS trong bối cảnh đối mới căn bản toàn diện ............................................................. 36 1.6.1. Phẩm chất, năng lực lãnh đạo ...................................................................... 36 1.6.2 Chất lượng đội ngũ giáo viên ........................................................................ 37 1.6.3 Chất lượng đầu vào của học sinh. ................................................................. 37 iv
1.6.4. Sự quan tâm của lãnh đạo cấp trên............................................................... 37 1.6.5. Tình hình kinh tế, phong trào giáo dục địa phương ..................................... 37 Tiểu kết chương 1................................................................................................... 38 CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC TẠI TRƯỜNG THCS CỔ TIẾT -TAM NÔNG - PHÚ THỌ .................................. 39 2.1. Khái quát về tình hình kinh tế, giáo dục huyện Tam Nông- Phú Thọ ............ 39 2.1.1. Vài nét về vị trí địa lý, kinh tế xã hội xã Cổ Tiết - Tam Nông- Phú Thọ .... 39 2.1.2. Vài nét về tình hình giáo dục huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ ................... 39 2.1.3. Khái quát về trường THCS Cổ Tiết – Tam Nông – Phú Thọ ...................... 40 2.2. Giới thiệu về khảo sát...................................................................................... 45 2.2.1. Mục đích khảo sát ........................................................................................ 45 2.2.2. Nội dung khảo sát......................................................................................... 45 2.2.3. Phương pháp khảo sát .................................................................................. 45 2.2.4. Đối tượng khảo sát ....................................................................................... 46 2.3. Kết quả khảo sát .............................................................................................. 46 2.3.1. Kết quả khảo sát thực trạng HĐDH ở trường THCS Cổ Tiết - Tam Nông - Phú Thọ ............................................................................................. 46 2.3.2. Kết quả khảo sát thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông- Phú Thọ. ................................................................................ 57 2.3.3. Quản lý hoạt động học của HS ..................................................................... 64 2.4. Đánh giá thực trạng quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết - Tam Nông - Phú Thọ ...................................................................................................... 65 2.4.1. Những điểm mạnh ........................................................................................ 65 2.4.2. Những điểm yếu ........................................................................................... 67 2.4.3. Nguyên nhân của những hạn chế trong quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết, Tam Nông, Phú Thọ ..................................................................... 67 Tiểu kết chương 2................................................................................................... 69 CHƯƠNG 3:BIỆN PHÁP QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ CỔ TIẾT- TAM NÔNG - PHÚ THỌ .......................... 70 3.1. Nguyên tắc đề xuất biện pháp ......................................................................... 70 v
3.1.1. Nguyên tắc đảm bảo tính kế thừa ................................................................ 70 3.1.2. Nguyên tắc đảm bảo tính đồng bộ .............................................................. 70 3.1.3. Nguyên tắc đảm bảo tính hệ thống ............................................................... 71 3.2. Các biện pháp quản lý HĐDH của hiệu trưởng trường THCS Cổ Tiết .......... 71 3.2.1. Nâng cao nhận thức về đổi mới hoạt động dạy học cho giáo viên .............. 71 3.2.2. Quản lý việc xây dựng kế hoạch dạy học và hoạt động dạy học của GV đáp ứng mục tiêu, nhiệm vụ của từng năm học ............................................................ 72 3.2.3. Thay đổi cách thức quản lý hoạt động học của HS .................................... 76 3.2.4. Chỉ đạo đổi mới quản lý hoạt động bồi dưỡng chuyên môn và phương pháp dạy học cho giáo viên đáp ứng yêu cầu đổi mới nội dung, chương trình .............. 78 3.2.5. Đổi mới kiểm tra đánh giá hoạt động dạy học ............................................. 81 3.2.6. Khai thác có hiệu quả các điều kiện hỗ trợ quản lý hoạt động dạy học của GV ................................................................................................................................ 84 3.3. Mối quan hệ giữa các biện pháp .................................................................... 87 3.4. Khảo sát tính khả thi và tính cấp thiết của các biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết – Tam Nông – Phú Thọ .......................................... 88 3.4.1. Tổ chức thăm dò ........................................................................................... 88 3.4.2. Kết quả thăm dò ........................................................................................... 90 Tiểu kết chương 3................................................................................................... 94 KẾT LUẬN- KHUYẾN NGHỊ ........................................................................... 95 1. Kết luận: ....................................................................................................... 95 2. Khuyến nghị ....................................................................................................... 96 2.1 Đối với Bộ Giáo dục và đào tạo ....................................................................... 96 2.2 Đối với Sở Giáo dục và Đào tạo Phú Thọ........................................................ 96 2.3 Đối với UBND huyện Tam Nông .................................................................... 96 2.4 Đối với Phòng GD&ĐT Tam Nông ................................................................. 96 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................ 98 PHỤ LỤC .............................................................................................................. 100 vi
DANH MỤC BẢNG Bảng 2.1: Quy mô học sinh trường THCS Cổ Tiết qua các năm học. ............... 41 Bảng 2.2: Cơ cấu đội ngũ giáo viên và GV dạy giỏi năm học 2015-2016. ....... 42 Bảng 2.3: Số lượng GV dạy giỏi huyện, LĐTT và CSTĐ cơ sở 4 năm gần đây. ................................................................................................................... 43 Bảng 2.4: Số lượng GV trực tiếp tham gia giảng dạy năm học 2015 – 2016 ... 46 Bảng 2.5: Kết quả về mức độ thực hiện mục tiêu DH chương trình THCS ...... 47 Bảng 2.6: Chất lượng đội ngũ giáo viên trong các năm gần đây ....................... 48 Bảng 2.7: Kết quả mức độ thực hiện nội dung chương trình GD .................... 49 Bảng 2.8: Hoạt động dạy học trên lớp của GV tại trường THCS Cổ Tiết ......... 50 Bảng 2.9: Thực trạng đổi mới PPDH ở trường THCS Cổ Tiết .......................... 51 Bảng 2.10: Xếp loại học lực trong các năm gần đây ......................................... 52 Bảng 2.11: Xếp loại hạnh kiểm trong các năm gần đây ................................... 53 Bảng 2.12: Kết quả khảo sát 3 môn Toán, Ngữ Văn, T.Anh các năm gần đây . .54 Bảng 2.13: Kết quả thi vào THPT các năm gần đây .......................................... 55 Bảng 2.14: Nhận thức về HĐ dạy học và quản lý HĐDH trung học cơ sở ....... 56 Bảng 2.15: Nhận thức về quản lý việc thực hiện chương trình dạy học ............ 57 Bảng 2.16: Thực trạng quản lý chuẩn bị bài lên lớp của GV trường THCS Cổ tiết ............................................................................................................................ 57 Bảng 2.17: Thực trạng quản lý giờ lên lớp của GV ........................................... 58 Bảng 2.18: Thực trạng quản lý việc KTĐG kết quả học tập của HS ................. 59 Bảng 2.19: Thực trạng thực hiện quản lý đổi mới phương pháp ....................... 60 Bảng 2.20: Thực trạng quản lý hoạt động cơ sở vật chất, thiết bị dạy học ứng dụng CNTT vào dạy học ............................................................................................. 62 Bảng 2.21: Thực trạng quản lý việc tự học của HS ........................................... 64 Bảng 3.1: Kết quả khảo nghiệm nhận thức về tính cấp thiết của các biện pháp đề xuất ..................................................................................................................... 90 Bảng 3.2: Mức độ khả thi của các biện pháp quản lý HĐGDNGLL ................ 92 vii
DANH MỤC BIỂU ĐỒ Biểu đồ:2.1. So sánh số lượng học sinh các năm học gần đây .......................... 42 Biểu đồ 2.2. Trình độ chuyên môn của giáo viên .............................................. 43 Biểu đồ 2.3. Thâm niên công tác của giáo viên ................................................. 43 Biểu đồ: 2.4. So sánh Tỷ lệ GVDG, CSTĐ, LĐTT ........................................... 44 Biểu đồ 2.5. Đánh giá, xếp loại giáo viên theo chuẩn nghề nghiệp ................... 48 Biểu đồ 2.6. So sánh học lực của học sinh 3 năm gần đây ................................ 53 Biểu đồ 2.7. So sánh hạnh kiểm của học sinh 3 năm gần đây ........................... 53 Biểu đồ 2.8. Kết quả khảo sát môn Toán, Ngữ Văn, T. Anh 3 năm gần đây .... 54 Biểu đồ 2.9. Kết quả thi vào THPT 3 năm gần đây ........................................... 55 Biểu đồ 3.1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................. 91 Biểu đồ 3.2. Tính khả thi của đề tài ................................................................... 92 viii
MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Trong tiến trình đổi mới, với mục tiêu để đến năm 2020 về cơ bản nước ta là một nước công nghiệp. Giáo dục đóng vai trò chủ yếu trong việc nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, nâng cao ý thức dân tộc, tinh thần trách nhiệm với bản thân và cộng đồng, đặt nền tảng cho sự đổi mới và phát triển khoa học công nghệ của đất nước đồng thời có tác động mạnh mẽ đến tiến trình phát triển quốc gia. Giáo dục phải đi trước một bước, đầu tư cho giáo dục là đầu tư cho phát triển, tạo nên sự phát triển nhanh và bền vững cho mỗi quốc gia. Do vậy bất cứ nước nào dù lớn hay nhỏ, bao giờ cũng phải quan tâm đến giáo dục, mà trong đó trước hết là phải quản lý giáo dục. Nghị quyết 29 của Ban chấp hành Trung ương Đảng Cộng Sản Việt Nam đã đặt ra mục tiêu đến năm 2030: " Tạo chuyển biến căn bản, mạnh mẽ về chất lượng, hiệu quả giáo dục, đào tạo; đáp ứng ngày càng tốt hơn công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc và nhu cầu học tập của nhân dân. Giáo dục con người Việt Nam phát triển toàn diện và phát huy tốt nhất tiềm năng, khả năng sáng tạo của mỗi cá nhân; yêu gia đình, yêu Tổ quốc, yêu đồng bào; sống tốt và làm việc hiệu quả. Xây dựng nền giáo dục mở, thực học, thực nghiệp, dạy tốt, học tốt, quản lý tốt; có cơ cấu và phương thức giáo dục hợp lý, gắn với xây dựng xã hội học tập; bảo đảm các điều kiện nâng cao chất lượng; chuẩn hóa, hiện đại hoá, dân chủ hóa, xã hội hóa và hội nhập quốc tế hệ thống giáo dục và đào tạo; giữ vững định hướng xã hội chủ nghĩa và bản sắc dân tộc. Phấn đấu đến năm 2030, nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực" Như vậy trước yêu cầu phát triển của đất nước trong thời kỳ mới đang đặt ra cho ngành giáo dục và đào tạo nói chung, cho mỗi ngành học, bậc học và mỗi nhà trường nói riêng, cho mỗi cán bộ quản lý giáo dục câu hỏi: cần phải làm gì để nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo, đặc biệt là chất lượng dạy học cho mỗi nhà trường hiện nay. Với yêu cầu dạy học theo hướng phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo rèn luyện thói quen và khả năng tự học tinh thần hợp tác cho học sinh phù hợp với đặc điểm từng lớp học, môn học. Đổi mới PPDH, nhằm rèn luyện cho hoc 1
sinh kỹ năng vận dụng kiến thức đã học vào giải quyết những tình huống khác nhau trong học tập vào thực tiễn, tác động đến tình cảm đem lại niềm vui, hứng thú học tập cho HS. Trường THCS Cổ Tiết được sự quan tâm của Đảng ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân xã Cổ Tiết nên CSVC của nhà trường từng bước được ổn định, năm 2013 nhà trường vinh dự được công nhận trường THCS đạt chuẩn Quốc gia. Nhận thức của các bậc phụ huynh và nhân dân địa phương về vai trò của giáo dục có chuyển biến tích cực. Đặc biệt trong những năm học vừa qua Hội Cha mẹ học sinh của nhà trường đã có sự phối kết hợp chặt chẽ với nhà trường trong công tác giáo dục, tạo tiền đề cơ bản cho công tác xã hội hóa giáo dục. Tuy nhiên với cương vị là một cán bộ quản lý trực tiếp chỉ đạo công tác chuyên môn, từ thực tiễn công tác của mình với góc nhìn khoa học quản lý tôi nhận thấy: Công tác quản lý dạy học các trường THCS ở huyện Tam Nông, trong đó có trường THCS Cổ Tiết vẫn còn những vấn đề bất cập, các biện pháp quản lý chưa được khoa học, đồng bộ, còn nhiều lúng túng, chưa đáp ứng được với sự phát triển chung, cần phải trao đổi, bổ sung, rút kinh nghiệm kịp thời để đáp ứng với yêu cầu, đòi hỏi sự phát triển của kinh tế, văn hoá, giáo dục. Từ những lý do nêu trên tôi lựa chọn đề tài: “Quản lý hoạt động dạy học ở trường Trung học cơ sở Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ theo hướng đổi mới giáo dục hiện nay”. 2. Câu hỏi nghiên cứu Vai trò của công tác quản lý các hoạt động dạy học như thế nào? Và cần những biện pháp quản lý như thế nào để nâng cao hiệu quả những hoạt động dạy học đáp ứng sự nghiệp đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục Việt Nam hiện nay? 3. Giả thuyết nghiên cứu Có thể nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết nếu áp dụng một cách đồng bộ các biện pháp quản lý hoạt động dạy học phù hợp với yêu cầu về đổi mới giáo dục và điều kiện của nhà trường 4. Mục đích nghiên cứu Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS, cũng như phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động dạy học và 2
quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết - Tam Nông – Phú Thọ, từ đó đề xuất biện pháp quản lý hoạt động dạy học nhằm thực hiện tốt các nhiệm vụ dạy học ở trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ. 5. Đối tượng, khách thể nghiên cứu 5.1. Đối tượng nghiên cứu Quản lý hoạt động dạy học Trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ 5.2. Khách thể nghiên cứu Hoạt động dạy học tại trường THCS 6. Giới hạn và phạm vi nghiên cứu 6.1. Phạm vi nghiên cứu Đề tài chỉ tập trung nghiên cứu công tác quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết- Tam Nông - Phú Thọ. 6.2. Đối tượng khảo sát Tập thể cán bộ, giáo viên, nhân viên nhà trường Học sinh của nhà trường thuộc các lớp: Từ lớp 6 đến lớp 9 6.3. Thời gian nghiên cứu Từ tháng 8 năm 2013 đến nay 7. Nhiệm vụ nghiên cứu 7.1. Hệ thống hóa những vấn đề lý luận về hoạt động dạy học và quản lý hoạt động dạy học trường Trung học cơ sở 7.2. Điều tra khảo sát, phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động và quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ 7.3. Đề xuất một số biện pháp quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết-Tam Nông-Phú Thọ 8. Phương pháp nghiên cứu 8.1. Phương pháp nghiên cứu lý luận Bao gồm các phương pháp phân tích, tổng hợp các nghiên cứu về hoạt động dạy học và quản lý HĐDH ở trường THCS cũng như các văn bản pháp quy của Nhà nước, của ngành GD&ĐT về quản lý HĐDH ở trường THCS. 8.2. Phương pháp quan sát Quan sát HĐDH, thái độ của GV trước các biện pháp quản lý của hiệu trưởng 3
8.3. Phương pháp điều tra Xây dựng bảng hỏi, nghiên cứu về biện pháp quản lý hoạt động dạy học của hiệu trưởng các trường THCS. Phỏng vấn, tham khảo ý kiến chuyên viên, cán bộ quản lý phòng giáo dục và Đào tạo huyện Tam Nông 9. Những đóng góp của đề tài 9.1. Ý nghĩa lý luận Tổng kết lý luận về công tác quản lý hoạt động đổi mới hoạt động dạy học hiện nay ở trường THCS Cổ Tiết -Tam Nông - Phú Thọ, chỉ ra những thành công và mặt hạn chế, cung cấp cơ sở khoa học để xây dựng một số phương pháp quản lý hiệu qủa cho hoạt động này. 9.2. Ý nghĩa thực tiễn Kết quả nghiên cứu có thể được áp dụng cho công tác quản lý hoạt động hoạt động dạy học ở trường THCS Cổ Tiết và các trường THCS trong huyện Tam Nông, tỉnh Phú Thọ. 10. Cấu trúc luận văn Chương 1: Cơ sở lý luận về quản lý hoạt động dạy học ở trường THCS theo hướng đổi mới giáo dục hiện nay Chương 2: Thực trạng quản lý hoạt động dạy học tại trường THCS Cổ Tiết- Tam Nông-Phú Thọ Chương 3: Biện pháp quản lý hoạt động dạy học THCS Cổ Tiết-Tam Nông- Phú Thọ theo hướng đổi mới giáo dục hiện nay Kết luận – Khuyến nghị 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ THEO HƯỚNG ĐỔI MỚI GIÁO DỤC HIỆN NAY 1.1. Tổng quan nghiên cứu vấn đề 1.1.1.Những nghiên cứu của ngoài nước Từ trước đến nay GD luôn là mối quan tâm hàng đầu của mọi quốc gia trên thế giới. Quản lý GD, quản lý nhà trường là những vấn đề được nhiều nhà nghiên cứu trong và ngoài nước hết sức quan tâm. Việc chú trọng các biện pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả HĐDH trong nhà trường luôn giữ vị trí đặc biệt quan trọng. Khổng Tử(551-479 TCN), một nhà giáo lỗi lạc của Trung Quốc đã cho rằng: Đất nước muốn phồn vinh, yên bình và thịnh vượng thì người quản lý cần phải trú trụng đến ba yếu tố là: Thứ( dân đông), Phú (dân giàu), Giáo (dân được giáo dục). Khổng tử cho rằng giáo dục là một thành tố không thể thiếu được của mỗi dân tộc, mỗi quốc gia. Ông cho rằng việc giáo dục là cần thiết cho mỗi người ”Hữu giáo vô loại”. Về phương pháp giáo dục ông coi trọng việc tự học, tự rèn luyện, tu thân, phát huy mặt tích cực, sáng tạo, năng lực nội sinh, dạy học sát đối tượng, cá biệt hóa đối tượng. Kết hợp học với hành, lý thuyết với thực tiễn, phát triển động cơ học tập đúng đắn, tạo hứng thú và ý chí quyết tâm cho người học. Nhìn chung cho đến nay, phương pháp giáo dục của Khổng Tử vẫn còn nguyên giá trị, là bài học lớn cho các nhà trường và cán bộ quản lý trong công tác Giáo dục và đào tạo của mình. Sau đại chiến thế giới lần thứ II, Nhật Bản đã khắc phục hậu chiến tranh, đưa đất nước phát triển hùng cường, yếu tố quan tâm hàng đầu chính là phát triển con người. Nhận thức đúng vai trò của GD đối với sự phát triển đất nước. Tuy khó khăn sau chiến tranh, tài nguyên thiếu thốn nhưng ngay sau năm 1946 Nhật Bản đã đầu tư cho GD 28% ngân sách, cho đến năm 1950 của thế kỷ XX, mỗi năm tăng 1%, cho đến 32% ngân sách và ổn định cho đến nay mà chưa nước nào trên thế giới có thể làm được điều đó. Ngay cả Mỹ, một nước phát triển nhất thế giới nhất, để giữ vũng vị trí hàng đầutrên trường quốc tế, cựu tổng thống Mỹ Bill Clinton, đã ra thông điệp gửi quốc dân ngày 04/2/1997 kêu gọi: "Tôi đưa ra lời kêu gọi hành động để cho nước Mỹ 5
bước vào thế kỷ XXI, hành động để duy trì nền kinh tế của chúng ta, hành động để tăng cường nền giáo dục , công nghệ khoa học…”. Vì ông cho rằng: “giáo dục là vấn đề an ninh quốc gia tối quan trọng đối với tương lai của chúng ta”. Theo ông: “Để có trường tốt nhất phải có giáo viên tốt nhất, cần thưởng công và công nhận những giáo viên tốt nhất, đồng thời loại bỏ một cách nhanh chóng và công bằng một số ít người không đủ chuyên môn’. [4] Từ cuối thế kỷ XIV, khi chủ nghĩa tư bản bắt đầu xuất hiện, vấn đề DH và quản lý học đã đươc nhiều nhà GD thực sự quan tâm. Nổi bật là các công trình nghiên cứu của các tác giả Cômenxki, M.I.Kônđakôp, Xukhômlinxki, Zakharôp. Cômenxki đưa ra nguyên tắc DH như nguyên tắc trực quan, nguyên tắc nhất quán, nguyên tắc đảm bảo tính khoa học và tính hệ thống…Qua đó thể hiện gián tiếp rằng hiệu quả DH có liên quan đến chất lượng người dạy trong việc vận dụng có hiệu quả các nguyên tắc DH. Về việc chỉ đạo quá trình DH, Xukhômlinxki rất coi trọng bồi dưỡng đội ngũ GV, dự giờ - phân tích giờ dạy, giúp đỡ GV để nâng cao tay nghề, hoàn thiện nghệ thuật sư phạm. Xukhômlinxki quan niệm rằng một nhà giáo chân chính là một người yêu sách. Còn M.I.Kônđakôp đi sâu phân tích công tác kế hoạch hóa, vai trò của tập thể sư phạm, quan hệ giữa hiệu trưởng với tập thể sư phạm nhằm hoàn thành tốt nhiệm vụ GD– DH của nhà trường. Việc bồi dưỡng lý luận chính trị, chuyên môn nghiệp vụ cho GV, công tác kiểm tra quá trình DH được ông nhấn mạnh và cụ thể hóa ở nhiều khía cạnh. Theo ông phương pháp chỉ có thể hiệu quả khi việc tự học của GV gắn bó qua lại với tìm tòi sáng tạo tập thể. Về quản lý quá trình DH, Zakharôp rất quan tâm thu thập, phân tích những số liệu, chỉ số phản ánh tình hình giảng dạy, học tập, việc phối hợp trong Ban giám hiệu nhằm giúp đỡ GV tiến bộ về chuyên môn qua công tác phương pháp. Nghiên cứu của tác giả nước ngoài cho thấy vấn đề DH và quản lý HĐDH được nghiên cứu một cách có hệ thống, những lý luận đó được đúc kết từ thực tiễn quản lý và thể hiện cấc tư tưởng triết học khác nhau, phát triển theo từng giai đoạn lịch sử. Các nghiên cứu đều coi trọng vị trí của giáo dục. Kết quả giáo dục phụ thuộc rất nhiều vào công tác quản lý HĐDH và nhân tố người thầy với khả năng tự học và sáng tạo. 6
1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam, Đảng và Nhà nước đã nhận thức thấu đáo về vai trò giáo dục đối với sự phát triển của đất nước. Vì lẽ đó, giáo dục được xác định là quốc sách hàng đầu. Sự nghiệp giáo dục cần phải được toàn xã hội chăm lo. Quá trình dạy học có ý nghĩa đặc biệt đối với sự phát triển của giáo dục, ở nước ta có rất nhiều nhà sư phạm tiến hành nghiên cứu trên các phương diện về vị trí vai trò của việc tổ chức quá trình dạy học, ý nghĩa của việc nâng cao chất lượng dạy học, những ưu và nhược điểm của các hình thức tổ chức dạy học hiện nay, bản chất của mối quan hệ giữa hoạt động dạy và hoạt động học, vai trò của người dạy và người học, việc đổi mới phương pháp dạy học như: Hà Thế Ngữ, Nguyễn Ngọc Quang, Nguyễn Cảnh Toàn, Nguyễn Kỳ, Trần Kiều, Hồ Ngọc Đại… Các tác giả cũng đã đưa ra các vấn đề về vai trò của người hiệu trưởng trong công tác quản lý trường học,; bản chất và mối quan hệ giữa các hoạt động dạy và học; vai trò của người dạy và người học; biện pháp nâng cao hiệu quả công tác quản lý của hiệu trưởng. Để nâng cao chất lượng giáo dục, một trong những yếu tố không thể thiếu và là định hướng cho việc phát triển giáo dục đó là việc quản lý nâng cao chất lượng dạy và học. Điều này đã được Đảng và Nhà nước khẳng định: “ Đổi mới mạnh mẽ nội dung, phương pháp và quản lý giáo dục- đào tạo”. [1] Việc quản lý HĐDH là một vấn đề rất quan trọng, được coi là hoạt động cốt lõi của nhà trường và được đề cập trong các tài liệu bồi dưỡng cho CBQL giáo dục các cấp. Một số nghiên cứu và giáo trình của Trường Đại học Giáo dục, Viện chiến lược và chương trình giáo dục nay là Viện Khoa học Giáo dục Việt Nam, Học viện quản lý giáo dục...đã trình bày những vấn đề cơ bản của quản lý hoạt động dạy. Gần đây, đứng trước nhiệm vụ của đổi mới giáo dục và đào tạo nói chung và đổi mới nội dung, PPDH nói riêng, nhiều nhà nghiên cứu về GD cũng có nhiều công trình trong lĩnh vực này như: Phạm Viết Vượng với vấn đề lấy học sinh làm trung tâm, Trần Hồng Quân đề cập tới một số vấn đề đổi mới trong lĩnh vực GD&ĐT, Nguyễn Lăng Bình nghiên cứu về dạy và học tích cực… Nhiều CBQL trường THCS và THPT trong cả nước cũng đi sâu nghiên cứu các biện pháp quản lý nhà trường nhằm nâng cao chất lượng dạy học, như: Triệu 7
Thứ Hiệp, Hoàng Trọng Tài, Bùi Tiến Sĩ, Hoàng Trung Quân... Có thể thấy khá nhiều đề tài đề cập đến biện pháp quản lý HĐDH trường THCS, THPT ở những mức độ khác nhau, cấp học khác nhau, loại hình trường và địa bàn khác nhau. Các công trình nghiên cứu trên thực sự có ý nghĩa về mặt lý luận và thực tiễn đối với hoạt động quản lý các biện pháp nâng cao chất lượng DH trong các nhà trường ở các cấp học khác nhau. 1.2. Một số khái niệm cơ bản 1.2.1. Quản lý, quản lý giáo dục, quản lý nhà trường * Quản lý: Quản lý là một thuộc tính gắn liền với xã hội ở một giai đoạn phát triển của nó, để đương đầu với sức mạnh của thiên nhiên, duy trì sự tồn vong của mình, từ xa xưa con người đã biết đoàn kết, biết phối hợp tạo thành tập thể, điều này cho thấy rằng: phải có sự tổ chức, phân công và phối hợp nhằm thực hiện mục đích chung. Các- Mác đã nói: "Bất kỳ một hoạt động nào có tính chất xã hội và chúng trực tiếp được thực hiện với quy mô tương đối lớn đều ít nhiều cần đến sự quản lý." Theo Nguyễn Ngọc Quang: " Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể quản lý đến tập thể những người lao động ( nói chung là khách thể quản lý) nhằm thực hiện những mục tiêu dự kiến" [25, tr.35] Theo tác giả Đặng Quốc Bảo: Bản chất của hoạt động quản lý nhằm làm cho hệ thống vận hành theo mục tiêu đặt ra và tiến đến các trạng thái có tính chất lượng mới. Quản lý = Quản + Lý; Trong đó: Quản là chăm sóc, giữ gìn sự ổn định; Lý là sửa sang, sắp xếp, đổi mới phát triển. Hệ ổn định mà không phát triển thì tất dẫn đến suy thoái. Hệ phát triển mà không ổn định tất yếu dẫn đến rối ren. Vì vậy: Quản lý = ổn định + phát triển [2] Theo tác giả Phạm Minh Hạc " Quản lý là tác động có mục đích, có kế hoạch của chủ thể của người quản lý đến tập thể người lao động nói chung ( khách thể quản lý ) nhằm thực hiện mục tiêu đã dự kiến " [12, tr.21]. Tác giả Hà Sỹ Hồ cho rằng: "Quản lý là quá trình có tác động có định hướng, có tổ chức dựa trên các thông tin về tình trạng của đối tượng và môi trường, nhằm giữ cho sự vận hành của đối tượng được ổn định và làm cho nó phát triển tới mục đích đã định "[14, tr.34] 8
Có nhiều quan niệm khác nhau về quản lý, song tựu chung đều thể hiện: Quản lý là một thuộc tính bất biến nội tại của mọi quá trình lao động xã hội. Lao động quản lý là điều kiện quan trọng để làm cho xã hội loài người tồn tại, vận hành và phát triển. Quản lý phải bao gồm các yếu tố như: Phải có mục tiêu đặt ra cho cả đối tượng và chủ thể làm căn cứ định hướng cho mọi hoạt động của tổ chức, phải có nội dung, phương pháp, phương tiện và kế hoạch hành động , một môi trường nhất định Có thể nói: quản lý là sự tác động một cách có định hướng, có chủ đích của chủ thể quản lý nhằm làm cho tổ chức vận hành đạt được mục tiêu mong muốn bằng các chức năng quản lý: kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo và kiểm tra. * Quản lý giáo dục Xét trên quan điểm hệ thống thì quản lý giáo dục là một bộ phận cấu thành nên hệ thống quản lý xã hội. Do đó, cũng như quản lý xã hội nói chung, quản lý giáo dục là hoạt động có ý thức của con người nhằm theo đuổi những mục đích của mình. Quản lý giáo dục sử dụng những thành tựu của khoa học quản lý nói chung vào lĩnh vực của mình. Bên cạnh đó, giáo dục là một hiện tượng xã hội đặc biệt, nên quản lý giáo dục cũng có chức năng, nhiệm vụ và nội hàm riêng. Quản lý giáo dục theo nghĩa rộng là quản lý các hoạt động giáo dục trong xã hội. Quá trình đó bao gồm các hoạt động giáo dục và có tính giáo dục của bộ máy nhà nước, của các tổ chức xã hội, của cả hệ thống giáo dục quốc dân. Hiểu theo nghĩa hẹp, quản lý GD là quản lý các hoạt động GD&ĐT diễn ra trong đơn vị hành chính ( xã, phường, quận, huyện...) các cơ sở GD như nhà trường. Có nhiều cách định nghĩa khác nhau về quản lý GD: Theo tác giả Đặng Quốc Bảo:" Quản lý giáo dục theo nghĩa tổng quát là hoạt động điều hành, phối hợp của các lực lượng xã hội nhằm đẩy mạnh công tác đào tạo thế hệ trẻ theo yêu cầu xã hội" [2] Theo tác giả Nguyễn Ngọc Quang: " Quản lý giáo dục là hệ thống những tác động có mục đích, có kế hoạch, hợp quy luật của chủ thể quản lý nhằm làm cho hệ vận hành theo đường lối và nguyên lý giáo dục của Đảng thực hiện được các tính chất mà nhà trường xã hội chủ nghĩa Việt Nam, mà tiêu điểm hội tụ là quá trình DH, giáo dục thế hệ trẻ, đưa hệ giáo dục tới mục tiêu dự kiến, tiến lên trạng thía mới về chất ". [25] 9
Tác giả Phạm Minh Hạc cho rằng: " Quản lý nhà trường, quản lý giáo dục nói chung là thực hiện đường lối giáo dục của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới , mục tiêu đào tạo đối với ngành Giáo dục - Đào tạo, đối với thế hệ trẻ và với từng học sinh, hay cụ thể hơn " Quản lý nhà trường, quản lý giáo dục là tổ chức hoạt động dạy học... Có tổ chức hoạt động dạy học, thực hiện được các tính chất của nhà trường phổ thông Việt Nam XHCN... mới quản lý được giáo dục, tức là cụ thể hóa đường lối giáo dục của Đảng và biến đường lối đó thành hiện thực, đáp ứng yêu cầucủa nhân dân, của đất nước".[12] Từ những khái niệm về quản lý giáo dục nêu trên, chúng tôi cho rằng: Quản lý giáo dục là thực hiện đầy đủ các chức năng kế hoạch hóa, tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra trên toàn bộ các hoạt động giáo dục. Quản lý hoạt động giáo dục trong nhà trường là nhằm cho các hoạt động này phát huy được vai trò định hướng và thực hiện một cách tương ứng, phù hợp với hoạt động của học sinh. Nhìn chung các định nghĩa về quản lý giáo dục được các tác giả nêu trên đưa ra vừa khái quát vừa cụ thể, hợp lý, dễ hiểu. Như vậy quản lý GD có thể xem là: sự tác động có ý thức nhằm điều khiển, hướng dẫn các quá trình GD, những hoạt động của cán bộ, giáo viên và học sinh, sinh viên huy động tối đa các nguồn lực khác nhau để đạt tới mục đích của nhà quản lý GD và phù hợp với quy luật khách quan. * Quản lý nhà trường Theo M.I Kondacov: "Không đòi hỏi một định nghĩa hoàn chỉnh, chúng ta hiểu quản lý nhà trường( công việc nhà trường là một hệ thống xã hội - sư phạm chuyên biệt). Hệ thống này đòi hỏi những tác động có ý thức, có kế hoạch và hướng đích của chủ thể quản lý đến tất cả các mặt của đời sống nhà trường, nhằm đảm bảo sự vận hành tối ưu về các mặt xã hội - kinh tế, tổ chức - sư phạm của quá trình dạy - học và giáo dục thế hệ đang lớn lên" [21, tr 37] Theo tác giả Phạm Minh Hạc: " Quản lý nhà trường là thực hiện đường lối của Đảng trong phạm vi trách nhiệm của mình, tức là đưa nhà trường vận hành theo nguyên lý giáo dục để tiến tới mục tiêu giáo dục, mục tiêu đào tạo đối với nghành giáo dục, với thế hệ trẻ và từng học sinh" [13, tr.35] 10